Tại sao ta cần phải trở thành công dân số? *
"Công dân toàn cầu" là một định nghĩa khá mới, ra đời trong bối cảnh toàn cầu hóa từ đầu thế kỷ XXI. Cùng Prudential tìm hiểu rõ hơn về nhóm người được cho là có khả năng làm cầu nối mang lại lợi ích cho cộng đồng thế giới nhé! Show
Định nghĩa này không chỉ đề cập đến những người sinh sống và làm việc ở nhiều quốc gia, người tham gia các tổ chức phi lợi nhuận… mà còn đại diện cho những người có vốn hiểu biết đa dạng, từ kiến thức nền tảng đến lối sống, văn hóa của nhiều nước trên thế giới. Do đó, “công dân toàn cầu” có khả năng làm cầu nối về kiến thức, cơ hội phát triển để tạo nên giá trị hữu ích cho cộng đồng thế giới. Họ là đại diện cho những hoạt động nhân văn và góp phần khiến thế giới tốt đẹp hơn. Và bạn hoàn toàn có thể rèn luyện con mình trở thành một “công dân toàn cầu” ngay từ lúc nhỏ bằng cách định hướng cách trẻ tư duy, đây cũng là cách bạn tạo bệ phóng để trẻ phát triển bản thân trong tương lai khi thế giới càng lúc càng “phẳng”. Một đứa trẻ được rèn luyện tư duy toàn cầu từ nhỏ sẽ thích nghi tốt hơn với mọi điều kiện sống và mang đến những điều ý nghĩa cho cuộc sống. Trở thành công dân toàn cầu đồng nghĩa với việc chấp nhận một cuộc sống cực kỳ năng động và đòi hỏi sự thay đổi liên tục. Ngày nay, Internet đã mở rộng môi trường sống toàn cầu, xóa nhòa biên giới các nước, không ngừng đặt ra những thử thách, đòi hỏi ta phải thích nghi với lối sống và văn hóa mới mà không cần phải ra nước ngoài. Do đó, một tư duy cởi mở chính là điều kiện cần đầu tiên của một công dân toàn cầu. Tư duy cởi mở mới giúp con sẵn sàng đón nhận sự khác biệt của nhiều hệ giá trị văn hóa, nghệ thuật, cách tư duy và những ý nghĩa khác biệt. Đồng thời, giữ được tự tin là điều không thể thiếu trong việc làm nên bản lĩnh của một công dân toàn cầu. Tự tin có thể vượt qua những thử thách mới ở bất kỳ quốc gia nào, tự tin để học hỏi những kinh nghiệm mới mỗi ngày. Là công dân toàn cầu, ta phải chủ động thay đổi lối sống, tức “nhập gia tùy tục”. Điều đó đồng nghĩa với việc ta thay đổi thời khóa biểu của bản thân để phù hợp với quốc gia đang sinh sống. Có thể ở Việt Nam có thói quen tụ tập tiệc tùng sau giờ làm, nhưng ở quốc gia khác chỉ tiệc tùng vào cuối tuần. Vì thế, quan sát lối sống của người bản địa chính là chìa khóa đầu tiên để thích nghi và linh hoạt điều chỉnh các hoạt động của cá nhân. Bạn có thể cùng con rèn luyện khả năng thích nghi linh hoạt với những điều kiện sống khác nhau ngay từ nhỏ, ví dụ cho con về quê sống cùng ông bà vài ngày, tham gia các trại hè ngắn hạn, hoặc các khóa hướng đạo sinh… để thay đổi thói quen sinh hoạt, giúp con nhận ra mình hoàn toàn có thể chủ động thay đổi để thích ứng với một cuộc sống khác mọi ngày. Không quốc gia nào giống quốc gia nào! Một công dân toàn cầu luôn là người có sẵn tính tò mò và tình yêu khám phá. Họ đón nhận mọi điều ở môi trường mới bằng sự hứng khởi, sẵn sàng trải nghiệm những điều mới lạ. Hẳn vì thế mà các công dân toàn cầu luôn cảm thấy thú vị và không cảm thấy khó khăn khi đến một quốc gia mới. Họ tìm đến những nơi độc đáo của văn hóa bản địa, tìm hiểu lịch sử, thói quen của người địa phương. Họ đặt những câu hỏi “Tại sao?” để tìm những điều làm nên lối sống hiện tại của người bản địa để