Theo các chuyên gia, ngoài tuổi già, còn có một số thói quen hằng ngày có thể gây ảnh hưởng xấu tới não bộ và giết chết các nơ-ron thần kinh, về lâu dài có thể dẫn tới teo não, suy giảm trí nhớ. Những thói quen xấu đó là:
Với mỗi điếu thuốc lá, người hút sẽ hít vào cơ thể trên 7.000 loại hóa chất độc hại, trong đó có 69 chất gây ung thư. Không chỉ vậy, hút thuốc lá còn gây ra nhiều bệnh lý khác như viêm phế quản mãn tính, bệnh tim và đột quỵ. Đặc biệt, nghiên cứu của các nhà khoa học trên thế giới cho thấy khói thuốc lá tiêu diệt các nơ-ron thần kinh. Cụ thể, những con chuột bị nghiện nicotin tạo ra ít hơn 50% tế bào thần kinh. Bên cạnh đó, chất NNK có trong thuốc lá cũng kích thích tế bào bạch cầu của não tấn công cả những tế bào thần kinh khỏe mạnh. Vì vậy, nếu muốn có tinh thần minh mẫn thì con người không nên hút thuốc lá.
Các nhà nghiên cứu khẳng định: uống 50g cồn hằng ngày sẽ để lại tác hại vĩnh viễn đối với hệ thần kinh. Ước đoán có khoảng 100.000 tế bào não sẽ bị giết chết khi uống một ly bia. Bên cạnh đó, uống rượu, bia còn gây mất nước cơ thể. Khi tình trạng mất nước trở nên nghiêm trọng, nó sẽ khiến não bị phù vì cơ thể cố kéo thêm nước vào trong tế bào. Hậu quả là các tế bào thần kinh có thể bị vỡ. Do vậy, uống quá nhiều bia - rượu là nguyên nhân gây hủy hoại các nơ-ron thần kinh.
Người trưởng thành cần ngủ trung bình 7 - 9 tiếng mỗi đêm. Nếu không ngủ đủ thì họ thường bị mất tập trung. Nguyên nhân vì nếu mất ngủ kéo dài, các tế bào thần kinh ở vùng sản sinh năng lượng có tên là locus coeruleus sẽ bị chết đi. Không có những tế bào sản sinh năng lượng này, cơ thể sẽ mệt mỏi khi phải tham gia các hoạt động bình thường trong ngày tiếp theo.
Hormone cortisol được giải phóng từ tuyến thượng thận là nguyên nhân gây căng thẳng. Ở những người bị stress mãn tính, nồng độ cortisol có thể tăng cao tới mức não không sản sinh được các tế bào tạo myelin và sản sinh ít tế bào thần kinh hơn. Trong khi đó, Myelin là vật liệu tạo nên chất trắng của não và làm nhiệm vụ truyền thông tin giữa các nơ-ron. Những thay đổi này trong não làm tăng nguy cơ mắc bệnh tâm thần.
Các loại ma túy như cocaine, methamphetamine hay ma túy tổng hợp đều kích thích não giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, serotonin và norepinephrine. Điều này gây ra cảm giác hưng phấn nhưng lại làm tổn thương các nơ-ron chịu trách nhiệm giải phóng các chất mang lại cảm giác này. Hậu quả là các tế bào thần kinh sẽ bị tổn hại, thậm chí bị chết.
Neuron thần kinh được gọi là tế bào thần kinh. Chúng có ba phần riêng biệt, bao gồm thân tế bào, sợi trục và đuôi gai. Những bộ phận này giúp chúng gửi và nhận các tín hiệu hóa học và điện.
Neuron thần kinh, còn được gọi là tế bào thần kinh, gửi và nhận tín hiệu từ não của bạn. Mặc dù các tế bào thần kinh có rất nhiều điểm chung với các loại tế bào khác, nhưng chúng có cấu trúc và chức năng riêng biệt.
Các sợi nhánh chuyên biệt được gọi là sợi trục cho phép tế bào thần kinh truyền tín hiệu điện và hóa học đến các tế bào khác. Các tế bào thần kinh cũng có thể nhận những tín hiệu này thông qua các phần mở rộng giống gốc được gọi là đuôi gai.
Khi mới sinh, não người bao gồm ước tính khoảng 100 tỷ tế bào thần kinh. Không giống như các tế bào khác, tế bào thần kinh không sinh sản hoặc tái tạo. Chúng không được thay thế khi chúng chết.
