Thị trường chứng khoán Việt năm 2022

Ngày 27/12, tại Press Club (Hà Nội), Câu lạc bộ Nhà báo chứng khoán chính thức công bố 10 sự kiện chứng khoán nổi bật. 

1. Lần đầu tiên chỉ số chứng khoán “lạc nhịp”…

Thị trường chứng khoán 2018 biến động mạnh nhất trong 10 năm kể từ sau khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008. Đây là năm đầu tiên TTCK thị trường chứng khoán suy giảm, sau 5 năm liên tiếp trước đó chỉ số chứng khoán song hành với đà tăng trưởng của nền kinh tế, đạt mức tăng trưởng cao, có năm lên đến 47% (năm 2017). VN-Index lập đỉnh cao mới trong lịch sử ở mức 1.211 điểm (ngày 10/4/2018), nhưng sau đó lại có quá trình sụt giảm mạnh 27% xuống đáy 888 điểm (ngày 30/10/2018). TTCK “lạc nhịp” dù GDP Việt Nam có tốc độ tăng trưởng mạnh nhất 10 năm xuất phát từ nguyên nhân khách quan (tình trạng căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, xu hướng tăng tốc lãi suất của các ngân hàng trung ương trên toàn cầu).

2. Thị trường chứng khoán phái sinh bùng nổ

Thị trường chứng khoán phái sinh bắt đầu giao dịch ngày 10/8/2017 và chỉ sau hơn 1 năm đã đạt mức tăng trưởng vượt bậc về quy mô. Kết thúc năm 2017, giá trị giao dịch danh nghĩa của thị trường phái sinh chỉ ghi nhận mức kỷ lục 2.500 tỷ đồng/phiên nhưng đến tháng 10/2018 đã đạt kỷ lục gần 17.000 tỷ đồng/phiên. Số lượng tài khoản giao dịch phái sinh tăng gấp 2,2 lần so với cuối năm 2017.

3. Dấu ấn các thương vụ bán vốn tỷ USD

Năm 2018 chứng kiến các thương vụ bán vốn cổ phần đặc biệt lớn. Liên quan đến bán vốn Nhà nước, thương vụ thoái vốn ấn tượng nhất là bán 78,99% vốn điều lệ tại Vinaconex (SCIC bán 57,71% và Viettel bán 21,28%) diễn ra chiều ngày 22/11 tại HNX. Với việc đấu giá thành công, Nhà nước (thông qua 2 đại diện chủ sở hữu là SCIC và Viettel) đã thu về hơn 9.369 tỷ đồng.

Trước đó, còn có các thương vụ IPO Công ty Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR) trị giá 5.500 tỷ đồng, Tổng công ty Dầu Việt Nam (PVOil) 4.100 nghìn tỷ đồng, Tổng công ty Điện lực dầu khí Việt Nam (PV Power) 7.000 tỷ đồng. Ngoài ra, là thương vụ bán hơn 164 triệu cổ phiếu của Techcombank, tương đương 14% vốn điều lệ ngân hàng cho các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài, trị giá 922 triệu USD.

4. TTCK Việt Nam lọt danh sách theo dõi nâng hạng của FTSE

Một dấu ấn vui của TTCK là Tổ chức tính toán chỉ số chứng khoán toàn cầu (FTSE) đã đưa Việt Nam vào danh sách theo dõi nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi, do Việt Nam đã thỏa mãn 8/ 9 điều kiện chỉ còn 1 điều kiện duy nhất còn chưa được thỏa mãn là thanh toán bù trừ. Việc lọt vào danh sách này cho thấy thị trường chứng khoán Việt Nam đã đạt đến tiêu chuẩn quốc tế.

5. Sàn HOSE dừng giao dịch 2 ngày

Sự cố giao dịch xảy ra vào chiều ngày 22/1 tại Sở giao dịch chứng khoán Tp.HCM (HOSE) khiến cho đợt khớp lệnh định kỳ để xác định giá đóng cửa của phiên giao dịch không thực hiện được. Sau đó sàn HOSE phải ngừng giao dịch trong hai ngày liên tiếp (23 và 24/1). Trong quá khứ, sàn HOSE cũng đã từng gặp sự cố kỹ thuật và phải dừng giao dịch liên tục 3 ngày vào tháng 5/2008. Điều này đặt ra yêu cầu làm mới nền tảng công nghệ thị trường. Sau 18 năm vận hành, hệ thống giao dịch của HOSE đã bộc lộ một số nhược điểm và đến lúc đòi hỏi cần thay thế.

6. Sức hút DN “tỷ đô” níu chân vốn ngoại

HDB, VHM, TCB, TPB đã làm dài thêm danh sách 30 doanh nghiệp niêm yết có vốn hoá đạt mức tỷ USD. Vốn hóa thị trường cổ phiếu đã tăng lên mức cao nhất từ trước tới nay, đạt giá trị 4.090 nghìn tỷ đồng, tương đương 81,7% GDP 2017. Việc xuất hiện của những cổ phiếu lớn trên sàn chứng khoán đã nhận được sự hưởng ứng của các nhà đầu tư ngoại với giá trị vào ròng 2018 đạt 2,89 tỷ USD, tăng 0,59 tỷ USD (trong vòng 4 tháng), xấp xỉ bằng mức vào ròng của cả năm 2017 (2,92 tỷ USD).

