Hiền tài la nguyên khí quốc gia nội dung

Ý nghĩa gửi gắm khích lệ kẻ sĩ đương thời rèn đức, luyện tài, đồng thời trình bày tấm lòng của tác giả đối với quốc gia.

Lập luận chặt chẽ.

Luận điểm, luận cứ rõ ràng, lời lẽ sắc sảo, thấu tình đạt lý.

[..] Tôi dẫu nông cạn vụng về, nhưng đâu dám từ chối, xin kính cẩn chắp tay cúi đầu nhưng làm bài kí rằng:

“Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp. Vì vậy các đấng thánh đế minh vương chẳng người nào ko lấy việc bồi dưỡng thiên tài kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí làm việc trước tiên. Kẻ sĩ quan hệ với quốc gia trọng đại như thế, cho nên quý chuộng kẻ sĩ ko biết thế nào là cùng. Đã yêu quý cho khoa danh, lại đề cao bằng tước trật”. Ban dân rất lớn nhưng vần cho là chưa đủ. Lại nêu tên ở tháp Nhạn, ban đanh hiệu Long hổ, bày tiệc Văn hỉ, Triều đình mừng được người tài, ko có việc gì ko làm tới mức cao nhất.

Nay thánh minh lại cho rằng, chuyện hay việc tốt tuy có một thời lừng lây, nhưng lời khen tiếng thơm chưa đủ lưu về sáng lâu đài, cho nên lại dựng đá đề đang đặt ở cửa Hiền Quan, làm cho kẻ sĩ trông vào nhưng phấn khởi hâm mộ, rèn luyện đánh tiết, gắng sức giúp vua. Há chỉ là chuộng văn suông, ham tiếng hão nhưng thôi đâu.

Ôi kẻ sĩ chốn trường thi lêu tranh, phận thật nhỏ nhen nhưng được triều đình để cao rất mực như thế, thì họ phải làm thế nào để tự trọng tấm thân nhưng ra sức báo đáp?

Hãy đưa họ tên những người đỗ khoa này nhưng điểm lại. Có nhiều người đã đem văn học, chính sự ra tô điểm cho cảnh trị bình suốt mấy chục năm, được quốc gia tin dùng. Cũng ko phải ko có những kẻ vì nhận hối lộ nhưng hư hỏng, hoặc rơi vào hàng ngũ bọn gian ác, có nhẽ vì lúc sống họ chưa được nhìn tấm bia này. Ví thử hồi đó được mắt thấy thì lòng thiện tràn đầy, ý xấu bị ngăn chặn, đâu còn đám phát sinh tương tự được? Thế thì việc dựng tấm bia đá này lợi ích rất nhiều: kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó nhưng gắng, dẫn việc quá khứ, chỉ lối tương lai, vừa để rèn giữa tên tuổi cho sĩ phu, vừa để củng cố mệnh mạc) cho nhà nước. Thánh thần đặt ra đâu phải vô dụng. Người nào xem bia nên hiểu ý sâu này.

 (Ngữ văn 10 Tăng lên, tập hai, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2006, tr. 41 – 42)

III. Những bài văn mẫu phân tích tác phẩm “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”

Bài mẫu số 1:

Thân Nhân Trung là một vị quan đại triều có uy tín về đức độ, tài năng và là một nhà giáo mẫu mực của thời đại. Ông để lại một khối lượng tác phẩm khổng lồ, trong số đó “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” là một tác phẩm tiêu biểu. Nó ko chỉ ngừng lại trong xã hội thời Lê nhưng tác phẩm đấy đối với chúng ta vẫn còn nguyên trị giá trong khi trong xã hội hiện nay giáo dục trở thành quốc sách hàng đầu.

Tác phẩm đã nêu lên ý nghĩa và mục tiêu của việc dựng bia tiến sĩ. Muốn quốc gia yên bình thì việc trước tiên là phải tôn vinh những hiền tài có công lớn với quốc gia, ghi công để khích lệ động viên họ.

Câu mở đầu tác phẩm khiến chúng ta càng thêm khâm phục sự tài đức và khôn khéo trong lối hành văn của ông “Tôi dẫu nông cạn vụng về nhưng đâu dám từ chối xin kính cẩn chắp tay cúi đầu nhưng làm bài kỉ” thiện sự khiêm tốn của người viết. Sau đó ông khẳng định tầm quan trọng của hiền tài đối với sự suy vong của quốc gia. Những từ ngữ với kết cấu chặt chẽ, hợp lý rõ ràng mở màn được đưa ra với đầy sức thuyết phục “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, nguyên khí suy thì thế nước yếu rồi xuống thấp…”. Tác giả nói tới hiền tài là để chỉ những người có tài cao học rộng và có đạo đức. Hiền tài là nguyên khí tức là khẳng định những người có tài cao học rộng và có đạo đức sẽ làm nên vận mệnh của quốc gia. Người hiền tài có vai trò quyết định tới sự suy thịnh của quốc gia. Hiền tài dồi dào thì quốc gia hưng thịnh, hiền tài hết sạch thì quốc gia suy yếu, người hiền tài chính là sự kết tụ của tinh hoa đất trời và của dân tộc.

Sau đó ông khẳng định ông nêu việc tập huấn thiên tài là một việc rất quan trọng “Vì vậy các đấng thánh đế minh chẳng người nào là ko lấy việc bồi dưỡng thiên tài kén chọn kẻ sĩ vun trồng nguyên khí làm việc trước tiên”. Tiếp đó để làm sáng hơn cho luận điểm, ông viết “đã yêu quý cho khoa danh lại đỗ cao bằng tước trật. Ban ân rất lớn nhưng vẫn cho là chưa đủ. Lại nêu tên tháp ở Pháp Nhạn ban cho Danh hiệu Long hổ bày tiệc Văn hỉ”. Sau mỗi khoa thi “Triều đình mừng được người tài ko có việc gì lắm tới mức cao nhất”. Bằng lối hành văn súc tích, tác giả đã nêu bật lên vai trò của các bậc hiền tài. Nhưng tác giả cũng cho rằng những thiết đãi, trọng dụng của triều đình với các bậc hiền tài như thế vẫn là chưa đủ so với sự chăm lo góp sức của các bậc hiền tài cho quốc gia. Tác giả nêu rằng tương tự ta phải khắc tên bia đá cho các chiến sĩ để tên tuổi và công danh của các bậc hiền tài được lưu tiếng thơm tới muôn thuở sau, và cũng để cho xứng với sự góp sức của các bậc hiền tài cho quốc gia, khích lệ những người tài ở khắp mọi nơi trên quốc gia thấy được sự trọng dụng thiên tài của triều đình nhưng ra sức giúp vua giúp nước xây dựng non sông mở rộng cương vực “Nay thánh minh lại cho rằng chuyện hay việc tốt tuy có một thời lừng lẫy nhưng lời khen tiếng thơm chưa đủ để lưu vẻ sáng trong khoảng thời gian dài, cho nên dựng đá để danh đặt ở cửa hiền quan làm cho kẻ sĩ chông vào nhưng phấn khởi hâm mộ rèn luyện danh tiết ráng sức giúp vua. Há chỉ là chuộng văn suông ham tiếng hão nhưng thôi đâu”. Vậy còn trách nhiệm của kẻ sĩ chốn lều tranh là phải như thế nào? Là phải “ra sức báo đáp” ơn nghĩa của thánh đế, của triều đình.

Thân Nhân Trung tiếp tục ngợi ca các bậc hiền tài đức độ “Có người đã đem văn học, chính sự ra tô điểm cho cảnh trị bình suốt mấy chục năm, được quốc gia tin dùng” ngoài ra tác giả cũng đem lời chỉ trích với những kẻ thủ đoạn, mưu đồ hại nước “cũng ko phải có những kẻ vì nhận hối lộ nhưng hư hỏng hoặc rơi vào hàng ngũ bọn gian ác”. Và ông tiếp tục khẳng định tầm quan trọng của việc khắc bia mộ một lần nữa “Có nhẽ vì lúc sống họ chưa được nhìn thấy tấm bia này. Vì thế hồi đó được mắt thấy thì lòng thiện tràn đầy, ý xấu ngăn chặn đâu còn dám phát sinh tương tự được” thế thì việc khắc bia mộ lợi ích rất nhiều “kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó nhưng gắng dẫn việc quá khứ, chỉ lối tương lai, vừa để rèn giũa tên tuổi cho sĩ phu vừa để củng cố mệnh mạch cho nhà nước”. Với lối liệt kê trùng điệp, đối lập liên kết giọng văn trang trọng cùng lối nói mạch lạc rõ ràng, dễ hiểu đã làm cho chúng ta thấy được tác dụng to lớn của việc khắc bia mộ. Thiên tài của nước ta ko nhiều nhưng cũng ko quá hiếm hoi nhưng để họ trở thanh thiên tài thì triều đình, quốc gia cần có những chính sách hiệu quả. Tấm bia đá sẽ là lời nhắc nhở các bậc hiền tài có ý thức trách nhiệm của mình đối với sự hưng vong của quốc gia.

Đọc tác phẩm “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” ta hiểu rõ hơn về nền văn hiến của dân tộc, biết được vai trò quan trọng của việc trọng dụng thiên tài và ý nghĩa to lớn của việc lập bia tiến sĩ.

