Tại sao trẻ bị trớ sữa

Như hình minh họa, ở trẻ sơ sinh cổ dạ dày và và thực quản thẳng hàng, chứ không gập góc ở tâm vị như ở dạ dày trưởng thành, nên cũng dễ gây trớ sữa.

4. Thời gian tiêu hoá: Sữa mẹ trong 45 phút tiêu 1/2 xuống ruột non vì các thành phần chất chính rất dễ hấp thụ. Trong khi đó, sữa công thức cần 80 phút để có thể tiêu 1/2 xuống ruột non, với lượng chất thải (không tiêu thụ được) cao hơn do độ kết tủa nhiều và khó tiêu của casein, thành phần protein chính trong sữa công thức. Vậy trẻ ăn sữa công thức dễ bị nôn trớ hơn.

5. Dị ứng: Một số bé có thể dị ứng với một số protein động vật trong sữa công thức, hoặc không hợp với một số chất trong khẩu phần của mẹ (ví dụ mẹ ăn bắp cải, sữa có thể có gây đầy hơi).   Trớ sữa càng sớm, càng thường xuyên, tâm vị càng dễ bị kích thích, gây tình trạng nặng hơn, từ trớ sữa sinh lý sang trào ngược thực quản bệnh lý.

Phân biệt trớ sữa (sinh lý) và trào ngược thực quản (bệnh lý)

Trớ sữa thông thường: Trẻ sơ sinh có thể thỉnh thoảng trớ 1 ít sữa sau bú, có thể nấc cụt, ho nhẹ. 50% trẻ có hiện tượng này vài lần 1 ngày trong 3 tháng đầu, và 5% bị đến 12 tháng tuổi. Bé phát triển mạnh khoẻ bình thường và không có gì phải lo lắng. Trớ sữa nặng/ trào ngược: Ói nhiều phun thành vòi, ói sau khi bú >1 giờ, bị ói thường xuyên, bé cáu gắt, khóc nhiều, khó ngủ, bỏ bú, tăng cân chậm... Trường hợp này, bé cần được đi khám bác sĩ và điều trị sớm. Ói sữa ngược ra thành vòi thường xuyên khiến bé bị mất nước (giống như tiêu chảy), mất dịch dạ dày và các loại men tiêu hoá... Dịch ói có thể bị trào vào phế quản, phổi, tai gây viêm nhiễm. Đáng chú ý một số bé ăn ói liên tục, nhưng vẫn dư cân, béo phì, do lượng bú mỗi cữ lớn hơn rất nhiều dung tích dạ dày gây giãn dạ dày từ sơ sinh. Song, việc tăng cân như thế, không có nghĩa là bé vẫn phát triển tốt, mà thực chất là hệ tiêu hoá và hệ bài tiết non nớt của bé đang phải làm việc quá sức, ảnh hưởng đến chức năng của các hệ này về lâu dài khi bé trưởng thành.

Chăm sóc bé đúng cách:

1. Hiểu biết về dung tích dạ dày của trẻ theo ngày tuổi tháng tuổi, để cho bé bú mỗi cữ vừa đủ. Và để đảm bảo đủ dinh dưỡng trong ngày các mẹ cho bé bú nhiều cữ hơn. Số cữ theo nhu cầu của bé, khoảng 14 cữ trong ngày đầu đến 10 cữ sau tuần đầu và 8 cữ sau tháng đầu. 2. Bú ti mẹ trực tiếp: Trẻ bú mẹ ngay từ sơ sinh, giảm nhiều nguy cơ trào ngược này, do (1) lượng sữa non của mẹ đúng bằng dung tích dạ dày con, (2) sữa mẹ xuống từng đợt và có độ béo tăng dần trong cữ bú giúp bé nhận biết và tự động dừng bú khi đầy dạ dày (3) sữa mẹ không gây dị ứng (4) bú mẹ đúng cách bé không bị nuốt không khí cùng với sữa (5) sữa mẹ nhẹ bụng, dễ tiêu. 3. Tư thế bú ti mẹ trực tiếp: Nếu bé bú 2 bên 1 cữ, nên cho bú bầu vú bên trái trước (bé mới bú nên lượng sữa trong dạ dày còn ít, có thể nằm nghiêng phải). Sau đó, chuyển bé sang bú bầu bên phải (lúc này dạ dày bé đã nhiều sữa, cần nằm nghiêng trái). Như vậy, sữa sẽ dễ dàng xuống dạ dày mà không gây trào ngược. 4. Sau khi bé bú xong, nên cho bé ợ hơi và bế bé thẳng đứng thêm 15' - 30' trước khi cho bé nằm. 5. Tránh kích động đùa giỡn các trò chơi hoạt động chân tay, các trò chơi gây cười nhiều với bé sau cữ bú. 6. Đặt bé nằm ngủ trên nệm có độ dốc, đầu cao hơn dạ dày. Và có thể kê gối lưng để bé nằm nghiêng trái, bé sẽ cảm giác dạ dày êm hơn, và dễ ngủ hơn.

