Đất trồng
Cây bơ có khả năng thích nghi với nhiều đất trồng khác nhau nhưng đất đỏ bazan vẫn được xem là loại đất phù hợp nhất. Nơi trồng bơ phải là nơi có thể thoát nước nên thích hợp để trồng ở những vùng đất Tây Nguyên và những vùng Tây Nam Bộ. Độ pH từ 5 -7, lượng mưa thích hợp phải đạt từ 1.200 – 1.500mm và nhiệt độ thích hợp từ 15 – 25 0C.
Giống bơ
Bơ được trồng từ hạt thường xuất hiện tình trạng phân ly rất lớn trên nhiều tính trạng cũng như chất lượng của quả. Trồng cây cấy ghép sẽ có khả năng chống chịu được sâu bệnh tốt, sinh trưởng tốt và mang lại năng suất cao đạt hiệu quả chất lượng. Trong các giống bơ phổ biến hiện nay thì giống bơ booth 7 có nguồn gốc từ Mỹ được xem là giống cho chất lượng cao, năng suất tốt, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người trồng bơ. Bên cạnh đó, giống bơ hass cũng đang được thử nghiệm và nghiên cứu các đặc tính riêng.
Cách trồng bơ
Bơ trồng thuần thì khoảng cách trồng bơ là 9m x 6m hoặc 8m x 7m, còn nếu trồng xen che bóng hay chắn gió cho cây cà phê thì 9m x 9m hoặc 9m x 12m là khoảng cách phù hợp. Khoảng cách hố đào là Hố đào 60 x 60 x 60cm, phân chuồng đã ủ hoai mục bón dưới mỗi hố từ 15-20kg, thêm 0,5kg lân Ninh Bình và rải 0,3-0,5kg vôi.
Dùng dao rạch vòng trong bỏ túi nilong ra, cắt phần rễ mọc hơi dài khỏi bầu đất. Sau đó rạch một đường dọc từ đáy lên khoảng 10cm. Đặt bầu cây thấp hơn mặt đất 5cm, ngọn quay về hướng gió, lấp đất ½ bầu cây. Kết hợp rút túi nilong và nén đất vào xung quanh bầu. Những cây bơ mới trồng cần phải được che nắng và cắm cọc xung quanh cây để hạn chế côn trùng phá hoại cây non, nên trồng xen kẽ các nhóm hoa A, B lẫn nhau.
Phân bón
Lượng phân bón nhiều hay ít tùy thuộc vào độ tuổi của cây, cây non thì nên bón 4 – 5 lần, thời điểm cây bắt đầu cho thu hoạch quả thì cần dùng lượng phân bón đầy đủ và ổn định bởi thời điểm này nhu cầu cần kali của cây cao hơn. Cây bơ trái mùa giai đoạn sinh trưởng và phát triển rất khác so với cây cà phê nên chúng cần có chế độ dinh dưỡng cân đối hợp lý ở từng giai đoạn. Bổ sung thêm phân bón hữu cơ, vôi, phân bón cho lá Antonic, Alpha Super,…
Tỉa cành, tạo tán cho cây bơ
Việc tỉa cành cành, tạo tán rất quan trọng trong việc quyết định năng suất bơ. Khi tỉa cành bà con sẽ tạo cho cây bơ có tán cân đối, loại bỏ các cành sâu bệnh, cành không cho trái, cành bị che nắng, giúp cây bơ khỏe mạnh, tập trung dinh dưỡng ở những cành cho trái, cây không bị gãy cành khi gió lớn...
Tạo tán: Từ năm thứ 2 bà con sẽ bắt đầu tiến hành tạo tán. Bà con nên để cây bơ có 1 thân chính, các cành cấp 1 của cây mọc cách mặt đất khoảng 70 - 80cm. các cành của cây phân bố đều để tạo thành tán mâm xôi hoặc “ bàn tay xòe”.
Tỉa cành: Việc tỉa cành sẽ bắt đầu thực hiện trong suốt quá trình phát triển của cây [từ lúc cây được 1 năm tuổi]. Bà con tiến hành cắt bỏ chồi vượt, cành mọc sát mặt đất. Còn đối với cây bơ trong thời kỳ kinh doanh bà con có thể chia làm 2 lần tỉa cành chính: sau khi thu hoạch và trước khi ra hoa 2 - 3 tháng.
