Điểm cuối của con đường to lụa nằm ở đâu

Con đường tơ lụa bắt đầu từ Phúc Châu (Trung Quốc) qua Mông Cổ, Ấn Độ kéo dài xuyên qua các nước Ả Rập Saudi, sang Thổ Nhĩ Kỳ, khu vực xung quanh vùng Địa Trung Hải và đến tận châu Âu. Con đường là một trong những con đường thương mại lớn nhất thế giới thời cổ đại, được coi như cầu nối giữa hai nền văn minh Đông và Tây. Chính vì những thần thoại hấp dẫn và bí ẩn xung quanh mà nó được các nhà khoa học đã được nghiên cứu kỹ trong suốt những năm qua.

Tuyến đường lịch sử này liên kết từ Trung Quốc đến châu Âu, đây cũng là con đường mà những thương nhân và khách hành hương thời cổ đại đã từng sử dụng trong suốt nhiều thế kỷ. Trên con đường này đã sản sinh ra một loạt các nền văn hóa và dân tộc, kéo theo sự hình thành các đất nước giàu có và cũng tạo nên những khu vực hoạt động của các băng cướp.

Hành trình đi dọc theo Con đường tơ lụa trong thời hiện đại là ước muốn của chúng tôi từ rất lâu rồi. Tuy nhiên nếu canh đúng theo tuyến đường truyền thống thì sẽ đi qua Bagdad, Kyrgyzstan và Tajikistan, đều là những quốc gia tự trị với yêu cầu nhập cảnh nghiêm ngặt và có nhiều vùng nguy hiểm.

Hành trình tại Trung Quốc của chúng tôi sẽ bắt đầu ở Tây An. Việc đến Tây An tương đối dễ dàng khi bạn ở bất cứ nơi nào trên thế giới, có hai sân bay quốc tế và một sân bay nội địa nếu bạn đi từ Bắc Kinh. Chúng tôi đã lên kế hoạch từ khá lâu nên đã mua vé máy bay từ 6 tháng trước, giá tiết kiệm hơn nhiều so với hiện tại.

Con đường mòn đi qua thủ đô cổ xưa của Tây An, nơi có các chiến binh đất nung đang được khai quật. Những bức tượng này đã bị chôn vùi 200 năm trước cả sự ra đời của Chúa Kitô, họ được dùng để bảo vệ hoàng đế đầu tiên của Trung Quốc - Tần Thủy Hoàng, khi ông về thế giới bên kia. Một phần trong số các chiến binh đất nung khai quật được trưng bày trong một bảo tàng cách đó 1,5 km (09 dặm). Theo kinh nghiệm tham khảo, chúng tôi ghé thăm nơi này thật sớm để tránh sự tấn công của làn sóng du khách đông đúc.

Những chiến binh đất nung được tạo ra để bảo vệ vua Tần Thủy Hoàng, khi ông về thế giới bên kia

Bức tường bao quanh thành phố Tây An

Tây An đã có hơn 3.000 năm lịch sử và là một thành phố di sản của Trung Quốc. Thành phố này từng là là một khu vực quan trọng trong thời gian của triều đại nhà Đường. Ngày nay nó vẫn còn giữ được nhiều công trình phòng thủ quân sự cổ đại lớn nhất thế giới. Ví dụ như bức tường này bao quanh thành phố này chẳng hạn, cao 40 feet (12 mét) và còn có một con hào dài 120 feet (37 mét) bên trong, rất khó để có thể xâm nhập. Gần đó còn có nhiều tòa tháp canh có hình đồng hồ cao 394 feet (120 mét) nhìn ra toàn khung cảnh bên ngoài. Từ đây chỉ cần một hoặc hai mũi tên là đủ để bắn hạ thủ phạm đang cố gắng xâm nhập vào thành phố.

Điểm dừng chân tiếp theo của chúng tôi trên con đường tơ lụa là hang động Mogao, nằm ở Cam Túc cách phía Tây Bắc Tây An 932 dặm (15,00 km. Các hang động này là nơi tọa lạc của 492 ngôi chùa Phật giáo. Những ngôi chùa này được xây dựng bởi những thương nhân và lữ khách hành hương, từ đó hình thành một ngã tư tôn giáo và văn hóa.

Ngôi chùa như một tác phẩm nghệ thuật điêu khắc trên tường này đã được gần 2.000 năm tuổi. Theo những gì tôi được biết, vào triều đại nhà Đường, khi một tu sĩ đi hành hương dọc theo con đường, đã chứng kiến được một khung cảnh huyền ảo: một ngàn vị Phật đang tọa lạc dưới một vầng hào quang. Điều này khiến ông lập nên một ngôi chùa để tỏ lòng tôn kính. Càng ngày ngôi chùa càng đón tiếp nhiều khách du lịch và khách hành hương đi qua khu vực này.