Kết cấu đầu cuối của đoạn trích có sự tương ứng và phần trước làm tiền đề cho phần sau bởi mở đầu tác giả khẳng định vai trò của hiền tài “hiền tài là nguyên khí của quốc gia” khẳng định vai trò quan trọng to lớn của hiền tài ko bao giờ thay đổi trong mọi thời đại, phần sau Thân Nhân Trung nêu lên ý nghĩa sâu xa của việc khắc bia mộ tiến sĩ. Với những lập luận hùng hồn, đối lập, nghệ thuật liệt kê trùng điệp đối lập làm lay động lòng người làm cho các bậc hiền tài ngày càng phấn đấu xây dựng quốc gia. Tuy nhiên tác phẩm ko chỉ nhấn mạnh sự quan trọng của hiền tài trong xã hội triều Lê nhưng trong mọi thời đại thì hiền tài luôn giữ một vai trò quan trọng “nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp”.

Cuối cùng tác phẩm muốn nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc lập bia tiến sĩ vừa để tạo tiếng thơm, tên tuổi cho người tài vừa để họ một lòng tận trung với nước ngoài ra còn để răn dạy những kẻ có ý đồ xấu biết lấy đó nhưng sáng lòng lương thiện. Vậy việc lập bia đá là hoàn toàn quan trọng và có ý nghĩa to lớn.

Bài viết của Thân Nhân Trung như một tiếng chuông làm thức tỉnh lòng yêu nước, muốn được góp sức cho quốc gia của các bậc hiền tài. Đây ko chỉ là bài học về việc xây dựng quốc gia giàu mạnh trong xã hội thời Lê nhưng còn là bài học cho ngày nay trong khi giáo dục được coi là quốc sách hàng đầu.

 Bài mẫu số 2

Bài “Hiền tài là nguyên khí quốc gia” được trích trong bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ 3 (1442) do Thân Nhân Trung soạn năm 1484 thời Hồng Đức. Bài kí này được khắc đá hiện còn ở Văn miếu (Hà Nội).

Thân Nhân Trung tự là Hậu Phủ quê ở Yên Dũng, Bắc Giang, đỗ Tiến Sĩ làm quan dưới thời Hồng Đức có văn tài lỗi lạc, đức trọng tài cao từng được vua Lê Thánh Tông tin dùng ban chức “Tao đàn phó nguyên súy”.Câu mở đầu cho ta biết Thân Nhân Trung được vua Lê Thánh Tông uỷ thác cho trọng trách. Một cách nói vừa kính cẩn, vừa khiêm nhượng:

“Tôi dẫu nông cạn, vụng về, nhưng đâu dám từ chối, xin kính cẩn chắp tay cúi đầu nhưng làm bài kí rằng …”.

Các tiến sĩ được khắc tên vào bia đá ở Văn Miếu là những hiền tài, những người học rộng, tài cao và có đạo đức. Tác giả coi “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” khẳng định nguyên khí có hệ trọng với sự thịnh suy, hưng vong của quốc gia. Cách lập luận của tác giả rất chặt chẽ và đầy sức thuyết phục:

“Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp”.

Câu văn đẹp, ý tưởng thâm thúy, ngôn từ trang nhã, phép đối của thể văn cổ biền ngẫu được vận dụng tài tình. Từ xưa tới nay, câu văn này được nhiều nhà viết sử nhắc lại, được nhiều người ghi nhớ và truyền tụng, càng đọc càng suy ngẫm, ta càng thấy rõ: lúc hiền tài xuất hiện như hoa mùa xuân thì quốc gia cường thịnh, lúc “tuấn kiệt như sao buổi sớm, thiên tài như lá mùa thu” thì vận nước khó khăn, yếu hèn.

Tiếp theo Thân Nhân Trung nói về sự quan tâm tập huấn thiên tài là chính sách hàng đầu, là điều quan tâm đặc thù: ‘Vì vậy, các đấng thánh đế minh vương chẳng người nào ko lấy việc bồi dưỡng thiên tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí” làm việc trước tiên. Triều đình nhà Lê, từ năm 1439 trớ đi đã có nhiều việc làm biệt đãi và quý trọng kẻ sĩ. Nào là “đã yêu quý cho khoa danh, lại đề cao bằng tước trật”. Nào là “nêu tên ở tháp Nhạn, ban cho danh hiệu Long hổ, bày tiệc Văn hỉ”. Sau mỗi khoa thi kén được nhiều tiến sĩ, trạng nguyên, “Triều đình mừng được người tài, ko có việc gì ko làm tới mức cao nhất”. Đó là các việc như đặt ra lệ xướng danh, yết bảng, ban mũ áo, cấp ngựa, đãi yến và vinh quy bái tổ cho những người đỗ đạt cao.

Làm thế vẫn chưa đủ, nên vua Lê Thánh Tông, vị thánh minh lại cho khắc tên các tiến sĩ vào bia đá đặt ở cửa Hiền Quan (Quốc Tử Giám) nhằm mục tiêu “làm cho kẻ sĩ trông vào nhưng phấn khởi hâm mộ, rèn luyện danh tiết, gắng sức giúp vua”. ý nghĩa sâu xa của việc “dựng đá đề danh ở cửa Hiền Quan” trình bày việc tập huấn và bồi dưỡng thiên tài, ươm nguồn nguyên khí quốc gia, dược tổ tiên ông cha ta đặc thù coi trọng, đâu phải là “chuộng văn suông, ham tiếng hão”.Trách nhiệm, nghĩa vụ của “kẻ sĩ chốn trường thi lều tranh” phải như thế nào? Phải “tự trọng tấm thân” rèn đức rèn tài, phải “ra sức báo đáp’ ơn nghĩa minh quân thánh đế.

Sau lúc truyền tụng những tiến sĩ “đã đem văn học, chính sự ra tô điểm cho cảnh trị bình suốt mấy chục năm, được quốc gia tin dùng”, Thân Nhân Trung đã nghiêm khắc chỉ trích “những kẻ vì nhận hối lộ nhưng hư hỏng, hoặc rơi vào hàng ngũ bọn gian ác”.

Cuối bài văn, tác giả nói lên lợi ích to lớn, tác dụng to lớn của việc dựng bia tiến sĩ ở Văn Miếu: “kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó nhưng gắng, dẫn việc quá khứ, chỉ lối tương lai, vừa để rèn giũa tên tuổi cho sĩ phu, vừa để củng cố mệnh mạch cho nhà nước”. Lí lẽ sắc sảo, lập luận chặt chẽ, đối ý đối lời mạch lạc, giọng văn trang trọng, càng đọc ta càng thấy ý nghĩa tốt đẹp của việc tổ tiên ông cha ta ngày xưa dựng bia đá đề danh tiến sĩ.

>>> Xem trọn bộ: Tác giả – Tác phẩm Văn 10 Kết nối tri thức

—————————–

Trên đây Trường THPT Trần Hưng Đạo đã cùng các bạn Nói chung về Tác giả – Tác phẩm: Hiền tài là nguyên khí của quốc gia trong bộ SGK Văn 10 Kết nối tri thức theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có tri thức hữu ích lúc đọc bài viết này. Trường THPT Trần Hưng Đạo đã có đầy đủ các bài giới thiệu về tác giả tác phẩm các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời thông minh, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Trường THPT Trần Hưng Đạo để tham khảo và sẵn sàng bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt! 

Đăng bởi: Trường THPT Trần Hưng Đạo

Phân mục: Lớp 10,Ngữ Văn 10

[rule_{ruleNumber}]

Tôi dẫu nông cạn vụng về, nhưng đâu dám từ chối, xin kính cẩn chắp tay cúi đầu nhưng làm bài kí rằng:

“Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp. Vì vậy các đấng thánh đế minh vương chẳng người nào ko lấy việc bồi dưỡng thiên tài kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí làm việc trước tiên. Kẻ sĩ quan hệ với quốc gia trọng đại như thế, cho nên quý chuộng kẻ sĩ ko biết thế nào là cùng. Đã yêu quý cho khoa danh, lại đề cao bằng tước trật”. Ban dân rất lớn nhưng vần cho là chưa đủ. Lại nêu tên ở tháp Nhạn, ban đanh hiệu Long hổ, bày tiệc Văn hỉ, Triều đình mừng được người tài, ko có việc gì ko làm tới mức cao nhất.

Nay thánh minh lại cho rằng, chuyện hay việc tốt tuy có một thời lừng lây, nhưng lời khen tiếng thơm chưa đủ lưu về sáng lâu đài, cho nên lại dựng đá đề đang đặt ở cửa Hiền Quan, làm cho kẻ sĩ trông vào nhưng phấn khởi hâm mộ, rèn luyện đánh tiết, gắng sức giúp vua. Há chỉ là chuộng văn suông, ham tiếng hão nhưng thôi đâu.

Ôi kẻ sĩ chốn trường thi lêu tranh, phận thật nhỏ nhen nhưng được triều đình để cao rất mực như thế, thì họ phải làm thế nào để tự trọng tấm thân nhưng ra sức báo đáp?

Hãy đưa họ tên những người đỗ khoa này nhưng điểm lại. Có nhiều người đã đem văn học, chính sự ra tô điểm cho cảnh trị bình suốt mấy chục năm, được quốc gia tin dùng. Cũng ko phải ko có những kẻ vì nhận hối lộ nhưng hư hỏng, hoặc rơi vào hàng ngũ bọn gian ác, có nhẽ vì lúc sống họ chưa được nhìn tấm bia này. Ví thử hồi đó được mắt thấy thì lòng thiện tràn đầy, ý xấu bị ngăn chặn, đâu còn đám phát sinh tương tự được? Thế thì việc dựng tấm bia đá này lợi ích rất nhiều: kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó nhưng gắng, dẫn việc quá khứ, chỉ lối tương lai, vừa để rèn giữa tên tuổi cho sĩ phu, vừa để củng cố mệnh mạc) cho nhà nước. Thánh thần đặt ra đâu phải vô dụng. Người nào xem bia nên hiểu ý sâu này.

