Hướng dẫn dọc ct sọ cơ bản năm 2024

Phần hướng dẫn này giới thiệu các cấu trúc giải phẫu quang trọng cần phải hiểu trên hình ảnh CT scan sọ

Định hướng

Hình ảnh CT sọ não được nhìn từ phía dưới nên bên phải của hình ảnh và bên trái của người đọc. Phần trước của đầu ở trên đỉnh của hình.

Xương sọ và các khớp

Não nằm bên trong vòm sọ (cranial vault), là không gian được tạo nên bởi hộp sọ (skull) và nền sọ (skull base). Mọi cấu trúc bên trong vòm sọ là nội sọ (intra-crainal) và bên ngoài là ngoài sọ (extra-cranial).

Xương sọ

Các xương của hộp sọ và nền sọ - x trán (frontal b.), x đỉnh (pariental b.), x chẩm (occipital b.), x sàng (ethmoid b.), x bướm (sphenoid b.) và x thái dương (temporal b.). Các xương này tách rời nhau và dần dần hàn lại với nhau ở các khớp sọ (skull sutures). Hộp sọ gồm có hai bảng xương đặc: bảng trong (inner table) và bảng ngoài (outer table) với xương xốp ở giữa gọi là “tuỷ xương sọ” (“diploe”).

Điểm chính

Các xương chính của hộp sọ: x trán, x. đỉnh, x chẩm, x sàng, x bướm và x thái dương. Các khớp sọ chính: khớp vành, dọc, lambda, trai Chấn thương vùng tperion có thể dẫn đến máu tụ ngoài màng cứng (epidural heamtoma) do tổn thương động mạch màng não giữa (middle menigeal a.)

Cấu trúc của xương sọ trên CT sọ (cửa sổ xương)

Các khớp sọ (sutures)

Các Khớp sọ chính là khớp vành (coronal s.), khớp dọc (sagittal s.), khớp lambda (lambdoid s.), và khớp trai (squamosal s.). Khớp trán (metopic s. hoặc frontal s.) khác nhau ở người trưởng thành.

Cấu trúc của xương sọ trên CT scan (cửa sổ xương)

• Đặc điểm đáng chú ý là các khớp sọ nó có hình sắc nhọn giống cài răng lượt– không nhầm lẫn với gãy xương thường thẳng

Cửa sổ xương

• Xương của hộp sọ được đánh giá trên của sổ xương
• Chú ý rằng không có chi tiết nào của cấu trúc não được thấy trên chế độ cửa sổ xương

Xương sọ và các khớp (nhìn trên)

Khớp vành (màu xanh dương) Khớp lambda (màu xanh lục) Khớp trai (màu đỏ) Khớp dọc (màu tím) Khớp trán (màu cam) – thay đổi tuỳ theo người ở người trưởng thành

Các xoang

Hộ sọ chứa các xoang khí với hình dạng rất khác nhau tuỳ theo từng người

Các xoang trên CT (cửa sổ xương)

• Xoang bướm và khí xoang sàng liên tục với đường khí của mũi
• Khí xoang chủm liên tục với tai giữa

Các xoang trán trên CT (cửa sổ xương)

• Các xoang trán có hình dạng rất khác nhau
• Nhiều người không có xoang trán (hình dưới cùng)

Các xoang bướm trên

CT (cửa sổ xương)

• Xoang bướm có thể một xoang hoặc chia thành nhiều xoang riêng biệt

Xoang bướm – ý nghĩa

lâm sàng

• Trong trường hợp bị chấn thương, dịch trong xoang bướm có thể là một dấu hiệu của vỡ nền sọ

Các xoang hàm trên trên CT

(cửa sổ xương)

• Niêm mạc dày là dấu hiệu phụ thường gặp
• Bệnh nhân này bị triệu chứng chảy mũi (coryzal sympton), trên CT bình thường sau khi bị chấn thương đầu

Lều tiểu não

• Lều tiểu não- là nếp dày của màng cứng – tạo thành hình giống cái lều và chia cách đại não và tiểu não
• Lều được neo vào xương đá của xương thái dương

Lều tiểu não

• Ở lát cắt ngang trên CT của não, lều được thấy mờ khi băng qua tiều não Lều tiểu não – ý nghĩa lâm sàng
• Khi xuất huyết dưới nhện (subarachonoid heamorrhage) hoặc máu tụ dưới màng cứng (subdural hematoma) lều có thể tăng tỷ trọng vì lớp máu

Liềm đại não trên CT não ở mặt phẳng trán

• CT não mặt phẳng trán cho thấy lều tiểu não liên tục với liểm đại não Liềm và lều – ý nghĩa lâm sàng
• U màng não là u nội sọ lành tính nó có thể xuất phát từ bất kì phần nào của màng não kể cả liềm và lều.