Chùa Mogao, Trung Quốc

 Khi được tận mắt chứng kiến ngôi chùa này, tôi mới cảm nhận được sự vĩ đại của lòng tin tôn giáo. Ngôi chùa cao 100 feet (30 mét) cao, được xây dựng dựa vào vách đá, kiến trúc đơn giản nhưng là cả một tuyệt tác vào thời kỳ đó.

Nếu bạn muốn đến thăm, có thể đi tàu hỏa từ Tây An đến thị trấn Đôn Hoàng, thời gian đi mất khoảng 10 giờ. Không nên đến vào mùa hè vì khu vực sa mạc này rất oi bức, còn mùa đông thì vô cùng lạnh lẽo khắc nghiệt. Có khoảng 80 khách sạn trong thành phố, bạn có thể chọn nơi nghỉ ngơi như một hành khách đang đi trên con đường tơ lụa thời cổ đại. Chúng tôi không can đảm để thử tham gia một tour du lịch tham quan sa mạc bằng lạc đà, nhưng nếu thích thú bạn cứ thử xem sao.

Istanbul, đó là một trong bốn địa điểm nổi bật trên con đường tơ lụa, những thương nhân sẽ kết thúc cuộc hành trình của họ và bán hoặc giao dịch hàng hóa của họ cho người mua. Istanbul được coi là một trung tâm thương mại Ba Tư, trở thành một phần di sản trong con đường tơ lụa. Ngày nay, Istanbul vẫn là một con đường liên kết quan trọng giữa Trung Đông và châu Âu. Tour du lịch của chúng tôi tại thành phố bắt đầu từ bờ đông của Bosphorous. Xuyên qua các con đường trong mạng lưới đường ngầm mới chảy dưới eo biển, chúng tôi hướng về Maiden Tower - một hòn đảo nhỏ có một tòa nhà đã 2.500 năm tuổi, được xây dựng bởi những người La Mã trong đế chế Ottoman. Đó là một nơi có rất nhiều huyền thoại, đặc biệt là truyền thuyết về con rắn.

Tháp Maiden của Istanbul

Một nhà tiên tri đã tiên đoán rằng một con rắn sẽ giết chết con gái của Hoàng đế vào đúng ngày sinh nhật thứ 18 của cô. Nhà vua đã ra lệnh để xây tòa tháp này, ngăn cách với xung quanh để bảo vệ công chúa. Tuy nhiên, một giỏ trái cây đã được trao cho cô vào ngày sinh nhật của cô và một con rắn được ngụy trang trong đó đã khiến mọi chuyện xảy ra y hệt như lời tiên tri. Bởi vì tôi là một fan hâm mộ của các câu chuyện huyền thoại, truyền thuyết thì nên quyết định ghé thăm hòn đảo này.

Grand Bazaar – ngôi chợ lâu đời nhất của châu Âu này đã được hình thành từ thế kỷ thứ 5, nó vẫn hoạt động nhộn nhịp cho đến ngày nay và bán tất cả mọi thứ từ lụa là đá quý, đến gia vị và đồ nội thất. Ngôi chợ này đã từng là một trong số các điểm đến cuối cùng trên con đường tơ lụa. Không gian ở đây vẫn mang một màu cổ xưa huyền bí, bán các món hàng vô cùng độc đáo. Lang thang trong ngôi chợ, tôi có cảm giác mình đang lạc vào một thế giới cổ xưa, xung quanh là những đàn lạc đà thồ đầy hàng hoá, tơ lụa trên lưng, tìm nơi buôn bán, trao đổi.

Con đường tơ lụa là một hành trình tham quan tuyệt vời và mang nhiều ý nghĩa lịch sử. Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ là hai nước dễ dàng nhất để có thể tham quan, tuy nhiên, chúng tôi cũng thử lên một kế hoạch mạo hiểm hơn để đên Iraq, Iran và Turkmenistan.

Con đường tơ lụa là gì? Lịch sử phát triển con đường tơ lụa? Hàng hóa được giao dịch qua con đường tơ lụa? Di sản con đường tơ lụa?

Sự giao thương giữa các quốc gia không chỉ xuất hiện trong thời kì hiện đại mà nó đã tồn tại qua hàng nghìn năm lịch sử. Khi còn sơ khai, giữa các quốc gia, các nền văn hóa đã có sự giao thoa, giao thương, buôn bán các hàng hóa. Minh chứng cho sự giao thương đó chính là con đường tơ lụa.