thấu hiểu và thích nghi tốt hơn. Để bắt đầu gieo mầm cho sự khám phá của con, hãy cho bé đi du lịch thường xuyên, hoặc xem các chương trình khám phá cuộc sống chọn lọc cho trẻ em trên Tivi hoặc YouTube. Một công dân toàn cầu đích thực luôn biết cách hòa mình vào lối sống của cư dân bản địa. Lời khuyên dành cho những người muốn trở thành công dân toàn cầu là: “đừng đến những nơi chỉ dành riêng cho người nước ngoài, hãy trải nghiệm tại những quán ăn địa phương, vui chơi ở nơi có nhiều người bản xứ tham gia nhất, tham gia các lễ hội địa phương, v.v…” Hãy nói với con rằng “việc tự biến mình thành cư dân địa phương và sẵn sàng nếm trải những điều chưa trải qua” là cách giúp các công dân toàn cầu tạo nền tảng kiến thức và hiểu biết sâu sát tâm lý người địa phương để thực hiện các hoạt động kết nối đa quốc gia. Hoang mang và sợ hãi luôn là điều mà bất cứ ai cũng phải đối mặt khi tiếp xúc với luồng văn hóa, tư duy mới. Cuộc sống ở quốc gia mới hẳn thật sự khó khăn, nhưng họ không hề nghĩ “cả thế giới đang chống lại mình”. Ngược lại, công dân toàn cầu xem đó là cơ hội để học hỏi thêm những điều mới và cố gắng thực hiện từng bước một. Họ mạnh dạn làm quen với những người bạn mới, nhờ họ chỉ dẫn để dần làm quen với những điều mời lạ. Việc nắm bắt mọi thứ, thay vì “trốn chạy” khiến họ mạnh mẽ và trưởng thành hơn. Những thái độ sống nói trên được xem là những đặc điểm nhận diện một công dân toàn cầu, sẵn sàng trải nghiệm và đón nhận thử thách mới giúp họ hoàn thiện bản thân tốt hơn. Chính hiểu biết sâu rộng về thế giới và con người khiến họ biết cách làm nên những điều ý nghĩa cho chính mình và cuộc sống xung quanh. Con bạn hoàn toàn có thể trở thành công dân toàn cầu trong tương lai khi được rèn luyện tư duy từ thuở bé. Theo dõi bài viết tiếp theo để nắm rõ bí quyết rèn luyện tư duy toàn cầu cho con nhé! Một công dân kỹ thuật số (tiếng Anh: Digital citizen) là người có kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin để giao tiếp với người khác, tham gia vào các hoạt động xã hội, kinh doanh và chính trị trên nền tảng kỹ thuật số.[1] Công dân kỹ thuật số là một thành phần của công dân toàn cầu, họ cần có trách nhiệm, đạo đức với hành vi của mình trên nền tảng kỹ thuật số và sử dụng công nghệ để thúc đẩy kết nối cộng đồng trên toàn cầu và cùng nhau chia sẻ thông tin.[2] Công dân kỹ thuật số là người có kỹ năng, kiến thức và có thể truy cập Internet thông qua máy tính, điện thoại di động và các thiết bị kỹ thuật số khác để tương tác với cá nhân, tổ chức và cộng đồng.[3] Đối tượng của công dân kỹ thuật số có thể là bất kỳ ai: một đứa trẻ, thanh thiếu niên hoặc người lớn, không giới hạn về giới tính, độ tuổi, sắc tộc, tôn giáo và nơi sống. Công dân kỹ thuật số đóng vai trò như những người lãnh đạo, người học và người sáng tạo để tạo nên sự phong phú về nội dung, kiến thức và thông tin trên nền tảng kỹ thuật số. Đây là một cách hiệu quả để tạo nên nguồn thông tin đa dạng và giúp mọi người cập nhật thông tin kịp thời trong một thế giới luôn thay đổi như hiện nay.[4] Công dân kỹ thuật số tồn tại giúp thúc đẩy các cơ hội kinh tế bình đẳng và tăng cường sự tham gia chính trị của tất cả mọi người. Bằng cách này, công nghệ kỹ thuật số giúp hạ thấp các rào cản gia nhập và giúp mọi người trên toàn thế giới đều có thể tham gia với tư cách là một công dân trong xã hội. Mục lục