Khi tỉa cành bà con loại bỏ các cành khô, cành sâu bệnh tấn công, cành không mang trái, cành che bóng…
Phòng trừ sâu bệnh
Sâu bệnh trên cây bơ giai đoạn kinh doanh chủ yếu được hạn chế bằng cách phòng trừ, thường xuyên thăm nom vườn bơ để phát hiện và sớm nhất có thể. Một số loại sâu bệnh thường gặp như sau: Sâu ăn lá, sâu cuốn lá, sâu đục thân, đục cành, bọ cánh cứng ăn lá về đêm, bọ xít muỗi, rầy mềm chích hút lá, ngọn non, rệp sáp hại cành, hại rễ, tuyến trùng hại rễ, bệnh nấm rễ, lở cổ rễ, bệnh khô ngọn, khô cành, bệnh đốm lá, bệnh thối thân xì mủ, bệnh ghẻ trái, đốm trái.
Đối với các loại côn trùng và sâu bọ, phun phòng vào thời điểm đầu + cuối mùa mưa và các đợt cây ra đọt non. Nên luân phiên thay đổi các thuốc có chứa hoạt chất: Thiathomexam, Permethrin, Carbosulfan… Đối với nấm bệnh, phun ít nhất 4-5 đợt vào mùa mưa và 1 đợt vào mùa khô… dùng các thuốc chứa hoạt chất: Mancozeb, Metalaxyl, Hexaconazole, gốc bạc, gốc đồng… Phun qua lá đồng thời đổ gốc hoặc pha đậm đặc quét lên phần gốc.
Thu hoạch và bảo quản bơ
Các giống bơ truyền thống thường cho thu hoạch vào khoảng tháng 8 – tháng 9, trong khi các giống bơ chín muộn có thể thu hoạch vào tháng 10-11, thậm chí một số giống thu hoạch 2-3 vụ như bơ 034, bơ tứ quý. Tùy theo từng loại giống sẽ có thời điểm thu hoạch khác nhau. Thông thường thời gian từ khi ra bông đến khi thu hoạch khoảng 6 tháng hoặc 7 tháng. Khi gần thời điểm thu hoạch quả bơ sẽ có vỏ đậm màu hơn bình thường, đôi khi chuyển sang tím đậm, trên bề mặt vỏ xuất hiện một lớp phấn mỏng màu trắng.
Khi thu hoạch bà con nên cắt cả cuống, nên căng bạt hoặc lưới để hứng trái, tránh để trái bị rơi từ trên cao xuống, và chạm vào đất dễ gây trầy xước, bầm dập, mất giá trị thương phẩm. Sau khi hái nên vận chuyển ngay đến nơi tiêu thụ, chú ý lót giữa các trái bằng giấy, túi xốp hoặc các chất liệu mềm để giữ trái có mẫu mã đẹp nhất.
Tùy theo giống và thời tiết mà thời gian bơ chín [tính từ lúc hái] sẽ khác nhau. Các giống bơ vỏ dày như Booth 7, Reed, Hass… có thể lên đến 10 ngày. Nên bảo quản ở nơi khô thoáng, nhiệt độ mát, bơ sẽ để được lâu hơn./.
Đăk Nông: Đưa thương hiệu bơ Việt Nam vươn ra thế giới
Không những mang hương vị thơm ngon béo ngậy, những quả bơ còn giàu dinh dưỡng rất tốt cho sức khỏe và mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người trồng nhiều năm trở lại đây.
Cây bơ xuất hiện ở nước ta từ những năm 1940. Theo nghiên cứu đây là giống có nguồn gốc ở Mexico, được người pháp mang đến và trồng ở nước ta. Từ khi xuất hiện loại cây này xem ra khá hợp với điều kiện khí hậu Việt Nam nên cho quả rất to và chất lượng. Hiện nay những vùng trồng bơ nổi tiếng và nhiều nhất cả nước phải kể đến là Lâm Đồng, Bà Rịa-Vũng Tàu, Đồng Nai vv.
Nếu đem so sánh bơ với một số loại cây khác thì bơ dễ trồng, chống chịu tốt với các điều kiện môi trường bất lợi và đặc biệt cho năng suất cao hàng năm.
Bơ là giông cây thân gỗ to có chiều cao khoảng 10m. Cây có hệ tán lá khá dày và to. Lá quả bơ thuôn dài màu xanh đậm. Hoa bơ màu xanh vàng mọc thành bùm khá đẹp. Bơ là loại quả có lớp vỏ khá dày và cứng nên có thể chống chịu được với nhiều loại sâu bệnh hại. Mỗi quả bơ trưởng thành có chiều dài khoảng từ 10-15cm và nặng từ 100-1kg. Bên trong lớp vỏ cứng kia là lớp thịt mềm mại màu vàng như bơ có hương vị nhạt nhạt béo béo. Mỗi một cây bơ trung bình cho ra khoảng hơn 10 quả một vụ. Nhiều cây bơ cho năng suất cao đến 130 quả một năm.