 (Ngữ văn 10 Tăng lên, tập hai, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2006, tr. 41 – 42)

7. Sơ đồ tư duy

III. Những bài văn mẫu phân tích tác phẩm “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”

Bài mẫu số 1:

Thân Nhân Trung là một vị quan đại triều có uy tín về đức độ, tài năng và là một nhà giáo mẫu mực của thời đại. Ông để lại một khối lượng tác phẩm khổng lồ, trong số đó “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” là một tác phẩm tiêu biểu. Nó ko chỉ ngừng lại trong xã hội thời Lê nhưng tác phẩm đấy đối với chúng ta vẫn còn nguyên trị giá trong khi trong xã hội hiện nay giáo dục trở thành quốc sách hàng đầu.

Tác phẩm đã nêu lên ý nghĩa và mục tiêu của việc dựng bia tiến sĩ. Muốn quốc gia yên bình thì việc trước tiên là phải tôn vinh những hiền tài có công lớn với quốc gia, ghi công để khích lệ động viên họ.

Câu mở đầu tác phẩm khiến chúng ta càng thêm khâm phục sự tài đức và khôn khéo trong lối hành văn của ông “Tôi dẫu nông cạn vụng về nhưng đâu dám từ chối xin kính cẩn chắp tay cúi đầu nhưng làm bài kỉ” thiện sự khiêm tốn của người viết. Sau đó ông khẳng định tầm quan trọng của hiền tài đối với sự suy vong của quốc gia. Những từ ngữ với kết cấu chặt chẽ, hợp lý rõ ràng mở màn được đưa ra với đầy sức thuyết phục “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, nguyên khí suy thì thế nước yếu rồi xuống thấp…”. Tác giả nói tới hiền tài là để chỉ những người có tài cao học rộng và có đạo đức. Hiền tài là nguyên khí tức là khẳng định những người có tài cao học rộng và có đạo đức sẽ làm nên vận mệnh của quốc gia. Người hiền tài có vai trò quyết định tới sự suy thịnh của quốc gia. Hiền tài dồi dào thì quốc gia hưng thịnh, hiền tài hết sạch thì quốc gia suy yếu, người hiền tài chính là sự kết tụ của tinh hoa đất trời và của dân tộc.

Sau đó ông khẳng định ông nêu việc tập huấn thiên tài là một việc rất quan trọng “Vì vậy các đấng thánh đế minh chẳng người nào là ko lấy việc bồi dưỡng thiên tài kén chọn kẻ sĩ vun trồng nguyên khí làm việc trước tiên”. Tiếp đó để làm sáng hơn cho luận điểm, ông viết “đã yêu quý cho khoa danh lại đỗ cao bằng tước trật. Ban ân rất lớn nhưng vẫn cho là chưa đủ. Lại nêu tên tháp ở Pháp Nhạn ban cho Danh hiệu Long hổ bày tiệc Văn hỉ”. Sau mỗi khoa thi “Triều đình mừng được người tài ko có việc gì lắm tới mức cao nhất”. Bằng lối hành văn súc tích, tác giả đã nêu bật lên vai trò của các bậc hiền tài. Nhưng tác giả cũng cho rằng những thiết đãi, trọng dụng của triều đình với các bậc hiền tài như thế vẫn là chưa đủ so với sự chăm lo góp sức của các bậc hiền tài cho quốc gia. Tác giả nêu rằng tương tự ta phải khắc tên bia đá cho các chiến sĩ để tên tuổi và công danh của các bậc hiền tài được lưu tiếng thơm tới muôn thuở sau, và cũng để cho xứng với sự góp sức của các bậc hiền tài cho quốc gia, khích lệ những người tài ở khắp mọi nơi trên quốc gia thấy được sự trọng dụng thiên tài của triều đình nhưng ra sức giúp vua giúp nước xây dựng non sông mở rộng cương vực “Nay thánh minh lại cho rằng chuyện hay việc tốt tuy có một thời lừng lẫy nhưng lời khen tiếng thơm chưa đủ để lưu vẻ sáng trong khoảng thời gian dài, cho nên dựng đá để danh đặt ở cửa hiền quan làm cho kẻ sĩ chông vào nhưng phấn khởi hâm mộ rèn luyện danh tiết ráng sức giúp vua. Há chỉ là chuộng văn suông ham tiếng hão nhưng thôi đâu”. Vậy còn trách nhiệm của kẻ sĩ chốn lều tranh là phải như thế nào? Là phải “ra sức báo đáp” ơn nghĩa của thánh đế, của triều đình.

Thân Nhân Trung tiếp tục ngợi ca các bậc hiền tài đức độ “Có người đã đem văn học, chính sự ra tô điểm cho cảnh trị bình suốt mấy chục năm, được quốc gia tin dùng” ngoài ra tác giả cũng đem lời chỉ trích với những kẻ thủ đoạn, mưu đồ hại nước “cũng ko phải có những kẻ vì nhận hối lộ nhưng hư hỏng hoặc rơi vào hàng ngũ bọn gian ác”. Và ông tiếp tục khẳng định tầm quan trọng của việc khắc bia mộ một lần nữa “Có nhẽ vì lúc sống họ chưa được nhìn thấy tấm bia này. Vì thế hồi đó được mắt thấy thì lòng thiện tràn đầy, ý xấu ngăn chặn đâu còn dám phát sinh tương tự được” thế thì việc khắc bia mộ lợi ích rất nhiều “kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó nhưng gắng dẫn việc quá khứ, chỉ lối tương lai, vừa để rèn giũa tên tuổi cho sĩ phu vừa để củng cố mệnh mạch cho nhà nước”. Với lối liệt kê trùng điệp, đối lập liên kết giọng văn trang trọng cùng lối nói mạch lạc rõ ràng, dễ hiểu đã làm cho chúng ta thấy được tác dụng to lớn của việc khắc bia mộ. Thiên tài của nước ta ko nhiều nhưng cũng ko quá hiếm hoi nhưng để họ trở thanh thiên tài thì triều đình, quốc gia cần có những chính sách hiệu quả. Tấm bia đá sẽ là lời nhắc nhở các bậc hiền tài có ý thức trách nhiệm của mình đối với sự hưng vong của quốc gia.

Đọc tác phẩm “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” ta hiểu rõ hơn về nền văn hiến của dân tộc, biết được vai trò quan trọng của việc trọng dụng thiên tài và ý nghĩa to lớn của việc lập bia tiến sĩ.

Kết cấu đầu cuối của đoạn trích có sự tương ứng và phần trước làm tiền đề cho phần sau bởi mở đầu tác giả khẳng định vai trò của hiền tài “hiền tài là nguyên khí của quốc gia” khẳng định vai trò quan trọng to lớn của hiền tài ko bao giờ thay đổi trong mọi thời đại, phần sau Thân Nhân Trung nêu lên ý nghĩa sâu xa của việc khắc bia mộ tiến sĩ. Với những lập luận hùng hồn, đối lập, nghệ thuật liệt kê trùng điệp đối lập làm lay động lòng người làm cho các bậc hiền tài ngày càng phấn đấu xây dựng quốc gia. Tuy nhiên tác phẩm ko chỉ nhấn mạnh sự quan trọng của hiền tài trong xã hội triều Lê nhưng trong mọi thời đại thì hiền tài luôn giữ một vai trò quan trọng “nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp”.

Cuối cùng tác phẩm muốn nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc lập bia tiến sĩ vừa để tạo tiếng thơm, tên tuổi cho người tài vừa để họ một lòng tận trung với nước ngoài ra còn để răn dạy những kẻ có ý đồ xấu biết lấy đó nhưng sáng lòng lương thiện. Vậy việc lập bia đá là hoàn toàn quan trọng và có ý nghĩa to lớn.

Bài viết của Thân Nhân Trung như một tiếng chuông làm thức tỉnh lòng yêu nước, muốn được góp sức cho quốc gia của các bậc hiền tài. Đây ko chỉ là bài học về việc xây dựng quốc gia giàu mạnh trong xã hội thời Lê nhưng còn là bài học cho ngày nay trong khi giáo dục được coi là quốc sách hàng đầu.

 Bài mẫu số 2

Bài “Hiền tài là nguyên khí quốc gia” được trích trong bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ 3 (1442) do Thân Nhân Trung soạn năm 1484 thời Hồng Đức. Bài kí này được khắc đá hiện còn ở Văn miếu (Hà Nội).

Thân Nhân Trung tự là Hậu Phủ quê ở Yên Dũng, Bắc Giang, đỗ Tiến Sĩ làm quan dưới thời Hồng Đức có văn tài lỗi lạc, đức trọng tài cao từng được vua Lê Thánh Tông tin dùng ban chức “Tao đàn phó nguyên súy”.Câu mở đầu cho ta biết Thân Nhân Trung được vua Lê Thánh Tông uỷ thác cho trọng trách. Một cách nói vừa kính cẩn, vừa khiêm nhượng:

“Tôi dẫu nông cạn, vụng về, nhưng đâu dám từ chối, xin kính cẩn chắp tay cúi đầu nhưng làm bài kí rằng …”.

