Bệnh viêm màng não mô cầu là một bệnh lý truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm do vi khuẩn não mô cầu gây ra, bệnh có tỷ lệ tử vong cao. Bệnh gây ra bởi một vi khuẩn có tên là Neisseria meningitidis [vi khuẩn não mô cầu]. Vi khuẩn này có tổng 13 type huyết thanh.
Tại Việt Nam theo nghiên cứu nhận thấy các type vi khuẩn thường gây bệnh nhất là type A, B, C, W, và Y. Mỗi một type huyết thanh khác nhau sẽ có khả năng gây bệnh tại các cơ quan khác nhau với nhiều bệnh cảnh khác nhau.
Bệnh não mô cầu là một trong những bệnh nhiễm trùng cấp tính nghiêm trọng, thường xảy ra ở lứa tuổi trẻ, đặc biệt là ở những người bị suy giảm miễn dịch hoặc có tiền căn bị nhiễm khuẩn đường hô hấp. Bệnh có khả năng lây nhiễm từ người sang người qua đường hô hấp, tiếp xúc nói chuyện và có khả năng gây thành dịch bệnh trên diện rộng. Bệnh có thể gây bệnh trên nhiều cơ quan khác nhau như gây viêm đa khớp, viêm phổi, liệt dây thần kinh số II, suy hô hấp, liệt nửa người, suy giảm trí nhớ, suy tuần hoàn...
Bệnh não mô cầu gây ra bởi vi khuẩn Neisseria meningitidis hay còn gọi là vi khuẩn meningococcus.
Vi khuẩn não mô cầu Neisseria meningitidis là một loại vi khuẩn hiếu khí tuyệt đối, khi nuôi cấy chỉ mọc và sống được ở những môi trường có giàu chất dinh dưỡng như thạch máu, thạch chocolate.
Neisseria meningitidis là một cầu khuẩn gram âm duy nhất trong nhóm cầu khuẩn sinh mủ. Nó có hình dạng như hạt cà phê, kích thước khoảng 0,8 x 0,6 mm, trong môi trường nuôi cấy và trong cơ thể, chúng có thể tồn tại theo kiểu đứng thành đôi riêng lẻ hoặc tụ lại thành từng đám nhỏ. Vi khuẩn này không có lông nhưng có nhiều chủng vỏ khác nhau, trên các lớp vỏ của chúng có chứa các type huyết thanh viêm não mô cầu khác nhau để dựa vào đó, người ta phân chủng các type vi khuẩn não mô cầu thành các type A, B, C, W, Y...
Vi khuẩn gram âm gây bệnh viêm não mô cầu
Trên lâm sàng, nếu muốn xem trực tiếp vi khuẩn từ bệnh phẩm của bệnh nhân não mô cầu, người ta sẽ tìm thấy vi khuẩn ở trong các bạch cầu đa nhân hay trong dịch não tủy.
Vi khuẩn não mô cầu có chứa 2 loại kháng nguyên là kháng nguyên vỏ và kháng nguyên vách.
Bản chất của kháng nguyên vỏ là các polysaccharide, có tính chất đặc hiệu nhóm. Dựa vào kháng nguyên vỏ này người ta phân chia thành 13 nhóm huyết thanh viêm não mô cầu khác nhau gồm: A, B, C, 29-E, H, I, K, L, W-135, X, Y và Z. Khi vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể thì các kháng nguyên vỏ này sẽ được phóng thích vào trong dịch não tủy ngay ở giai đoạn đầu của bệnh nên có thể chẩn đoán bệnh bằng việc xác định sự có mặt của các kháng nguyên trong dịch não tủy.
Hiện tại, theo số liệu nghiên cứu thống kê số liệu lâm sàng cho thấy, ở Việt Nam các type huyết thanh não mô cầu gây bệnh chủ yếu là A, B, C, Y, W:
- Typ huyết thanh A có chứa mannosamine phosphate.
- Typ huyết thanh B, C, Y và W-135 chứa acid sialic, đó là một chất đóng vai trò quan trọng trong sự tồn tại cũng như quyết định độc tính của vi khuẩn.
- Kháng nguyên vách
Bản chất là một protein nằm ở màng ngoài cùng của vách tế bào vi khuẩn. Khác với kháng nguyên vỏ, kháng nguyên vách mang tính đặc hiệu type và cũng dựa vào đó, người ta chia nhóm vi khuẩn não mô cầu B thành 12 type khác nhau.
