Lá ngón là một loài thực vật nổi tiếng ở rừng núi phía Bắc bởi chất kịch độc của nó. Vậy lá ngón độc cỡ nào? cách nhận biết cây lá ngón như thế nào?
Cây lá ngón là gì?
Loại cây này còn có tên gọi khác là đoạn trường thảo [đoạn là đứt, trường là ruột]. Người ta cho rằng uống vị này sẽ bị đứt ruột mà chết. Tuy nhiên, cần phân biệt với một loài cũng được gọi là “lá ngón” nhưng ăn được ở một số vùng dân tộc thiểu số như Mường So,…. Ngoài ra còn có Dây đau xương cũng thuộc cây họ Lá ngón.
Cây lá ngón độc cỡ nào?
Độc tính của lá ngón là do các ancaloit chứa trong toàn bộ cây, trật tự độc giảm từ rễ, lá, hoa, quả và thân cây. Tới 17 đơn phân ancaloit đã được chiết ra từ loài lá này như koumin, gelsenicin, gelsamydin, gelsemoxonin, 19α-hydroxygelsamydin, trong đó hàm lượng koumin là cao nhất.
Ở Việt Nam và Trung Quốc, nó được coi là một trong bốn loại cây có độc tính hàng cao nhất [thuốc độc bảng A], một số người cho rằng chỉ cần ăn ba lá là đủ chết người.
Alkaloid trong lá ngón được hấp thu rất nhanh qua đường tiêu hóa chỉ từ 5-30 phút. Thời gian tử vong trung bình từ 1-7,5h.
Cách nhận biết cây lá ngón
Đây là loài cây khá phổ biến ở Trung Quốc và miền rừng núi phía bắc của Việt Nam như Hòa Bình, Lào Cai, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Sơn La… Ngoài ra, loại cây này còn được tìm thấy ở Ấn Độ, Indonesia, Lào, Malaysia, miền bắc Myanma, bắc Thái Lan.
Cây lá ngón là một loại dây mọc leo, thân và cành không có lông, trên thân hơi có khía dọc. Lá mọc đối, hình trứng thuôn dài, hơi hình mác, đầu nhọn, phía cuống nhọn hoặc hơi từ, mép nguyên, bóng nhẵn, dài 7-12 cm, rộng 2,5-5,5 cm. Hoa mọc thành chùm ở đầu cành hay ở kẽ lá. Cánh hoa màu vàng. Mùa hoa tháng 6, 8, 10. Quả là một nang, màu nâu hình thon, dài 1 cm, rộng 0,5 cm. Hạt nhỏ, quanh mép có rìa mỏng màu nâu nhạt, hình thận.
Triệu chứng gây ngộ độc của lá ngón
Người bị ngộ độc lá ngón có các triệu chứng khát nước, đau họng, chóng mặt, hoa mắt, buồn nôn… Sau đó bị mỏi cơ, thân nhiệt hạ, huyết áp hạ, răng cắn chặt, sùi bọt mép, đau bụng dữ dội, tim đập yếu, khó thở, đồng tử giãn và chết rất nhanh do ngừng hô hấp.
Cách sơ cứu với người bị ngộ độc lá ngón
Bước sơ cứu đầu tiên rất là nhanh chóng tìm cách giải phóng chất độc ra khỏi cơ thể. Ở nhà có thể cho uống thật nhiều nước rồi móc họng, dùng lông gà để kích thích gây nôn. Hoặc theo kinh nghiệm dân gian, có thể pha loãng phân cho uống giúp nôn chất độc ra ngoài. Quan trọng sau đó là chuyển đến cấp cứu tại các cơ sở y tế [cho thở máy, trợ tim và giải độc].
Theo một nghiên cứu khác, giã nhiều rau má hoặc rau muống lấy nước cốt, sau đó cho người bị ngộ độc uống để làm giảm độc tính rồi chuyển đến bệnh viện cấp cứu.
Một vài ứng dụng của lá ngón
Trong y học: được sử dụng để điều trị eczema, bệnh trĩ, nhiễm trùng răng, phong, nhọt ngoài da, chống tổn thương và co thắt, nhưng do độc tính cao nên chỉ hạn chế trong các ứng dụng ngoài da. Người ta trị nhọt bằng cách giã lá ngón sau đó đắp lên vùng da bị nhọt vài ngày sẽ thấy hiệu quả.
Lá ngón còn được sử dụng làm thuốc nhuộm tóc. Người ta sử dụng với liều lượng rất ít, vì có độc tính cao nên để thuốc nhuộm tóc xa khỏi tầm tay trẻ em.
Trên đây là toàn bộ những thông tin về loài độc dược này để các bạn có thể tham khảo. Vì độc tính của nó khá mạnh nên hạn chế tiếp xúc, chỉ sử dụng khi nào thật cần thiết và nhất là hãy tránh xa trẻ em nhé.
Chỉ cần ăn ba lá ngón hoặc dùng với một chút rượu, bạn sẽ mất mạng ngay lập tức.
Lương y đa khoa Bùi Hồng Minh, Chủ tịch Hội Đông y Ba Đình, cho hay cây lá ngón [còn gọi là cây co ngón, rút ruột, hoàng đằng, hồ mạn đắng, đoạn trường thảo] khá phổ biến ở miền rừng núi nước ta. Các tỉnh miền núi như Hòa Bình, Lào Cai, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Sơn La đều có loại cây này.
| Cây lá ngón mọc tại trường THCS Hang Chú, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La. Ảnh: An Hoàng. |
Nguy hiểm chết người khi tiếp xúc với lá ngón
Thành phần có thể giết người trong loại cây này là các alkaloid chứa trong toàn bộ cây, độc tính giảm dần theo thứ tự rễ, lá, hoa, quả và thân cây.