Bác sĩ Nguyễn Tâm Long
Khoa Nhi - Bệnh viện TƯQĐ 108

Theo “Tài liệu Tổng hợp kiến thức nuôi con sữa mẹ” – Chuyên gia Betibuti

Hành trình chăm con chưa bao giờ là điều dễ dàng. Bất kì một sự thay đổi nhỏ của con cũng có thể gây lo lắng cho cha mẹ. Và tình trạng nôn trớ ở trẻ sơ sinh cũng không phải là ngoại lệ. Đây là tình trạng rất phổ biến ở trẻ sơ sinh. Nôn trớ cũng có thể là một biểu hiện sinh lý bình thường trẻ sơ sinh. Tuy nhiên nó cũng có thể tiềm ẩn một bệnh lý nào đó. Vậy tôi phải làm gì khi trẻ sơ sinh bị nôn trớ? Hãy theo dõi bài viết sau đây cùng bác sĩ Nguyễn Thanh Xuân nhé!

Nôn trớ ở trẻ sơ sinh là gì?

Trẻ sơ sinh hay bị trớ là hiện tượng phổ biến trong những tuần đầu sau sinh, khi bé vừa ăn xong hay bé vặn người. Đầu tiên cần phân biệt giữa nôn và trớ.

Nôn là sự tống xuất gắng sức toàn bộ hay một phần các chất chứa trong dạ dày ra ngoài. Vì vậy nôn cần có sự co bóp của dạ dày phối hợp với sự co thắt của các cơ bụng. Và nôn được xem là một phản xạ bảo vệ cho cơ thể. Nôn có thể là triệu chứng của nhiều bệnh lí khác nhau. Dường như, nôn thường đi kèm những triệu chứng khác, như sốt hoặc tiêu chảy.

Trớ là sự di chuyển của chất trào ngược từ dạ dày qua hầu họng lên miệng, hoặc có thể qua miệng ra ngoài số lượng ít. Và trớ chỉ do sự co bóp đơn thuần của dạ dày. Thông thường trớ thường đi kèm với ợ hơi. Trớ rất hay gặp ở trẻ sơ sinh, đặc biệt sau khi bú sữa mẹ. Có nhiều trường hợp trẻ sơ sinh bị nôn trớ nhiều lần trong ngày hoặc với tuần suất ít hơn. 

Trẻ sơ sinh trớ nhiều nhất là sau khi ăn no

Trẻ sơ sinh hay bị trớ sữa là do đâu?

Tình trạng trẻ sơ sinh bị trớ sữa có thể tiềm ẩn những nguyên nhân khác nhau.

Nguyên nhân sinh lý

Bạn biết đấy, trẻ sơ sinh có một hệ tiêu hóa còn non yếu. Giữa thực quản và dạ dày có một cơ vòng. Cơ này co thắt giúp ngăn ngừa sự trào ngược thức ăn từ dạ dày lên thực quản. Ở trẻ sơ sinh, sự hoạt động của các cơ thắt còn chưa hoàn thiện. Cộng thêm dạ dày ở trẻ sơ sinh thường nằm ngang hơn so với người lớn và thể tích dạ dày còn rất ít. Vì vậy trớ dễ xảy ra, đặc biệt nếu trẻ ăn quá no. Tình trạng này sẽ tự giới hạn trong vòng 1 năm đầu đời.

Do sai lầm về ăn uống và chăm sóc

• Cho trẻ bú mẹ không đúng tư thế, ngậm vú chưa đúng cách, làm trẻ nuốt phải nhiều khí vào dạ dày gây nôn trớ.
• Cho trẻ ăn một lượng quá nhiều mỗi cữ.
• Trẻ vừa ăn no đã đặt trẻ nằm ngay. Hoặc quấn tã chăn quá chặt, băng rốn chặt cũng có thể gây nôn trớ.
  
