Giáo trình Nhập môn khoa học xã hội và nhân văn
Câu 1: Khái niệm khoa học xã hội và nhân văn Thuật ngữ ” khoa học xã hội và nhân văn ” dùng để chỉ một nhóm ngànhkhoa học điều tra và nghiên cứu về con người, về mối quan hệ giữa con người với con người, con người với xã hội, bao gồm các bộ môn khoa học xã hội và các bộ môn khoa học nhân văn .Khoa học xã hội là khoa học điều tra và nghiên cứu về những quy luật hoạt động vàtăng trưởng của xã hội – đó cũng là những quy luật phản ánh mối quan hệ giữangười và người, quan hệ giữa con người với xã hội, mà đối tượng người dùng của nó là nhữnghiện tượng kỳ lạ xã hội phát sinh từ mối quan hệ giữa người và người. Bởi vì, theoCác : “ Xã hội – mặc dầu nó có hình thức nào đi nữa – là cái gì ? Là mẫu sản phẩm ủasự ảnh hưởng tác động qua lại giữa những con người. Hay, như quản trị Hồ Chí Minh đãkhẳng định chắc chắn : “ Hiểu biết đấu tranh dân tộc bản địa và đấu tranh xã hội. Khoa học xã hộido đó mà ra. ”Khoa học nhân văn là khoa học điều tra và nghiên cứu về con người, tuy nhiên, chỉđiều tra và nghiên cứu đời sống niềm tin của con người, những cách xử sự, hoạt động giải trí củacá thể và tập thể, gồm có những bộ môn : Triết học, Văn học, Tâm lý học, …Khoa học nhân vă chính là khoa học điều tra và nghiên cứu việc tăng trưởng nhân cách vềđạo đức, trí tuệ, thẩm mĩ, tư tưởng, tình cảm của con người .Giữa khoa học xã hội và nhân văn tuy có sự phân biệt với nhau, tuy nhiên lạicó quan hệ thân thiện, rất khó để phân định rạch ròi, đặc biệt quan trọng trong xu thế những khoahọc xâm nhập, giao thoa, xen kẽ vào nhau lúc bấy giờ. Nghiên cứu con ngườikhông hề tách khỏi xã hội và khi nghiên cứu và điều tra xã hội, không hề tách khỏi conngười – chủ thể của nó. Do đó, chúng được xếp chung vào nhóm ngành –KHXH và NV .Như vậy, KHXH và NV là nhóm ngành khoa học điều tra và nghiên cứu về xã hội vàcon người, về những điều kiện kèm theo hoạt động và sinh hoạt con người, những quy luật phản ánhlịch sử dân tộc hình thành và tăng trưởng của xã hội, điều tra và nghiên cứu chính sách vận dụng quy luậtđó, nhằm mục đích thôi thúc xã hội hoạt động, tăng trưởng . Câu 2: Vị trí, vai trò của khoa học xã hội và nhân văn a. Khoa học xã hội và nhân văn đối với xây dựng nhân cách con người.
quan hệ qua lai của người đó với xã hội xung quanh .
KHXHNV .
Nhân cách thuộc phạm trù xã hội .
mối quan hệ xã hội của con người .
là phương tiện đi lại để con người đạt tới nhân cách cao. Tuy nhiên, vai trò quan trọnglà vai trò của đời sống ảnh hưởng tác động tới nhận thức, hành vi con người ( học vấnuyên bác chưa chắc nhân cách đã cao : những người có tri thức, làm sếpnhưng đối xử với cha mẹ, người ngoài không ra gì .. )
cá thể ( chủ thể )
Thể hiên ở vị trí, vai trò của những ngành văn hóa truyền thống .
thiện ( lòng tốt, tình yêu thương ) ; mỹ ( cái đẹp ) Thể hiện ở vai trò những môn như Triết học, Văn học, Nghệ thuật
yếu tố lịch sử vẻ vang có trong nhân cách, sự hoạt động mang tính lịch sử vẻ vang của nhân cách ;là sự ý thức về lịch sử vẻ vang, niềm tự hào lịch sử dân tộc .
định chính trị – xã hội ) là điều kiện kèm theo quan trọng để tăng trưởng, còn tăng trưởng là cơsở, tiền đề thôi thúc sự không thay đổi xã hội .
vững. Tăng trưởng kinh tế tài chính phải gắn liên với tân tiến xã hội và bảo vệ môitrường sinh thái .
vật chất và giá trị niềm tin .
trường kinh tế tài chính . Khoa học xã hội và nhân văn trong bối cảnh hội nhập, trong thời đại công nghệ thông tin và kĩ thuật số – Khái niệm về thời đại 4 .
