Tìm những điểm giống nhau và khác nhau giữa tiêu hoá ở khoang miệng và tiêu hoá ở dạ dày

Nếu hiểu rõ về hệ tiêu hóa cũng như cách hoạt động của những cơ quan này, bạn có thể bảo vệ, cải thiện hoạt động của cơ quan này tốt hơn, đồng thời phòng tránh nhiều bệnh lý liên quan.

1. Hệ tiêu hóa gồm những cơ quan nào?

Hệ tiêu hóa con người gồm rất nhiều cơ quan, bắt đầu từ miệng là nơi nhận thức ăn đến hậu môn thải chất không tiêu hóa được ra ngoài. Cơ quan này chịu trách nhiệm phá vỡ cấu trúc, hấp thụ chất dinh dưỡng cần thiết từ thực phẩm để sử dụng cho hoạt động sống. Để thực hiện điều này, cần sự kết hợp của cả hoạt động nhai, nghiền cơ học và các enzyme phân hủy sinh học.

Hệ tiêu hóa bao gồm nhiều cơ quan, giữ vai trò rất quan trọng trong cơ thể

Dưới đây là các chức năng nhiệm vụ cụ thể của từng cơ quan trong hệ tiêu hóa:

1.1. Cổ họng

Cổ họng là nơi tiếp nhận thức ăn từ miệng để đi xuống thực quản. Đây chỉ là cơ quan trung gian giúp vận chuyển thức ăn.

1.2. Thực quản

Thực quản nằm dưới cổ họng, là một ống dài có chức năng đưa thức ăn xuống dạ dày. Thực quản tạo những cơn nhu động co thắt để đẩy thức ăn xuống, đồng thời giữ thức ăn ở dạ dày không bị trào ngược lên bằng một “van” cơ học.

1.3. Túi mật

Đây là một túi nhỏ, nằm sát gan. có chiều dài khoảng 80 - 100mm. Túi mật có tác dụng co bóp đẩy dịch mật vào ống mật chủ, từ đó vào tá tràng và xuống ruột non, giúp tiêu hóa các chất béo. Túi mật có vai trò quan trọng trong hệ tiêu hóa của cơ thể.

1.4. Gan

Gan có vai trò quan trọng trong hệ tiêu hóa, giúp tổng hợp protein huyết tương, dự trữ glycogen và thải độc. Đây được ví như nhà máy hóa chất của cơ thể, đảm trách và điều hòa các phản ứng hóa sinh.

Dạ dày là cơ quan tiêu hóa, phân hủy thức ăn quan trọng

1.5. Dạ dày

Dạ dày là cơ quan quan trọng, nó được cấu tạo dạng một cái túi gồm rất nhiều cơ. Khi tiếp nhận thức ăn từ thực quản xuống, acid và enzyme sẽ được tiết ra, trộn lẫn với thức ăn để thủy phân các protein và dưỡng chất cần thiết.

Thời gian lưu trữ của thức ăn tại dạ dày khá lâu do phải thực hiện quá trình phân hủy hầu hết thức ăn, kết quả là dạng chất lỏng hoặc bột nhão sẽ được di chuyển xuống ruột non.

1.6. Ruột non

Ruột non của con người dài đến 6 mét, là nơi thức ăn sẽ tiếp tục được phân hủy, phá vỡ cấu trúc nhờ các enzyme tiết ra từ mật gan hoặc tuyến tụy. Với chiều dài như vậy¸ nhu động ruột giúp thức ăn di chuyển suốt cơ quan này, đồng thời trộn đều thức ăn với dịch tiêu hóa.

Thức ăn qua ruột non tiếp tục được phân hủy tại tá tràng, sau đó dưỡng chất được hấp thụ tại hỗng tràng và hồi tràng trước khi chuyển vào máu.

1.7. Đại tràng

Khi quá trình tiêu hóa, hấp thu dưỡng chất kết thúc, các chất còn lại không hấp thu được sẽ được chuyển xuống đại tràng ở dạng lỏng. Tại đây đại tràng tiếp tục hút nước từ dịch để chuyển chất thải thành dạng rắn, hay còn gọi là phân. Thông thường, phân được xử lý ở đại tràng trong khoảng 36 giờ.

Đại tràng là nơi xử lý thức ăn dư thừa thành phân

Phân chủ yếu chỉ gồm mảnh vụn thức ăn và vi khuẩn. Vi khuẩn này cũng thực hiện nhiều chức năng hữu ích cho cơ thể như: tổng hợp Vitamin, xử lý chất thải, cặn lắng, bảo vệ cơ thể chống lại khuẩn hại.

