Phương pháp dạy học hiện đại và phương pháp dạy học tích cực
|
Được sử dụng rộng rãi trên thế giới và ngày càng phổ biến ở Việt Nam, phương pháp dạy học tích cực kích thích sự sáng tạo và tích cực cho học sinh. Show
Phương pháp dạy học là gì? Phương pháp dạy học là sự tương tác chung giữa giáo viên và học sinh ở trong một điều kiện dạy học tích cực để đạt được mục tiêu của việc dạy học. Để xem xét về phương pháp dạy học, chúng ta cần nhìn ở 3 bình diện là: quan điểm, phương pháp dạy cụ thể và kỹ thuật dạy học.  Quan điểm về phương pháp dạy Là tổng thể các định hướng về hành động phương pháp có sự kết hợp của nhiều yếu tố như: nguyên tắc dạy học, cơ sở lý luận của lý thuyết dạy học, môi trường và điều kiện dạy học, định hướng về vai trò của giáo viên và học sinh khi tham gia vào quá trình dạy học. Quan điểm dạy học chính là mô hình lý thuyết của phương pháp dạy học và bao gồm các định hướng có tính chiến lược. Phương pháp dạy học cụ thể Phương pháp dạy học được hiểu là những hành động, cách thức của học sinh và giáo viên ở trong điều kiện dạy học nhất định để đạt được mục đích của việc dạy học. Một số phương pháp dạy học có thể kể đến như: thảo luận, nghiên cứu, học nhóm,... Kỹ thuật dạy học Kỹ thuật dạy học là các phương pháp, cách thức hành động của giảng viên ở từng trường hợp cụ thể để điều khiển toàn bộ quá trình dạy học. Giảng viên có thể thực hiện một số kỹ thuật dạy học như: chia nhóm, đặt câu hỏi, phòng tranh,... Một số chú ý: Mỗi quan điểm dạy học sẽ có phương pháp dạy học phù hợp. Mỗi phương pháp dạy học cụ thể cũng có kỹ thuật dạy học phù hợp, tuy nhiên cũng có nhiều trường hợp ngoại lệ. Việc phân biệt phương pháp dạy học với kỹ thuật dạy học đôi khi chỉ mang tính chất tương đối. Ví dụ như động não, ở một số trường hợp được xem là phương pháp dạy học, đôi khi lại được xem là kỹ thuật dạy học. Có những phương pháp dạy học có thể dạy chung cho nhiều môn, nhưng cũng có những phương pháp đặc thù chỉ áp dụng được với một môn học hoặc một nhóm các môn học cụ thể. Một phương pháp dạy học hay kỹ thuật môn học sẽ được gọi với nhiều cái tên khác nhau. >> 4 kỹ năng giảng viên cần có trong thời đại 4.0 >> 9 mẹo đơn giản để giảng dạy trực tuyến tốt hơn Các phương pháp dạy học tích cực 1. Phương pháp dạy học nhóm Đây là một trong những phương pháp dạy học tích cực được đánh giá cao hiện nay. Nếu như giáo viên có thể tổ chức tốt thì sẽ giúp các em học sinh tích cực hơn trong việc học. Bên cạnh đó cũng giúp các em nâng cao kỹ năng làm việc nhóm, trách nhiệm và khả năng giao tiếp của các em. Quy trình thực hiện: Cả lớp làm việc - Giới thiệu về chủ đề - Xác định nhiệm vụ chung cho các nhóm - Tạo nhóm Làm việc nhóm - Chọn chỗ cùng làm việc - Lên kế hoạch cho các công việc cần làm - Đặt ra các quy tắc làm việc chung - Xử lý các nhiệm vụ được giao - Báo cáo kết quả đạt được Cả lớp làm việc - Các nhóm lần lượt báo cáo kết quả - Đánh giá kết quả Kỹ thuật chia nhóm - Dựa vào thứ tự điểm danh, màu sắc,... - Dựa vào hình ghép: giáo viên sẽ cắt một tấm hình thành nhiều mảnh, sau đó cho học sinh bốc ngẫu nhiên. Nếu các em có những mảnh ghép tạo thành một hình thì sẽ cùng chung một nhóm. - Dựa theo sở thích: Sắp xếp những học sinh có cùng sở thích vào chung một nhóm - Dựa theo tháng sinh: cho các em học sinh có tháng sinh giống nhau vào chung một nhóm 2. Phương pháp giải quyết vấn đề