Hành vi của công dân kỹ thuật sốSửa đổiKhái niệm công dân kỹ thuật số bắt đầu hình thành khi kỷ nguyên của thời đại số bùng nổ vào năm 1990. Kỷ nguyên này mở ra giúp mọi người trên toàn thế giới có thể kết nối với nhau thông qua các thiết bị kỹ thuật số. Phát minh gây bùng nổ kỷ nguyên số là nền tảng giao diện website, bắt đầu xuất hiện vào năm 1991. Nền tảng này giúp mọi người có thể dễ dàng kết nối với nhau và truy cập thông tin mà không yêu cầu về chuyên môn về lập trình hay chuyên môn về khoa học kỹ thuật. Khi đó, người dùng chỉ cần nhập địa chỉ trang web là có thể truy cập các tin tức trên toàn thế giới. Nền tảng website "world wide web" ra đời đã mở ra một thời kỳ mới, khi mà khái niệm internet chỉ dược dùng cho các nhà khoa học có chuyên môn cao về công nghệ thì giờ đây, công dân trên toàn thế giới đều có thể sử dụng được. Hành vi công dân kỹ thuật số bắt đầu từ những hành động đơn giản nhất như: đọc báo trực tuyến, tra cứu thông tin,...đến các hành động phức tạp hơn: tạo blog,sử dụng mạng xã hội, tham gia chia sẻ quan điểm trên các cộng đồng mạng, sử dụng nền tảng thương mại điện tử để mua bán hàng hóa trực tuyến hoặc ứng dụng kỹ thuật số vào quản lý doanh nghiệp và các hoạt động trong mô hình B2B (Doanh nghiệp đến doanh nghiệp) hoặc B2C (Doanh nghiệp đến người tiêu dùng),...Những hành vi này vượt ra ngoài hoạt động Internet đơn giản.[5] Năng lực ảnh hưởng của công dân kỹ thuật số trên nền tảng kỹ thuật số trong từng giai đoạn ngày càng được nâng cao. Qua đó, công dân kỹ thuật số không chỉ dừng lại ở việc tiếp nhận thông tin và tương tác đa chiều, tự tạo nội dung trên nền tảng kỹ thuật số mà còn có thể thực hiện các chức năng quan trọng hơn, tham gia vào các hoạt động chính trị, xã hội và phát triển kinh doanh. Với từng giai đoạn phát triển của kỹ thuật số thì ảnh hưởng và cách thức tương tác của công dân kỹ thuật số trên nền tảng số cũng khác nhau:
Một số ứng dụng phần mềm khuyến khích sự tham gia đóng góp nội dung của công dân kỹ thuật số như:
Thực trạng sử dụng nền tảng số của công dân kỹ thuật sốSửa đổiThực trạng sử dụng nền tảng số của công dân kỹ thuật số toàn cầuSửa đổiInternet ngày càng phổ biến và đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống của con người hiện nay. Tính đến tháng 4 năm 2020, số lượng công dân kỹ thuật số trên toàn cầu đạt gần 4,57 tỷ người, chiếm 59% dân số toàn cầu.Trung Quốc, Ấn Độ và Hoa Kỳ đứng đầu về số lượng công dân số. Internet giúp kết nối hàng tỷ người trên toàn thế giới, internet là một yếu tố cốt lõi để phát triển xã hội hiện đại.Bắc Âu có 95% tổng dân số của khu vực truy cập internet, tỷ lệ đứng đầu trên toàn cầu.Các quốc gia có tỷ lệ thâm nhập internet cao nhất trên toàn thế giới là UAE, Đan Mạch và Hàn Quốc. Mặt khác, Triều Tiên có tỷ lệ dân số thâm nhập internet thấp trên toàn thế giới.[11] Tính đến năm 2019, thời gian sử dụng mạng xã hội trung bình của công dân kỹ thuật số trên toàn thế giới lên tới 144 phút mỗi ngày, tỷ lệ sử dụng trên toàn cầu đạt 49%. Philippines là quốc gia có thời gian sử dụng mạng xã hội nhiều nhất với 233 phút/người/ngàyvà Đông Á là khu vực có tỷ lệ thâm nhập mạng xã hội 71%, đứng đầu bảng xếp hạng số lượng người sử dụng mạng xã hội trên toàn cầu.