Theo BS Đinh Thế Tiến, khoa Nội tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Đức Giang, tiếp nối sau thủy đậu, bệnh sởi, gần đây "nạn nhân" tiếp theo của việc truyền tai "kiêng tắm" là COVID-19.
BS Tiến cho hay giữ vệ sinh cơ thể sạch sẽ, ăn uống lành mạnh và tập thể dục đều đặn là nền tảng của một cơ thể khỏe mạnh. Thực tế, có những "lời đồn" bệnh COVID-19 nặng lên sau một lần tắm gội là không có cơ sở. Miền Bắc đang trong những ngày thời tiết rét đậm, rét hại, bác sĩ Tiến khuyến cáo các F0 điều trị tại nhà hãy đảm bảo vệ sinh cá nhân sạch sẽ, giữ ấm cơ thể.
Dù truyền tai nhau kiêng tắm gội, nhưng nhiều người lại "hâm mộ quá đà" xông lá để ra nhiều mồ hôi, hạ sốt, thông mũi... Trong Đông y, xông là biện pháp giúp một số người bị viêm đường hô hấp do virus giảm cảm giác khó chịu, đỡ mệt mỏi.
Các bác sĩ nói không cần thiết lạm dụng thái quá việc xông lá, không xông toàn thân, xông quá lâu. Nếu lạm dụng, thực hiện xông không đúng cách sẽ gây mất nước nhiều làm cơ thể mệt mỏi hơn. Xông nhiều, xông quá lâu cũng tổn thương niêm mạc hô hấp, sẽ là yếu tố thuận lợi bội nhiễm vi khuẩn giai đoạn sau.
Một số người khi mới có kết quả test nhanh dương tính đã vội vàng tìm mua ngay các loại thuốc như thuốc kháng virus, kháng sinh, chống đông, kháng viêm... dù cơ thể chưa có triệu chứng bệnh hoặc triệu chứng nhẹ.
Theo BS Đồng Phú Khiêm - Phó Trưởng khoa Hồi sức tích cực thuộc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, các thuốc kháng virus dùng không đúng đối tượng không có tác dụng dự phòng nhiễm nặng, hay ngăn ngừa biến chứng hậu COVID-19 sau khỏi bệnh. Chưa kể, uống sớm quá hoặc không đúng chỉ định có tác dụng phụ không mong muốn về sau.
Đặc biệt với thuốc kháng virus Molnupiravir chống chỉ định với F0 dưới 18 tuổi, phụ nữ đang mang thai hoặc có kế hoạch mang thai, người có bệnh lí nền về gan, thận...
Với thuốc kháng viêm, chống đông, kháng sinh, theo BS Khiêm, đây là các thuốc có tác dụng điều trị cho bệnh nhân COVID-19 cần nhập viện [bị nặng].
Với thuốc chống viêm nhóm corticoid, thuốc chống đông, BS Khiêm khuyên tuyệt đối F0 điều trị ở nhà không mua, không tích trữ, không tuỳ tiện sử dụng. Việc dùng các thuốc này không đúng chỉ định vừa không có lợi mà còn có tác dụng phụ.
Ví dụ, thuốc có Corticoid gây suy giảm miễn dịch và nguy cơ gây nặng hơn nếu không dùng đúng thời điểm; gây rối loạn chuyển hoá, mất kiểm soát đường huyết ở người tiểu đường, tăng huyết áp…
Thuốc chống đông chỉ có lợi chỉ có lợi cho bệnh nhân nặng cần nhập viện, với người nhẹ, uống thuốc chống đông làm tăng nguy cơ chảy máu.
Với thuốc kháng sinh, BS Khiêm khẳng định COVID-19 là bệnh do virus gây ra, kháng sinh không có tác dụng trên virus. Nhiều nghiên cứu chỉ ra bằng chứng khoa học, tỷ lệ người mắc COVID-19 đồng nhiễm vi khuẩn đi kèm vô cùng thấp [1/1.000]. Do đó, người dân không cần mua dự trữ kháng sinh, không dùng kháng sinh tràn lan, gây tác dụng phụ không mong muốn.