Mục đích của phương pháp dạy học này giúp kích thích tính tự lực và chủ động giải quyết vấn đề của học sinh. Giáo viên sẽ là người đưa ra các vấn đề nhận thức có sự mâu thuẫn giữa cái chưa biết và cái đã biết, sau đó hướng học sinh tìm cách giải quyết. Quy trình thực hiện - Xác định được vấn đề và tình huống cần giải quyết - Tìm kiếm các tình huống liên quan đến vấn đề cần giải quyết - Đưa ra các cách giải quyết vấn đề - Phân tích, đánh giá kết quả của các phương án giải quyết vấn đề - So sánh các kết quả của các biện pháp - Chọn ra biện pháp tối ưu nhất - Làm theo biện pháp đã chọn - Rút kinh nghiệm khi giải quyết các biện pháp sau này >> Mẫu kế hoạch học tập của sinh viên >> 6 tính năng hệ thống quản lý học tập trực tuyến phải có 3. Phương pháp đóng vai Đây là phương pháp thiên về thực hành được nhiều giảng viên áp dụng. Khi đó, giảng viên sẽ để học sinh diễn thử một vài cách ứng xử liên quan đến tình huống nào đó. Tuy nhiên việc quan trọng hơn cả là phần thảo luận của học sinh sau khi được đóng vai thực hành. Quy trình thực hiện - Giáo viên ra chủ đề, phân chia nhóm, đưa ra các tình huống và phân chia vai cho các nhóm. - Các nhóm sẽ cùng thảo luận với nhau - Các nhóm lần lượt diễn đóng vai - Cả lớp cùng thảo luận, đánh giá cách diễn, cách ứng xử - Cuối cùng là đánh giá của giảng viên, sau đó đưa ra cách ứng xử phù hợp nhất với tình huống đó 4. Phương pháp trò chơi
Đây là phương pháp giảng viên giúp học viên tìm hiểu một vấn đề nào đó bằng cách chơi trò chơi. Phương pháp này giúp tăng sự kích thích, tò mò và hứng thú tìm hiểu vấn đề của học sinh. Quy trình thực hiện - Giáo viên phổ biến các thông tin về trò chơi - Có thể tiến hành chơi thử nếu thấy cần thiết - Cho học sinh bắt đầu chơi trò chơi - Đánh giá khi trò chơi kết thúc - Thảo luận về ý nghĩa của trò chơi - Phương pháp dạy học theo góc Đây là phương pháp học sinh có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ ở nhiều phạm vi khác nhau trong lớp học, đáp ứng nhiều cách học tập khác nhau như: thực hành, khám phá, cơ hội để phát triển khả năng sáng tạo, cơ hội đọc hiểu các nhiệm vụ được giao từ đó áp dụng và trải nghiệm. Để có thể áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, giảng viên cần nắm rõ các kiến thức về chuyên môn, có kỹ năng sư phạm, sự khéo léo trong ứng xử, thành thạo kỹ năng về công nghệ thông tin để áp dụng vào giảng dạy, định hướng đúng đắn cho học sinh mục tiêu đã đề ra nhưng vẫn đảm bảo sự tự do nhận thức cho học sinh. Hy vọng với bài viết này, các giảng viên có thể chọn ra cho mình phương pháp dạy học tích cực phù hợp với bản thân để có những bài giảng hấp dẫn và hữu ích hơn.
Các phương pháp dạy học tích cực được vận dụng trong giáo dục hiện nay: dạy theo nhóm, dự án… Đón đọc bài viết để áp dụng thành công phương pháp dạy kết hợp lý thuyết và thực hành.
