So sánh luật phá sản anh và mỹ năm 2024
TS. Dương Hương Sơn Đảm bảo công bằng trong thanh toán và cứu vãn con nợ lâm vào tình trạng phá sản, mất khả năng thanh toán là mục tiêu được thể hiện ngày càng nhiều trong luật phá sản của nhiều nước trên thế giới, khác với quan điểm truyền thống của luật phá sản, chủ yếu lấy việc thanh toán con nợ làm mục tiêu. Để đạt được những mục tiêu này, luật phá sản các nước đều có những quy định nhằm cụ thể để thực hiện nó. Trong nội dung trình bày, tác giả giới thiệu một trong số những quy định được nhiều nước nghiên cứu áp dụng nhằm tạo ra sự công bằng trong thanh toán tài sản phá sản, đồng thời giúp quá trình áp dụng thủ tục phục hồi con nợ có cơ hội thành công, đó là quy định “automatic stop” hoặc “automatic stay” trong luật phá sản Mỹ – tác giả tạm dịch là “tạm ngưng tự động”. 1. Cơ sở hình thành chế định “automatic stop” Chế định “tạm ngưng tự động” xuất phát từ quan điểm của Luật phá sản Mỹ, sau đó được nhiều nước và khu vực nghiên cứu áp dụng như Nhật Bản, Trung Quốc, Đài Loan,…. Cơ sở hình thành quy định này xuất phát từ từ quan điểm của các học giả Mỹ, cho rằng, khi con nợ lâm vào tình trạng khó khăn về tài chính, các chủ nợ, đặc biệt là các chủ nợ nắm bắt được thông tin về tình trạng về tài chính của con nợ sẽ tiến hành các hành vi để yêu cầu con nợ thanh toán cho mình. Trong trường hợp con nợ không có các biện pháp nhằm giảm bớt áp lực từ phía các chủ nợ, hoặc khi tiến hành thanh toán cho một chủ nợ nào đó trong trường hợp con nợ đang có khó khăn về tài chính, chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến tâm lý và lợi ích của các chủ thể khác. Chính vì thế vấn đề đòi nợ không chỉ dừng ở một chủ nợ, việc đòi nợ sẽ lan sang các chủ nợ khác. Nhiều chủ nợ không chỉ đồng thời dùng các biện pháp như trình tự hành chính, trình tự dân sự hoặc trình tự ưu tiên thanh toán để yêu cầu con nợ tiến hành thanh toán, thậm chí còn dùng nhiều thủ đoạn gây áp lực cho con nợ nhằm đạt được sự ưu tiên trong thanh toán. Tình trạng của con nợ lúc này được các học giả luật phá sản Mỹ gọi là “common pool” (ý nói con nợ như cá trong cái bể chung, số lượng có hạn nhưng ai cũng muốn câu được nhiều nên sẽ có những tranh chấp, mưu đồ không tốt xảy ra, như các chủ nợ đi đòi nợ trong tình trạng con nợ mất khả năng thanh toán - tg). Nếu để tình trạng này xảy ra mà không có sự can thiệp của pháp luật, tài sản của con nợ dể bị phân tán, thất thoát trước khi tòa án thụ lý hoặc trong quá trình giải quyết vụ án, tài sản còn lại sẽ không còn nhiều để thanh toán cho các chủ nợ khác. Điều này không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến lợi ích của chủ nợ khác, mà còn ảnh hưởng đến khả năng “hồi sinh” của con nợ nếu được áp dụng thủ tục phục hồi. Trong khi đó, luật phá sản là những quy định về giải quyết công bằng trong thanh toán cho chủ nợ khi con nợ lâm vào hoàn cảnh khó khăn về tài chính và không trả được nợ đến hạn. Dù tiến hành theo trình tự nào, thanh lý hay phục hồi, thì vấn đề thanh toán công bằng, có trật tự luôn luôn được đặt ra. Chính vì vậy, các quy định nhằm chấm dứt các hành vi đòi nợ mang tính chất ưu tiên, hoặc lợi dụng các quyền ưu tiên, sơ hở của con nợ để đạt được sự thanh toán trước và trong khi trình tự thủ tục phá sản diễn ra đều bị đình chỉ bằng những quy định của luật phá sản. Hay nói cách khác, đây là những quy định nhằm tránh tình trạng đòi nợ mang tính chất tự phát của hiện tượng “common pool”. Các học giả luật phá sản Mỹ gọi chế định này là “automatic stop” hay “automatic stay”. Theo quan điểm này, khi lâm vào tình trạng phá sản con nợ ngay lập tức cần được sự bảo hộ của pháp luật tránh các yêu cầu thanh toán nợ của chủ nợ, tránh các hành vi đòi nợ làm suy