Alkaloid được biết đến là những hợp chất hữu cơ có chứa dị vòng nitơ, có tính bazơ, thường gặp ở trong nhiều loài thực vật và đôi khi còn tìm thấy trong một vài loài động vật. Đặc biệt, alkaloid có hoạt tính sinh lý rất cao đối với cơ thể con người và động vật, nhất là hệ thần kinh. Một lượng nhỏ alkaloid cũng có thể gây chết người.
Chất này trong lá ngón được hấp thu rất nhanh qua đường tiêu hóa chỉ từ 5-30 phút. Thời gian tử vong trung bình từ 1-7 tiếng.
Nghiên cứu duy nhất về lá ngón tiến hành tại khoa Sinh, Đại học Đà Lạt, cho thấy giã lá ngón thành nước [10 g lá , 10 ml nước] cho chuột uống 3 giọt, sau 9 phút chuột chết vì co giật. Con người chỉ cần ăn ba lá hoặc một lá với một chút rượu sẽ mất mạng.
Chuyên gia lưu ý lá ngón không những rất giống mà còn mọc gần nhiều cây thuốc và rau ăn nên dễ dẫn đến sự nhầm lẫn gây hậu quả chết người.
Chúng ta chỉ cần ngắt lá, bẻ cành, để chất nhựa độc dính vào tay rồi vô tình tiếp xúc với đồ ăn, vết thương hở, lập tức các độc tính sẽ gây ra triệu chứng ngộ độc.
Theo lương y Hồng Minh, độc lá ngón gây tử vong rất nhanh vì độc tính nội tại quá mạnh.
Người bị ngộ độc lá ngón có các triệu chứng khát nước, đau họng, chóng mặt, hoa mắt, buồn nôn, sau đó dẫn đến mỏi cơ, thân nhiệt hạ, huyết áp hạ, răng cắn chặt, sùi bọt mép, đau bụng dữ dội, tim đập yếu, khó thở, đồng tử giãn và chết rất nhanh do ngừng hô hấp.
Cách xử lý khi bị ngộ độc lá ngón
Theo tiến sĩ, bác sĩ Vũ Đức Định, Trưởng khoa Điều trị tích cực, Bệnh viện E Trung ương, bệnh nhân có biểu hiện của ngộ độc lá ngón, việc đầu tiên chúng ta cần làm là phải kiểm soát ngay các chức năng sống như hô hấp cho bệnh nhân nằm nghiêng, dẫn lưu tư thế, hút đờm rãi và các biện pháp làm thông thoáng đường thở, liệu pháp oxy, đặt ống nội khí quản, thở máy nếu cần, duy trì mạch, huyết áp.
Sau đó, chúng ta cần tìm cách loại bỏ chất độc khỏi cơ thể bằng các biện pháp như gây nôn [nếu bệnh nhân tỉnh và hợp tác tốt], rửa dạ dày [nếu bệnh nhân hôn mê phải đặt ống nội khí quản có bóng chèn để tránh sặc phổi].
Bác sĩ có thể cho bệnh nhân dùng than hoạt tính để hấp phụ chất độc còn tồn tại trong đường tiêu hóa.
Các cơn co giật là nguyên nhân gây nên suy hô hấp, tiêu cơ vân cấp, rối loạn nước điện giải và thăng bằng kiềm toan nên phải được khống chế bằng mọi cách. Bên cạnh đó, các biện pháp hồi sức chung cũng cần được tiến hành như hồi sức hô hấp: thở oxy hoặc thở máy qua ống nội khí quản; hồi sức tuần hoàn, đặt ống thông tĩnh mạch trung tâm nếu có thể.
Bệnh nhân được chỉ định dùng các thuốc nâng huyết áp, điều trị các rối loạn nhịp tim, chống suy thận cấp bằng truyền dịch và lợi tiểu liều cao, lọc máu, bồi phụ đủ nước, điện giải và thăng bằng kiềm toan, điều chỉnh các rối loạn khác như rối loạn đông máu [nếu có] cũng như đảm bảo nuôi dưỡng, săn sóc chống loét, kháng sinh chống nhiễm khuẩn.
Đặc điểm nhận dạng cây lá ngón
Theo các tài liệu cổ, lá ngón là một loại dây mọc leo, thân và cành không có lông, trên thân hơi có khía dọc. Lá mọc đối, hình trứng thuôn dài, hơi hình mác, đầu nhọn, phía cuống nhọn hoặc hơi từ, mép nguyên, bóng nhẵn, dài 7-12 cm, rộng 2,5-5,5 cm. Hoa mọc thành chùm ở đầu cành hay ở kẽ lá. Cánh hoa màu vàng. Mùa hoa tháng 6, 8, 10. Quả là một nang, màu nâu hình thon, dài một cm, rộng 0,5 cm. Hạt nhỏ, quanh mép có rìa mỏng màu nâu nhạt, hình thận.
Cách xử lý khi ngộ độc thực phẩm Trong những ngày Tết, nguy cơ ngộ độc thực phẩm tăng cao. Bạn đã biết cách xử lý khi người thân gặp phải trường hợp này?