Các tiến sĩ được khắc tên vào bia đá ở Văn Miếu là những hiền tài, những người học rộng, tài cao và có đạo đức. Tác giả coi “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” khẳng định nguyên khí có hệ trọng với sự thịnh suy, hưng vong của quốc gia. Cách lập luận của tác giả rất chặt chẽ và đầy sức thuyết phục:

“Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp”.

Câu văn đẹp, ý tưởng thâm thúy, ngôn từ trang nhã, phép đối của thể văn cổ biền ngẫu được vận dụng tài tình. Từ xưa tới nay, câu văn này được nhiều nhà viết sử nhắc lại, được nhiều người ghi nhớ và truyền tụng, càng đọc càng suy ngẫm, ta càng thấy rõ: lúc hiền tài xuất hiện như hoa mùa xuân thì quốc gia cường thịnh, lúc “tuấn kiệt như sao buổi sớm, thiên tài như lá mùa thu” thì vận nước khó khăn, yếu hèn.

Tiếp theo Thân Nhân Trung nói về sự quan tâm tập huấn thiên tài là chính sách hàng đầu, là điều quan tâm đặc thù: ‘Vì vậy, các đấng thánh đế minh vương chẳng người nào ko lấy việc bồi dưỡng thiên tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí” làm việc trước tiên. Triều đình nhà Lê, từ năm 1439 trớ đi đã có nhiều việc làm biệt đãi và quý trọng kẻ sĩ. Nào là “đã yêu quý cho khoa danh, lại đề cao bằng tước trật”. Nào là “nêu tên ở tháp Nhạn, ban cho danh hiệu Long hổ, bày tiệc Văn hỉ”. Sau mỗi khoa thi kén được nhiều tiến sĩ, trạng nguyên, “Triều đình mừng được người tài, ko có việc gì ko làm tới mức cao nhất”. Đó là các việc như đặt ra lệ xướng danh, yết bảng, ban mũ áo, cấp ngựa, đãi yến và vinh quy bái tổ cho những người đỗ đạt cao.

Làm thế vẫn chưa đủ, nên vua Lê Thánh Tông, vị thánh minh lại cho khắc tên các tiến sĩ vào bia đá đặt ở cửa Hiền Quan (Quốc Tử Giám) nhằm mục tiêu “làm cho kẻ sĩ trông vào nhưng phấn khởi hâm mộ, rèn luyện danh tiết, gắng sức giúp vua”. ý nghĩa sâu xa của việc “dựng đá đề danh ở cửa Hiền Quan” trình bày việc tập huấn và bồi dưỡng thiên tài, ươm nguồn nguyên khí quốc gia, dược tổ tiên ông cha ta đặc thù coi trọng, đâu phải là “chuộng văn suông, ham tiếng hão”.Trách nhiệm, nghĩa vụ của “kẻ sĩ chốn trường thi lều tranh” phải như thế nào? Phải “tự trọng tấm thân” rèn đức rèn tài, phải “ra sức báo đáp’ ơn nghĩa minh quân thánh đế.

Sau lúc truyền tụng những tiến sĩ “đã đem văn học, chính sự ra tô điểm cho cảnh trị bình suốt mấy chục năm, được quốc gia tin dùng”, Thân Nhân Trung đã nghiêm khắc chỉ trích “những kẻ vì nhận hối lộ nhưng hư hỏng, hoặc rơi vào hàng ngũ bọn gian ác”.

Cuối bài văn, tác giả nói lên lợi ích to lớn, tác dụng to lớn của việc dựng bia tiến sĩ ở Văn Miếu: “kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó nhưng gắng, dẫn việc quá khứ, chỉ lối tương lai, vừa để rèn giũa tên tuổi cho sĩ phu, vừa để củng cố mệnh mạch cho nhà nước”. Lí lẽ sắc sảo, lập luận chặt chẽ, đối ý đối lời mạch lạc, giọng văn trang trọng, càng đọc ta càng thấy ý nghĩa tốt đẹp của việc tổ tiên ông cha ta ngày xưa dựng bia đá đề danh tiến sĩ.

>>> Xem trọn bộ: Tác giả – Tác phẩm Văn 10 Kết nối tri thức

—————————–

Trên đây Trường THPT Trần Hưng Đạo đã cùng các bạn Nói chung về Tác giả – Tác phẩm: Hiền tài là nguyên khí của quốc gia trong bộ SGK Văn 10 Kết nối tri thức theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có tri thức hữu ích lúc đọc bài viết này. Trường THPT Trần Hưng Đạo đã có đầy đủ các bài giới thiệu về tác giả tác phẩm các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời thông minh, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Trường THPT Trần Hưng Đạo để tham khảo và sẵn sàng bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt! 

Đăng bởi: Trường THPT Trần Hưng Đạo

Phân mục: Lớp 10,Ngữ Văn 10

#Hiền #tài #là #nguyên #khí #của #quốc #gia #Thân #Nhân #Trung #Tóm #tắt #hoàn #cảnh #nội #dung #nghệ #thuật #sơ #đồ #tư #duy #Văn

[rule_3_plain]

#Hiền #tài #là #nguyên #khí #của #quốc #gia #Thân #Nhân #Trung #Tóm #tắt #hoàn #cảnh #nội #dung #nghệ #thuật #sơ #đồ #tư #duy #Văn

Nói chung Tác giả – Tác phẩm: Hiền tài là nguyên khí của quốc gia bao gồm Giới thiệu tác giả Thân Nhân Trung và hoàn cảnh sáng tác, thể loại, bố cục, tóm tắt, trị giá nội dung, rực rỡ nghệ thuật tác phẩm Hiền tài là nguyên khí của quốc gia – SGK Văn 10 Kết nối tri thức.
Tác giả – Tác phẩm: Hiền tài là nguyên khí của quốc gia – Thân Nhân Trung
Xem nhanh nội dung1 I. Giới thiệu tác giả Thân Nhân Trung2 II. Nói chung tác phẩm Hiền tài là nguyên khí của quốc gia2.1 1. Hoàn cảnh ra đời2.2 2. Bố cục2.3 3. Tóm tắt 2.4 4. Trị giá nội dung2.5 5. Trị giá nghệ thuật2.6 6. Tác phẩm Hiền tài là nguyên khí của quốc gia2.7 7. Sơ đồ tư duy3 III. Những bài văn mẫu phân tích tác phẩm “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”
I. Giới thiệu tác giả Thân Nhân Trung
Thân Nhân Trung (1418 – 1499), tự là Hậu Phủ, người làng Yên Ninh, huyện Yên Dũng (Bắc Giang). Ông đỗ Tiến sĩ năm 1469, là người nổi tiếng văn học trong hội Tao đàn thời Hậu Lê, được Lê Thánh Tông tin dùng.
II. Nói chung tác phẩm Hiền tài là nguyên khí của quốc gia

1. Hoàn cảnh ra đời
 Bài kí được khắc bia năm 1418. Trước phần trích học có một đoạn văn dài kể việc từ lúc Lê Thái Tổ dựng nước (1428) tới năm 1484, các vua Lê tuy đều có chú ý bồi dưỡng thiên tài nhưng chưa có điều kiện dựng bia tiến sĩ. Cuối phần trích là danh sách 33 vị tiến sĩ khoa Nhâm Tuất 1442.
Bài bia này giữ vai trò quan trọng như một lời tựa chung cho 82 tấm bia tiến sĩ ở Văn Miếu, Hà Nội.
2. Bố cục
– Phần 1 (từ đầu … làm tới mức cao nhất): Nêu lên trị giá hiền tài với quốc gia.

(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});