  Tư thế bú và cách ngậm bắt vú cũng có thể dẫn đến tình trạng nôn trớ

Bệnh lý

Một số bệnh lý cũng gây ra triệu chứng nôn trớ ở trẻ sơ sinh, bao gồm:

• Trẻ bị nhiễm virus hoặc vi khuẩn. Tình trạng nhiễm trùng có thể kích thích dạ dày gây ra tình trạng trẻ sơ sinh bị nôn trớ. Ví dụ như viêm đường hô hấp trên, viêm màng não
• Sốt mọc răng
• Do đau, chẳng hạn như sốt, đau tai hoặc tiêm phòng
• Tắc nghẽn trong dạ dày hoặc ruột. Có thể do dị tật đường tiêu hóa như hẹp phì đại môn vị, thoát vị hoành, teo thực quản. Hoặc do một số bệnh lý ngoại khoa như tắc ruột, xoắn ruột. Tình trạng này thường đi kèm nhiễm trùng toàn thân, bụng chướng, bí trung đại tiện, đi ngoài phân có máu, dịch dạ dầy nâu đen
• Một số loại thuốc
• Chất gây dị ứng, bao gồm phấn hoa; tuy nhiên rất hiếm gặp ở trẻ dưới 1 tuổi
• Say tàu xe, chẳng hạn như trong một chuyến đi xe
• Chóng mặt, có thể xảy ra sau khi xoay vòng quá nhiều
• Tình trạng không dung nạp sữa

Khi nào thì nôn trớ ở trẻ sơ sinh là bất thường?

Mỗi khi con bị nôn trớ sữa, bạn luôn tự hỏi điều này có bình thường không? Con có không khỏe hay không? Có một số dấu hiệu đi kèm nôn trớ cho thấy nó là bất thường. Bao gồm:

• Trẻ không tăng cân, hoặc bị sụt cân
• Quấy khóc suốt ngày vì khó chịu
• Trẻ không chịu bú sữa
• Môi và miệng trẻ bị khô. Tình trạng này có thể do trẻ bị mất nước
• Chất lỏng trào ra có màu bất thường. Như màu xanh lá cây, màu vàng, màu đỏ hồng. Hoặc trẻ nôn ra chất như bã cà phê.
• Nôn trớ ra máu
• Tiêu chảy, phân có máu
• Khó thở
• Sốt
• Bắt đầu trớ từ 6 tháng trở lên

Nếu trẻ sơ sinh bị nôn trớ kèm những dấu hiệu bất thường trên, bạn cần đưa trẻ đi khám bác sĩ ngay. Hoặc thậm chí nếu bạn cảm thấy trẻ không khỏe, đừng ngần ngại đưa trẻ đi khám.

Nôn trớ sữa có ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của trẻ sơ sinh không?

Nôn trớ sữa bình thường không ảnh hưởng đến sức khỏe của bé. Miễn là trẻ có vẻ vẫn thoải mái và ăn uống tốt và tăng cân, có rất ít lý do để lo lắng. Nếu em bé của bạn tăng cân, thì bé sẽ không bị tổn hại bởi lượng calo bị mất khi bị nôn trớ.

Nếu nôn trớ liên quan đến một tình trạng bệnh lý, trẻ cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Để đảm bảo trẻ được tăng trưởng đầy đủ.

Xử lý khi trẻ sơ sinh bị trớ sữa

• Ngay khi trẻ nôn trớ phải nghiêng ngay đầu trẻ sang một bên để trẻ không bị sặc chất nôn. Sau đó, bạn hãy nhanh chóng làm sạch chất nôn trong miệng, họng và mũi trẻ (miệng trước, mũi sau). Bằng cách hút hoặc quấn khăn gạc vào ngón tay thấm hết chất nôn trong miệng và họng trẻ
• Khum tay vỗ nhẹ hai bên lưng nhằm trấn an trẻ. Đồng thời giúp trẻ ho bật nốt chất nôn còn lại trong họng ra ngoài. Lưu ý không vỗ trực tiếp lên vùng cột sống của trẻ.
• Lau cổ và người trẻ bằng nước ấm. Thay những đồ vải có dính chất nôn cho trẻ.
• Khi trẻ đã hết cơn nôn, cho trẻ uống nước ấm từng thìa nhỏ. Cho trẻ bú mẹ hoặc bú bình từ từ
• Giúp trẻ ngủ, không dùng thuốc chống nôn khi chưa có ý kiến của bác sỹ
• Theo dõi dấu hiệu nôn trớ tiếp theo

Xử trí trường hợp trẻ bị sặc chất nôn trớ – Dị vật đường thở

Khi trẻ bị sặc chất nôn trớ – dị vật đường thở, nếu trẻ hít phải chất nôn trớ

• Không được cố dùng tay móc chất nôn
• Làm ngay nghiệm pháp Heimlich để tống dị vật ra.
• Sau khi tống chất nôn ra được nếu trẻ còn mệt phải đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất

Phương pháp Heimlich vỗ lưng

• Đỡ trẻ nằm sấp bằng một tay của người cấp cứu
• Bàn tay nâng đầu, cổ trẻ thấp hơn thân trẻ
• Dùng bàn tay kia vỗ 5 cái vào lưng trẻ ở khoảng giữa 2 bả vai trẻ

