Xét nghiệm COVID-19 có thể phát hiện SARS-CoV-2 hoặc dấu ấn sinh học của SARS-CoV-2, vi-rút gây nên COVID-19, hoặc các kháng thể mà cơ thể sản sinh sau khi mắc COVID-19 hoặc sau khi tiêm chủng.
Các xét nghiệm về SARS-CoV-2 cho quý vị biết liệu quý vị có đang nhiễm bệnh tại thời điểm làm xét nghiệm hay không. Loại xét nghiệm này được gọi là xét nghiệm "vi-rút" vì nó tìm kiếm tình trạng nhiễm vi-rút. Xét nghiệm kháng nguyên, Xét nghiệm khuếch đại Axit Nucleic [NAAT] và các xét nghiệm khác là xét nghiệm vi-rút.
Các xét nghiệm về kháng thể có thể cho quý vị biết liệu trước đó quý vị có nhiễm vi-rút gây bệnh COVID-19 hay không. Cơ thể quý vị tạo ra kháng thể sau khi bị nhiễm SARS-CoV-2 hoặc sau khi tiêm chủng ngừa COVID-19. Các xét nghiệm này được gọi là xét nghiệm "kháng thể" hoặc "huyết thanh học".
Xét nghiệm là bước rất quan trọng để giúp giảm sự lây lan của COVID-19. Quý vị nên thảo luận về kết quả xét nghiệm với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của quý vị.
Xét nghiệm vi-rút
Xét nghiệm vi-rút cho quý vị biết liệu mình có bị nhiễm SARS-CoV-2, vi rút gây bệnh COVID-19 hay không bằng các mẫu lấy từ mũi hoặc miệng của quý vị. Có hai loại xét nghiệm vi-rút: xét nghiệm nhanh và xét nghiệm trong phòng thí nghiệm. Xét nghiệm COVID-19 là một trong nhiều biện pháp giảm thiểu rủi ro, cùng với tiêm chủng, đeo khẩu trang và giãn cách xã hội, giúp bảo vệ quý vị và những người khác bằng cách giảm nguy cơ lây lan COVID-19.
- Các xét nghiệm tại chỗ - xét nghiệm được thực hiện hoặc đọc kết quả bởi một người không phải là người được xét nghiệm, có thể được thực hiện trong vài phút và có thể bao gồm xét nghiệm kháng nguyên, một số xét nghiệm NAAT, và các xét nghiệm khác..
- Bộ kit tự xét nghiệm là các xét nghiệm nhanh, có thể được thực hiện tại nhà hoặc bất cứ nơi nào, dễ sử dụng và cho kết quả nhanh.
- Các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm có thể mất nhiều ngày để hoàn thành và bao gồm RT-PCR và các loại NAAT khác.
Xét nghiệm kháng thể
Một xét nghiệm kháng thể [còn được gọi là xét nghiệm huyết thanh học] có thể phát hiện kháng thể đối với SARS-CoV-2 trong máu của quý vị. Kháng thể là các protein mà hệ thống miễn dịch của cơ thể tạo ra để giúp chống lại việc nhiễm bệnh và bảo vệ quý vị khỏi bị bệnh trong tương lai.
Không nên sử dụng các xét nghiệm kháng thể để chẩn đoán tình trạng nhiễm bệnh hiện tại, nhưng có thể cho biết quý vị có từng bị nhiễm bệnh trong quá khứ hay không. Các xét nghiệm kháng thể giúp tìm hiểu về cách hệ thống miễn dịch của con người bảo vệ chống lại vi-rút, cũng như tìm hiểu về cách bảo vệ ở cấp độ nhóm dân cư. Nếu quý vị thực hiện xét nghiệm kháng thể sau khi tiêm vắc-xin, quý vị có thể có kết quả xét nghiệm dương tính bởi một số [chứ không phải là tất cả] xét nghiệm kháng thể. Điều này phụ thuộc vào loại kháng thể mà xét nghiệm cụ thể đó phát hiện.