– Phần 2 (còn lại): Ý nghĩa của việc dựng bia, khắc tên người hiền tài.
3. Tóm tắt 
Hiền tài là nguyên khí của quốc gia là một trong tám hai bài văn bia ở Văn Miếu (Hà Nội), do Thân Nhân Trung soạn 1484. Bài kí khẳng định tầm quan trọng của hiền tài đối với quốc gia, ý nghĩa của việc khắc bia ghi tên tiến sĩ và nêu bài học lịch sử được rút ra. Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”: người tài cao học rộng là khí chất ban sơ làm nên sự sống còn và tăng trưởng của quốc gia. Vì vậy hiền tài có quan hệ lớn đối với sự thịnh suy của quốc gia. Nhà nước đã từng trọng đãi hiền tài: đề cao tên tuổi, phong chức tước, cấp bậc, ghi tên bảng vàng, ban yến tiệc… Những hành động này chưa xứng với vai trò, vị trí của hiền tài nên cần phải khắc bia tiến sĩ để lưu danh sử sách. Việc khắc bia ghi tên tiến sĩ có ý nghĩa to lớn: khuyến khích thiên tài, noi gương hiền tài, ngăn ngừa điều ác và làm cho quốc gia hưng thịnh, vững bền lâu dài. Vì vậy thời nào cũng nên quý trọng thiên tài và coi giáo dục là quốc sách hàng đầu.
4. Trị giá nội dung
Tầm quan trọng của những người tài năng đức độ
Ý nghĩa gửi gắm khích lệ kẻ sĩ đương thời rèn đức, luyện tài, đồng thời trình bày tấm lòng của tác giả đối với quốc gia.
5. Trị giá nghệ thuật
Lập luận chặt chẽ.
Luận điểm, luận cứ rõ ràng, lời lẽ sắc sảo, thấu tình đạt lý.
6. Tác phẩm Hiền tài là nguyên khí của quốc gia
[..] Tôi dẫu nông cạn vụng về, nhưng đâu dám từ chối, xin kính cẩn chắp tay cúi đầu nhưng làm bài kí rằng:
“Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp. Vì vậy các đấng thánh đế minh vương chẳng người nào ko lấy việc bồi dưỡng thiên tài kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí làm việc trước tiên. Kẻ sĩ quan hệ với quốc gia trọng đại như thế, cho nên quý chuộng kẻ sĩ ko biết thế nào là cùng. Đã yêu quý cho khoa danh, lại đề cao bằng tước trật”. Ban dân rất lớn nhưng vần cho là chưa đủ. Lại nêu tên ở tháp Nhạn, ban đanh hiệu Long hổ, bày tiệc Văn hỉ, Triều đình mừng được người tài, ko có việc gì ko làm tới mức cao nhất.
Nay thánh minh lại cho rằng, chuyện hay việc tốt tuy có một thời lừng lây, nhưng lời khen tiếng thơm chưa đủ lưu về sáng lâu đài, cho nên lại dựng đá đề đang đặt ở cửa Hiền Quan, làm cho kẻ sĩ trông vào nhưng phấn khởi hâm mộ, rèn luyện đánh tiết, gắng sức giúp vua. Há chỉ là chuộng văn suông, ham tiếng hão nhưng thôi đâu.
Ôi kẻ sĩ chốn trường thi lêu tranh, phận thật nhỏ nhen nhưng được triều đình để cao rất mực như thế, thì họ phải làm thế nào để tự trọng tấm thân nhưng ra sức báo đáp?
Hãy đưa họ tên những người đỗ khoa này nhưng điểm lại. Có nhiều người đã đem văn học, chính sự ra tô điểm cho cảnh trị bình suốt mấy chục năm, được quốc gia tin dùng. Cũng ko phải ko có những kẻ vì nhận hối lộ nhưng hư hỏng, hoặc rơi vào hàng ngũ bọn gian ác, có nhẽ vì lúc sống họ chưa được nhìn tấm bia này. Ví thử hồi đó được mắt thấy thì lòng thiện tràn đầy, ý xấu bị ngăn chặn, đâu còn đám phát sinh tương tự được? Thế thì việc dựng tấm bia đá này lợi ích rất nhiều: kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó nhưng gắng, dẫn việc quá khứ, chỉ lối tương lai, vừa để rèn giữa tên tuổi cho sĩ phu, vừa để củng cố mệnh mạc) cho nhà nước. Thánh thần đặt ra đâu phải vô dụng. Người nào xem bia nên hiểu ý sâu này.
 (Ngữ văn 10 Tăng lên, tập hai, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2006, tr. 41 – 42)

7. Sơ đồ tư duy

(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});

III. Những bài văn mẫu phân tích tác phẩm “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”
Bài mẫu số 1:
Thân Nhân Trung là một vị quan đại triều có uy tín về đức độ, tài năng và là một nhà giáo mẫu mực của thời đại. Ông để lại một khối lượng tác phẩm khổng lồ, trong số đó “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” là một tác phẩm tiêu biểu. Nó ko chỉ ngừng lại trong xã hội thời Lê nhưng tác phẩm đấy đối với chúng ta vẫn còn nguyên trị giá trong khi trong xã hội hiện nay giáo dục trở thành quốc sách hàng đầu.
Tác phẩm đã nêu lên ý nghĩa và mục tiêu của việc dựng bia tiến sĩ. Muốn quốc gia yên bình thì việc trước tiên là phải tôn vinh những hiền tài có công lớn với quốc gia, ghi công để khích lệ động viên họ.
Câu mở đầu tác phẩm khiến chúng ta càng thêm khâm phục sự tài đức và khôn khéo trong lối hành văn của ông “Tôi dẫu nông cạn vụng về nhưng đâu dám từ chối xin kính cẩn chắp tay cúi đầu nhưng làm bài kỉ” thiện sự khiêm tốn của người viết. Sau đó ông khẳng định tầm quan trọng của hiền tài đối với sự suy vong của quốc gia. Những từ ngữ với kết cấu chặt chẽ, hợp lý rõ ràng mở màn được đưa ra với đầy sức thuyết phục “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, nguyên khí suy thì thế nước yếu rồi xuống thấp…”. Tác giả nói tới hiền tài là để chỉ những người có tài cao học rộng và có đạo đức. Hiền tài là nguyên khí tức là khẳng định những người có tài cao học rộng và có đạo đức sẽ làm nên vận mệnh của quốc gia. Người hiền tài có vai trò quyết định tới sự suy thịnh của quốc gia. Hiền tài dồi dào thì quốc gia hưng thịnh, hiền tài hết sạch thì quốc gia suy yếu, người hiền tài chính là sự kết tụ của tinh hoa đất trời và của dân tộc.
Sau đó ông khẳng định ông nêu việc tập huấn thiên tài là một việc rất quan trọng “Vì vậy các đấng thánh đế minh chẳng người nào là ko lấy việc bồi dưỡng thiên tài kén chọn kẻ sĩ vun trồng nguyên khí làm việc trước tiên”. Tiếp đó để làm sáng hơn cho luận điểm, ông viết “đã yêu quý cho khoa danh lại đỗ cao bằng tước trật. Ban ân rất lớn nhưng vẫn cho là chưa đủ. Lại nêu tên tháp ở Pháp Nhạn ban cho Danh hiệu Long hổ bày tiệc Văn hỉ”. Sau mỗi khoa thi “Triều đình mừng được người tài ko có việc gì lắm tới mức cao nhất”. Bằng lối hành văn súc tích, tác giả đã nêu bật lên vai trò của các bậc hiền tài. Nhưng tác giả cũng cho rằng những thiết đãi, trọng dụng của triều đình với các bậc hiền tài như thế vẫn là chưa đủ so với sự chăm lo góp sức của các bậc hiền tài cho quốc gia. Tác giả nêu rằng tương tự ta phải khắc tên bia đá cho các chiến sĩ để tên tuổi và công danh của các bậc hiền tài được lưu tiếng thơm tới muôn thuở sau, và cũng để cho xứng với sự góp sức của các bậc hiền tài cho quốc gia, khích lệ những người tài ở khắp mọi nơi trên quốc gia thấy được sự trọng dụng thiên tài của triều đình nhưng ra sức giúp vua giúp nước xây dựng non sông mở rộng cương vực “Nay thánh minh lại cho rằng chuyện hay việc tốt tuy có một thời lừng lẫy nhưng lời khen tiếng thơm chưa đủ để lưu vẻ sáng trong khoảng thời gian dài, cho nên dựng đá để danh đặt ở cửa hiền quan làm cho kẻ sĩ chông vào nhưng phấn khởi hâm mộ rèn luyện danh tiết ráng sức giúp vua. Há chỉ là chuộng văn suông ham tiếng hão nhưng thôi đâu”. Vậy còn trách nhiệm của kẻ sĩ chốn lều tranh là phải như thế nào? Là phải “ra sức báo đáp” ơn nghĩa của thánh đế, của triều đình.
Thân Nhân Trung tiếp tục ngợi ca các bậc hiền tài đức độ “Có người đã đem văn học, chính sự ra tô điểm cho cảnh trị bình suốt mấy chục năm, được quốc gia tin dùng” ngoài ra tác giả cũng đem lời chỉ trích với những kẻ thủ đoạn, mưu đồ hại nước “cũng ko phải có những kẻ vì nhận hối lộ nhưng hư hỏng hoặc rơi vào hàng ngũ bọn gian ác”. Và ông tiếp tục khẳng định tầm quan trọng của việc khắc bia mộ một lần nữa “Có nhẽ vì lúc sống họ chưa được nhìn thấy tấm bia này. Vì thế hồi đó được mắt thấy thì lòng thiện tràn đầy, ý xấu ngăn chặn đâu còn dám phát sinh tương tự được” thế thì việc khắc bia mộ lợi ích rất nhiều “kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó nhưng gắng dẫn việc quá khứ, chỉ lối tương lai, vừa để rèn giũa tên tuổi cho sĩ phu vừa để củng cố mệnh mạch cho nhà nước”. Với lối liệt kê trùng điệp, đối lập liên kết giọng văn trang trọng cùng lối nói mạch lạc rõ ràng, dễ hiểu đã làm cho chúng ta thấy được tác dụng to lớn của việc khắc bia mộ. Thiên tài của nước ta ko nhiều nhưng cũng ko quá hiếm hoi nhưng để họ trở thanh thiên tài thì triều đình, quốc gia cần có những chính sách hiệu quả. Tấm bia đá sẽ là lời nhắc nhở các bậc hiền tài có ý thức trách nhiệm của mình đối với sự hưng vong của quốc gia.
Đọc tác phẩm “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” ta hiểu rõ hơn về nền văn hiến của dân tộc, biết được vai trò quan trọng của việc trọng dụng thiên tài và ý nghĩa to lớn của việc lập bia tiến sĩ.
Kết cấu đầu cuối của đoạn trích có sự tương ứng và phần trước làm tiền đề cho phần sau bởi mở đầu tác giả khẳng định vai trò của hiền tài “hiền tài là nguyên khí của quốc gia” khẳng định vai trò quan trọng to lớn của hiền tài ko bao giờ thay đổi trong mọi thời đại, phần sau Thân Nhân Trung nêu lên ý nghĩa sâu xa của việc khắc bia mộ tiến sĩ. Với những lập luận hùng hồn, đối lập, nghệ thuật liệt kê trùng điệp đối lập làm lay động lòng người làm cho các bậc hiền tài ngày càng phấn đấu xây dựng quốc gia. Tuy nhiên tác phẩm ko chỉ nhấn mạnh sự quan trọng của hiền tài trong xã hội triều Lê nhưng trong mọi thời đại thì hiền tài luôn giữ một vai trò quan trọng “nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp”.
Cuối cùng tác phẩm muốn nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc lập bia tiến sĩ vừa để tạo tiếng thơm, tên tuổi cho người tài vừa để họ một lòng tận trung với nước ngoài ra còn để răn dạy những kẻ có ý đồ xấu biết lấy đó nhưng sáng lòng lương thiện. Vậy việc lập bia đá là hoàn toàn quan trọng và có ý nghĩa to lớn.
Bài viết của Thân Nhân Trung như một tiếng chuông làm thức tỉnh lòng yêu nước, muốn được góp sức cho quốc gia của các bậc hiền tài. Đây ko chỉ là bài học về việc xây dựng quốc gia giàu mạnh trong xã hội thời Lê nhưng còn là bài học cho ngày nay trong khi giáo dục được coi là quốc sách hàng đầu.
 Bài mẫu số 2
Bài “Hiền tài là nguyên khí quốc gia” được trích trong bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ 3 (1442) do Thân Nhân Trung soạn năm 1484 thời Hồng Đức. Bài kí này được khắc đá hiện còn ở Văn miếu (Hà Nội).
Thân Nhân Trung tự là Hậu Phủ quê ở Yên Dũng, Bắc Giang, đỗ Tiến Sĩ làm quan dưới thời Hồng Đức có văn tài lỗi lạc, đức trọng tài cao từng được vua Lê Thánh Tông tin dùng ban chức “Tao đàn phó nguyên súy”.Câu mở đầu cho ta biết Thân Nhân Trung được vua Lê Thánh Tông uỷ thác cho trọng trách. Một cách nói vừa kính cẩn, vừa khiêm nhượng:
“Tôi dẫu nông cạn, vụng về, nhưng đâu dám từ chối, xin kính cẩn chắp tay cúi đầu nhưng làm bài kí rằng …”.
Các tiến sĩ được khắc tên vào bia đá ở Văn Miếu là những hiền tài, những người học rộng, tài cao và có đạo đức. Tác giả coi “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” khẳng định nguyên khí có hệ trọng với sự thịnh suy, hưng vong của quốc gia. Cách lập luận của tác giả rất chặt chẽ và đầy sức thuyết phục:
“Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp”.
Câu văn đẹp, ý tưởng thâm thúy, ngôn từ trang nhã, phép đối của thể văn cổ biền ngẫu được vận dụng tài tình. Từ xưa tới nay, câu văn này được nhiều nhà viết sử nhắc lại, được nhiều người ghi nhớ và truyền tụng, càng đọc càng suy ngẫm, ta càng thấy rõ: lúc hiền tài xuất hiện như hoa mùa xuân thì quốc gia cường thịnh, lúc “tuấn kiệt như sao buổi sớm, thiên tài như lá mùa thu” thì vận nước khó khăn, yếu hèn.
Tiếp theo Thân Nhân Trung nói về sự quan tâm tập huấn thiên tài là chính sách hàng đầu, là điều quan tâm đặc thù: ‘Vì vậy, các đấng thánh đế minh vương chẳng người nào ko lấy việc bồi dưỡng thiên tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí” làm việc trước tiên. Triều đình nhà Lê, từ năm 1439 trớ đi đã có nhiều việc làm biệt đãi và quý trọng kẻ sĩ. Nào là “đã yêu quý cho khoa danh, lại đề cao bằng tước trật”. Nào là “nêu tên ở tháp Nhạn, ban cho danh hiệu Long hổ, bày tiệc Văn hỉ”. Sau mỗi khoa thi kén được nhiều tiến sĩ, trạng nguyên, “Triều đình mừng được người tài, ko có việc gì ko làm tới mức cao nhất”. Đó là các việc như đặt ra lệ xướng danh, yết bảng, ban mũ áo, cấp ngựa, đãi yến và vinh quy bái tổ cho những người đỗ đạt cao.
Làm thế vẫn chưa đủ, nên vua Lê Thánh Tông, vị thánh minh lại cho khắc tên các tiến sĩ vào bia đá đặt ở cửa Hiền Quan (Quốc Tử Giám) nhằm mục tiêu “làm cho kẻ sĩ trông vào nhưng phấn khởi hâm mộ, rèn luyện danh tiết, gắng sức giúp vua”. ý nghĩa sâu xa của việc “dựng đá đề danh ở cửa Hiền Quan” trình bày việc tập huấn và bồi dưỡng thiên tài, ươm nguồn nguyên khí quốc gia, dược tổ tiên ông cha ta đặc thù coi trọng, đâu phải là “chuộng văn suông, ham tiếng hão”.Trách nhiệm, nghĩa vụ của “kẻ sĩ chốn trường thi lều tranh” phải như thế nào? Phải “tự trọng tấm thân” rèn đức rèn tài, phải “ra sức báo đáp’ ơn nghĩa minh quân thánh đế.
Sau lúc truyền tụng những tiến sĩ “đã đem văn học, chính sự ra tô điểm cho cảnh trị bình suốt mấy chục năm, được quốc gia tin dùng”, Thân Nhân Trung đã nghiêm khắc chỉ trích “những kẻ vì nhận hối lộ nhưng hư hỏng, hoặc rơi vào hàng ngũ bọn gian ác”.
Cuối bài văn, tác giả nói lên lợi ích to lớn, tác dụng to lớn của việc dựng bia tiến sĩ ở Văn Miếu: “kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó nhưng gắng, dẫn việc quá khứ, chỉ lối tương lai, vừa để rèn giũa tên tuổi cho sĩ phu, vừa để củng cố mệnh mạch cho nhà nước”. Lí lẽ sắc sảo, lập luận chặt chẽ, đối ý đối lời mạch lạc, giọng văn trang trọng, càng đọc ta càng thấy ý nghĩa tốt đẹp của việc tổ tiên ông cha ta ngày xưa dựng bia đá đề danh tiến sĩ.
>>> Xem trọn bộ: Tác giả – Tác phẩm Văn 10 Kết nối tri thức
—————————–
Trên đây Trường THPT Trần Hưng Đạo đã cùng các bạn Nói chung về Tác giả – Tác phẩm: Hiền tài là nguyên khí của quốc gia trong bộ SGK Văn 10 Kết nối tri thức theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có tri thức hữu ích lúc đọc bài viết này. Trường THPT Trần Hưng Đạo đã có đầy đủ các bài giới thiệu về tác giả tác phẩm các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời thông minh, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Trường THPT Trần Hưng Đạo để tham khảo và sẵn sàng bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt! 
Đăng bởi: Trường THPT Trần Hưng Đạo
Phân mục: Lớp 10,Ngữ Văn 10