Việc tạo ra các tế bào thần kinh mới được gọi là sự hình thành thần kinh. Mặc dù quá trình này chưa được hiểu rõ, nhưng nó có thể xảy ra ở một số bộ phận của não sau khi sinh.
Khi các nhà nghiên cứu có được cái nhìn sâu sắc về cả tế bào thần kinh và hình thành thần kinh, nhiều người cũng đang nghiên cứu để phát hiện ra các liên kết đến các bệnh thoái hóa thần kinh như Alzheimer và Parkinson.
Các tế bào thần kinh khác nhau về kích thước, hình dạng và cấu trúc tùy thuộc vào vai trò và vị trí của chúng. Tuy nhiên, gần như tất cả các tế bào thần kinh đều có ba phần thiết yếu: Thân tế bào, sợi trục và đuôi gai.
Còn được gọi là soma, thân tế bào là lõi của tế bào thần kinh. Cơ thể tế bào mang thông tin di truyền, duy trì cấu trúc của tế bào thần kinh và cung cấp năng lượng để thúc đẩy các hoạt động.
Giống như các cơ thể tế bào khác, tế bào thần kinh soma chứa nhân và các bào quan chuyên biệt. Nó được bao bọc bởi một lớp màng vừa bảo vệ nó vừa cho phép nó tương tác với môi trường xung quanh.
Sợi trục là một cấu trúc dài, giống như đuôi, kết hợp với cơ thể tế bào tại một điểm nối chuyên biệt được gọi là đồi sợi trục. Nhiều sợi trục được cách ly bằng một chất béo gọi là myelin. Myelin giúp sợi trục dẫn tín hiệu điện. Các tế bào thần kinh nói chung có một sợi trục chính.
Sợi trục là một cấu trúc dài, giống như đuôi, kết hợp với cơ thể tế bào tại một điểm nối chuyên biệt được gọi là đồi sợi trục
Sợi nhánh là những rễ sợi phân nhánh ra khỏi thân tế bào. Giống như râu, đuôi gai nhận và xử lý tín hiệu từ sợi trục của các tế bào thần kinh khác. Tế bào thần kinh có thể có nhiều hơn một bộ đuôi gai, được gọi là cây đuôi gai. Nhìn chung chúng có bao nhiêu tùy thuộc vào vai trò của chúng.
Ví dụ, tế bào Purkinje là một loại tế bào thần kinh đặc biệt được tìm thấy trong tiểu não. Những tế bào này có những cây đuôi gai rất phát triển cho phép chúng nhận hàng nghìn tín hiệu.
Tế bào thần kinh gửi tín hiệu bằng cách sử dụng điện thế hoạt động. Điện thế hoạt động là sự thay đổi điện thế của tế bào thần kinh gây ra bởi dòng ion vào và ra khỏi màng thần kinh.
Điện thế hoạt động có thể kích hoạt cả synap thần kinh hóa học và điện học.
Trong synap thần kinh hóa học, điện thế hoạt động ảnh hưởng đến các tế bào thần kinh khác thông qua một khoảng trống giữa các tế bào thần kinh được gọi là synap thần kinh. Các synap thần kinh bao gồm một kết thúc trước synap, một khe hở tiếp hợp và một kết thúc sau synap.
Khi một điện thế hoạt động được tạo ra, nó sẽ được mang theo sợi trục đến một điểm kết thúc trước synap. Điều này kích hoạt việc giải phóng các sứ giả hóa học được gọi là chất dẫn truyền thần kinh. Các phân tử này vượt qua khe hở synap và liên kết với các thụ thể ở phần cuối sau synap của một dendrite.
Các chất dẫn truyền thần kinh có thể kích thích tế bào thần kinh sau synap, khiến nó tự tạo ra một điện thế hoạt động. Ngoài ra, chúng có thể ức chế tế bào thần kinh sau synap, trong trường hợp đó, nó không tạo ra điện thế hoạt động.
Các synap thần kinh điện chỉ có thể kích thích. Chúng xảy ra khi hai tế bào thần kinh được kết nối thông qua một điểm nối khoảng trống. Khoảng trống này nhỏ hơn nhiều so với synap thần kinh và bao gồm các kênh ion giúp truyền trực tiếp tín hiệu điện dương. Kết quả là, synap thần kinh điện nhanh hơn nhiều so với synap thần kinh hóa học. Tuy nhiên, tín hiệu giảm dần từ tế bào thần kinh này sang tế bào thần kinh tiếp theo, khiến chúng truyền tải kém hiệu quả hơn.