1. Con đường tơ lụa là gì?

Con đường tơ lụa là một mạng lưới các tuyến đường thương mại nối Trung Quốc và Viễn Đông với Trung Đông và châu Âu. Được thành lập khi nhà Hán ở Trung Quốc chính thức mở cửa giao thương với phương Tây vào năm 130 trước Công nguyên, các tuyến đường của Con đường Tơ lụa vẫn được sử dụng cho đến năm 1453 sau Công nguyên, khi Đế chế Ottoman tẩy chay thương mại với Trung Quốc và đóng cửa chúng. Mặc dù đã trải qua thời gian rất dài kể từ khi Con đường Tơ lụa được sử dụng cho thương mại quốc tế, nhưng các tuyến đường này đã có tác động lâu dài đến thương mại, văn hóa và lịch sử còn vang dội cho đến tận ngày nay.

Con đường tơ lụa tiếng Anh là silk road hay silk routes.

2. Lịch sử phát triển con đường tơ lụa:

Con đường Tơ lụa là một mạng lưới các tuyến đường thương mại cổ đại, được chính thức thành lập vào thời nhà Hán của Trung Quốc vào năm 130 TCN, liên kết các khu vực của thế giới cổ đại về thương mại trong khoảng thời gian từ 130 TCN đến 1453 TCN. Con đường tơ lụa không phải là một con đường duy nhất từ đông sang tây và vì vậy các nhà sử học ưu ái đặt tên là ‘Con đường tơ lụa’, mặc dù ‘Con đường tơ lụa’ thường được sử dụng.

Nhà thám hiểm châu Âu Marco Polo (l.1254-1324 sau CN) đã đi trên những con đường này và mô tả chúng một cách sâu sắc trong tác phẩm nổi tiếng của mình nhưng ông không được ghi nhận là đã đặt tên cho chúng. Cả hai thuật ngữ cho mạng lưới đường bộ này – Seidenstrasse’ (silk road) hay ‘Seidenstrassen’ (silk routes) – đều được đặt ra bởi nhà địa lý học và du lịch người Đức, Ferdinand von Richthofen, vào năm 1877 CN, người đã chỉ định chúng là ‘Seidenstrasse’ (con đường tơ lụa) hoặc ‘Seidenstrassen’ (các tuyến đường tơ lụa). Polo, và sau này là von Richthofen, đề cập đến hàng hóa được vận chuyển qua lại trên Con đường Tơ lụa.

Từ Tây sang Đông những hàng hóa này bao gồm: Ngựa; Yên xe và Cưỡi ngựa; Nho; Chó và các động vật khác cả ngoại lai và động vật trong nước; Bộ lông và da động vật; Mật ong; Trái cây; Đồ thủy tinh; Chăn len, thảm, thảm; Hàng dệt (chẳng hạn như rèm cửa); Vàng và bạc; Lạc đà; Nô lệ; Vũ khí và áo giáp;

Từ Đông sang Tây hàng hóa bao gồm: Lụa; Trà; Thuốc nhuộm; Đá quý; Trung Quốc (đĩa, bát, cốc, lọ); Đồ sứ; Gia vị (chẳng hạn như quế và gừng); Đồ tạo tác bằng đồng và vàng; Thuốc; Nước hoa; Ngà voi; Gạo; Giấy; Thuốc súng

Mạng lưới này được sử dụng thường xuyên từ năm 130 TCN, khi nhà Hán (202 TCN – 220 TCN) chính thức mở cửa giao thương với phương Tây, đến năm 1453 sau Công nguyên, khi Đế chế Ottoman tẩy chay giao thương với phương Tây và đóng cửa các tuyến đường. Vào thời điểm này, người châu Âu đã quen với hàng hóa từ phương đông và khi Con đường Tơ lụa đóng cửa, các thương gia cần tìm các tuyến đường thương mại mới để đáp ứng nhu cầu về hàng hóa này.

Việc đóng cửa Con đường Tơ lụa đã khởi đầu cho Thời đại Khám phá (còn được gọi là Thời đại Khám phá, 1453-1660 CN) sẽ được xác định bởi các nhà thám hiểm châu Âu đi ra biển và lập biểu đồ các tuyến đường thủy mới để thay thế thương mại trên bộ. Kỷ nguyên Khám phá sẽ tác động đến các nền văn hóa trên toàn thế giới khi các con tàu châu Âu tuyên bố chủ quyền một số vùng đất nhân danh vị thần và đất nước của họ và ảnh hưởng đến những người khác bằng cách giới thiệu văn hóa và tôn giáo phương Tây, đồng thời, những quốc gia khác này cũng ảnh hưởng đến truyền thống văn hóa châu Âu. Con đường tơ lụa – từ khi mở cửa đến khi đóng cửa – đã có tác động lớn đến sự phát triển của nền văn minh thế giới, đến mức khó có thể hình dung thế giới hiện đại nếu không có nó.