Gía trị dinh dưỡng của bơ
Bơ được xếp vào nhóm cây dinh dưỡng cao. Hàm lượng calo cao cùng chất béo, chất xơ và hàng loạt những Vitamin nhóm A, B, E có lợi cho sức khỏe của con người.
Nhiều nghiên cứu cho thấy hàm lượng dầu có trong quả bơ cao chỉ sau quả oliu giúp làm giảm cholesterol trong máu rất tốt. Người nào ăn thường xuyên bơ sẽ có làn da căng mịn màng nhờ hàm lượng Vitamin E dồi dào chống lại lão hóa cơ thể. Có thể nói cây bơ là một cây co nhiều tác dụng làm đẹp, tốt cho sức khỏe và có giá trị kinh tế rất cao cho người trồng.
Cách trồng cây bơ
Yêu cầu về giống
Trước đây phương pháp trồng chủ yếu của cây bơ là gieo hạt giống. Tuy nhiên phương pháp này có một số nhược điểm là cây lâu ra quả, tỷ lệ quả tren cây không cao và thường có hiện tượng phân ly về giống giữa cây mẹ và cây con nên chất lượng không ổn định.
Xem thêm các loại cây trông khác:
Hiện nay phương pháp nhân giống phổ biến và hiệu quả nhất là phương pháp ghép nêm chồi. Cây con giống được giữ lại toàn bộ gen của cây mẹ. Cây lớn nhanh mau cho quả và đều qua các năm. Khi trồng chọn mua những cây giống to khỏe không sâu bệnh để trồng sẽ giúp cây sau này phát triển tốt nhất.
Yêu cầu điều kiện đất trồng
Cây bơ không chịu được ngập úng nên đất trồng bơ đầu tiên phát tơi xốp và thoát nước tốt. Độ pH của đất từ khoảng 5-7 là phù hợp. Nếu như trồng xen canh với một số loại cây khác thì cần bổ sung thêm vôi bột. Với những vùng đất trũng cần lên luống cho cây trước khi trồng.
Thời vụ trồng và mật độ trồng bơ
Bơ có thể trồng vào đầu mùa mưa là thích hợp nhất. Tuy nhiên nếu như muốn trồng vào mùa khô thì cần phải cung cấp nước đầy đủ cho cây vì cây bơ yêu cầu khá cao về nước.
Bơ là cây có thể trồng xen lẫn với một số loại cây khác giúp tăng giá trị kinh tế trên một diện tích đất trồng. Loại cây phù hợp trồng xen với bơ là cà phê. Nếu trồng xen thì khoảng cách mỗi cây là 8m một cây. Nếu trồng đơn thuần thì khoảng cách 6m là thích hợp nhất.
Chuẩn bị đất và kĩ thuật trồng bơ
Chuẩn bị đất trồng bơ có kích thước tối thiểu là 50x50x50cm và mỗi hố cần bón lót khoảng 10kg phân chuồng hoai mục, 0,5kg phân Lân và một lượng vôi bột khử trùng mầm bệnh trong đất.
Khi đất đã chuẩn bị trước đó 1 tháng bạn tiến hành trồng bơ. Khi trồng xé bầu đất nhẹ nhàng và đặt vào hố đã đào trước đó. Nén nhẹ vung đất xung quanh để cố định bầu và hướng cho cây đứng thẳng. Trồng cây con giống không nên trồng sâu mà chỉ cần để mặt bầu ngang với mặt đất là đủ.
Chế độ nước
Bơ là giống cây có yêu cầu lượng nước tưới ở mức trung bình. Khi trồng xong cần tưới nước luôn và duy trì lượng nước tưới sau khi trồng đến 3 tháng tiếp theo. Định kì 3 ngày tưới nước 1 lần sẽ giúp cây phát triển tốt nhất.
Sang năm thứ 2 trở đi lúc này cây đã phát triển mạnh, bộ rễ đã ăn sâu vào đất nhưng vẫn cần phải bổ sung đất trong mùa khô, thời kì ra hoa tạo quả.
