Bán cầu tây nằm ở đâu
|
Tây Bán cầu là một thuật ngữ địa chính trị để chỉ châu Mỹ và các đảo gần đó. Nó có nguồn gốc từ thuật ngữ địa lý Tây Bán cầu, là một nửa của bề mặt Trái Đất nằm ở phía tây của kinh tuyến gốc, nhưng việc sử dụng đã được thay đổi để thuật ngữ này chỉ nói tới Bắc Mỹ, Trung Mỹ, Nam Mỹ và các đảo của vùng Caribe. Nó cũng được sử dụng trong ý nghĩa dân số học nhiều hơn, để chỉ những người (và nhà nước hay chính quyền) sống hay tồn tại trong khu vực này. Sự khác biệt cơ bản giữa ý nghĩa địa lý và địa chính trị là sự loại bỏ các phần của châu Phi, châu Âu và châu Nam Cực (cũng như mỏm phía đông của châu Á) khi nói đến nó theo nghĩa sau. Từ bán cầu là một thuật ngữ hình học có nghĩa văn chương là "nửa quả cầu" và trong địa lý thì thuật ngữ được sử dụng khi phân chia Trái Đất thành hai nửa. Đường phân chia rõ ràng nhất là đường xích đạo, tạo ra Bắc bán cầu và Nam bán cầu. Các bán cầu này dựa trên các điểm tham chiếu rõ ràng là Bắc cực và Nam cực, được định nghĩa theo trục tự quay của Trái Đất và theo đó người ta định nghĩa đường xích đạo. Bất kỳ định nghĩa nào của đông bán cầu hay Tây Bán cầu đòi hỏi việc chọn lựa kinh tuyến một cách tùy hứng (cộng với kinh tuyến tương ứng ở đầu kia của Trái Đất). Thông thường kinh tuyến gốc được sử dụng, nó chạy qua Greenwich, London để xác định đường đổi ngày quốc tế ở đầu kia của Trái Đất ở đường có kinh độ 180°. Người nào đó có thể cho rằng sự lựa chọn này có tính thiên vị mang đặc trưng châu Âu rõ nét, điều này dẫn tới là thuật ngữ địa chính trị phổ biến của 'châu Mỹ' là có tính chất tương tự như thế. Thuật ngữ đông bán cầu nói chung không phải là phổ biến trong ý nghĩa địa chính trị như từ này. Xem thêm
Tham khảo
Thuật ngữ "bán cầu" (hemisphere) có từ thời Hy Lạp cổ đại, dùng để chỉ một nửa của vật thể hình cầu. Trái đất có hình cầu, do vậy có thể chia thành 2 nửa. Theo truyền thống, thế giới được chia thành 4 bán cầu, cụ thể gồm Đông bán cầu, Nam bán cầu, Tây bán cầu và Bắc bán cầu. Với Bắc bán cầu và Nam bán cầu được chia dọc theo đường xích đạo nằm ngang, một đường tưởng tượng còn gọi là vĩ độ không. Bắc bán cầu chứa khoảng 68% khối lượng đất liền của trái đất, bao gồm toàn bộ lục địa châu Á, Bắc Mỹ, châu Âu, một phần đáng kể của Nam Mỹ và châu Phi. Nam bán cầu gồm Nam Cực, Australia cũng như các phần phía nam của Nam Mỹ và châu Phi khiến nơi này chỉ chiếm khoảng 38% diện tích trái đất. Diện tích bề mặt Nam bán cầu gồm 80% các vùng nước như đại dương, trong khi phần còn lại là đất liền. Nam bán cầu chỉ là nơi sinh sống của khoảng 10% dân số thế giới do diện tích đất tương đối nhỏ. Đông và Tây bán cầu được phân chia bởi một đường kinh độ tưởng tượng chạy dọc toàn cầu gọi là kinh tuyến gốc. Tuy nhiên, hai bán