Phương pháp Heimlich ấn ngực

• Đỡ trẻ nằm ngửa trên 1 tay của người cấp cứu
• Bàn tay đỡ đầu và cổ trẻ thấp hơn thân trẻ
• Hút sạch sữa trào ra ở vùng mũi họng (nếu có)
• Dùng 2 ngón tay của bàn tay kia ấn mạnh ở vùng giữa dưới ức 5 lần
• Đánh giá lại trẻ, có thể kết hợp vỗ lưng – ấn ngực
  
  Minh họa nghiệm pháp Heimlich vỗ lưng (bên trái) và Heimlich ấn ngực (bên phải)

Những biện pháp ngăn ngừa nôn trớ ở trẻ sơ sinh

Ngoại trừ nguyên nhân do bệnh lý, những trường hợp trẻ sơ sinh bị nôn trớ sữa thông thường đều có thể được cải thiện. Nhờ thay đổi một vài thói quen nhỏ khi cho bé bú hoặc khi chăm sóc bé.

Đảm bảo tư thế và cách ngậm bắt vú đúng

Bạn biết không, cách bạn cho bé bú cũng có thể là nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh bị nôn trớ. Tư thế và cách ngậm bắt vú không đúng sẽ khiến trẻ “hút” vào cùng lúc một lượng khí thừa đáng kể. Trong khi thể tích dạ dày của trẻ còn quá nhỏ. Vì vậy dễ gây nôn trớ cho trẻ.

Để tránh tình trạng này, khi cho bé bú mẹ, bạn chỉ nên cho bé bú từ từ, tránh để bé ăn quá no mỗi lần. Với trẻ bú bình, mẹ nên giữ cho bình sữa nghiêng 45 độ. Sao cho sữa luôn ngập cổ bình, không để khí “len lỏi” vào dạ dày bé.

>> Xem thêm: Tư thế bú mẹ: như thế nào là bú đúng cách?

Chia nhỏ khẩu phần của trẻ

Không nên cho bé bú quá nhiều trong 1 lần. Bạn nên chia nhỏ khẩu phần ăn trong ngày cho trẻ. Với lượng sữa đã được giảm bớt mỗi lần, giúp bé tiêu hóa nhanh và dễ dàng hơn.

Không để trẻ nằm ngay sau khi bú sữa

Sau khi bú không nên cho trẻ nằm ngay, nên bế trẻ giúp trẻ ợ hơi

Sau khi cho bé ăn xong, bạn không nên cho bé nằm ngay. Tốt nhất, bạn nên cho bé ợ hơi để “giải thoát” bớt lượng khí thừa, tránh làm con bị đầy bụng, khó tiêu. Có thể bé trẻ ở tư thế thẳng trong 20 – 30 phút, vỗ lưng ợ hơi sau khi bú. Không nảy người trẻ hoặc đung đưa trẻ quá nhiều sau khi bú.

Massage quanh rốn nhẹ nhàng

Việc massage quanh rốn, theo chiều kim đồng hồ giúp tăng hoạt động của ruột, tăng tiết dịch. Giúp trẻ tiêu hóa nhanh hơn, bài tiết phân đều đặn hàng ngày, làm giảm chướng bụng và nôn trớ.

Tránh quần áo hoặc tã lót bó sát vùng bụng trẻ

Việc mặc quần áo quá chật hay bó sát có thể gây áp lực lên bụng, khiến trẻ nôn trớ.

Bổ sung canxi cho trẻ

Nôn trớ đi kèm với triệu chứng vặn mình, khó ngủ mỗi đêm có thể là dấu hiệu cho thấy có thể trẻ không có đủ lượng canxi cần thiết. Trong trường hợp này, bạn nên thảo luận với bác sĩ để bổ sung canxi đầy đủ cho trẻ.

Sau khi đã điều chỉnh mà nôn trớ không cải thiện và còn kèm theo các dấu hiệu bất thường. Bao gồm: sốt, quấy khóc liên tục, lơ mơ, co giật, nôn liên tục, chất nôn bất thường,… cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế.

Tóm lại, nôn trớ rất thường gặp ở trẻ sơ sinh. Nguyên nhân có thể do sinh lý, do cách cho ăn trẻ chưa đúng. Tuy nhiên cũng có thể là do một bệnh lý tiềm ẩn. Khi trẻ bị nôn trớ, bạn cần bình tĩnh để xử lí. Theo dõi những dấu hiệu bất thường và sự tăng trưởng của trẻ. Hy vọng bài viết đã cung cấp được nhiều thông tin hữu ích cho bạn đọc về tình trạng nôn trớ ở trẻ sơ sinh.