#Hiền #tài #là #nguyên #khí #của #quốc #gia #Thân #Nhân #Trung #Tóm #tắt #hoàn #cảnh #nội #dung #nghệ #thuật #sơ #đồ #tư #duy #Văn

[rule_2_plain]

#Hiền #tài #là #nguyên #khí #của #quốc #gia #Thân #Nhân #Trung #Tóm #tắt #hoàn #cảnh #nội #dung #nghệ #thuật #sơ #đồ #tư #duy #Văn

[rule_2_plain]

#Hiền #tài #là #nguyên #khí #của #quốc #gia #Thân #Nhân #Trung #Tóm #tắt #hoàn #cảnh #nội #dung #nghệ #thuật #sơ #đồ #tư #duy #Văn

[rule_3_plain]

#Hiền #tài #là #nguyên #khí #của #quốc #gia #Thân #Nhân #Trung #Tóm #tắt #hoàn #cảnh #nội #dung #nghệ #thuật #sơ #đồ #tư #duy #Văn

Nói chung Tác giả – Tác phẩm: Hiền tài là nguyên khí của quốc gia bao gồm Giới thiệu tác giả Thân Nhân Trung và hoàn cảnh sáng tác, thể loại, bố cục, tóm tắt, trị giá nội dung, rực rỡ nghệ thuật tác phẩm Hiền tài là nguyên khí của quốc gia – SGK Văn 10 Kết nối tri thức.
Tác giả – Tác phẩm: Hiền tài là nguyên khí của quốc gia – Thân Nhân Trung
Xem nhanh nội dung1 I. Giới thiệu tác giả Thân Nhân Trung2 II. Nói chung tác phẩm Hiền tài là nguyên khí của quốc gia2.1 1. Hoàn cảnh ra đời2.2 2. Bố cục2.3 3. Tóm tắt 2.4 4. Trị giá nội dung2.5 5. Trị giá nghệ thuật2.6 6. Tác phẩm Hiền tài là nguyên khí của quốc gia2.7 7. Sơ đồ tư duy3 III. Những bài văn mẫu phân tích tác phẩm “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”
I. Giới thiệu tác giả Thân Nhân Trung
Thân Nhân Trung (1418 – 1499), tự là Hậu Phủ, người làng Yên Ninh, huyện Yên Dũng (Bắc Giang). Ông đỗ Tiến sĩ năm 1469, là người nổi tiếng văn học trong hội Tao đàn thời Hậu Lê, được Lê Thánh Tông tin dùng.
II. Nói chung tác phẩm Hiền tài là nguyên khí của quốc gia

1. Hoàn cảnh ra đời
 Bài kí được khắc bia năm 1418. Trước phần trích học có một đoạn văn dài kể việc từ lúc Lê Thái Tổ dựng nước (1428) tới năm 1484, các vua Lê tuy đều có chú ý bồi dưỡng thiên tài nhưng chưa có điều kiện dựng bia tiến sĩ. Cuối phần trích là danh sách 33 vị tiến sĩ khoa Nhâm Tuất 1442.
Bài bia này giữ vai trò quan trọng như một lời tựa chung cho 82 tấm bia tiến sĩ ở Văn Miếu, Hà Nội.
2. Bố cục
– Phần 1 (từ đầu … làm tới mức cao nhất): Nêu lên trị giá hiền tài với quốc gia.

(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});

– Phần 2 (còn lại): Ý nghĩa của việc dựng bia, khắc tên người hiền tài.
3. Tóm tắt 
Hiền tài là nguyên khí của quốc gia là một trong tám hai bài văn bia ở Văn Miếu (Hà Nội), do Thân Nhân Trung soạn 1484. Bài kí khẳng định tầm quan trọng của hiền tài đối với quốc gia, ý nghĩa của việc khắc bia ghi tên tiến sĩ và nêu bài học lịch sử được rút ra. Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”: người tài cao học rộng là khí chất ban sơ làm nên sự sống còn và tăng trưởng của quốc gia. Vì vậy hiền tài có quan hệ lớn đối với sự thịnh suy của quốc gia. Nhà nước đã từng trọng đãi hiền tài: đề cao tên tuổi, phong chức tước, cấp bậc, ghi tên bảng vàng, ban yến tiệc… Những hành động này chưa xứng với vai trò, vị trí của hiền tài nên cần phải khắc bia tiến sĩ để lưu danh sử sách. Việc khắc bia ghi tên tiến sĩ có ý nghĩa to lớn: khuyến khích thiên tài, noi gương hiền tài, ngăn ngừa điều ác và làm cho quốc gia hưng thịnh, vững bền lâu dài. Vì vậy thời nào cũng nên quý trọng thiên tài và coi giáo dục là quốc sách hàng đầu.
4. Trị giá nội dung
Tầm quan trọng của những người tài năng đức độ
Ý nghĩa gửi gắm khích lệ kẻ sĩ đương thời rèn đức, luyện tài, đồng thời trình bày tấm lòng của tác giả đối với quốc gia.
5. Trị giá nghệ thuật
Lập luận chặt chẽ.
Luận điểm, luận cứ rõ ràng, lời lẽ sắc sảo, thấu tình đạt lý.
6. Tác phẩm Hiền tài là nguyên khí của quốc gia
[..] Tôi dẫu nông cạn vụng về, nhưng đâu dám từ chối, xin kính cẩn chắp tay cúi đầu nhưng làm bài kí rằng:
“Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp. Vì vậy các đấng thánh đế minh vương chẳng người nào ko lấy việc bồi dưỡng thiên tài kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí làm việc trước tiên. Kẻ sĩ quan hệ với quốc gia trọng đại như thế, cho nên quý chuộng kẻ sĩ ko biết thế nào là cùng. Đã yêu quý cho khoa danh, lại đề cao bằng tước trật”. Ban dân rất lớn nhưng vần cho là chưa đủ. Lại nêu tên ở tháp Nhạn, ban đanh hiệu Long hổ, bày tiệc Văn hỉ, Triều đình mừng được người tài, ko có việc gì ko làm tới mức cao nhất.
Nay thánh minh lại cho rằng, chuyện hay việc tốt tuy có một thời lừng lây, nhưng lời khen tiếng thơm chưa đủ lưu về sáng lâu đài, cho nên lại dựng đá đề đang đặt ở cửa Hiền Quan, làm cho kẻ sĩ trông vào nhưng phấn khởi hâm mộ, rèn luyện đánh tiết, gắng sức giúp vua. Há chỉ là chuộng văn suông, ham tiếng hão nhưng thôi đâu.
Ôi kẻ sĩ chốn trường thi lêu tranh, phận thật nhỏ nhen nhưng được triều đình để cao rất mực như thế, thì họ phải làm thế nào để tự trọng tấm thân nhưng ra sức báo đáp?
Hãy đưa họ tên những người đỗ khoa này nhưng điểm lại. Có nhiều người đã đem văn học, chính sự ra tô điểm cho cảnh trị bình suốt mấy chục năm, được quốc gia tin dùng. Cũng ko phải ko có những kẻ vì nhận hối lộ nhưng hư hỏng, hoặc rơi vào hàng ngũ bọn gian ác, có nhẽ vì lúc sống họ chưa được nhìn tấm bia này. Ví thử hồi đó được mắt thấy thì lòng thiện tràn đầy, ý xấu bị ngăn chặn, đâu còn đám phát sinh tương tự được? Thế thì việc dựng tấm bia đá này lợi ích rất nhiều: kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó nhưng gắng, dẫn việc quá khứ, chỉ lối tương lai, vừa để rèn giữa tên tuổi cho sĩ phu, vừa để củng cố mệnh mạc) cho nhà nước. Thánh thần đặt ra đâu phải vô dụng. Người nào xem bia nên hiểu ý sâu này.
 (Ngữ văn 10 Tăng lên, tập hai, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2006, tr. 41 – 42)

7. Sơ đồ tư duy

(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});