7. Thành lập ủy ban quản lý vốn Nhà nước 

Ngày 30/9, Ủy ban quản lý vốn Nhà nước ra mắt tại Hà Nội, chính thức việc tách bạch chức năng quản lý Nhà nước, chức năng quản trị doanh nghiệp và chức năng chủ sở hữu vốn Nhà nước. Theo đó, 19 doanh nghiệp bao gồm: 7 tập đoàn và 12 tổng công ty (thuộc 5 Bộ: Tài chính, Công thương, Thông tin và truyền thông, Giao thông vận tải, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) thực hiện chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu về Ủy ban. Giá trị sổ sách vốn chủ sở hữu nhà nước của tổng số DN được bàn giao về Ủy ban này là trên 1 triệu tỷ đồng với  tổng giá trị tài sản  lên tới gần 2,3 triệu tỷ đồng. 

8. Năm kỷ lục về xử phạt thao túng giá chứng khoán 

Năm 2018 cũng là năm kỷ lục về xử phạt hành chính về thao túng giá chứng khoán, 09 cá nhân bị phạt với mức phạt mỗi vụ là 550 triệu đồng, tổng số tiền phạt 5,1 tỷ đồng, chiếm hơn 25% tổng tiền phạt của cả năm 2018 (20 tỷ đồng). Cũng liên quan đến xử phạt về thao túng giá chứng khoán, trong tháng 10/2018, TAND TP Hà Nội đã mở phiên tòa xét xử cựu Chủ tịch HĐQT MTM Trần Hữu Tiệp và 14 đồng phạm trong vụ án thao túng giá chứng khoán, lừa đảo chiếm đoạt tài sản... liên quan cổ phiếu MTM. Đây là 1 trong 3 vụ án hình sự liên quan đến vi phạm về chứng khoán đã bị phát hiện và khởi tố.

9. Công bố Dự thảo sửa đổi luật chứng khoán

Ngày 8/11, dự án Luật Chứng khoán (sửa đổi) chính thức được công bố. Dự thảo luật được kỳ vọng khắc phục những tồn tại, hạn chế sau hơn 10 năm thi hành Luật Chứng khoán. Dự án Luật dự kiến tăng thẩm quyền thanh tra, xử phạt cho Ủy ban Chứng khoán Nhà nước; định hình việc hợp nhất 2 Sở giao dịch chứng khoán và thành lập Quỹ bảo vệ nhà đầu tư chứng khoán…  Dự kiến, dự án Luật sẽ được trình Quốc hội xem xét cho ý kiến và thông qua trong năm 2019.

10. Quy định khung pháp lý cho thị trường trái phiếu DN

Tháng 12/2018, cơ chế hoạt động của thị trường trái phiếu doanh nghiệp chính thức được Chính phủ ban hành tại Nghị định 163/2018/NĐ-CP. Văn bản này sẽ có hiệu lực từ ngày 1/2/2019, đánh dấu nền tảng pháp lý cao nhất định hình nền tảng thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam.

Hai năm tăng điểm, GDP tăng trưởng mạnh, đồ thị kỹ thuật là những yếu tố khá tương đồng của VN-Index năm 2018 và hiện tại. Kịch bản lặp lại là điều không ai mong muốn nhưng lường trước cả những tình huống xấu nhất là cách quản trị rủi ro tốt nhất.

Thị trường trong nước có phiên kiểm tra đáy tháng 4 thành công nhờ lực cầu vào bắt đáy ở nhóm bluechips khi VN-Index có lúc giảm hơn 36 điểm. Độ rộng thị trường tương đối tích cực với nhiều cổ phiếu đóng cửa ở mức giá trần. Ngoài ra, đóng góp lớn vào phiên ngược dòng của thị trường là hoạt động mua ròng từ khối ngoại.

Dù vậy, một phiên tăng cũng chưa làm thay dổi xu hướng của thị trường hiện tại, nhất là khi VN-Index đã có lúc rơi về ngưỡng 1.330 điểm, tức giảm gần 300 điểm kể từ vùng đỉnh lịch sử 1.520 điểm.

Dưới góc nhìn kỹ thuật, ông Nguyễn Minh Hoàng, chuyên gia cao cấp, Công ty Cổ phần Chứng khoán Nhất Việt cho rằng VN-Index ở hai giai đoạn 2018 và 2022 đang có khá nhiều điểm giống nhau.

Ông Nguyễn Minh Hoàng, chuyên gia cao cấp, Công ty CP Chứng khoán Nhất Việt. (Ảnh chụp màn hình).

Đầu tiên là nhịp điều chỉnh, cả hai đều bắt đầu từ tháng 4 và đều bắt nguồn từ thông tin liên quan đến VN-Index có hai năm trước đó tăng rất mạnh. Hai năm tăng liên tiếp với việc hầu hết các nhà đầu tư tham gia thị trường đều thắng đã tạo ra một mặt bằng giá vô cùng cao.