Cắt tỉa và tạo tán cho cây
Nếu như bạn trồng bơ từ cây ghép thì cây sẽ cho ra cành và tán khá sớm và nhiều. Với những vườn có trồng xen cây cà phê thì mỗi cây chỉ để 1 cành mọc từ chồi ghép để vừa dồn chất dinh dưỡng nuôi cây và cây không bị cạnh tranh về diện tích đất trồng vì có xu hướng mọc thẳng dứng. Khi cây cao 1,5m bạn tiến hành hãm cành ngọn để cây ra cành ngang.
Với những vườn trồng thuần thì thường xuyên cắt bỏ cành yếu, cành có dấu hiệu sâu bệnh chỉ để lại những cành nhỏ nhưng mang trái nhiều. Bơ là loại cây có cành khá giòn và dễ gẫy đổ.
Bón phân cho cây bơ:
Tùy vào số tuổi của cây mà tiến hành bón phân cho cây theo từng đợt trong năm.
Năm đầu: Sau khi trồng được 1 tháng thì định kì bạn bón thúc cho cây 3 lần trong năm đó. Sử dụng phân NPK [2:2:1] để bón 100g.
Năm thứ 2: Bạn tiến hành bón loại phân NPK tuy nhiên tăng lượng phân bón lên 300g. Trong năm này chia ra khoảng 4 lần bón cho cây. Tránh bón vào mùa khô sẽ làm bốc hơi lượng phân bón. Khi bón cần tưới nước ngay để phân ngấm vào đất.
Từ năm thứ 3 trở đi: Lúc này cây đã phát triển hoàn thiện bộ khung tán và lá. Cần bón cho cây làm 3 đợt mỗi dợt tăng lên 1kg phân NPK
Chú ý khi bón: Thời điểm cây ra hoa ngừng bón phân. Nếu như trồng bơ xen cà phê thì từ năm thứ 3 trở đi giảm lượng phân xuống còn ½ để bón vì cây đã được hưởng lượng phân từ cà phê.
Phòng trừ sâu bệnh cho cây bơ
Một số loại bệnh điển hình ở cây bơ mà bạn cần chú ý phòng tránh.
Bệnh đốm lá: Đây là loại bệnh thường găp ở năm thứ 2 trở đi. Khi bộ tán lá đã phát triển khá mạnh. Đặc điểm của bệnh là trên lá xuất hiện hình hơi tròn màu nâu. Bệnh này có thể lây lan qua quả và ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng quả. Phun một số chế phẩm sinh học bảo vệ lá. Cắt tỉa cành thường xuyên để tạo độ thông thoáng cho cây.
Sâu cuốn lá: Loại bệnh này gây nên bơi loại sâu làm tổ trên lá. Chúng khiến lá thành những cái kén và làm tổ trong đó. Nên dùng các loại thuốc trừ sâu nội hấp để phun diệt trừ. Nếu có điều kiện, trước khi phun thuốc, nên gỡ bỏ các tổ lá do sâu cuốn lại để tăng thêm hiệu lực của thuốc.
Rầy bông: Vào mùa mưa loại bệnh này thường xuất hiện. Chúng xâm nhập và hút nhựa của quả non khiến quả thối và chết. Có thể dụng supracide, suprathion, bassa,… phun trừ rầy khi thấy xuất rầy xuất hiện.
Bệnh thối rễ: Bệnh thối dễ này do một loại nấm mang tên Phytophthora cinnamoni gây ra, ở những chân đất có thuỷ cấp cao, nấm xâm nhập làm hư rễ chính [rễ cọc], sau đó nấm lan tràn phá huỷ cả bộ rễ làm cây chết rụi.Có thể sử dụng thuốc phun vào rễ với liều lượng vừa đủ để loại trừ mầm bệnh. Thường xuyên vun với đất để cho đất thông thoáng hơn tránh ngập úng.
Thu hoạch quả bơ
Cây bơ sau khi trồng đến năm thứ 4 bắt đầu cho thu hoạch vụ đầu tiên. Cây ghép sẽ cho nhanh thu hoạch hơn cây trồng từ hạt. Những năm sau cây sẽ cho ra quả nhiểu hơn. Thời điểm hái quả tốt nhất là vào buổi sáng. Dựa vào màu sắc của vỏ quả bơ mà người trồng quyết định thời điểm thu hoạch. Thông thường ở nước ta bơ được thu hoạch vào tháng 7-8 dương lịch và bơ trái vụ cho thu hoạch vào tháng 9-10 hàng năm. Bơ thu hái xong bảo quản nơi thoáng mát sẽ giúp giữ được độ tươi ngon lâu hơn.