giảm tài sản của con nợ, tạo điều kiện cho con nợ có thời gian để phản bác lại đơn xin phá sản của đương sự, bảo toàn khối tài sản của mình để có cơ hội được hồi sinh. Hoặc giả có rơi vào việc thanh lý tài sản thì sự bảo hộ của pháp luật nhằm tránh sự lộn xộn trong phân chia tài sản, tạo sự công bằng trong thanh toán cho các chủ nợ. Mặc khác, sau khi tòa án thụ lý vụ án phá sản, người quản lý tài sản phá sản cần có thời gian để xác định, thu thập và thu hồi tài sản của con nợ để đảm bảo các thủ tục phá sản diễn ra theo một trình tự nhất định, đảm bảo yếu tố công chính, công bằng trong thanh toán. Chính vì thế, sau khi tòa án thụ lý vụ án phá sản, các hành vi cá biệt, ưu tiên của chủ nợ tự động bị đình chỉ cho đến khi đạt được sự thống nhất trong việc đưa ra các phương án phân chia tài sản, phương án phục hồi (hoặc hòa giải) nhằm đạt đến sự công bằng trong thanh toán nợ của luật phá sản, tạo điều kiện cho con nợ có cơ hội được “hồi sinh”, đây củng chính là ý nghĩa của chế định “tạm ngưng tự động” . 2. Quy định “automatic stop” trong luật phá sản Mỹ Qui định về “tạm ngưng tự động” trong luật phá sản Mỹ được pháp điển hóa tại Điều 362. Có thể khái quát “tạm ngưng tự động” trong luật phá sản Mỹ như sau: “automatic stop” hoặc “automatic stay” được dùng để chỉ sau khi đương sự nộp đơn xin mở thủ tục phá sản, toàn bộ các hành vi liên quan đến tài sản của con nợ, các trình tự pháp luật (kể cả việc đã khởi động hoặc đang thực hiện các trình tự pháp luật khác như dân sự, kinh tế, thương mại,…) hoặc các hành vi ảnh hưởng tiêu cực đến tài sản của con nợ đều bị tạm thời đình chỉ. Chế định “automatic stop” trong luật phá sản Mỹ được thể hiện ở các nội dung cơ bản sau: 2.1 Về tính chất và đặc điểm: Tính chất và đặc điểm của “automatic stop” thể hiện ở những nội dung chủ yếu sau: - “Automatic stop” có liệu lực bắt buộc đối với tất cả các chủ thể, bao gồm cá nhân, các loại hình doanh nghiệp và cơ quan chính phủ. - “Automatic stop” phát sinh hiệu lực ngay sau khi đơn đề nghị mở thủ tục phá sản được nộp và bất luận đó là nộp đơn theo trình tự tự nguyện hay theo trình tự không tự nguyện. - Hiệu lực của “automatic stop” kéo dài đến khi vụ án phá sản kết thúc, trừ khi chủ nợ có yêu cầu chính đáng nhằm bảo vệ lợi ích của mình bị xâm hại. - “Automatic stop” được áp dụng không giống nhau ở các trình tự thanh lý hay trình tự phòng ngừa phá sản. - “Automatic stop” phát sinh hiệu lực kể từ khi nộp đơn mà không cần biết các chủ nợ có biết đến việc nộp đơn hay không. - “Automatic stop” không đình chỉ các hành vi hoạt động nội bộ của tòa án khi giải quyết vụ việc phá sản. Nó cho phép tòa án ra các quyết định nhằm chấm dứt “automatic stop” theo thỉnh cầu của chủ nợ hoặc người có lợi ích liên quan có thể đề xuất với tòa án (tức khi chủ nợ thực hiện quyền cứu tế). - Bản thân “automatic stop” không làm ảnh hưởng đến lợi ích tài sản chung cuộc của chủ nợ, con nợ, người có quyền và lợi ích có liên quan. Nó không để cho người có quyền và lợi ích tự ý phân chia tài sản con nợ, củng không làm cho các quyền và lợi ích này bị vô hiệu mà nó chỉ cho biết các hành vi để đạt được lợi ích cá biệt (như đòi nợ, biến tài sản không có bảo đảm thành tài sản bảo đảm,…) trong trình tự phá sản sẽ bị tạm đình chỉ. - Phạm vi của “automatic stop” rất rộng, các quy định của pháp luật không thể bao quát hết, song khi phát sinh tình hình đặc thù và căn cứ vào tình hình đặc thù tòa án có thể đưa ra các quyết định tương ứng. 2.2 Phạm vi áp dụng và ngoại lệ của “automatic stop”
Tài liệu tham khảo: 1. https://www.law.cornell.edu/uscode/text/11/362 2. https://www.uscourts.gov/services-forms/bankruptcy/bankruptcy-basics 3. Luật Phá sản Mỹ, Đại học Chính pháp Trung Quốc xuất bản. |