Tuy nhiên, lịch sử của Con đường Tơ lụa có từ trước thời nhà Hán trên thực tế, vì Con đường Hoàng gia Ba Tư, sẽ đóng vai trò là một trong những huyết mạch chính của Con đường Tơ lụa, được thành lập dưới thời Đế chế Achaemenid (khoảng năm 550- 330 TCN). Con đường Hoàng gia Ba Tư chạy từ Susa, ở bắc Ba Tư (Iran ngày nay) đến Biển Địa Trung Hải ở Tiểu Á (Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay) và có các trạm bưu điện dọc tuyến đường với những con ngựa tươi để các sứ thần nhanh chóng chuyển thông điệp khắp đế chế. Herodotus, viết về tốc độ và hiệu quả của các sứ giả Ba Tư, đã nói rằng: “Không có gì trên thế giới di chuyển nhanh hơn những người giao thông Ba Tư này. Không phải tuyết, mưa, cũng không nóng, cũng không phải bóng tối của màn đêm ngăn cản những người giao thông vận tải này hoàn thành các chặng được chỉ định của họ với tốc độ tối đa.” (Sử ký VIII.98)

Những dòng này, hàng thế kỷ sau, đã hình thành tín ngưỡng của bưu điện Hoa Kỳ. Người Ba Tư duy trì Con đường Hoàng gia một cách cẩn thận và kịp thời mở rộng nó qua những con đường phụ nhỏ hơn. Những con đường này cuối cùng đã đi xuống tiểu lục địa Ấn Độ, qua Lưỡng Hà, và qua Ai Cập.

Sau khi Alexander Đại đế chinh phục người Ba Tư, ông đã thành lập thành phố (sau này là Vương quốc Hy Lạp) Alexandria Eschate vào năm 339 trước Công nguyên tại Thung lũng Fergana của Neb (Tajikistan hiện đại). Bỏ lại những cựu binh bị thương trong thành phố, Alexander tiếp tục. Theo thời gian, những chiến binh Macedonia này kết hôn với dân bản địa tạo ra nền văn hóa Greco-Bactrian phát triển mạnh mẽ dưới Đế chế Seleucid sau cái chết của Alexander.

Dưới thời vua Greco-Bactrian Euthydemus I (260-195 TCN), Greco-Bactrian đã mở rộng quyền nắm giữ của họ. Theo nhà sử học Hy Lạp Strabo (63-24 CN), người Hy Lạp “mở rộng đế chế của họ đến tận người Seres” (Địa lý XI.ii.i). “ Seres ” là tên mà người Hy Lạp và La Mã biết đến Trung Quốc, có nghĩa là “ vùng đất xuất phát tơ lụa ” ở Đông Á. Do đó, người ta cho rằng cuộc tiếp xúc đầu tiên giữa Trung Quốc và phương Tây diễn ra vào khoảng năm 200 TCN.

Nhà Hán của Trung Quốc thường xuyên bị quấy rối bởi các bộ lạc du mục của Xiongnu ở biên giới phía bắc và phía tây của họ. Vào năm 138 trước Công nguyên, Hoàng đế Hán Vũ Đế  đã cử sứ giả của mình là Trương Khiên(Zhang Qian) đến phía tây để thương lượng với người Yuezhi nhằm giúp đỡ trong việc đánh bại Xiongnu.

Cuộc thám hiểm của Trương Khiên đã đưa anh ta tiếp xúc với nhiều nền văn hóa và nền văn minh khác nhau ở Trung Á và trong số đó có những người mà anh ta chỉ định là Dayuan, người Ionians vĩ đại, những người Greco-Bactrian là hậu duệ của quân đội Alexander Đại đế. Trương Khiên có những con ngựa dũng mãnh, Trương Khiên đã báo cáo lại với Hoàng đế Hán Vũ Đế, và những con ngựa này có thể được sử dụng hiệu quả để chống lại Xiongnu xâm lược.