Phương pháp dạy học tích cực đang được ứng dụng rộng rãi tại nhiều trường học ở Việt Nam và nhiều quốc gia trên thế giới. Phương pháp này mang lại hiệu quả cao trong công tác giảng dạy và học tập nhờ thúc đẩy sự sáng tạo, tính chủ động, sự tích cực… của học sinh. 1. Phương pháp dạy học tích cực là gì?Phương pháp dạy học tích cực là một phương pháp dạy học mà ở đó giáo viên sẽ đưa ra những gợi ý mang tính gợi mở để các em học sinh thảo luận và tự đưa ra kết luận cuối cùng. Phương pháp này giúp phát huy khả năng sáng tạo, sự chủ động và tính tích cực của người học. Phương pháp dạy học này yêu cầu giáo viên phải là người có trình độ chuyên môn cao, kiến thức đủ sâu, bản lĩnh và phải thật sự tận tâm, nhiệt thành trong công việc. >> Tìm hiểu thêm: Giáo dục sớm là gì? Các phương pháp giáo dục sớm cho trẻ
Phương pháp dạy học tích cực đòi hỏi giáo viên cần phải bản lĩnh, chuyên môn tốt 2. Các phương pháp dạy học tích cực được vận dụng hiện nayHiện nay, các nhà nghiên cứu giáo dục trên thế giới đã đưa ra rất nhiều phương pháp dạy học tích cực nhằm giúp học sinh tiếp thu kiến thức và phát triển năng lực cá nhân một cách toàn diện. Dưới đây là một số phương pháp dạy học tích cực mà các thầy cô giáo có thể tham khảo để tiết học được đa dạng, thú vị và hiệu quả hơn. 2.1. Phương pháp dạy học tích cực theo nhómDạy học tích cực theo nhóm là phương pháp được các chuyên gia giáo dục đánh giá cao. Với phương pháp này, học sinh có thể phát huy được tính chủ động, sáng tạo, khả năng làm việc nhóm, phát triển năng lực cộng tác và năng lực giao tiếp. Cách thực hiện:
>> Tham khảo thêm: Phương pháp dạy học tích cực theo nhóm nhỏ thúc đẩy tính chủ động cho học sinh 2.2. Phương pháp trò chơiPhương pháp dạy học bằng trò chơi là phương pháp tổ chức cho học sinh tìm hiểu một vấn đề thông qua các trò chơi có nội dung liên quan. Cách thức tiến hành:
Phương pháp dạy học tích cực bằng cách tổ chức các trò chơi 2.3. Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hìnhNghiên cứu các trường hợp điển hình cũng là một trong các phương pháp dạy học tích cực phổ biến hiện nay. Với phương pháp này, giáo viên sẽ kể những câu chuyện có thật dựa theo các tình huống thực tế xảy ra trong cuộc sống, nhằm chứng minh cho một vấn đề được nêu ra trong bài học. Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình có thể được thực hiện bằng nhiều cách như đưa ra văn bản, ghi âm mẩu chuyện hoặc video dẫn chứng. Cách thức tiến hành:
>> Xem thêm: Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình phổ biến hiện nay 2.4. Phương pháp dạy học tích cực theo dự ánỞ phương pháp dạy học tích cực theo dự án, học sinh cần phải thực hiện một nhiệm vụ học tập gắn liền với thực tế cuộc sống. Cách thực hiện: Bước 1. Lập kế hoạch cho dự án
Bước 2. Tiến hành dự án
Bước 3. Đưa ra kết luận
Phương pháp dạy học tích cực theo dự án 2.5. Phương pháp đóng vaiDạy học qua phương pháp đóng vai là phương pháp mà người học sẽ tiến hành diễn thử một số cách ứng xử có liên quan đến tình huống giáo viên đưa ra. Các bước thực hiện như sau:
Phương pháp đóng vai giúp học sinh suy nghĩ sâu sắc về vấn đề đưa ra 2.6. Phương pháp giải quyết vấn đềGiải quyết vấn đề là một trong số các phương án dạy học mới nhằm kích thích tính chủ động, tự giải quyết vấn đề của học sinh. Khi dạy học bằng phương pháp này, giáo viên sẽ đưa ra vấn đề về nhận thức có sự mâu thuẫn với nhau. Từ đó, hướng học sinh tự biện luận và tìm ra phương án giải quyết. Cách thức tiến hành:
Học sinh sẽ phát hiện và giải quyết vấn đề mà giáo viên đưa ra 2.7. Phương pháp dạy học theo gócVới phương pháp này, học sinh sẽ thực hiện các nhiệm vụ khác nhau tại một vị trí cụ thể trong phạm vi của lớp học, từ đó đa dạng được phong cách học tập. Học sinh sẽ được lựa chọn phong cách học cũng như các hoạt động như: Khám phá, thực hành... Từ đó, học sinh có thể tăng cường khả năng sáng tạo, có cơ hội để phát triển bản thân cũng như đọc hiểu được các đề xuất của giáo viên. Ví dụ về phương pháp học theo góc: Khi thầy cô giáo đưa ra một chủ đề về an toàn giao thông để học sinh bàn luận, đồng thời cũng cần đưa ra các góc học như viết, vẽ, thảo luận, đọc, xem video... 3. Cách áp dụng phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy3.1. Tập trung vào phương pháp tự họcVới phương pháp dạy học tích cực, giáo viên không còn suy nghĩ về phương pháp dạy truyền thống, ví dụ như: đọc - chép, chỉ tay... mà tập trung vào các phươnng pháp, hình thức tự học. Qua đó, học sinh tự tìm tòi để tìm ra phương pháp phù hợp nhất. 3.2. Ứng dụng phương pháp dạy học theo nhóm, tập thểVận dụng phương pháp dạy học tích cực, các thầy cô giáo cần biết cách để phân chia nhóm, các đội để có thể trao đổi và phối hợp với nhau tìm ra cách thức học tập tốt nhất. 3.3. Dạy học thông qua các hoạt động trên lớpHọc sinh chính là đối tượng chính trong các buổi học để giáo viên khai phá kiến thức. Chính vì vây, thầy cô giáo cần đưa ra những gợi ý vấn đề ở mức độ nhất định. Từ đó, học sinh phát triển tư duy hơn về tư duy, khả năng tìm tòi, thảo luận để tìm ra giải pháp giải quyết vấn đề đó. 3.4. Tóm tắt lại những kiến thức trọng điểm đã họcGiáo viên sẽ cùng học sinh tóm tắt, tổng hợp lại các kiến thức trọng tâm vào cuối mỗi buổi học. Đồng thời, thầy cô giáo sẽ giải thích những vấn đề thắc mắc và cùng trao đổi với học sinh để tổng hợp lại kiến thức trong suốt một buổi học. 4. Một số kỹ thuật dạy học tích cực hiệu quả nhấtBên cạnh các phương pháp dạy học tích cực còn có các kỹ thuật dạy học tích cực. Dưới đây là một số kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học mà các thầy cô có thể tham khảo. 4.1. Kỹ thuật “Chia sẻ nhóm đôi” (Think, Pair, Share)Kỹ thuật “chia sẻ nhóm đôi” được giới thiệu vào năm 1981 do giáo sư Frank Lyman - Đại học Maryland, là hoạt động làm việc theo nhóm đôi, qua đó phát triển năng lực tư duy của từng cá nhân trong khi giải quyết vấn đề. Với kỹ thuật này, thay vì sử dụng các dụng cụ hỗ trợ, các em học sinh sẽ được phát triển kỹ năng nghe và nói của mình.
Kỹ thuật chia sẻ nhóm đôi giúp học sinh phát triển năng lực tư duy (Nguồn: Sưu tầm) 4.2. Kỹ thuật dạy học tích cực Kipling ( 5W1H)Kỹ thuật dạy học Kipling được sử dụng trong các trường hợp cần có thêm ý tưởng mới, xem xét thêm nhiều khía cạnh của vấn đề để chọn lựa ý tưởng phát triển (what, where, when, who, why, how).