cầu Đông và Tây thường được dùng trong bối cảnh chính trị, văn hóa, hơn là yếu tố địa lý. Trên thực tế, lãnh thổ các quốc gia thường nằm trong một bán cầu, ngoại trừ một số trường hợp đặc biệt như Mali, Algeria và Pháp nằm ở hai bán cầu. Quốc gia nào trên thế giới có lãnh thổ nằm trên cả 4 bán cầu của trái đất? Quay trở lại với câu chuyện vậy đâu là quốc gia nằm ở 4 bán cầu? Theo World Atlas, Kiribati (tên chính thức Cộng hòa Kiribati) là quốc đảo trải dài trên diện tích khoảng 811 km2, nằm ở trung tâm Thái Bình Dương, thuộc châu Đại Dương, là quốc gia duy nhất có lãnh thổ nằm cả 4 bán cầu của trái đất. Châu Phi cũng là lục địa duy nhất được biết tới với đặc điểm địa lý tương tự. Quốc gia này gồm 32 đảo san hô, 21 đảo trong số đó có người sinh sống. Các hòn đảo được tìm thấy ở khu vực Nam Thái Bình Dương của Polynesia và Micronesia. Trước đây, Kiribati từng chịu sự thống trị của Vương quốc Anh. Tới năm 1979, quốc đảo này giành được độc lập. Hiện tiền tệ quốc gia này là đồng đôla Kiribati, nhưng đôla Australia cũng được chấp nhận ở đây. Cá là nguồn xuất khẩu chính của Kiribati (Ảnh: Travel). Do thiếu hụt nguồn tài nguyên thiên nhiên nên Kiribati được xem là một trong những quốc gia phát triển kém nhất trên thế giới. Mặt hàng xuất khẩu chủ lực của đất nước này là cá. Thủ đô Kiribati là Nam Tarawa. Tính tới năm 2020, dân số quốc gia này đạt gần 120.000 người.
Có hơn 30 quốc gia và vùng lãnh thổ ở Tây Bán cầu, bao gồm các quốc gia ở Bắc và Nam Mỹ cũng như phần phía tây của châu Âu và châu Phi. Có thêm 12 quốc gia là một phần ở phía Tây Bán cầu. Có 12 quốc gia nằm một phần ở Tây Bán cầu do phân giới theo chiều dọc: Algeria, Burkino Faso, Fiji, Pháp, Ghana, Kiribati, Mali, Nga, Tây Ban Nha, Togo và Vương quốc Anh. Một số quốc gia này, như Pháp, Algeria và Mali, có phần lớn diện tích đất đai của họ nằm ở cả Đông và Tây Bán cầu. Hoa Kỳ được tính vào cùng với các quốc gia này vì nó được giao nhau bởi Kinh tuyến 180 trên quần đảo Aleutian. Hoa Kỳ luôn nằm trong danh sách các quốc gia Tây bán cầu vì một phần nhỏ như vậy nằm ở Đông bán cầu. Thuật ngữ "Tây bán cầu" thường được sử dụng nhiều nhất trong bối cảnh chính trị và địa lý để mô tả lục địa Châu Mỹ và các quốc gia lân cận ở Nam và Trung Mỹ. Thuật ngữ này phân biệt khu vực với Châu Âu, Châu Á và Châu Phi. Ngoài các quốc gia riêng lẻ ở châu Mỹ, các hòn đảo của vùng Caribe cũng nằm ở Tây bán cầu. Các đảo bao gồm:
Bán cầu Tây cũng bao gồm các khu vực ở Châu Đại Dương cũng như hai vùng lục địa không có chủ quyền, Guiana thuộc Pháp và Quần đảo Falkand. Nhiều địa điểm ở Tây Bán cầu có một số đặc điểm, bao gồm các giá trị, mối quan hệ văn hóa, mối quan hệ thương mại và sự tương đồng về nhân khẩu học giữa các nhóm dân cư nhất định.