Vi khuẩn não mô cầu là một vi khuẩn có sức đề kháng kém, dễ bị chết ở nhiệt độ 600 độ C trong 10 phút. Ở bệnh phẩm dịch não tủy, khi được đưa ra khỏi cơ thể, vi khuẩn chỉ có thể sống được trong khoảng 3 - 4 giờ đồng hồ.
Thông thường, khi xâm nhập vào cơ thể, vi khuẩn chủ yếu sống ở vùng tỵ hầu mà không gây nên triệu chứng gì cho người bệnh. Giai đoạn này có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tháng tùy thuộc theo tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Khi gặp những yếu tố thuận lợi như bệnh nhân bị suy nhược cơ thể, suy giảm chức năng hệ miễn dịch, bị cảm lạnh.., vi khuẩn sẽ di chuyển vào máu gây nên tình trạng viêm màng não mủ, nặng có thể gây nhiễm khuẩn huyết rồi dẫn đến tử vong.
Cơ thể bệnh nhân bị suy nhược sẽ tạo điều kiện tốt cho bệnh tiến triển nặng
Bên cạnh những yếu tố phòng dịch khách quan, đến nay, phương pháp phòng bệnh não mô cầu tốt nhất vẫn là tiêm vắc-xin. Như đã nói ở trên, trong 12 type huyết thanh viêm não mô cầu, hiện nay có 5 type huyết thanh gây bệnh viêm não phổ biến nhất trên lâm sàng đó là type A, B, C, Y và W, trong đó các chủng A, B, C là những chủng gây bệnh nguy hiểm hơn cả.
Trước năm 2018, trên lâm sàng chủ yếu sử dụng loại vắc-xin có tên là polysaccharide meningococcal A + C để phòng bệnh não mô cầu. Tuy nhiên, loại này chỉ có tác dụng phòng bệnh đối với cầu khuẩn viêm não type A và C. Do đó, từ đầu năm 2018, người ta đã tạm ngừng sản xuất vắc-xin này và thay vào đó là sử dụng vacxin Menactra được sản xuất tại công ty Sanofi Pasteur của Mỹ. Đặc điểm vượt trội của vắc-xin này là nó có khả năng chống lại cả 4 type huyết thanh viêm não mô cầu A, C, Y, W-135, cho hiệu quả phòng bệnh đạt tới 90% mà hạn chế tối đa các nguy cơ biến chứng cũng như tác dụng phụ của thuốc.
Chủng bệnh của vi khuẩn não mô cầu rất đa dạng, mỗi type huyết thanh sẽ gây nên những bệnh cảnh lâm sàng khác nhau. Do đó, trên lâm sàng, có thể kết hợp sử dụng vacxin menactra phối hợp với vắc xin phòng ngừa viêm màng não mô cầu typ BC để đạt được hiệu quả phỏng bệnh tối ưu nhất.
Bệnh viêm màng não do não mô cầu là một bệnh lý nghiêm trọng do bệnh có thể xảy ra trên nhiều cơ quan bộ phận khác nhau, diễn biến nặng nếu không được điều trị kịp thời, thậm chí có thể dẫn đến tử vong. Mặt khác, bệnh có khả năng lây lan thành bệnh dịch lớn. Bởi vậy nên có phương pháp phòng bệnh sớm để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe bản thân cũng như người thân và cộng đồng.
Hiện tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có cung cấp dịch vụ tiêm chủng vắc-xin cho mọi đối tượng có nhu cầu, trong đó có vắc-xin Menactra do công ty Sanofi Pasteur sản xuất để phòng mắc bệnh do 4 tuyp não mô cầu gây ra gồm type A, C, Y và W-135.
Vắc-xin viêm não mô cầu Menactra hiện đã có tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec
Những ưu điểm vượt trội khi lựa chọn tiêm chủng tại Vinmec:
- Nguồn vắc-xin Menactra đảm bảo chất lượng, được bảo quản tại hệ thống kho lạnh hiện đại đạt tiêu chuẩn GSP, giữ vắc-xin trong điều kiện tốt nhất để đảm bảo chất lượng và vắc-xin luôn sẵn có phục vụ nhu cầu của khách hàng
- Trước khi tiêm, khách hàng được khám sàng lọc đầy đủ, tư vấn về loại vắc-xin, phác đồ tiêm và cách chăm sóc theo dõi sau khi tiêm chủng bởi bác sĩ chuyên khoa.
- Đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng nhi giàu kinh nghiệm, chuyên nghiệp, hiểu tâm lý khách hàng và áp dụng cách giảm đau hiệu quả trong quá trình tiêm chủng.
- Sau khi tiêm chủng, được theo dõi 30 phút tại phòng sau tiêm chủng. Được kiểm tra các dấu hiệu bất thường trước khi ra về
- Khi tiêm chủng và theo dõi sau tiêm luôn có đội ngũ y bác sĩ trực cấp cứu sẵn sàng phối hợp với phòng tiêm chủng xử trí các trường hợp sốc phản vệ đúng phác đồ khi có sự cố xảy ra.
- Phòng tiêm chủng thoáng mát, sạch sẽ, có khu chơi, giúp trẻ có cảm giác thoải mái như đang dạo chơi, có tâm lý tốt trước và sau khi tiêm chủng.
- Bố mẹ sẽ nhận tin nhắn nhắc lịch tiêm trước ngày tiêm chủng và thông tin tiêm chủng của bé sẽ được đồng bộ với hệ thống thông tin tiêm chủng của Quốc gia.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
Vacxin viêm não mô cầu BC tiêm lúc nào?
XEM THÊM:
Viêm màng não mô cầu là căn bệnh nguy hiểm do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra. Bệnh có thể lây lan dễ dàng khi chúng ta tiếp xúc với dịch tiết của bệnh nhân đang ho hoặc hắt hơi.
Bệnh viêm màng não mô cầu có thể tiến triển nhanh chóng và gây tử vong cao, đặc biệt là với thanh thiếu niên. Trường hợp may mắn không tử vong thì người bệnh cũng có thể phải gánh chịu những di chứng nặng nề sau khi điều trị như tổn thương não hay mất thính lực. Vì vậy, bạn hãy tham khảo những thông tin trong bài viết sau của Hello Bacsi và sớm lên lịch tiêm phòng cho bé nhé!
Vaccine tiêm phòng viêm màng não mô cầu gồm những loại nào?
Vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra viêm màng não mô cầu gồm có 13 chủng, còn được gọi là các nhóm huyết thanh. Trong đó, các chủng thường gặp nhất là A, B, C, W và Y. Hiện ở Việt Nam có 3 loại vaccine tiêm phòng chính được lưu hành là AC, ACYW [còn gọi là vaccine Menactra] và BC [còn gọi là vaccine Mengoc BC]. Công dụng của từng loại vaccine cụ thể như sau:
- Vaccine viêm màng não mô cầu AC giúp phòng bệnh do chủng vi khuẩn A và C gây ra.
- Vaccine viêm màng não mô cầu ACYW-135 giúp phòng bệnh do chủng vi khuẩn A, C, Y và W gây ra.
- Vaccine viêm màng não mô cầu BC giúp phòng bệnh do chủng vi khuẩn B, C gây ra.
Đối tượng cần tiêm vaccine viêm màng não mô cầu
Bất cứ ai cũng có thể mắc bệnh viêm màng não mô cầu. Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ [CDC] khuyến nghị cần chủng ngừa căn bệnh này cho những đối tượng sau:
- Trẻ em từ 11 đến 18 tuổi. Độ tuổi lý tưởng cần tiêm phòng là trẻ 11 hoặc 12 tuổi. Đối với trẻ nhỏ hơn cũng nên tiêm phòng nếu có nguy cơ nhiễm bệnh cao, chẳng hạn như trẻ đang sống trong vùng dịch viêm màng não.
- Bất kỳ ai đã tiếp xúc với bệnh viêm màng não mô cầu trong một đợt bùng phát hoặc khi làm nghiên cứu.
- Bất kỳ ai đã đi du lịch hoặc sinh sống ở nơi bệnh viêm màng não phổ biến, chẳng hạn như khu vực châu Phi vùng hạ Sahara.
- Người bị rối loạn hệ miễn dịch. Người không có lá lách hoặc chức năng lá lách bị suy giảm, hư hỏng.