1.8. Trực tràng

Trực tràng nằm ngay dưới đại tràng, có chiều dài khoảng 20cm. Khi phân được di chuyển xuống đây, các dây thần kinh đặc biệt sẽ bị kích thích, sau đó truyền tín hiệu đến vỏ đại não cho biết bạn cần đi đại tiện.

Ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh, chức năng này hoạt động chưa hoàn thiện nên trẻ chưa thể đi đại tiện tự chủ. Ở người lớn, khi muốn đi vệ sinh, não lại truyền tín hiệu làm giãn cơ vòng để đẩy phân ra khỏi cơ thể. Nếu muốn nhịn, cơ thắt và trực tràng sẽ điều chỉnh, tạm thời bỏ qua cảm giác muốn đi vệ sinh, phân tiếp tục được giữ lại tại đây.

Thức ăn trải qua quá trình tiêu hóa dài để cơ thể hấp thu tốt nhất dưỡng chất

1.9. Hậu môn

Hậu môn là cơ quan cuối cùng của hệ tiêu hóa, được cấu tạo từ cơ sàn chậu và cơ thắt hậu môn. Chức năng của cơ quan này là lưu trữ và đào thải phân. Khi đi vệ sinh, hậu môn sẽ tiết dịch nhầy bôi trơn để phân có thể di chuyển dễ dàng khỏi cơ thể.

Như vậy, tiêu hóa thức ăn ở con người là một quá trình dài, phức tạp với sự tham gia, phối hợp hoạt động của nhiều cơ quan trong cơ thể. Bất cứ vấn đề xảy ra ở một cơ quan nào của hệ tiêu hóa đều có thể ảnh hưởng, làm định trệ việc tiêu hóa thức ăn và hấp thu dưỡng chất.

2. Để hệ tiêu hóa khỏe mạnh, bạn cần ăn gì?

Khi các cơ quan này hoạt động không tốt, bạn có thể gặp phải nhiều tình trạng như: táo bón, trĩ, trào ngược dạ dày, suy dinh dưỡng, thiếu dưỡng chất,… Với các rối loạn không phải bệnh lý, bạn có thể xử lý, tăng cường hệ tiêu hóa mà không cần dùng thuốc bằng các loại thực phẩm như:

2.1. Nước

Thiếu nước là nguyên nhân phổ biến gây táo bón. Cơ thể người cần được hấp thu từ 2- 3l nước lọc mỗi ngày, bạn cần uống nhiều hơn nếu tập thể dục, làm việc quá sức hoặc sống trong điều kiện khí hậu nóng.

Ngoài nước lọc, bạn cũng nên ăn nhiều loại trái cây, rau quả chứa nhiều nước như: bí xanh, dâu, dưa, cần tây, dưa chuột,…

Uống nhiều nước giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn

2.2. Chất béo tốt

Bạn cần bổ sung đủ lượng chất béo vào cơ thể, tuy nhiên ưu tiên chất béo tốt để hấp thu chất dinh dưỡng hiệu quả. Thực phẩm giàu chất béo tốt nên bổ sung gồm: hạt chia, quả óc chó, các loại cá béo (cá thu, cá hồi, cá mòi), hạt lanh,…

2.3. Chất xơ

Cơ thể không có enzyme tiêu hóa chất xơ, song dưỡng chất này rất có lợi cho hệ tiêu hóa.

Chất xơ hòa tan chứa nhiều trong yến mạch, lúa mạch, các loại đậu, trái cây,… có khả năng hấp thu nước thành dạng gel di chuyển dễ dàng trong hệ tiêu hóa. Hấp thụ nhiều chất xơ này giúp tăng lợi khuẩn đường ruột, tăng cường hệ miễn dịch và tiêu hóa, ngăn chặn hấp thu cholesterol và đường vào máu.

Chất xơ không hòa tan có nhiều trong bột mì nguyên cám, đậu, quả hạch, súp lơ, ngũ cốc nguyên hạt,… Dưỡng chất này không hòa tan trong nước nên cơ thể không thể phân hủy và hấp thu song sẽ làm tăng khối lượng, thúc đẩy đào thải cặn bã, sản phẩm dư thừa của hệ tiêu hóa.

Ngoài ra một số chất dinh dưỡng có khả năng hỗ trợ hệ tiêu hóa tốt như: Glutamine, Probiotic, kẽm,…

Như vậy, thói quen ăn uống, sinh hoạt hàng ngày có ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động của hệ tiêu hóa. Hi vọng những thông tin MEDLATEC cung cấp trên đây sẽ giúp bạn đọc hiểu hơn về cơ chế hoạt động, từ đó bảo vệ và tăng cường hoạt động cho các cơ quan này hiệu quả hơn.