[12] Mọi người truy cập mạng xã hội vì nhiều lý do như tìm nội dung hài hước hoặc giải trí, chia sẻ ảnh và video, nhưng chủ yếu là để giữ liên lạc với bạn bè.[13] Mạng xã hội có tác động lớn và đáng kể đến không chỉ các hoạt động trực tuyến mà cả hành vi ngoại tuyến và cuộc sống nói chung. Trong cuộc khảo sát người dùng trực tuyến toàn cầu vào tháng 2 năm 2019, phần lớn những người được hỏi cho rằng mạng xã hội đã tăng khả năng tiếp cận thông tin, dễ dàng kết nối và tự do ngôn luận.Tuy nhiên, họ cũng cảm thấy rằng mạng xã hội đã làm giảm đi sự riêng tư của họ, tăng sự phân cực trong chính trị và tăng sự phiền nhiễu thông tin hàng ngày.[14] Thực trạng tham gia nền tảng số của thanh thiếu niênSửa đổiInternet đã ngày càng phổ biến trong cuộc sống của những người trẻ tuổi. Điều này đã gây ra một số lo ngại về việc sử dụng internet có thể ảnh hưởng đến khả năng nhận thức và sức khỏe của giới trẻ. Các trang web nhưMyspace và Facebook đã trở nên phổ biến với giới trẻ, đây là nơi họ tham gia và kết nối với những người khác trên internet. Một báo cáo cho thấy thanh thiếu niên dành tới chín giờ một ngày trên thế giới kỹ thuật số, với phần lớn thời gian đó dành cho các trang mạng xã hội và truy cập chủ yếu từ các thiết bị di động có sẵn khiến cho việc truy cập internetvới những người trẻ tuổi càng dễ dàng hơn.[15] Các phát hiện dưới đây về hành vi sử dụng internet của thanh thiếu niên trong độ tuổi từ 13 đến 17 được thực hiện bởi Trung tâm nghiên cứu Pew từ ngày 7 tháng 3 đến ngày 10 tháng 4 năm 2018. Facebook không còn là mạng xã hội thanh thiếu niên sử dụng nhiều nhất Hiện nay Facebook không còn là nền tảng trực tuyến được sử dụng nhiều nhất trong thanh thiếu niên. Thống kê cho thấy rằng thanh thiếu niên Hoa Kỳ sử dụng Facebook (51%) ít hơn so với các nền tảng khác như YouTube (85%), Instagram (72%) hoặc Snapchat (69%). Thanh thiếu niên có nhiều quan điểm trái chiều về tác động của truyền thông xã hội đối với cuộc sống của họ Thanh thiếu niên có nhiều quan điểm về tác động cuối cùng của những nền tảng này đối với họ.Một số lượng lớn thanh thiếu niên (45%) tin rằng mạng xã hội không có tác động tích cực cũng như tiêu cực.Trong khi đó, khoảng 31% nói rằng mạng xã hội đã có tác động chủ yếu tích cực như giúp họ giữ liên lạc, tương tác và kết nối với những người mới, truy cập dễ dàng tin tức và thông tin, kết nối với những người có chung sở thích, một công cụ giải trí tốt, cung cấp không gian để thể hiện bản thân hoặc cho phép thanh thiếu niên nhận được những hỗ trợ từ người khác hoặc tìm hiểu những điều mới trong cộng đồng. Trong số 24% thanh thiếu niên cho rằng mạng xã hội có tác động tiêu cực đến cuộc sống của họ, lý do hàng đầu được nêu ra là: mạng xã hội đã dẫn đến nhiều vụ bắt nạt hơn và sự lan truyền nhanh chóng của tin đồn tiêu cực. Và 17% số người được hỏi cảm thấy các nền tảng này gây tổn hại đến các mối quan hệ và dẫn đến việc hạn chế tương tác với nhau của con người.Những chia sẻ tương tự cho rằng mạng xã hội mang đến cho thanh thiếu niên cái nhìn không thực tế về cuộc sống của người khác (15%) hoặc thanh thiếu niên dành quá nhiều thời gian cho mạng xã hội (14%). 