Kỹ thuật dạy học Kipling sử dụng trong các trường hợp cần ý tưởng (Nguồn: Sưu tầm) 4.3. Kỹ thuật dạy học KWL (KWLH)KWL do Donna Ogle giới thiệu và phát triển rộng rãi vào năm 1986, vốn là một hình thức tổ chức dạy học hoạt động đọc hiểu. Các em học sinh sẽ bắt đầu bằng việc suy nghĩ và thể hiện những gì đã biết về chủ đề bài đọc và thông tin này sẽ được ghi vào cột K (What we Know) của biểu đồ. Sau đó, học sinh trình bày câu hỏi về những điều các em muốn biết thêm trong chủ đề này tại cột W (What we Want to learn). Tiếp đó, học sinh sẽ tự trả lời cho tất cả câu hỏi ở cột W và trình bày vào cột L (What we Learn). Cột H (How can we learn more) được bổ sung vào biểu đồ nhằm mục đích định hướng nghiên cứu cho học sinh.
4.4. Kỹ thuật dạy học bằng sơ đồ tư duy (Mindmap)Trong số các phương pháp dạy học tích cực, kỹ thuật mindmap còn được gọi là kỹ thuật sơ đồ tư duy được đánh giá rất cao. Vì với cách học bằng sơ đồ, các em học sinh sẽ dùng đến màu sắc và hình ảnh để mở rộng cũng như đào sâu các kiến thức, ý tưởng để ghi chép lại bài học.
Kỹ thuật dạy học bằng sơ đồ tư duy được áp dụng rộng rãi (Nguồn: Sưu tầm) 5. Điều kiện vận dụng các phương pháp dạy học tích cực thành công5.1. Đối với giáo viênThầy cô giáo phải được đào tạo bài bản để tăng khả năng thích ứng. Đồng thời, giáo viên phải có kiến thức chuyên môn sâu rộng, có chứng chỉ sư phạm đúng chuyên ngành, sử dụng tốt các sản phẩm công nghệ vào giảng dạy. 5.2. Đối với học sinhDưới sự chỉ đạo và dẫn dắt của thầy cô giáo, các em học sinh cần có được những phẩm chất và năng lực thích nghi với những phương pháp dạy học tích cực như: chủ động, tự giác trong học tập, có ý thức trách nhiệm, biết tự học và tranh thủ học ở mọi nơi, mọi lúc. 5.3. Giảm tải khối lượng kiến thức của các môn học tróng sách giáo khoaNhà trường có thể giảm bớt khối lượng kiến thức nhồi nhét, tạo điều kiện cho thầy và trò tổ chức những hoạt động học tập tích cực, giảm thiểu những thông báo ghi nhớ máy móc, tăng cường các bài toán về nhận thức. 5.4. Đổi mới trang thiết bị dạy học cho học sinh
5.5. Đánh giá kết quả của học sinhTheo phương pháp dạy học tích cực, người giảng dạy sẽ là người chịu trách nhiệm đánh giá kết quả, năng lực của học sinh một cách công bằng và công khai. Có thể đánh giá thông qua hình thức bài tập trắc nghiệm hoặc các câu hỏi. Bên cạnh đó, giáo viên cũng cần đánh giá học sinh trong suốt quá trình học tập bao gồm tính chủ động, tự giác qua các bài học cả về lý thuyết và thực hành. Bài viết trên đây là những chia sẻ về một số phương pháp dạy học tích cực đang được nhiều giáo viên và nhà trường áp dụng. Các bậc phụ huynh có thể tham khảo thêm nhiều phương pháp và chương trình học hữu ích cho bé tại iSchool để cập nhật thông tin mới nhất và lựa chọn chương trình học phù hợp cho các con. >> Có thể bố mẹ quan tâm: |