Liềm đại não

• Liềm là nếp dày của màng não nó nằm ở giữa và chia thành bán cầu não trái và phải
• Quá trình bệnh lý coả thể gây “hiệu ứng khối” làm đẩy lệch liểm về một phía

Các khe trên CT sọ

Các não thất

Các não thất là những khoang nằm sâu trong não chứa DNT

Các khe

• Khe liên bán cầu chia não thành hai bán cầu đại não
• Khe Sulvian chia ra thuỳ trán và thuỷ thái dương

Các não thất bên (Lateral ventricles)

• Mỗi não thất bên nằm ở mỗi bên của não
• Não thất bên chứa đám rối mạch mạc (choroid plexus) sản xuất DNT
• Chú ý: đám rối mạch mạc hầu bị vôi hoá ở người trưởng thành

Các não thất ba (Third ventricle)

• Não thất ba nằm ở trung tâm
• Não thất bên thông với não thất ba thông qua một lỗ nhỏ (lỗ Moro)

Các não thất tư

• Não thất bên nằm ở hố sọ sau giữa thân não và tiểu não
• Nó thông với não thất ba ở trên qua ống rất hẹp gọi là cống Sylvius)

Bể nền

• CSF ở bể nề bao quanh các cấu trúc của thân não

Các thuỷ não trên CT sọ

Các thuỳ não trên CT sọ (lát cắt phía trên)

• Ở cả hai bên, thuỳ trán được chia cách với thuỷ đỉnh với rãnh trung tâm *đầu mũi tên)
• Chú ý: thuỳ trán lớn còn thuỳ đỉnh và chẩm tương đối nhỏ

Các thuỳ não trên CT sọ (lát cắt phía dưới)

• Hầu hết phần trước của thuỳ trán nằm ở hố sọ trước
• Thuỳ thái dương nàm ở hố sọ giữa
• Tiểu não và thân não nằm ở hố sọ sau

Thuỳ và “vùng”

CT không thể hiện rõ các bờ giải phẫu của thuỳ não. Vì những nguyên nhân này các bác sĩ chẩn đoán hình ảnh thường ám chỉ những “vùng” như “vùng đỉnh” hoặc “vùng thái dương” hơn là thuỳ Nếu hơn một vùng kế cận cần được mô ta thì dấu gạch ngang có thể được sử dụng đển nối như “ vùng thái dương-đỉnh” hoặc “vùng đỉnh chẩm”.

Thuỳ và “vùng”

• Thuỳ đỉnh được biểu hiện không rõ ràng ở vùng thái dương và đỉnh

Hạch nền và đồi thị

Hạch nền và đồi thị các những cấu trúc chất xám quan trọng nằm sâu dưới thuỳ đảo

Hạch nền và đồi thị

• Đồi thị và hạch nền dễ dàng xác định trên hình ảnh CT
• Hạch nền: nhân đậu (lentiform nucleus) + nhân đuôi (caudate nucleus)

Hạch nền – Ý nghĩa lâm sàng

• Chấn thương hạch nền có thể dẫn đến tổn thương vận động

Đồi thị - Ý nghĩa lâm sàng

• Tổn thương đồi thị có thể dẫn đến hội chứng đau đồi thị

Các cấu trúc chất trắng

Chất trắng của nằm sâu trong chất xám. Bao trong (internal capsule) là các bó chất trắng và liên kết với tia vành và chất trắng của bán cầu não ở trên, và với thân não bên dưới Thể chai (corpus callosum) là một bó chất trắng nằm ở đường giữa. Nó vòng qua não thất bên và liên kết với chất trắng của bán cầu não trái và phải.

Bao trong

• Bao trong là các bó chất trắng hẹp chứa rất nhiều rợi trục liên kết với các tia vành và chất trắng của bán cầu đại não ở phía trên và thân não phía dưới
• Mỗi bao trong có một nhánh trước và một nhánh sau liên kết với nhau ở gối (genu) (dấu sao)

Ý nghĩa lâm sàng

• Bao trong được chi phối bởi các nhánh xuyên của đm não giữa
• Mỗi mạch máu này nhỏ nên chúng dễ bị nhồi máu
• Thậm chí một tổn thương nhỏ ở bao trong cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng cảm giác và vận động

Hố sọ sau (posterior fossa)

Hố sọ sau chứa tiểu não và thân não. Phía trên tiểu não cách hai bán cầu đại não với lều tiểu não.

Hố sọ sau

• Thân não và tiểu não nằm ở hố sọ sau

Hố sọ sau

• Phần mềm hình ảnh cho thấy những cấu trúc của não ở những mặt phẳng khác nhau
• Mặt phẳng đứng dọc có thể giúp thấy giải phẫu của thân não rõ hơn
• Chú ý: MRI có thể được chỉ định nếu có những chi tiết đặc biệt liên quan đến bệnh lý thân não

Các vùng mạch máu của não

Các vùng khác nhau của não được cấp máu bởi đm não trước, giữa và sau có thể dự đoán được vùng phân bố. Các cấu trúc của hố sau được cấp máu bởi đm sống nền (vertebrobasilar a.)

Các đm của não không được thấy rõ trên CT không thuốc, nhưng sự hiểu biết về các vùng của não mà nó cung cấp giúp xác định nguồn mạch máu bị tổn thương