Hệ thống tiêu hóa đóng vai trò quan trọng đối với cơ thể giúp hấp thu và sử dụng các chất dinh dưỡng. Vậy hệ tiêu hóa có cấu tạo như thế nào, hoạt động ra sao và có chức năng gì? Chúng ta hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây bạn nhé!

1. Hệ tiêu hóa

Hệ tiêu hóa là một hệ thống bao gồm các cơ quan trong cơ thể giữ vai trò lấy thức ăn, tiêu hóa thực phẩm sau đó chuyển hóa thành năng lượng và chất dinh dưỡng. Bước cuối cùng là đưa các chất thải ra bên ngoài. Hệ tiêu hóa bao gồm 2 bộ phận là ống tiêu hóa và tuyến tiêu hóa.

Hệ tiêu hóa là hệ thống nhiều cơ quan có vai trò nhận và xử lý thức ăn cho cơ thể

2. Đặc điểm và hoạt động của hệ tiêu hóa

2.1. Miệng

Miệng là bộ phận đầu tiêu trong đường tiêu hóa. Miệng chứa nhiều bộ phận giữ vai trò về tiêu hóa cũng như phát âm gồm có răng, lưỡi và tuyến nước bọt.

Thực tế, quy trình tiêu hóa bắt đầu diễn ra tại đây khi chúng ta ăn và tiến hành nhai để chia nhỏ thức ăn hỗ trợ cho quá trình tiêu hóa diễn ra dễ dàng hơn. Trong khi đó, nước bọt hòa lẫn với thức ăn để thực hiện quá trình chuyển hóa tinh bột sang đường đơn.

2.2. Họng

Cổ họng là vị trí tiếp theo mà thức ăn đi qua khi di chuyển từ miệng đến họng và sau đó đi tiếp đến thực quản.

Cổ họng là điểm đến tiếp theo của thức ăn trên con đường di chuyển từ miệng đến thực quản

2.3. Thực quản

Thực quản là 1 ống cơ bắt đầu từ hầu họng cho đến dạ dày. Độ dài của thực quản kéo dài khoảng 25 - 30 cm có dạng hình dẹt do thành thực quản áp sát vào nhau. Khi chúng ta nuốt thức ăn thì thực quản sẽ có dạng hình ống. Ở giữa thực quản và dạ dày là cơ vòng thực quản dưới. Đây được xem như một cái van với nhiệm vụ giữ thức ăn lại dạ dày không bị trào ngược lên thực quản.

Thực quản tương đối di động và dính với những tạng xung quanh với cấu trúc khá lỏng lẻo. Thực quản có vai trò đưa thức ăn cho dạ dày bằng những các cơn co hay còn gọi là nhu động. Các cơ bên trong họng co lại kết hợp sự nâng lên của thực quản giúp đẩy thức ăn từ miệng đến thực quản. Sau đó, các cơ ở thực quản giãn ra nhằm đón lấy phần thức ăn này.

Những loại thực phẩm lỏng dễ tiêu hóa sẽ không cần đến hoạt động như trên mà tự rơi xuống dạ dày. Đối với loại thức ăn đặc, cứng khó tiêu hóa sẽ di chuyển bên trong thực quản bằng sóng nhu động chậm cùng với trọng lượng của thực phẩm.

2.4. Dạ dày

Dạ dày thường được gọi là bao tử, là đoạn phình ra trong ống tiêu hóa dạng hình chữ J. Phần trên dạ dày nối với thực quản nhờ lỗ tâm vị, phía dưới dạ dày nối với tá tràng nhờ lỗ môn vị. Nhờ vào khả năng dự trữ, nghiền nhỏ thức ăn thấm dịch vị với sự co bóp của cơ trơn. Cùng với đó là sự phân hủy thức ăn bằng hệ enzym tiêu hóa dịch vị có độ pH thích hợp trên lớp niêm mạc.

Dạ dày có mối liên hệ phức tạp, chặt chẽ với những cơ quan khác bên trong khoang bụng có cấu tạo bằng lớp cơ chắc chắn thế nên khả năng co bóp mạnh mẽ và chứa được 4.6 - 5.5 lít nước.

Dạ dày có sức chứa lên đến 4.6 - 5.5 lít nước

Dạ dày có cấu tạo bao gồm tâm vị, đáy vị, thân vị, môn vị, thành trước và thành sau của dạ dày, bờ cong vị bé và vị lớn. Vai trò thứ 1 của dạ dày là co bóp, nghiền nhỏ, trộn đều để thức ăn thấm acid dịch vị. Vai trò thứ 2 là phân hủy lượng thức ăn nhờ vào hệ enzym tiêu hóa bên trong dịch vị.