12% khác chỉ trích mạng thông xã hội vì đã gây ảnh hưởng đến thanh thiếu niên khiến họ chịu áp lực bị so sánh với người khác và dẫn đến các vấn đề tâm lý. Phần lớn thanh thiếu niên có quyền truy cập internet vào máy tính ở nhà hoặc điện thoại thông minh Việc sở hữu điện thoại thông minh gần như phổ biến trong thanh thiếu niên, 95% thanh thiếu niên hiện nay cho biết họ có hoặc có quyền truy cập internet vào điện thoại thông minh. Trong khi 88% thanh thiếu niên cho rằng họ có quyền truy cập internet vào máy tính để bàn hoặc máy tính xách tay ở nhà, quyền truy cập internet này cũng thay đổi rất nhiều theo mức thu nhập. Khoảng 96% thanh thiếu niên có quyền truy cập internet vào máy tính tại nhà từ các hộ gia đình có thu nhập hàng năm từ 75.000 đô la trở lên, nhưng tỷ lệ đó là khoảng 75% đối với những thanh thiếu niên đến từ các hộ gia đình kiếm được dưới 30.000 đô la một năm. Khả năng truy cập máy tính của thanh thiếu niên cũng thay đổi theo trình độ học vấn của các bậc cha mẹ.Phần lớn thanh thiếu niên có cha mẹ có bằng cử nhân trở lên có quyền truy cập internet vào máy tính hơn (chiếm 94%) so với thanh thiếu niên có cha mẹ có bằng tốt nghiệp trung học trở xuống (chiếm 78%). Tần suất sử dụng internet của thanh thiếu niên ngày càng tăng Khoảng 45% thanh thiếu niên nói rằng họ sử dụng internet gần như liên tục, 44% khác nói rằng họ lên mạng nhiều lần trong ngày, nghĩa là khoảng chín trong mười thanh thiếu niên cho rằng họ lên mạng nhiều lần mỗi ngày. Có một số khác biệt về tần suất sử dụng internet của thanh thiếu niên theo giới tính, cũng như chủng tộc và sắc tộc.Khoảng 50% nữ thanh thiếu niên là người dùng trực tuyến liên tục, và tỷ lệ này là 39% đối với nam thanh thiếu niên. Phần lớn cả nam và nữ thanh thiếu niên đều chơi trò chơi điện tử, nhưng phổ biến hơn đối với nam Nhìn chung, 84% thanh thiếu niên nói rằng họ có quyền chơi trò chơi điện tử ở nhà và 90% cho biết họ chơi trên nhiều thiết bị: máy tính, bảng điều khiển trò chơi hoặc điện thoại di động. Khoảng 75% các nữ thanh thiếu niên cho rằng họ có quyền truy cập vào bảng điều khiển trò chơi ở nhà và 83% cho rằng họ chơi trò chơi video trên nhiều thiết bị điện tử. Trong khi đó, khoảng 92% các nam thanh thiếu niên cho rằng họ có hoặc có quyền truy cập vào bảng điều khiển trò chơi ở nhà và 97% cho biết họ chơi trò chơi video trên nhiều thiết bị khác nhau.[16] Chín yếu tố của công dân kỹ thuật sốSửa đổiTrong cuốn sách "Digital Citizenship in Schools", Mike Ribble và Gerald Bailey nói về cách công nghệ ảnh hưởng đến cách mọi người tương tác và khái niệm công dân kỹ thuật số trong. Các tác giả nêu ra chín yếu tố của công dân kỹ thuật số. Chín yếu tố này giúp xác định cách sử dụng công nghệ tốt nhất cho mọi công dân kỹ thuật số. Ngoài ra, mỗi công dân kỹ thuật số hiểu và thực hiện các yếu tố này còn để mỗi người:
Chín yếu tố của công dân kỹ thuật số Ba nguyên tắc của công dân kỹ thuật sốSửa đổiChín yếu tố của công dân kỹ thuật số không độc lập màliên quan với nhau theo nhiều cách. Chín yếu tố đó được phân loại thành ba nguyên tắc được gọi tắt là REP: tôn trọng (Respect), giáo dục (Educate) và bảo vệ (Protect).[31] Ba nguyên tắc này được Mark Ribble phát triển để hướng dẫn người dùng kỹ thuật số biết được quyền và cách sử dụng công nghệ có trách nhiệm để trở thành công dân kỹ thuật số tốt.
Giáo dục công dân kỹ thuật sốSửa đổiTrong những năm qua, đã có một sự thay đổi lớn, người dùng chuyển từ công dân kỹ thuật số sang lãnh đạo kỹ thuật số và tạo ra tác động lớn hơn đối với các tương tác trực tuyến. Công dân kỹ thuật số tiếp cận theo cách có trách nhiệm và đạo đức nhưng vẫn còn thụ động, tuy nhiên lãnh đạo kỹ thuật số lại có cách tiếp cận chủ động hơn, bao gồm "sử dụng internet và phương tiện truyền thông xã hội để cải thiện chất lượng cuộc sống của mình và người khác" như một phần của cuộc sống hàng ngày.[34] Một số nhà phê bình nói rằng: Giống như sự đồng cảm có thể được lan truyền đến một số lượng lớn các cá nhân thì sự thù hận cũng vậy. Mặc dù Liên Hợp Quốc và các nhóm cộng đồng đã thành lập các mặt trận chống lại phát ngôn thù hận, nhưng không có định nghĩa pháp lý nào về ngôn từ kích động thù địch được sử dụng trên phạm vi quốc tế và cần phải nghiên cứu thêm về tác động của nó.[35] Các xu hướng và mục tiêu của giáo dục công dân kỹ thuật số bao gồm: Dấu chân kỹ thuật số; Kiến thức kỹ thuật số; Hiểu biết thông tin; Bản quyền, tôn trọng sở hữu trí tuệ, sự ghi nhận; Sức khỏe và giữ gìn sức khỏe; Trao quyền phát ngôn cho công dân; An toàn, bảo mật và quyền riêng tư; Giáo dục tính cách, đạo đức; Nuôi dạy thế hệ tương lai. Những mục tiêu này được phân chia thành nội dung của các kỹ năng cần thiết, văn hóa ứng xử và khả năng bảo vệ an toàn trên nền tảng kỹ thuật số mà mỗi công dân kỹ thuật số cần phải học hỏi và đạt được. Những kỹ năng cần thiết của công dân kỹ thuật số [36]Sửa đổiCông dân kỹ thuật số trong thời đại công nghệ phát triển hiện nay cần rất nhiều kỹ năng cần thiết để thực hiện các hoạt động hiệu quả trên nền tảng kỹ thuật số. Dựa trên nghiên cứu và đánh giá của DQ Institute, danh tính kỹ thuật số, quản lý thời gian tiếp xúc với màn hình, quản lý bắt nạt trên mạng, quản lý an ninh mạng, quản lý bảo mật, tư duy phê phán, dấu chân kỹ thuật số và cảm thông kỹ thuật số là 8 kỹ năng cần thiết mà mỗi công dân cần phải có.[37]
Văn hóa ứng xử[50]Sửa đổi
An toàn trên nền tảng kỹ thuật sốSửa đổiTrong môi trường kỹ thuật số, các thông tin được đông đảo người dùng chia sẻ với nhiều chủ đề đa dạng trong cuộc sống. Khi tham gia vào môi trường này, chúng ta có thể có được nhiều thông tin bổ ích đồng thời chia sẻ lên thông tin của cá nhân. Tuy nhiên, mỗi công dân kỹ thuật số cần đề cao cảnh giác với các mối nguy hại tiềm ẩn xung quanh quyền riêng tư. Các nguy cơ lộ thông tin danh tính, bí mật tài sản hay bị hacker tấn công thông tin của người dùng,… và các thông tin này có thể bị kẻ xấu lợi dụng với mục đích xấu bất cứ lúc nào.[52] Để bảo vệ chính mình an toàn trên nền tảng kỹ thuật số, công dân kỹ thuật số cần cẩn thận trong quá trình hoạt động trên môi trường trực tuyến, tăng cường biện pháp bảo mật như tạo mật khẩu bảo vệ mạnh mẽ, xây dựng tường lửa, cài đặt các phần mềm chống virus,….[53] Xem thêmSửa đổi
Tham khảoSửa đổi
Liên kết ngoàiSửa đổiMột số bài báo về một nhóm quyền kỹ thuật số ở Anh, Báo BBC News, ngày 9 tháng 9 năm 2005. Giáo dục trẻ em trở thành công dân kỹ thuật số tốt Giao lưu trực tuyến: Ứng xử của giới trẻ trên mạng xã hội, Bộ Tư Pháp, ngày 5 tháng 11 năm 2019. Làm thế nào để trở thành một công dân số có trách nhiệm, Báo Pháp luật và xã hội, ngày 20 tháng 3 năm 2019. Giới trẻ có nguy cơ cao vướng bệnh trầm cảm do nghiện Facebook, Bệnh viện Bạch Mai, ngày 21 tháng 5 năm 2019. Cách mạng xã hội ảnh hưởng đến thanh thiếu niên và bố mẹ giáo dục trẻ Child Mind Institute, Truy cập ngày 30 tháng 5 năm 2020 |