III. Những bài văn mẫu phân tích tác phẩm “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”
Bài mẫu số 1:
Thân Nhân Trung là một vị quan đại triều có uy tín về đức độ, tài năng và là một nhà giáo mẫu mực của thời đại. Ông để lại một khối lượng tác phẩm khổng lồ, trong số đó “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” là một tác phẩm tiêu biểu. Nó ko chỉ ngừng lại trong xã hội thời Lê nhưng tác phẩm đấy đối với chúng ta vẫn còn nguyên trị giá trong khi trong xã hội hiện nay giáo dục trở thành quốc sách hàng đầu.
Tác phẩm đã nêu lên ý nghĩa và mục tiêu của việc dựng bia tiến sĩ. Muốn quốc gia yên bình thì việc trước tiên là phải tôn vinh những hiền tài có công lớn với quốc gia, ghi công để khích lệ động viên họ.
Câu mở đầu tác phẩm khiến chúng ta càng thêm khâm phục sự tài đức và khôn khéo trong lối hành văn của ông “Tôi dẫu nông cạn vụng về nhưng đâu dám từ chối xin kính cẩn chắp tay cúi đầu nhưng làm bài kỉ” thiện sự khiêm tốn của người viết. Sau đó ông khẳng định tầm quan trọng của hiền tài đối với sự suy vong của quốc gia. Những từ ngữ với kết cấu chặt chẽ, hợp lý rõ ràng mở màn được đưa ra với đầy sức thuyết phục “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, nguyên khí suy thì thế nước yếu rồi xuống thấp…”. Tác giả nói tới hiền tài là để chỉ những người có tài cao học rộng và có đạo đức. Hiền tài là nguyên khí tức là khẳng định những người có tài cao học rộng và có đạo đức sẽ làm nên vận mệnh của quốc gia. Người hiền tài có vai trò quyết định tới sự suy thịnh của quốc gia. Hiền tài dồi dào thì quốc gia hưng thịnh, hiền tài hết sạch thì quốc gia suy yếu, người hiền tài chính là sự kết tụ của tinh hoa đất trời và của dân tộc.
Sau đó ông khẳng định ông nêu việc tập huấn thiên tài là một việc rất quan trọng “Vì vậy các đấng thánh đế minh chẳng người nào là ko lấy việc bồi dưỡng thiên tài kén chọn kẻ sĩ vun trồng nguyên khí làm việc trước tiên”. Tiếp đó để làm sáng hơn cho luận điểm, ông viết “đã yêu quý cho khoa danh lại đỗ cao bằng tước trật. Ban ân rất lớn nhưng vẫn cho là chưa đủ. Lại nêu tên tháp ở Pháp Nhạn ban cho Danh hiệu Long hổ bày tiệc Văn hỉ”. Sau mỗi khoa thi “Triều đình mừng được người tài ko có việc gì lắm tới mức cao nhất”. Bằng lối hành văn súc tích, tác giả đã nêu bật lên vai trò của các bậc hiền tài. Nhưng tác giả cũng cho rằng những thiết đãi, trọng dụng của triều đình với các bậc hiền tài như thế vẫn là chưa đủ so với sự chăm lo góp sức của các bậc hiền tài cho quốc gia. Tác giả nêu rằng tương tự ta phải khắc tên bia đá cho các chiến sĩ để tên tuổi và công danh của các bậc hiền tài được lưu tiếng thơm tới muôn thuở sau, và cũng để cho xứng với sự góp sức của các bậc hiền tài cho quốc gia, khích lệ những người tài ở khắp mọi nơi trên quốc gia thấy được sự trọng dụng thiên tài của triều đình nhưng ra sức giúp vua giúp nước xây dựng non sông mở rộng cương vực “Nay thánh minh lại cho rằng chuyện hay việc tốt tuy có một thời lừng lẫy nhưng lời khen tiếng thơm chưa đủ để lưu vẻ sáng trong khoảng thời gian dài, cho nên dựng đá để danh đặt ở cửa hiền quan làm cho kẻ sĩ chông vào nhưng phấn khởi hâm mộ rèn luyện danh tiết ráng sức giúp vua. Há chỉ là chuộng văn suông ham tiếng hão nhưng thôi đâu”. Vậy còn trách nhiệm của kẻ sĩ chốn lều tranh là phải như thế nào? Là phải “ra sức báo đáp” ơn nghĩa của thánh đế, của triều đình.
Thân Nhân Trung tiếp tục ngợi ca các bậc hiền tài đức độ “Có người đã đem văn học, chính sự ra tô điểm cho cảnh trị bình suốt mấy chục năm, được quốc gia tin dùng” ngoài ra tác giả cũng đem lời chỉ trích với những kẻ thủ đoạn, mưu đồ hại nước “cũng ko phải có những kẻ vì nhận hối lộ nhưng hư hỏng hoặc rơi vào hàng ngũ bọn gian ác”. Và ông tiếp tục khẳng định tầm quan trọng của việc khắc bia mộ một lần nữa “Có nhẽ vì lúc sống họ chưa được nhìn thấy tấm bia này. Vì thế hồi đó được mắt thấy thì lòng thiện tràn đầy, ý xấu ngăn chặn đâu còn dám phát sinh tương tự được” thế thì việc khắc bia mộ lợi ích rất nhiều “kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó nhưng gắng dẫn việc quá khứ, chỉ lối tương lai, vừa để rèn giũa tên tuổi cho sĩ phu vừa để củng cố mệnh mạch cho nhà nước”. Với lối liệt kê trùng điệp, đối lập liên kết giọng văn trang trọng cùng lối nói mạch lạc rõ ràng, dễ hiểu đã làm cho chúng ta thấy được tác dụng to lớn của việc khắc bia mộ. Thiên tài của nước ta ko nhiều nhưng cũng ko quá hiếm hoi nhưng để họ trở thanh thiên tài thì triều đình, quốc gia cần có những chính sách hiệu quả. Tấm bia đá sẽ là lời nhắc nhở các bậc hiền tài có ý thức trách nhiệm của mình đối với sự hưng vong của quốc gia.
Đọc tác phẩm “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” ta hiểu rõ hơn về nền văn hiến của dân tộc, biết được vai trò quan trọng của việc trọng dụng thiên tài và ý nghĩa to lớn của việc lập bia tiến sĩ.
Kết cấu đầu cuối của đoạn trích có sự tương ứng và phần trước làm tiền đề cho phần sau bởi mở đầu tác giả khẳng định vai trò của hiền tài “hiền tài là nguyên khí của quốc gia” khẳng định vai trò quan trọng to lớn của hiền tài ko bao giờ thay đổi trong mọi thời đại, phần sau Thân Nhân Trung nêu lên ý nghĩa sâu xa của việc khắc bia mộ tiến sĩ. Với những lập luận hùng hồn, đối lập, nghệ thuật liệt kê trùng điệp đối lập làm lay động lòng người làm cho các bậc hiền tài ngày càng phấn đấu xây dựng quốc gia. Tuy nhiên tác phẩm ko chỉ nhấn mạnh sự quan trọng của hiền tài trong xã hội triều Lê nhưng trong mọi thời đại thì hiền tài luôn giữ một vai trò quan trọng “nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp”.
Cuối cùng tác phẩm muốn nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc lập bia tiến sĩ vừa để tạo tiếng thơm, tên tuổi cho người tài vừa để họ một lòng tận trung với nước ngoài ra còn để răn dạy những kẻ có ý đồ xấu biết lấy đó nhưng sáng lòng lương thiện. Vậy việc lập bia đá là hoàn toàn quan trọng và có ý nghĩa to lớn.
Bài viết của Thân Nhân Trung như một tiếng chuông làm thức tỉnh lòng yêu nước, muốn được góp sức cho quốc gia của các bậc hiền tài. Đây ko chỉ là bài học về việc xây dựng quốc gia giàu mạnh trong xã hội thời Lê nhưng còn là bài học cho ngày nay trong khi giáo dục được coi là quốc sách hàng đầu.
 Bài mẫu số 2
Bài “Hiền tài là nguyên khí quốc gia” được trích trong bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ 3 (1442) do Thân Nhân Trung soạn năm 1484 thời Hồng Đức. Bài kí này được khắc đá hiện còn ở Văn miếu (Hà Nội).
Thân Nhân Trung tự là Hậu Phủ quê ở Yên Dũng, Bắc Giang, đỗ Tiến Sĩ làm quan dưới thời Hồng Đức có văn tài lỗi lạc, đức trọng tài cao từng được vua Lê Thánh Tông tin dùng ban chức “Tao đàn phó nguyên súy”.Câu mở đầu cho ta biết Thân Nhân Trung được vua Lê Thánh Tông uỷ thác cho trọng trách. Một cách nói vừa kính cẩn, vừa khiêm nhượng:
“Tôi dẫu nông cạn, vụng về, nhưng đâu dám từ chối, xin kính cẩn chắp tay cúi đầu nhưng làm bài kí rằng …”.
Các tiến sĩ được khắc tên vào bia đá ở Văn Miếu là những hiền tài, những người học rộng, tài cao và có đạo đức. Tác giả coi “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” khẳng định nguyên khí có hệ trọng với sự thịnh suy, hưng vong của quốc gia. Cách lập luận của tác giả rất chặt chẽ và đầy sức thuyết phục:
“Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp”.
Câu văn đẹp, ý tưởng thâm thúy, ngôn từ trang nhã, phép đối của thể văn cổ biền ngẫu được vận dụng tài tình. Từ xưa tới nay, câu văn này được nhiều nhà viết sử nhắc lại, được nhiều người ghi nhớ và truyền tụng, càng đọc càng suy ngẫm, ta càng thấy rõ: lúc hiền tài xuất hiện như hoa mùa xuân thì quốc gia cường thịnh, lúc “tuấn kiệt như sao buổi sớm, thiên tài như lá mùa thu” thì vận nước khó khăn, yếu hèn.
Tiếp theo Thân Nhân Trung nói về sự quan tâm tập huấn thiên tài là chính sách hàng đầu, là điều quan tâm đặc thù: ‘Vì vậy, các đấng thánh đế minh vương chẳng người nào ko lấy việc bồi dưỡng thiên tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí” làm việc trước tiên. Triều đình nhà Lê, từ năm 1439 trớ đi đã có nhiều việc làm biệt đãi và quý trọng kẻ sĩ. Nào là “đã yêu quý cho khoa danh, lại đề cao bằng tước trật”. Nào là “nêu tên ở tháp Nhạn, ban cho danh hiệu Long hổ, bày tiệc Văn hỉ”. Sau mỗi khoa thi kén được nhiều tiến sĩ, trạng nguyên, “Triều đình mừng được người tài, ko có việc gì ko làm tới mức cao nhất”. Đó là các việc như đặt ra lệ xướng danh, yết bảng, ban mũ áo, cấp ngựa, đãi yến và vinh quy bái tổ cho những người đỗ đạt cao.
Làm thế vẫn chưa đủ, nên vua Lê Thánh Tông, vị thánh minh lại cho khắc tên các tiến sĩ vào bia đá đặt ở cửa Hiền Quan (Quốc Tử Giám) nhằm mục tiêu “làm cho kẻ sĩ trông vào nhưng phấn khởi hâm mộ, rèn luyện danh tiết, gắng sức giúp vua”. ý nghĩa sâu xa của việc “dựng đá đề danh ở cửa Hiền Quan” trình bày việc tập huấn và bồi dưỡng thiên tài, ươm nguồn nguyên khí quốc gia, dược tổ tiên ông cha ta đặc thù coi trọng, đâu phải là “chuộng văn suông, ham tiếng hão”.Trách nhiệm, nghĩa vụ của “kẻ sĩ chốn trường thi lều tranh” phải như thế nào? Phải “tự trọng tấm thân” rèn đức rèn tài, phải “ra sức báo đáp’ ơn nghĩa minh quân thánh đế.
Sau lúc truyền tụng những tiến sĩ “đã đem văn học, chính sự ra tô điểm cho cảnh trị bình suốt mấy chục năm, được quốc gia tin dùng”, Thân Nhân Trung đã nghiêm khắc chỉ trích “những kẻ vì nhận hối lộ nhưng hư hỏng, hoặc rơi vào hàng ngũ bọn gian ác”.
Cuối bài văn, tác giả nói lên lợi ích to lớn, tác dụng to lớn của việc dựng bia tiến sĩ ở Văn Miếu: “kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó nhưng gắng, dẫn việc quá khứ, chỉ lối tương lai, vừa để rèn giũa tên tuổi cho sĩ phu, vừa để củng cố mệnh mạch cho nhà nước”. Lí lẽ sắc sảo, lập luận chặt chẽ, đối ý đối lời mạch lạc, giọng văn trang trọng, càng đọc ta càng thấy ý nghĩa tốt đẹp của việc tổ tiên ông cha ta ngày xưa dựng bia đá đề danh tiến sĩ.
>>> Xem trọn bộ: Tác giả – Tác phẩm Văn 10 Kết nối tri thức
—————————–
Trên đây Trường THPT Trần Hưng Đạo đã cùng các bạn Nói chung về Tác giả – Tác phẩm: Hiền tài là nguyên khí của quốc gia trong bộ SGK Văn 10 Kết nối tri thức theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có tri thức hữu ích lúc đọc bài viết này. Trường THPT Trần Hưng Đạo đã có đầy đủ các bài giới thiệu về tác giả tác phẩm các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời thông minh, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Trường THPT Trần Hưng Đạo để tham khảo và sẵn sàng bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt! 
Đăng bởi: Trường THPT Trần Hưng Đạo
Phân mục: Lớp 10,Ngữ Văn 10