2.5. Ruột non

Ruột non của hệ tiêu hóa có chiều dài khoảng 6m và là giai đoạn quan trọng nhất trong quá trình tiêu hóa. Khi di chuyển đến ruột non, thức ăn sẽ tiếp tục bị phá hủy bởi các enzym tiết ra từ tuyến tụy và mật ở gan. Mật chính là 1 hợp chất giúp cho cơ thể có thể tiêu hóa được chất béo và loại bỏ những sản phẩm thải ra từ máu.

Nhu động ruột giữ vai trò quan trọng trong ruột non bởi chúng hỗ trợ di chuyển thức ăn đi dọc hết chiều dài ruột non cũng như hòa trộn thức ăn vào dịch tiêu hóa. Tá tràng có vai trò giữ hỗ trợ cho quy trình phân hủy thức ăn. Tiếp đó, hỗng tràng và hồi tràng có chức năng hỗ trợ quá trình hấp thu chất dinh dưỡng vào máu.

Ba bộ phận có vai trò chủ chốt hỗ trợ dạ dày và ruột non tiêu hóa thực phẩm bao gồm:

• Tuyến tụy: giữ nhiều chức năng khác nhau, tiết ra enzyme cho ruột non giúp phân hủy protein, các chất béo và carbohydrate chứa trong thức ăn.

• Gan: có nhiều chức năng nhưng quan trọng nhất đối với hệ tiêu hóa đó là tiết dịch mật và lọc máu chứa chất dinh dưỡng vừa hấp thụ từ ruột non.

• Túi mật: đây là 1 loại túi chứa dịch mật hình dạng giống quả lê nằm bên dưới gan. Dịch mật tạo ra trong gan và nếu cần lưu trữ thì chúng sẽ được chuyển sang túi mật nhờ vào ống mật. Trong khi ăn, túi mật sẽ co bóp giúp đẩy dịch mật đến ruột non.

2.6. Đại tràng

Đây là một ống cơ có chiều dài khoảng 1.5 - 1.8m được nối giữa manh tràng và trực tràng. Xếp theo thứ tự từ trên xuống, khung đại tràng gồm có manh tràng, đại tràng lên, đại tràng ngang, đại tràng xuống, đại tràng sigma.

Phân hay chất thải bị sót lại sau quá trình tiêu hóa sẽ được đưa đến đại tràng nhờ nhu động ruột, trước tiên là ở dạng lỏng và sẽ chuyển sang dạng rắn khi nước được tách khỏi phân. Thông thường, thời gian để phân đi đến đại tràng thường là 36 giờ.

Trong phân có chứa mảnh vụn thức ăn và vi khuẩn

Thành phần chính trong phân chính là mảnh vụn của thức ăn và vi khuẩn. Những loại vi khuẩn này đóng vai trò tổng hợp vitamin, giải quyết chất thải và cặn thức ăn, giúp bảo vệ cơ thể trước các vi khuẩn gây hại.

2.7. Trực tràng

Trực tràng có độ dài khoảng 20cm, nối giữa đại tràng và hậu môn. Trực tràng có vai trò nhận phân của đại tràng và kích thích những dây thần kinh truyền thông tin cho đại não báo hiệu cần phải đi đại tiện. Bộ não sẽ đưa ra quyết định có đi đại tiện hay không. Nếu có thì cơ vòng giãn ra nhằm tống phân ra bên ngoài. Nếu không muốn đi đại tiện thì cơ thắt và trực tràng sẽ làm việc để xóa tan cảm giác muốn đi đại tiện tạm thời.

2.8. Hậu môn

Đây là phần cuối cùng của đường tiêu hóa có cấu tạo từ cơ sàn chậu và 2 cơ thắt hậu môn. Hậu môn giữ chức năng đựng và thải phân, song song đó là tiết dịch nhầy bôi trơn giúp phân có thể di chuyển ra bên ngoài cơ thể nhanh chóng và dễ dàng hơn.

Hậu môn là đoạn cuối cùng của đường tiêu hóa có chức năng chứa và thải phân

Hệ tiêu hóa có nhiều cơ quan thế nhưng chúng phối hợp với nhau rất nhịp nhàng trong việc thu nhận và xử lý thức ăn. Hy vọng rằng với bài viết này, các bạn sẽ có thêm nhiều kiến thức hữu ích về hệ tiêu hóa.