mạng lần 2 diễn ra nhờ ứng dụng điện năng để sản xuất hàng loạt. Cuộc cách mạng lần 3 sử dụng điện tử và công nghệ thông tin để tự động hóa sản xuất. Bây giờ, cuộc Cách mạng Công nghiệp Thứ tư đang nảy nở từ cuộc cách mạng lầnba, nó tích hợp những công nghệ tiên tiến lại với nhau, làm mờ ranh giới giữa vật lý, kỹ thuật số và sinh học “ ( Klaus Schwab, người sáng lập và quản trị quản lý Diễn đàn Kinh tế Thế Giới )
Yếu tố Thể hiện Công nghệsinh họcNhững bước nhảy vọt trong Nông nghiệp, Thủy sản, Y dược, chế biến thực phẩm, bảo vệ môi trường tự nhiên, nguồn năng lượng tái tạo, hóa học và vật tư. Vật lý robot thế hệ mới, máy in 3D, xe tự lái, những vật tư mới, v … Kĩ thuật số Trí tuệ tự tạo – Artificial Intelligence ( AI ), Vạn vật liên kết
Vai trò của khoa học xã hội và nhân văn trong toàn cảnh hội nhập : Phát triển, phát huy con người “ công dân toàn thế giới ” ( Global Citizens )
thức và kinh nghiệm tay nghề tích luỹ được khi sinh sống và thao tác tại nhiều vương quốc và nhiều nền văn hoá khác nhau
Những ảnh hưởng tác động của thời đại hội nhập, thời đại công nghệ thông tin và kĩthuật sốTích cực Tiêu cực Con người Thể chất ( tăng tuổi thọ, sức khỏe thể chất, thể lực, trí tuệ, … ) Trí tuệ ( nâng cao năng lượng trí tuệ, cải tổ năng lực tiếp xúc, … )Thất nghiệp Các chứng bệnh tâm lý do áp lực đè nén việc làm cũng như việc tiếp xúc quá nhiều với những thiết bị điện tử Xã hội Đời sống con người trở nên tân tiến hơn về cả đời sống vật chất và ý thức Cơ sở hạ tầng tăng trưởng Năng suất lao động được nâng cao ,Ranh giới giữa cuộc chiến tranh và tự do, giữa đấm đá bạo lực và phi đấm đá bạo lực ( cuộc chiến tranh mạng ) trở nên mong manh. Kéo khoảng cách giàu nghèo rộng hơn nữa. Tự nhiên Đẩy mạnh tăng trưởng công nghệ sinh học trong Phục hồi, bảo tồn và tăng trưởng hệ sinh thái tự nhiênGia tăng ô nhiễm không khí và nướcVăn hóa Đa dạng văn hóa truyền thống Xã hội văn minh hơnNguy cơ hòa tan Phai nhạt văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử Mặt trái của thời đại 4 .
khỏe, thông tin cá thể, v …
chứng chắc chắn; bảo vệ con người, nâng cao chất lượng cuộc sống
Xem thêm: Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật: Một chặng đường phát triển Đối tượngĐối tượng của KHXH và NV là con người – con người trong mạng lưới hệ thống quan hệ “ con người và quốc tế ”, “ con người và xã hội ”, “ con người và chính mình ”Các hiện tượng kỳ lạ, quy luật tự nhiên xảy ra trên toàn cầu cũng như ngoài thiên hà Phạm vi điều tra và nghiên cứuKhoa học xã hội : kinh tế học, xã hội học, chính trị học, văn hóa truyền thống học, nhà nước và pháp lý … Khoa học nhân văn : văn học, ngôn từ, lịch sử vẻ vang, trái đất học …
cảm … của người điều tra và nghiên cứu )KHTN KHXHNV Khả năng tiếp cận đối tượng người dùng :Tính toàn vẹn Tính cụ thểKhả năng xác lập đối tượng người dùng :Tính xác định Tính phiếm địnhQuan hê ngoài của đốị tượng và khoa học :Tính độc lập và phân ngànhTính lê thuộc ̣ và liên ngànhNội dung điều tra và nghiên cứu : Tính phổ quát Tính đặc trưngPhạm vi sử dụng điều tra và nghiên cứu :Tính sâu xa Tính phổ cập Câu 5: Những phương pháp nghiên cứu cơ bản của khoa học xã hội và 1. Phương pháp định tính, định lượng Phương pháp định tính – Khái niệm : Nghiên cứu định lượng là thu thập thông tin ở dạng số, từ đó đưa ra những hiệu quả dựa trên nghiên cứu và phân tích thống kê để xác lập xu thế trongtập tài liệu số đó. Mục tiêu là thu được thực sự từ số liệu thống kê, đáng an toàn và đáng tin cậytừ đó đưa ra những quyết sách – Vị trí của phương pháp định lượng trong KHXH và NV : Vị trí không đáng kể. Đặc trưng của nhận thức khoa học xã hội và nhân văn là xu thếđa phần vào góc nhìn định tính của những hiện tượng kỳ lạ được điều tra và nghiên cứu. Nó chú ý quan tâmtới bình diện cá thể và riêng biệt, chứ không phải là phổ quát. Do đó, phươngpháp định lượng chiếm một vị trí không đáng kể .
Nhân chủng học, Lịch sử, Văn học
Kinh tế học, Xã hội học, Chính trị học, Tiếp thị, Y tế hội đồng – Biện pháp nghiên cứu định lượng : Khảo sát số liệu, thống kê, đo lường . – Ưu điểm và hạn chế của phương pháp định lượng: Ưu điểm Hạn chế – Dựa trên dữ liệu dạng số nên có khả năng mở rộng dữ liệu thành dự đoán – Chi phí và thời gian thực hiện: cao và chậm hơn so với phương pháp định tính – Các dữ liệu cho biết cái gì thích được vì sao có hiện tượng đó – Khái niệm: Phương pháp lịch sử là phương pháp tái hiện trung thực sự vật, hiện tượng theo tiến trình lịch sử; nghiên cứu sự vật, hiện tượng trong bối cảnh lịch sử. – Nhiệm vụ : Nghiên cứu và phục dựng đầy đủ các điều kiện hình thành, quá trình ra đời, phát triển của sự vật, hiện tượng; dựng lại bức tranh chân thực của sự vật, hiện tượng như đã xảy ra.– Một số nguyên tắc cơ bản của phương pháp lịch sử
triển của sự vật, hiện tượng kỳ lạ
ngữ, nhân chủng học, khảo cổ học …
Phương pháp Cụ thể Phương pháp lịch đạiNghiên cứu quá khứ theo những quy trình tiến độ tăng trưởng trước kia của sự vật, hiện tượng kỳ lạ. Phương pháp lịch đại bị hạn chế khi điều tra và nghiên cứu những hiện tượng kỳ lạ xảy ra gần và có lợi thế khi nghiên cứu và điều tra những hiện tượng kỳ lạ xa về mặt thời hạn. Phương pháp đồng đạiXác định những hiện tượng kỳ lạ, quy trình khác nhau xảy ra cùng một thời gian, có tương quan đến nhau. Phương pháp đồng đại giúp bao quát được toàn vẹn và khá đầy đủ quy trình lịch sử vẻ vang ; so sánh được sự vật, hiện tượng kỳ lạ đã xảy ra trong cùng một thời hạn. Phương pháp phân kìnghiên cứu và điều tra những quy trình lịch sử vẻ vang, làm sáng tỏ nội dung và đặc thù những quá trình tăng trưởng, những thời kỳ biến hóa về chất của sự vật, hiện tượng kỳ lạ . 3. Phương pháp thực nghiệm
loại, nêu giả thuyết và kiểm nghiệm giả thuyết bằng thí nghiệm, để ủng hộ hay bác bỏ giả thuyết đó .
nhiên khác nhau nhằm mục đích tích lũy những số liệu, sự kiện đơn cử đặc trưng cho quy trình diễn biến của sự kiện, hiện tượng kỳ lạ đó. Quan sát là phương pháp cơ bản để nhận thức sự vật .
Theo mức độ chuẩn bị sẵn sàng :Quan sát có sẵn sàng chuẩn bịdạng quan sát mà người đi điều tra và nghiên cứu đã ảnh hưởng tác động những yếu tố nào của hướng nghiên cứu và điều tra, tập trung chuyên sâu sự chú ý quan tâm của mình vào yếu tố đó. Thường sử dụng cho việc kiểm tra hiệu quả thông tin nhận được từ chiêu thức khác. Quan sát không sẵn sàng chuẩn bịdạng quan sát trong đó chưa xác lập được những yếu tố mà đề tài nghiên cứu và điều tra chăm sóc, thường sử dụng cho những nghiên cứu và điều tra thử nghiệm Theo sự tham gia của người quan sátQuan sát có tham giaĐiều tra viên tham gia vào nhóm đối tượng người dùng quan sátQuan sát không tham giaĐiều tra viên không tham gia vào nhóm đối tượng người dùng quan sát mà đứng bên ngoài để quan sátTheo mức độ công khai minh bạch của người đi quan sátQuan sát công khai minh bạchngười bị quan sát biết rõ mình đang bị quan sát. Hoặc người quan sát cho đối tượng người dùng biết mình là ai, mục tiêu việc làm của mình .Quan sát không công khai minh bạchngười bị quan sát không biết rõ mình đang bị quan sát. Hoặc người quan sát không cho đối tượng người tiêu dùng biết mình là ai, đang làm gì. Căn cứ vào số lần quan sátQuan sát một lần
Nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn – nhìn lại đôi điều bất cập
Nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn – cách nhìn mới, bước tiến mới
~ Liên ngành giữa khoa học xã hội và nhân văn với khoa học tự nhiên trong nghiên cứu và điều tra khoa học~ Liên ngành giữa những ngành trong khoa học xã hội và nhân văn
|