Trái đất được chia thành bốn bán cầu chồng lên nhau, mỗi bán cầu đại diện cho một nửa của trái đất từ một hướng khác nhau. Bất kỳ vị trí nhất định nào trên thế giới đều thuộc hai bán cầu cùng một lúc: Bắc hoặc Nam và Đông hoặc Tây. Ví dụ, Hoa Kỳ nằm ở cả hai bán cầu Bắc và Tây và Úc ở bán cầu Nam và Đông. Bạn đang ở bán cầu nào? Việc xác định xem bạn đang ở Bắc bán cầu hay Nam bán cầu thật dễ dàng — chỉ cần tự hỏi xem đường xích đạo nằm ở phía bắc hay phía nam so với vị trí của bạn. Điều này cho bạn biết bán cầu dọc của bạn vì Bắc bán cầu và Nam bán cầu bị chia cắt bởi đường xích đạo. Tất cả các địa điểm trên Trái đất nằm ở phía bắc của đường xích đạo đều thuộc Bắc bán cầu . Điều này bao gồm toàn bộ Bắc Mỹ và Châu Âu cùng với hầu hết Châu Á, bắc Nam Mỹ và bắc Phi. Tất cả các điểm trên Trái đất nằm ở phía nam của đường xích đạo đều thuộc Nam bán cầu. Điều này bao gồm Úc, Nam Cực, hầu hết Nam Mỹ và nam Phi. Khí hậu là sự khác biệt lớn nhất giữa hai bán cầu Bắc và Nam. Dọc và gần với đường xích đạo ( vĩ độ không ), khí hậu rất nhiệt đới và tương đối không thay đổi quanh năm. Khi bạn di chuyển ra khỏi đường xích đạo — bắc hoặc nam — các mùa rõ rệt sẽ trở nên cực đoan hơn khi bạn đi quá 40 độ vĩ độ. Điều này đáng chú ý nhất ở Bắc bán cầu đông dân cư vì vĩ tuyến 40 chia đôi Hoa Kỳ và chạy qua châu Âu và châu Á dọc theo Biển Địa Trung Hải. Bán cầu Bắc và Nam có các mùa trái ngược nhau. Vào tháng 12, những người ở Bắc bán cầu đang bắt đầu mùa đông và những người sống ở Nam bán cầu đang tận hưởng mùa hè — ngược lại vào tháng sáu. Các mùa khí tượng là do Trái đất nghiêng về phía hoặc ra khỏi mặt trời. Trong tháng 12, Nam bán cầu nghiêng về phía mặt trời và do đó có nhiệt độ ấm hơn. Đồng thời, Bắc bán cầu nghiêng khỏi mặt trời và nhận được ít tia ấm hơn nên chịu được nhiệt độ lạnh hơn nhiều. Trái đất cũng được chia thành Đông và Tây bán cầu. Việc xác định bạn thuộc nhóm nào trong số này khó hơn vì sự phân chia không rõ ràng như đối với bán cầu Bắc và Nam. Tự hỏi bản thân bạn đang ở lục địa nào và đi từ đó. Sự phân chia điển hình của bán cầu Đông và Tây là dọc theo kinh tuyến gốc hoặc kinh độ 0 (qua Vương quốc Anh) và kinh độ 180 độ (qua Thái Bình Dương, gần Đường đổi ngày quốc tế). Bộ ranh giới này đặt Châu Á, Úc, New Zealand, một nửa Nam Cực và phần lớn Châu Âu và Châu Phi ở Đông bán cầu. Bán cầu Tây bao gồm Châu Mỹ, Greenland, nửa còn lại của Nam Cực, và các rìa bên ngoài của Châu Âu và Châu Phi. Một số người thà coi bán cầu Đông và Tây bị chia cắt ở 20 độ Tây (qua Iceland) và 160 độ Đông (lại ở giữa Thái Bình Dương). Ranh giới này tạo ra sự phân biệt các lục địa gọn gàng hơn một chút bằng cách giữ Tây Âu và Châu Phi ở Đông bán cầu. Không giống như Bắc và Nam bán cầu, Đông và Tây bán cầu không có tác động thực sự đến khí hậu. Thay vào đó, sự khác biệt lớn giữa đông và tây là thời gian trong ngày . Khi Trái đất quay trong một khoảng thời gian 24 giờ, chỉ một phần của thế giới tiếp xúc với ánh sáng Mặt trời. Điều này làm cho nó có thể xảy ra vào buổi trưa cao nhất ở -100 độ kinh độ ở Bắc Mỹ và nửa đêm ở 100 độ kinh độ ở Trung Quốc. |