Xét nghiệm kháng thể hiện không được khuyên dùng để xác định:
- Liệu quý vị hiện tại có bị lây nhiễm hay không.
- Liệu quý vị có miễn dịch với SARS-CoV-2 sau khi tiêm phòng COVID-19 hay không.
- Liệu quý vị cần tiêm mũi nhắc lại sau khi tiêm chủng ngừa COVID-19 hay không.
- Liệu quý vị có cần cách ly sau khi đã tiếp xúc với nguồn lây nhiễm nghi ngờ hoặc đã biết về COVID-19 hay không.
Quý vị cần xét nghiệm COVID-19?
Đa phần F0 có kết quả xét nghiệm dương tính với COVID-19 trong vài ngày đầu tiên nhiễm virus. Trong thời gian cách ly điều trị tại nhà theo quy định, tùy theo triệu chứng, thường F0 sẽ âm tính trở lại [trong vòng 5 ngày, hoặc trong vòng 10 ngày]. Và sau đó, có thể quay trở lại cuộc sống bình thường.
Tuy nhiên, đối với một số F0, phải mất từ vài tuần tới vài tháng để có kết quả âm tính trở lại. Thậm chí một số trường hợp vẫn chưa âm tính trở lại dù đã hết các triệu chứng.
Theo CDC Mỹ, F0 chỉ nên xét nghiệm lại sau 5 ngày kể từ khi phát hiện mắc COVID-19. Nếu kết quả dương tính, thì tiếp tục cách ly thêm 5 ngày nữa.
CDC Mỹ: Chỉ cần cách ly 5 ngày với F0 không triệu chứng, đeo khẩu trang hết ngày thứ 10
Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát Bệnh tật [CDC] Mỹ vừa đưa ra hướng dẫn cần phải làm gì trong vòng 10 ngày sau khi có kết quả xét nghiệm dương tính với COVID-19:
- F0 không triệu chứng chỉ cần cách ly 5 ngày kể từ ngày có kết quả xét nghiệm dương tính.
- F0 có triệu chứng có thể không cần phải cách ly sau 5 ngày nếu khỏe lại và không còn sốt trong vòng 24 giờ.
- Khi không còn cách ly, F0 được khuyến cáo tiếp tục đeo khẩu trang cho đến ngày thứ 10 tính từ khi mắc bệnh.
Tuy nhiên, theo CDC Mỹ, F0 vẫn có thể dương tính với COVID-19 cho đến 3 tháng sau nhiễm virus. Trong trường hợp này, thì khuyến cáo cách ly thế nào? Trường hợp kết quả dương tính dai dẳng nghĩa là bạn vẫn chưa khỏi bệnh? Sau đây là những thông tin bạn cần biết.
F0 thường dương tính trong vòng bao nhiêu ngày?
TS. Matt Binnicker, chuyên gia virus học lâm sàng của Mỹ cho biết phần lớn F0 có kết quả xét nghiệm kháng nguyên hay test nhanh dương tính có thể lên tới 10 ngày. Tuy nhiên, khi xét nghiệm PCR, một vài người có kết quả dương tính tới 2 tháng.
Theo thông tin của CDC Mỹ, vào tháng 8/2020, CDC Mỹ cập nhật hướng dẫn cách ly rằng F0 có thể tiếp tục có kết quả xét nghiệm dương tính với COVID-19 lên tới 3 tháng kể từ lần chẩn đoán đầu tiên, tuy nhiên lại không gây lây nhiễm cho người xung quanh nếu đã hoàn toàn khỏe mạnh không triệu chứng.
Sự khác biệt giữa xét nghiệm và kết quả dương tính trong bao lâu tùy thuộc vào từng loại xét nghiệm và độ nhạy của nó.
Theo chuyên gia David Dowdy- Trường Y tế công Johns Hopkins Bloomberg, xét nghiệm PCR tìm kiếm RNA virus, hay vật liệu gene di truyền của virus.
"Kể cả khi virus đã chết, RNA vẫn có thể quẩn quanh đâu đó, vì vậy bạn có thể nhận kết quả dương tính giả [đối với xét nghiệm PCR] cho tới tận 2 tháng sau khi nhiễm virus.", TS. Dowdy nói. "Dù không phải là trường hợp phổ biến, nhưng đây là khả năng có thể xảy ra."