Đỉnh của năm 2018 nhọn nhưng có lẽ đỉnh của năm 2022 sẽ tù hơn bởi quá trình phân phối của năm 2022 bất ngờ hơn rất là nhiều so với năm 2018, vùng phân phối của 2022 rộng và dài trong cả tháng.

Ngoài ra, các sự kiện quốc tế tác động mạnh đến nền kinh tế thế giới cũng như nền kinh tế Việt Nam. Năm 2018 có chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc còn năm 2022 có cuộc chiến của Nga và Ukraine, làm đứt gãy chuỗi cung ứng, khắc sâu thêm vết thương đại dịch COVID-19 vừa trải qua trong hai năm trước.

Đặc biệt, giá năng lượng cũng tăng rất mạnh nhưng giá dầu của năm 2018 không tăng mạnh như năm nay, tất cả đã làm đe doạ CPI có khả năng mất kiểm soát ra khỏi con số 4%. Khi giá tăng, nền kinh tế bắt đầu xuất hiện nhiều rủi ro thì điều hành chính sách phải siết chặt hơn về mặt dòng tiền

Bên cạnh đó, một điểm lặp lại nữa là Fed tăng lãi suất. Năm 2018, Fed tăng lãi suất bốn lần thì năm 2022 Fed cũng đã tăng lãi suất trở lại, mức tăng gần nhất đang là 0,5 với dự kiến sang kỳ họp tháng tới sẽ tăng tiếp một nhịp 0,5, thậm chí là 0,75. Những điều này tác động mạnh vào chi vốn của doanh nghiệp tăng lên, ảnh hưởng đến nền kinh tế quốc gia.

Năm 2018 và năm 2022, thị trường đều có bước giảm và bước sang thị trường con gấu. Nếu VN-Index không thể hồi được ở vùng này thì rất có thể sẽ có nhịp giảm mạnh nữa trước khi có nhịp hồi lên.

Năm 2018, việc tạo đáy của thị trường rơi vào cuối tháng 6 và đầu tháng 7. Theo ông Hoàng, tính theo chỉ số tạo đáy của năm 2018 thì VN-Index sẽ về vùng thấp nhất là P khoảng 15. Nếu VN-Index thủng vùng này thì vùng hỗ trợ tiếp theo có thể nhìn ở vùng 1.200. Và nếu kịch bản xấu nữa thì thậm chí thủng cả vùng 1.200 tuy nhiên khả năng xảy là khá thấp.

Đâu là điểm khác biệt giữa hai giai đoạn 2018 và 2022?

Dù có nhiều điểm tương đồng nhưng ông Nguyễn Minh Hoàng nhận định 2018 và 2022 vẫn là những thời điểm rất khác nhau. Dưới góc độ quy mô của nền kinh tế, quy mô của thị trường và khả năng chống chịu của nền kinh tế thì nền kinh tế hiện nay của Việt Nam đang được chính phủ điều hành tốt hơn rất nhiều so với thời điểm các con sóng giảm năm 2018.

Ngoài ra, quy mô thị trường cũng đã lớn hơn nhiều so với con số của năm 2018 vì vậy tuy bối cảnh vĩ mô có nhiều dấu hiệu tương tự nhưng ta vẫn có thể kỳ vọng mức sụt giảm của thị trường và sức chống chịu sẽ không giảm sâu như năm 2018.

Vùng 1.200 được coi là vùng hỗ trợ rất cứng của thị trường bởi đó là vùng đỉnh cũ mà VN-Index rất nhiều lần mới vượt qua được. Hiện nay, định giá đang rơi vào khoảng 14 với forward cho năm 2022 là mức 12. Nếu VN-Index giảm về vùng 1.200 thì định giá của P/E foward cho cả năm 2022 sẽ về vùng 11 - một mức chiết khấu vô cùng hấp dẫn.

Thị trường chứng khoán khi đã giảm mạnh giống như vết thương sâu cần phải có thời gian lành. Dòng tiền quay lại, kể cả của nhà đầu tư nhỏ, chắc chắn trở nên rụt rè hơn nhưng dòng tiền thông minh luôn luôn lựa chọn những cổ phiếu tốt và cổ phiếu có nền tảng đi lên. Đặc biệt, khi các cổ phiếu tốt và có nền tảng đó lại có mức chiếu khấu về vùng rất hấp dẫn thì đấy thực sự sẽ là cơ hội tuyệt vời.

Căn cứ vào kết quả kinh doanh quý I cũng như bối cảnh vĩ mô Việt Nam vừa qua thì vẫn có một số nhóm ngành đạt kết quả kinh doanh vô cùng xuất sắc, ví như nhóm thuỷ sản, dệt may hay ngân hàng. Với mức chiết khấu mạnh, nếu thị trường giảm về vùng hỗ trợ thì ta có thể cân nhắc, xem xét những cổ phiếu như vậy.

Thảo Bùi