Hậu quả của cuộc hành trình của Trương Khiên không chỉ là sự tiếp xúc sâu hơn giữa Trung Quốc và phương Tây mà còn là một chương trình chăn nuôi ngựa có tổ chức và hiệu quả trên khắp vùng đất nhằm trang bị cho một đội kỵ binh. Ngựa đã được biết đến từ lâu ở Trung Quốc và được sử dụng trong chiến tranh cho kỵ binh và xe ngựa ngay từ thời nhà Thương (1600 – 1046 TCN) nhưng người Trung Quốc ngưỡng mộ ngựa phương Tây vì kích thước và tốc độ của nó. Với con ngựa phía tây của Dayuan, nhà Hán đã đánh bại Xiongnu. Thành công này đã truyền cảm hứng cho Hoàng đế Hán Vũ Đế suy đoán về những gì khác có thể thu được thông qua thương mại với phương Tây và Con đường Tơ lụa được mở vào năm 130 TCN.

Giữa năm 171-138 TCN, Mithridates I của Parthia đã vận động để mở rộng và củng cố vương quốc của mình ở Mesopotamia. Vua Seleucid Antiochus VII Sidetes (r. 138-129 TCN) phản đối sự mở rộng này và cũng muốn trả thù cho cái chết của anh trai mình, Demetrius, đã tiến hành cuộc chiến chống lại lực lượng Parthia của Phrates II, người kế vị Mithridates. Với sự thất bại của Antiochus, Mesopotamia nằm dưới quyền thống trị của Parthia và cùng với nó, nắm quyền kiểm soát Con đường Tơ lụa. Người Parthia sau đó trở thành trung gian chính giữa Trung Quốc và phương tây.

3. Hàng hóa được giao dịch qua con đường tơ lụa: 

Trong khi nhiều loại hàng hóa khác nhau đi dọc theo mạng lưới thương mại của Con đường Tơ lụa, tên gọi này xuất phát từ sự phổ biến của lụa Trung Quốc với phương Tây, đặc biệt là với La Mã. Các tuyến đường Tơ lụa kéo dài từ Trung Quốc qua Ấn Độ, Tiểu Á, lên khắp Lưỡng Hà, đến Ai Cập, lục địa Châu Phi, Hy Lạp, La Mã và Anh.

Khu vực phía bắc Lưỡng Hà (Iran ngày nay) đã trở thành đối tác thương mại thân thiết nhất của Trung Quốc, là một phần của Đế chế Parthia, khởi đầu cho các hoạt động giao lưu văn hóa quan trọng. Giấy, được phát minh bởi người Trung Quốc trong thời nhà Hán, và thuốc súng, cũng là một phát minh của Trung Quốc, có tác động lớn hơn nhiều đến văn hóa so với lụa. Các loại gia vị phong phú của phương đông, cũng đóng góp nhiều hơn thời trang vốn phát triển từ ngành công nghiệp tơ lụa. Mặc dù vậy, vào thời Hoàng đế La Mã Augustus (27 TCN – 14 CN), thương mại giữa Trung Quốc và phương Tây đã được thiết lập vững chắc và lụa là mặt hàng được săn lùng nhiều nhất ở Ai Cập, Hy Lạp và đặc biệt là ở La Mã.

4. Di sản con đường tơ lụa:

Giá trị lớn nhất của Con đường Tơ lụa là sự trao đổi văn hóa. Nghệ thuật, tôn giáo, triết học, công nghệ, ngôn ngữ, khoa học, kiến ​​trúc, và mọi yếu tố khác của nền văn minh đã được trao đổi dọc theo những tuyến đường này, mang theo hàng hóa thương mại mà các thương nhân buôn bán từ nước này sang nước khác. Cùng với đó, căn bệnh này cũng lan truyền, bằng chứng là sự lây lan của bệnh dịch hạch năm 542 CN, được cho là đã đến Constantinople theo Con đường Tơ lụa và đã tàn phá Đế chế Byzantine.

Việc đóng cửa Con đường Tơ lụa buộc các thương gia phải ra biển để buôn bán, do đó bắt đầu Kỷ nguyên Khám phá dẫn đến sự tương tác trên toàn thế giới và sự khởi đầu của một cộng đồng toàn cầu. Vào thời của nó, Con đường Tơ lụa phục vụ để mở rộng hiểu biết của mọi người về thế giới họ đang sống; Sự đóng cửa của nó sẽ thúc đẩy người châu Âu băng qua đại dương để khám phá, và cuối cùng chinh phục, cái gọi là Thế giới mới của châu Mỹ, khởi đầu cho cái gọi là Trao đổi Colombia, qua đó hàng hóa và giá trị được chuyển giữa thế giới cũ và thế giới mới, phổ biến là gây tổn hại cho những người dân vô cảm của Tân Thế giới. Bằng cách này, Con đường Tơ lụa có thể nói là đã thiết lập nền tảng cho sự phát triển của thế giới hiện đại.