Trong khi đó, xét nghiệm kháng nguyên, hay còn gọi là test nhanh tại nhà, thường tìm kiếm protein cụ thể của virus.
Theo CDC Mỹ, test nhanh thường kém nhạy hơn xét nghiệm PCR. Tuy nhiên, cả 2 loại test đều hiệu quả đối với người có triệu chứng.
Theo CDC, phần lớn F0 sẽ tiếp tục dương tính với xét nghiệm COVID-19 ngay kể cả khi đã khỏi các triệu chứng, vì vậy không nhất thiết phải lo lắng về khả năng lây nhiễm virus cho người khác. Tuy nhiên, đối với người có hệ miễn dịch yếu hoặc mắc các triệu chứng COVID-19 nặng và tiếp tục có kết quả xét nghiệm dương tính với virus thì nên thận trọng.
"Ở một vài người, đặc biệt ở người suy giảm miễn dịch vẫn có thể gây lây nhiễm COVID cho người khác một khoảng thời gian dài hơn, đặc biệt nếu tiếp tục có triệu chứng.", chuyên gia Binnicker lý giải. Theo TS.Dowdy, đó là do "hệ miễn dịch không loại bỏ được virus hiệu quả, cũng có thể khiến F0 lâu có kết quả âm tính trở lại so với thông thường.
Đối với trường hợp này, CDC Mỹ cũng khuyến cáo thời gian cách ly lên tới 20 ngày đối với người suy giảm miễn dịch hoặc mắc các triệu chứng COVID-19 nặng. Những người này cũng được khuyến cáo xét nghiệm COVID-19 khi quyết định bỏ cách ly, tái hòa nhập cộng đồng để tránh lây cho người khác.
F0 đã khỏi các triệu chứng mà vẫn dương tính, nên làm gì?
Theo khuyến cáo của CDC và các chuyên gia y tế Mỹ, khi đã có kết quả xét nghiệm dương tính với COVID-19, F0 không cần làm lại xét nghiệm cho tới 5 ngày sau.
Hết 5 ngày mới nên làm lại xét nghiệm để quyết định kết thúc thời gian cách ly tại nhà hay không.
- Nếu tiếp tục dương tính, F0 nên cách ly thêm 5 ngày nữa.
- Người suy giảm miễn dịch hay người mắc triệu chứng COVID-19 nặng cũng có thể xét nghiệm vào cuối thời điểm cách ly.
Theo TS.Dowdy, nếu bạn mắc COVID-19 rồi khỏi bệnh, nhưng sau đó bắt đầu triệu chứng trở lại, thì nên test nhanh. Tuy nhiên, trong trường hợp này, cũng có thể xảy ra khả năng kết quả dương tính giả.
CDC không khuyến cáo xét nghiệm lại [nhất là xét nghiệm PCR] trong vòng 3 tháng kể từ lần xét nghiệm trước đó. Theo chuyên gia Binnicker, F0 nếu phải xét nghiệm lại trong vòng 3 tháng kể từ lần xét nghiệm trước, thì chỉ cần làm test nhanh mà thôi. Theo ông, do xét nghiệm phân tử thường có khả năng để lại kết quả dương tính dài lâu [do một số mảnh RNA virus còn sót lại], nên F0 không nên sử dụng xét nghiệm PCR để quyết định xem đã khỏi bệnh hay chưa.
Đối với người cần kết quả xét nghiệm âm tính để có thể đi du lịch, CDC khuyên F0 khỏi bệnh cần có giấy tờ của cơ sở y tế xác nhận đã khỏi bệnh. Tuy nhiên, theo TS.Dowdy, trong một vài trường hợp, chỉ đơn giản bằng cách tiêm phòng vaccine, bạn cũng có thể không cần phải trình kết quả xét nghiệm âm tính.
Hậu COVID-19 ở trẻ nhỏ: Đi khám hay tự chữa?