Một số sản phẩm được quảng cáo tăng cường miễn dịch, sức đề kháng, thực tế theo BS Khiêm có rất ít bằng chứng chứng minh có hiệu quả ngăn ngừa COVID-19 nặng; không được vào các khuyến cáo, hướng dẫn, quản lý điều trị hay dự phòng bệnh nhân COVID-19 của Việt Nam hay thế giới.
"Cá nhân tôi khuyến cáo không nên mua, dự trữ, dùng các loại sản phẩm này vì hiệu quả của các sản phẩm chưa rõ ràng, trong khi lại tốn kém" - BS Khiêm nhấn mạnh.
Theo PGS.TS Đỗ Duy Cường, Giám đốc Trung tâm Bệnh nhiệt đới Bệnh viện Bạch Mai, việc liên tục xét nghiệm COVID-19 là điều không cần thiết với F0 điều trị tại nhà và các F1.
Với F1 mới tiếp xúc với F0 chưa cần xét nghiệm ngay vì virus cần có thời gian nhân lên trong cơ thể. Theo hướng dẫn mới nhất của Bộ Y tế vừa ban hành ngày 21/2, với F1 chỉ xét nghiệm 1 lần vào ngày thứ 5 cách ly tại nhà [với người đã tiêm ít nhất 2 mũi] hoặc ngày thứ 7 [nếu chưa tiêm hoặc chưa đủ 2 mũi]. Ngoài ra, việc xét nghiệm với F1 cũng nên làm khi có triệu chứng.
Với F0 theo dõi tại nhà không nên test nhiều, chỉ cần test lại sau 7 ngày vì nồng độ virus chỉ thay đổi ở ngày thứ 7.
Bình thường, một chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt hợp lý, đúng khoa học sẽ giúp cho cơ thể khỏe mạnh, tăng sức đề kháng, phòng ngừa và chống lại bệnh tật. Khi mắc COVID-19, chú trọng tới dinh dưỡng và sinh hoạt sẽ giúp người bệnh mau hồi phục hơn. Sau đây là một số lưu ý với người bệnh:
1. Kiêng ăn nhiều đồ chiên xào, nhiều dầu mỡ, thực phẩm chế biến sẵn...
Theo ThS.BS. Nguyễn Văn Tiến - Trung tâm Giáo dục Truyền thông Dinh dưỡng - Viện Dinh dưỡng Quốc gia, người bị COVID-19 thường mệt mỏi, chán ăn vì vậy, cần ăn nhiều lần trong ngày, khoảng 5 bữa/ngày, tránh ăn quá no có thể gây khó thở. Các món ăn chế biến ở dạng mềm, thái nhỏ, hầm kỹ để dễ tiêu hóa và hấp thu.
Người bị COVID cần kiêng món ăn chiên, rán, nướng bởi các món này sẽ gây khó tiêu, mệt mỏi thêm cho cơ thể. Nên thay thế bằng các món luộc, hấp, nấu. Nguyên tắc dinh dưỡng là cân đối và đầy đủ năng lượng, đủ các nhóm chất dinh dưỡng.
Cháo thịt nạc bí đỏ dễ tiêu hóa phù hợp với người mắc COVID khi sốt, đau đầu, mệt mỏi
2. Kiêng tắm nước lạnh, tắm khi mệt nặng hoặc bản thân có thêm bệnh nền
TS. BS Quan Thế Dân, người từng tham gia hỗ trợ điều trị bệnh nhân COVID-19 tại Bình Dương, khuyên người bị COVID-19 nên cẩn thận trong việc xông, tắm. Ông nhấn mạnh: Người suy nhược nặng, người huyết áp thấp, đang mắc các bệnh tim gan thận nặng không nên tắm mà dùng biện pháp tắm khô: lau người nhanh rồi thay quần áo.
Đối với người bệnh COVID-19 nói chung, chỉ nên tắm 2 ngày 1 lần, tắm nhanh, có thể tận dụng nồi lá xông, xông xong rồi tắm nhanh trong 5 – 10 phút, lau khô người. Không xông hơi hoặc tắm nhiều lần trong ngày vì cũng chẳng làm khỏe hơn mà còn gây hại. Xông hơi quá nhiều lần gây mất mồ hôi, mất các chất muối trong cơ thể, làm rối loạn chuyển hóa, cơ thể càng yếu hơn.