Đối tượng không nên tiêm vaccine viêm màng não mô cầu
Nếu rơi vào một trong những trường hợp sau, bạn không nên tiêm phòng viêm màng não mô cầu:
- Đã từng có phản ứng nghiêm trọng hoặc dị ứng với vaccine viêm màng não mô cầu trong lần tiêm trước.
- Nếu biết bản thân có thể dị ứng với thành phần của vaccine.
- Bạn đang bị bệnh nặng. Hãy lên lịch tiêm phòng khi bạn khỏe lại.
- Người mắc hội chứng Guillain – Barre [viêm đa dây thần kinh cấp tính].
- Phụ nữ mang thai không nên tiêm phòng viêm màng não mô cầu. Trừ trường hợp thai phụ có vấn đề về hệ miễn dịch hoặc có nguy cơ bị nhiễm bệnh.
Tiêm phòng viêm màng não mô cầu cần bao nhiêu mũi vaccine?
Tiêm vaccine viêm màng não mô cầu AC:
- Đối tượng: Trẻ 2 tuổi trở lên.
- Số mũi tiêm: 2 mũi, sau 3 -5 năm cần tiêm lại mũi thứ hai để duy trì hiệu quả ngừa bệnh của vaccine.
Tiêm vaccine viêm màng não mô cầu ACYW-135 [Menactra]
- Đối tượng: Trẻ em 9 tháng đến 2 tuổi và người lớn dưới 55 tuổi.
- Số mũi tiêm: Với trẻ 9 tháng đến 2 tuổi tiêm 2 lần, mỗi lần cách nhau 3 tháng. Với người lớn chỉ cần tiêm 1 lần.
Tiêm vaccine viêm màng não mô cầu BC:
- Đối tượng: Trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên và người lớn dưới 45 tuổi.
- Số mũi tiêm: 2 mũi, sau 6 – 8 tháng cần tiêm lại mũi thứ hai.
Tiêm vaccine phòng bệnh viêm màng não mô cầu giá bao nhiêu?
Hiện tại thì việc tiêm vaccine viêm màng não mô cầu vẫn chưa được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia. Vì vậy, bạn và gia đình nên chủ động tìm đến các trung tâm tiêm phòng hoặc bệnh viện để được chủng ngừa vaccine nhé!
Về chi phí, giá một mũi tiêm phòng bệnh viêm màng não mô cầu sẽ phụ thuộc vào loại vaccine và quốc gia sản xuất. Bạn có thể tham khảo bảng giá của Trung tâm tiêm chủng vắc xin [Vietnam Vaccine JSC]:
- Vaccine Mengoc BC phòng bệnh viêm màng não mô cầu BC xuất xứ từ Cu Ba có giá bán lẻ là 295.000 đồng/mũi tiêm.
- Vaccine Menactra phòng bệnh viêm màng não mô cầu ACYW – 135 xuất xứ từ Mỹ có giá bán lẻ là 1.260.000 đồng/mũi tiêm.
Lưu ý rằng các mức giá vaccine có thể thay đổi theo từng thời điểm khác nhau. Do đó, bạn hãy liên hệ trực tiếp các trung tâm tiêm phòng hoặc bệnh viện mà mình lựa chọn để biết mức giá chính xác.
Tác dụng phụ của vaccine phòng bệnh viêm màng não mô cầu
Sau khi tiêm vaccine phòng bệnh viêm màng não mô cầu, bạn có thể gặp phải một số tác dụng phụ của vaccine từ nhẹ đến nặng.
- Ở mức độ nhẹ, bạn sẽ cảm thấy đau ở chỗ được tiêm hoặc da bị mẩn đỏ. Nhưng bạn không cần lo lắng vì tình trạng này sẽ biến mất sau 1 đến 2 ngày.
- Ở mức độ nặng, cơ thể sẽ có những biểu hiện đáng lo ngại như sốt cao, mệt mỏi yếu ớt, thở khò khè, khó thở, khàn giọng, nổi mề đay, da xanh xao, tim đập nhanh và chóng mặt.
Quan sát và lưu ý đến những phản ứng của cơ thể sau khi tiêm vaccine phòng bệnh nói chung và bệnh viêm màng não mô cầu nói riêng là rất quan trọng. Nếu bạn hoặc bé có bất cứ dị ứng và phản ứng nghiêm trọng nào với vaccine thì cần đến bệnh viện kiểm tra và điều trị ngay nhé!
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.