Tập luyện sau mổ dây chằng
|
TS.BS Tăng Hà Nam Anh, Giám đốc Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình, Hệ thống BVĐK Tâm Anh, khẳng định nếu phẫu thuật thành công, dây chằng được tái tạo thì sau mổ, người bệnh hoàn toàn có thể chơi thể thao trở lại. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn cho dây chằng, dây chằng được phục hồi ổn định, vững chắc, người bệnh cần trải qua 2 giai đoạn là phục hồi chức năng và y học thể thao. Hình ảnh dây chằng nhân tạo sau khi được thực hiện phẫu thuật nội soi ghép vào cơ thể. Ảnh: BVĐK Tâm Anh Giai đoạn một: 3 tháng phục hồi chức năng Tháng đầu tiên sau phẫu thuật bác sĩ sẽ tập trung vào giải quyết vấn đề phù nề xung quanh mô mềm, sưng nề bên trong khớp gối; đảm bảo giữ được sức cơ, tránh hiện tượng teo cơ; bảo tồn sụn khớp; giảm đau sau mổ; khôi phục dáng đi bình thường... cho người bệnh. Trong trường hợp đứt dây chằng chéo kèm theo tổn thương các thành phần khác, người bệnh sẽ được tiêm huyết tương giàu tiểu cầu hoặc chất nhờn nhân tạo vào khớp gối để bảo tồn sụn khớp, ngăn ngừa biến chứng thoái hóa khớp. Ngược lại, nếu chỉ bị đứt dây chằng và không có những tổn thương khác, người bệnh có thể luyện tập đi lại ngay sau mổ. Để đảm bảo an toàn, bác sĩ sẽ chỉ định dùng nẹp trong một tháng này. Qua tháng thứ hai, tình trạng phù nề đã giảm, gần như mô, xơ và các tổn thương bắt đầu lành lại. Lúc này, việc tập luyện phục hồi chức năng sẽ tiến vào giai đoạn tăng tốc, người bệnh sẽ được chỉ định thực hiện các bài tập lấy lại sức cơ, độ nhanh nhẹn và cảm giác của chân. Tuy nhiên, các mảnh ghép dây chằng vẫn còn rất yếu do chưa liên kết lại hoàn toàn với nhau. Vì vậy, việc tập luyện cần đảm bảo nguyên tắc hiệu quả nhưng vẫn bảo vệ dây chằng. Mục tiêu ở giai đoạn cuối của phục hồi chức năng là tập để các khối cơ nở ra trở lại với các chương trình tập mạnh hơn. Tiến sĩ Nam Anh lưu ý, chương trình tập luyện sẽ phụ thuộc vào từng tình trạng cụ thể. Có những trường hợp sau khi mổ, gối sưng nhiều, đặc biệt là khi vận động, chỉ xẹp xuống vào lúc nghỉ ngơi. Đây có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng tiềm ẩn, xảy ra khi có vi khuẩn nằm trong khớp nhưng không đủ mạnh để gây ra hiện tượng tích tụ mủ mà chỉ làm sưng màng bao khớp. Ngoài ra, hiện tượng sưng gối còn có thể là do phản ứng chống lại những vật lạ như các mảnh ghép, ốc vít... của cơ thể. Lúc này, bác sĩ sẽ phải điều trị tình trạng sưng gối trước khi bắt đầu thực hiện phục hồi chức năng. Giai đoạn 2: 12 tháng y học thể thao Với các bài tập phục hồi chức năng ở 3 tháng đầu, người bệnh sẽ khôi phục chức năng dây chằng, sinh hoạt bình thường. Tuy nhiên, nếu mong muốn quay lại với các môn thể thao, người bệnh cần thêm khoảng 12 tháng rèn luyện cùng các bác sĩ y học thể thao. Ở giai đoạn này, các bác sĩ sẽ đánh giá và đề xuất các bài tập để khắc phục tình trạng teo yếu cơ, cân bằng sức mạnh các khối cơ ở hai bên đầu gối, cân bằng hai bên trục cơ thể. Đồng thời, các bài tập ở giai đoạn này còn cải thiện độ linh hoạt để người bệnh có thể chơi thể thao trở lại. Người bệnh tập phục hồi chức năng sau 4 tháng kể từ khi phẫu thuật tái tạo dây chằng. Ảnh: BVĐK Tâm Anh Tiến sĩ Nam Anh nhấn mạnh, kỹ thuật mổ và luyện tập sau mổ là hai yếu tố cốt lõi làm nên thành công của một ca phẫu thuật tái tạo dây chằng. Cụ thể, phẫu thuật giúp khắc phục những tổn thương ở dây chằng, sụn khớp... Trong khi đó, luyện tập sau mổ làm phục hồi chức năng của dây chằng và sức mạnh các cơ, giúp người bệnh khôi phục khả năng vận động, sinh hoạt hàng ngày và ngăn ngừa biến chứng. Các mục tiêu chính trong giai đoạn này là khôi phục khả năng dạng đầu gối, giảm sưng cũng như khôi phục chức năng cơ tứ đầu đùi. Để thực hiện điều này, người bệnh cần co duỗi đầu gối càng thường xuyên càng tốt bằng cách đặt khăn cuộn dưới gối. Nếu không thể cử động đầu gối của mình ngay sau 3 tuần, người bệnh sẽ tăng đáng kể nguy cơ cần nội soi khớp vào một ngày sau đó để khôi phục lại toàn bộ khả phần mở rộng. Bên cạnh đó, người bệnh cũng cần chăm sóc bảo tồn khớp gối tại nhà theo nguyên tắc RICE (Rest, Ice, Compression, Elevation), bao gồm nghỉ ngơi, chườm lạnh, cố định và kê cao chân. Đồng thời, việc giảm đau cũng quan trọng để nhanh chóng cải thiện chức năng. Uống thuốc giảm đau thông dụng như paracetamol (2 viên mỗi 6 giờ) thường là đủ vì việc chườm nước đá cũng làm giảm cơn đau. Mặt khác, tăng cảm giác đau ở ống chân và bắp chân vào khoảng 4 hoặc 5 ngày sau khi phẫu thuật cũng khá phổ biến và thường đi kèm với các dấu bầm tím vài ngày sau đó. Do vậy, việc nâng cao chân sẽ giúp giảm sưng, giảm đau. Người bệnh cũng cần tập đi lại bình thường sớm sau phẫu thuật và sử dụng nạng nếu cần. Để làm quen các bước với nạng, hãy áp dụng các nguyên tắc sau:
Hầu hết mọi người đều rời khỏi nạng sau 2 tuần. Song song đó, người bệnh cũng cần thực hiện chương trình tập thể dục chân của mình 2-3 lần một ngày, nên uống thuốc giảm đau một giờ trước khi tập thể dục nếu cần thiết. Trong giai đoạn này, hầu hết các người bệnh có thể dần dần tăng cường luyện tập và tiếp tục đào tạo đầy đủ với điều kiện là không còn bị sưng, sức mạnh cơ tứ đầu tốt và chức năng đầu gối hoàn thiện. Nói một cách khác, mọi sinh hoạt đơn giản trong đời sống đã có thể thực hiện được như người bình thường từ tháng thứ 6. Tuy nhiên, đối với các vận động viên, người bệnh cần phải đào tạo đầy đủ các bài tập chuyên biệt ít nhất 1 tháng trước khi quay trở lại tiếp tục thi đấu sau phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước để giảm thiểu nguy cơ tái rách dây chằng. Tóm lại, chấn thương dây chằng chéo trước thường dẫn đến biến cố kết thúc sớm sự nghiệp thể thao nếu không được quan tâm đúng mức. Việc điều trị sau khi đứt dây chằng chéo trước có thể là phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước hoặc bảo tồn. Trong cả hai trường hợp, mục tiêu cuối cùng vẫn là phục hồi chức năng sau tái tạo dây chằng chéo, đạt được mức chức năng tốt nhất cho bệnh nhân mà không có nguy cơ bị chấn thương mới hoặc những thay đổi thoái hóa ở đầu gối về lâu dài. Phục hồi chức năng có vai trò quan trọng giúp người bệnh tái hòa nhập với gia đình và cộng đồng, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống. Để làm được điều đó, bên cạnh máy móc hiện đại chuyên dụng và phương pháp luyện tập khoa học, thì để điều trị phục hồi có hiệu quả cũng cần thời gian và sự kiên trì của cả người bệnh. |