Theo Thạc sĩ, bác sĩ Kiều Xuân Thy [Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM cơ sở 3] : Với khí hậu phương Nam, người bệnh COVID-19 có thể vệ sinh thân thể với nước ấm, không tắm gội bằng nước lạnh, tránh tắm bồn trong thời gian đang bệnh [không ngâm toàn thân trong bồn tắm]. Gội đầu với nước ấm.
Sau tắm gội nên lau khô thân thể và tóc bằng khăn bông, tránh dùng quạt, đứng nơi có gió để phòng ngừa cảm nhiễm phong hàn. Thời gian tắm gội không nên quá lâu [chia tắm và gội vào thời gian riêng], vệ sinh vào buổi sáng hoặc chiều sớm và tránh ban đêm.
Người mắc COVID-19 nên kiêng tắm nước lạnh và ngâm mình trong bồn tắm trong thời gian bị bệnh
3. Kiêng nằm trên giường suốt ngày
Dù mệt mỏi, người mắc COVID-19 nên cố gắng vận động trong khả năng. Trong Tài liệu Hướng dẫn Chăm sóc người nhiễm COVID-19 tại nhà do Bộ Y tế ban hành, chuyên gia y tế khuyên người bệnh cần vận động hợp lý, tập luyện tăng cường chức năng hô hấp và vận động hàng ngày với tinh thần lạc quan để cải thiện sức khỏe. Tập luyện, vận động trong giai đoạn này sẽ giúp người bệnh giãn nở lồng ngực, tăng thông khí ra vào phổi, hô hấp tốt hơn; Tống thải đờm với các trường hợp có tăng tiết đờm; Tăng cường khả năng vận động và các cơ tham gia hô hấp; Ngăn chặn suy giảm thể chất, cải thiện tinh thần. Một số bài tập thở, vận động được khuyên dùng cho người bệnh COVID-19 gồm: Các bài tập thở, vận động tại giường, tập giãn cơ, tập thể lực tăng sức bền.
Trong quá trình tập luyện nếu xuất hiện các biểu hiện bất thường: mệt, khó thở hay đau ngực tăng cần dừng tập và theo dõi cơ thể. Nếu các biểu hiện này tăng lên cả khi nghỉ cần báo ngay cho nhân viên y tế để được theo dõi kịp thời.
4. Kiêng căng thẳng, lo lắng
Người mắc COVID-19 cần giữ tinh thần lạc quan, thực hành thiền và các bài tập thở hàng ngày
Thời điểm bạn nhận kết quả test COVID-19 dương tính là thời điểm khó tránh được sự lo lắng và căng thẳng. Lo sợ bệnh COVID-19, lo lắng cho người thân, căng thẳng bởi các vấn đề phát sinh do tình trạng dương tính với SARS-CoV-2… Các nghiên cứu đã chứng minh sự lo lắng, căng thẳng không có lợi cho sức khỏe, khiến cho hệ miễn dịch suy yếu, ảnh hưởng cả sức khỏe tinh thần lẫn thể chất.
Trong Hướng dẫn Chăm sóc người nhiễm COVID-19 tại nhà, Bộ Y tế chỉ rõ nguy cơ của người mắc COVID-19 khi rơi vào tình trạng căng thẳng tinh thần như: Mất ngủ, khó ngủ, khó tập trung; Ăn uống kém, chán ăn; Các bệnh mạn tính [như bệnh dạ dày, tim mạch…] trở nên trầm trọng hơn; Các bệnh tâm thần có thể trầm trọng hơn; Dễ gia tăng uống rượu, hút thuốc hoặc sử dụng các loại thuốc khác nhiều hơn…
Để ứng phó với căng thẳng tinh thần, người mắc COVID-19 nên: Tránh xem, đọc hoặc nghe những câu chuyện tin tức về dịch COVID-19, nhất là trên các mạng xã hội… Hít thở sâu hoặc thực hành thiền hàng ngày; Dành thời gian nghỉ ngơi thư giãn. Cố gắng thực hiện một vài hoạt động mà bản thân yêu thích như: đọc sách, vẽ, xem phim, nghe nhạc, làm mô hình, nấu ăn [nếu có thể]… Tăng cường giao tiếp, kết nối với những người khác. Chia sẻ về những lo lắng của bản thân với bạn bè, bác sĩ…