Tế bào thần kinh khác nhau về cấu trúc, chức năng và cấu tạo di truyền. Với số lượng tế bào thần kinh tuyệt đối, có hàng nghìn loại khác nhau, giống như có hàng nghìn loài sinh vật sống trên Trái đất.
Về mặt chức năng, các nhà khoa học phân loại tế bào thần kinh thành ba loại lớn: tế bào cảm giác, vận động và tế bào thần kinh giữa.
Tế bào thần kinh cảm giác giúp bạn:
- Nếm
- Ngửi
- Nghe
- Nhìn
- Cảm nhận mọi thứ xung quanh bạn
Các tế bào thần kinh cảm giác được kích hoạt bởi các yếu tố đầu vào vật lý và hóa học từ môi trường của bạn. Âm thanh, cảm ứng, nhiệt và ánh sáng là các yếu tố đầu vào vật lý. Mùi và vị là hóa chất đầu vào.
Ví dụ, bước trên cát nóng sẽ kích hoạt các tế bào thần kinh cảm giác ở lòng bàn chân của bạn. Những tế bào thần kinh đó gửi một thông điệp đến não của bạn, giúp bạn nhận biết được sức nóng.
Tế bào thần kinh vận động có vai trò vận động, bao gồm cả vận động tự nguyện và không tự nguyện. Những tế bào thần kinh này cho phép não và tủy sống liên lạc với các cơ, các cơ quan và các tuyến trên toàn cơ thể.
Có hai loại tế bào thần kinh vận động: dưới và trên. Tế bào thần kinh vận động dưới mang tín hiệu từ tủy sống đến cơ trơn và cơ xương. Tế bào thần kinh vận động trên mang tín hiệu giữa não và tủy sống của bạn.
Ví dụ, khi bạn ăn, các tế bào thần kinh vận động thấp hơn trong tủy sống của bạn sẽ gửi tín hiệu đến các cơ trơn trong thực quản, dạ dày và ruột của bạn. Các cơ này co lại, cho phép thức ăn di chuyển qua đường tiêu hóa của bạn.
Interneurons là trung gian thần kinh được tìm thấy trong não và tủy sống của bạn. Chúng là loại nơron phổ biến nhất. Chúng truyền tín hiệu từ các tế bào thần kinh cảm giác và các tế bào thần kinh trung gian khác đến các tế bào thần kinh vận động và các tế bào thần kinh trung gian khác. Thông thường, chúng tạo thành các mạch phức tạp giúp bạn phản ứng với các kích thích bên ngoài.
Ví dụ, khi bạn chạm vào vật gì đó nóng, các tế bào thần kinh cảm giác trong đầu ngón tay của bạn sẽ gửi tín hiệu đến các tế bào thần kinh trong tủy sống của bạn. Một số tế bào thần kinh não bộ truyền tín hiệu đến các tế bào thần kinh vận động trong tay của bạn, điều này cho phép bạn di chuyển tay ra xa. Các interneurons khác gửi tín hiệu đến trung tâm đau trong não của bạn và bạn sẽ thấy đau.
Mặc dù nghiên cứu đã nâng cao hiểu biết của chúng ta về tế bào thần kinh trong thế kỷ trước, nhưng vẫn còn nhiều điều chúng ta chưa hiểu.
Ví dụ, cho đến gần đây, các nhà nghiên cứu tin rằng quá trình tạo tế bào thần kinh xảy ra ở người lớn trong một vùng não được gọi là hồi hải mã. Hồi hải mã liên quan đến trí nhớ và học tập.
Nhưng một nghiên cứu gần đây của Trusted Source đang đặt ra câu hỏi về niềm tin về sự hình thành thần kinh hồi hải mã. Sau khi phân tích các mẫu hải mã từ 37 người hiến tặng, các nhà nghiên cứu kết luận rằng những người trưởng thành tạo ra tương đối ít tế bào thần kinh hải mã mới.
Mặc dù kết quả vẫn chưa được xác nhận, nhưng chúng là một bước lùi đáng kể. Nhiều nhà nghiên cứu trong lĩnh vực này đã hy vọng rằng quá trình hình thành thần kinh có thể giúp điều trị các bệnh như Alzheimer và Parkinson, gây tổn thương và chết tế bào thần kinh.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn
Nguồn tham khảo: mayoclinic.org, healthline.com
XEM THÊM: