Tổ chức cho trẻ làm quen tác phẩm văn học

PHƯƠNG PHÁP HƯỚNG DẪN TRẺ LÀM QUEN VỚI TÁCPHẨM VĂN HỌCGIÁO TRÌNHPHƯƠNG PHÁP HƯỚNG DẪN TRẺLÀM QUEN VỚI TÁC PHẨM VĂN HỌC[Được thẩm định tại Hội đồng khoa học theo Quyết định số 170A mgày 20tháng 5 năm 2006 của Trường Cao đẳng Sư phạm Mẫu giáo Trung ương 3 –Trung tâm Ứng dụng]Tác giả: ThS. Ngô Thị Thái SơnVỚI BẠN ĐỌCBạn đang có trong tay một trong số 18 giáo trình và tuyển tập của bộ tài liệuđào tạo giáo viên mầm non do tập thể giảng viên Khoa Sư phạm Mầm nontrường Trường Cao đẳng Sư phạm Mẫu giáo Trung ương 3 biên soạn.Giáo trình "Phương pháp hướng dẫn trẻ làm quen với tác phẩm vănhọc ở trường mầm non" chứa đựng không chỉ những thông tin cập nhật về cơsở và cách thức vận dụng các phương pháp và hình thức tổ chức cho trẻ làmquen với văn học còn còn cả những hoạt động để giúp bạn từng bước tựmình nắm bắt nội dung bài học.Giáo trình gồm hai phần với tổng số 10 bài học. Mỗi bài học là một đơnvị trọn vẹn, được bắt đầu bằng những nhục tiêu cần đạt. Bạn có thể căn cứnhững mục tiêu bài học để tự mình đánh giá kết quả học tập của bản thânsau mỗi bài.Mục THỰC HÀNH là hoạt động dành cho bạn. Những bài tập nhỏ sẽgiúp bạn tích cực đồng hành cùng tác giả, từng bước đi tới nhục tiêu bài học.Trong mục TÌM ĐỌC là những tài liệu rất cần cho bạn Hãy đừng bỏ quatài liệu nào trước khi chuyển qua phần sau cùng của bài.Ở hầu hết các bài, trong mục CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP, ngoài câu hỏinâng cao là bài tập với yêu cầu lập dàn ý. Khi thực hiện bài tập này, bạn cốgắng nhớ lại bài học. Thực hiện đúng, không chỉ giúp bạn nắm chắc bài họcmà còn tạo cơ hội để bạn tự rèn miện tự nhớ và nâng dần khả năng khái quáthoá. Nếu có thể, bạn đừng ngần ngại làm cho sơ đồ thêm chi tiết.Chúng tôi rất vui ngừng nhận được những ý kiến xây dựng của bạn.Xin chân thành cảm ơn và chúc bạn thành công!TÁC GIẢMỤC TIÊU CHUNGKhi làm việc với tài liệu này, người học sẽ nắm được những kiến thứcvà kĩ năng về phương pháp hướng dẫn trẻ làm quen với TPVH trong trườngMN. Cụ thể là:1. Hiểu được vai trò của văn học và nhiệm vụ của việc cho trẻ làm quenvới TPVH và kịch ở trường MN.2. Hiểu được những tri thức khoa học về đặc điểm cảm thụ văn hóc vàkhả năng sáng tạo của trẻ trong quá trình làm quen với TPVH.3. Trình bày và vận dụng được những tri thức khoa học về hình thức,phương pháp, biện pháp tổ chức môi trường và tổ chức các dạng hoạtđộng cho trẻ làm quen với TPVH ở trường MN.4. Lựa chọn, phối hợp, lồng ghép các hoạt động thích hợp cho trẻ trongquá trình tổ chức cho trẻ làm quen với văn học.5. Lập được kế hoạch tổ chức và thiết kế môi trường giáo dục cho trẻ làmquen TPVH đảm bảo tính thẩm mĩ, khích lệ và tạo điều kiện để trẻ nângcao khả năng cảm thụ và khả năng tham gia vào quá trình khám phá,thể nghiệm về TPVH ở trường MN.6. Tự trau dồi năng lực cảm thụ văn học và khả năng diễn đạt bằng ngônngữ truyền cảm.7. Có năng lực quan sát, phân tích và đánh giá trẻ trong quá trình làmquen với TPVH. Từ đó, có thể vận dụng, đề ra kế hoạch và phươngpháp để xử lí nhằm dạt được yêu cầu kích thích tính tích cực và nângcao khả năng cảm thụ văn học, khả năng sử dụng ngôn ngữ văn họctrong các hoạt động [giao tiếp, kể chuyện...] cho trẻ MN.8. Hình thành và phát triển lòng say mê, ham thích học hỏi, tìm tòi khámphá cái mới trong học tập để nắm vững và vận dụng được các hìnhthức, phương pháp, biện pháp tổ chức môi trường và quá trình cho trẻMN làm quen với văn học. Tin tưởng vào sự thành công của bản thântrong học tập và nghề nghiệp.NHỮNG CHỮ VIẾT TẮTCSGD: chăm sóc giáo dụcNXBGD: nhà xuất bản Giáo dụcMGB: mẫu giáo béMGN: mẫu giáo nhỡMGL: mẫu giáo lớnMN: mầm nonTPVH: tác phẩm văn họcHĐC: hoạt động chungHĐG: hoạt động gócPhần 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNGPhần này gồm các bài trình bày về những vấn đề cơ sở của việc đề racác phương pháp và hình thức tổ chức cho trẻ làm quen với TPVH ở trườngMN. Vì thế nghiên cứu các bài ở phần này, bạn sẽ:1. Hiểu được vai trò cửa văn học và nhiệm vụ của việc cho trẻ làmquen với TPVH ở trường MN.2. Hiểu được những tri thức khoa học về đặc điểm cảm thụ văn học vàkhả năng sáng tạo của trẻ trong quá trình làm quen với TPVH.3. Trình bày được những tri thức khoa học về các phương pháp vàhình thức tổ chức cho trẻ làm quen vô TPVH ở trường MN.Bài 1: Ý NGHĨA CỦA VĂN HỌC TRONG VIỆC GIÁO DỤC TRẺ NHIỆM VỤ CỦA VIỆC TỔ CHỨC CHO TRẺ LÀM QUEN VỚI TPVH“Chắc chắn tôi không thể nào truyền đạt lại cho được thật đầy đủ và rõràng nỗi kinh ngạc của tôi lớn lao như thế nào, khi tôi cảm thấy rằng hầu nhưmỗi quyển sách mở ra trước mắt tôi cánh cửa nhìn vào một thế giới lạ kì,chưa từng biết, kể cho tôi nghe về những con người, những tình cảm, nhữngsuy nghĩ và những mối quan hệ mà xưa nay tôi chưa từng thấy, từng hay.”[A.M. Gorki, "Tôi đã học như thế nào?"]Văn học với sức hấp dẫn hì lạ mà A.M Gorhi nói tới trên đây sẽmang lại lợi ích gì cho trẻ thơ; Nhiệm vụ của việc tổ chức hoạt động chotrẻ làm quen với TPVH ở trường MN là gì?Bài này sẽ giúp bạn:1. Trình bày và lấy được ví dụ ninh hoạ về vai trò của văn học trong sựphát triển toàn diện của trẻ.2. Trình bày và giải thích được các nhiệm vụ cơ bản của việc tổ chứchoạt động cho trẻ làm quen với TPVH ở trường MN.Ý NGHĨA CỦA VĂN HỌC TRONG VIỆC GIÁO DỤC TRẺTHỰC HÀNHTừ những kiến thức về đặc điểm tâm lý của trẻ MN và kiến thức vănhọc đã biết của bản thân, theo bạn, văn học có thể mang lại cho trẻ thơnhững lợi ích gì?Văn học là món ăn tinh thần không thể thiếu của trẻ thơ Mỗi TPVH: vớinội dung lí thú cùng những hình tượng nghệ thuật trong sáng, luôn có sức lôicuốn sự chú ý, đem lại niềm vui thích cho trẻ nhỏ, đồng thời cũng mang lạinhững tác dụng giáo dục lớn lao. Vì thế, từ lâu, văn học được xem như là mộttrong những phương tiện giáo dục trẻ phát triển toàn diện về nhận thức, đạođức và thẩm mĩ.Văn học góp phần giáo dục nhận thức cho trẻVăn học là tấm gương phản ánh muôn mặt hiện thực cuộc sống. Cuộcsống ấy bao gồm cả thế giới tự nhiên và xã hội. Những chuyện kể, truyện dângian, những bài thơ hiện thực vừa sức là một trong các hình thức nhận thứcthế giới của trẻ, giúp trẻ mở rộng sự hiểu biết về thế giới xung quanh.Ở tuổi nhà trẻ, thông qua việc làm quen với các tác phẩm có nội dungđơn giản, gần gũi, trẻ nhỏ sẽ được cung cấp một số kiến thức đơn giản vềthiên nhiên và sinh hoạt xã hội xung quanh, củng cố và tổng hợp những kiếnthức của các bài học khác. Từ đó, vốn hiểu biết và vốn từ của trẻ ngày càngđược phong phú và chính xác hơn. Ví dụ: trứng vịt thì nở ra vịt con ["Quảtrứng"], lửa thì ấm áp ["Thồ ngoan], trái thị thì có mùi thơm ["Quả thị"], Vịt thìbiết bên, gà thì dùng chân bới được đất ["Đôi bạn khô"], chim thì có cánh vàbay trên trái, cá thể bơi dưới tước [chim và cá], gà thì ăn thóc [thơ "Con gà"]hoa cà thì có màu tim tím, hoa huệ có màu trắng ["Hoa nở"]...Ở tuổi mẫu giáo, ý nghĩa của việc mở rộng sự hiểu biết cho trẻ về vănhọc ở mỗi lĩnh vực bao gồm việc trang bị một số kiến thức như sau:Về tự nhiên:Các tác phẩm viết về đề tài này đã thông qua các hình tượng nghệthuật có khi là nhỏ bé, ngộ nghĩnh, có lúc là kì ảo, bất ngờ để giúp trẻ:+ Làm quen và có được những hiểu biết ban đầu một cách khoa học,chính xác theo quan niệm duy vật biện chứng về các hiện tượng thiên nhiên,về đặc điểm thời tiết và các mùa trong năm.+ Cung cấp, củng cố, mở rộng sự hiểu biết về tên gọi, đặc điểm màusắc, hình dáng, đặc điểm thức ăn, môi trường sống và quá trình sinh trưởngcủa các loài cây và con trong thế giới động vật và thực vật.THỰC HÀNHBạn hãy kể tên các TPVH viết về đề tài thiên nhiên về súc vật và cỏ câycó trong chương trình Chăm sóc - giáo dục trẻ từ 3 đến 6 tuổi mà bạn biết vàxác định ý nghĩa của chúng trong việc mở rộng sự hiểu biết cho trẻ về thế giớithiên nhiên?Về xã hội:Thần thoại và truyền thuyết cùng các bài đồng dao dân gian, với nhữngnhững hình tượng bay bổng, kì vĩ sẽ đem lại cho trẻ sự hiểu biết về cuộcsống lao động và đấu tranh chống thiên nhiên, chống ngoại xâm, cùng cácphong tục, tập quán của cha ông ta từ xa xưa. Truyện đồng thoại, truyện ngắnvà các bài thơ viết về đề tài sinh hoạt xã hội sẽ cung cấp những hiểu biết vềcác chuẩn mực đạo đức của con người và hiện thực cuộc sống sôi động đangdiễn ra trong xã hội của chúng ta.THỰC HÀNHBạn hãy thử nêu ý nghĩa của việc mở rộng sự hiểu biết cho trẻ về xãhội qua các truyện "Thánh Gióng", "Sơn Tinh Thuỷ Tinh, "Sự tích bánh chưngbánh dày", "Bác Gấu Đen và hai chú Thỏ", "Chú Dê Đen"... [Chương trìnhCSGD từ từ 3 đến 6 tuổi]Về ngôn ngữ và các quá trình tâm líCó thể nói rằng, việc cho trẻ làm quen với TPVH ở trường MN mang lạiý nghĩa lớn lao trong việc góp phần phát triển năng lực nhận thức cho trẻ. Bởivì, quá trình này góp phần phát triển ngôn ngữ và phát triển các quá trình tâmlí của trẻ.Văn học dùng ngôn ngữ làm chất liệu để xây dựng các hình tượngnghệ thuật phản ánh hiện thực của cuộc sống. Trẻ nhỏ do chưa biết chữ nênviệc tiếp nhận TPVH phải thông qua người lớn. Khi nghe đọc, kể TPVH, trẻcần phải tưởng tượng tái tạo các hình ảnh được ngôn ngữ thể hiện, phải sắpxếp, phân tích các hình ảnh đã tường tượng ra để hiểu và đánh giá đúng vềcác hình tượng nghệ thuật trong tác phẩm. Vì thế, có thể nói rằng, quá trìnhtiếp nhận, lĩnh hội giá trị của TPVH sẽ tạo điều kiện cho trẻ có cơ hội pháttriển khả năng chú ý, xúc cảm tướng tượng, tư duy, trí nhớ. Trong quá trìnhnày, trẻ cũng được phát triển khả năng nghe, nói và phát triển vốn từ cả về sốlượng và chất lượng. Đồng thời, trẻ cũng học được nhiều mẫu câu, nhiềucách diễn đạt súc tích, mạch lạc. Các nhà giáo dục từ lâu đã khẳng định rằng,ngôn ngữ nghệ thuật có ảnh hướng lớn lao đến sự phát triển ngôn ngữ [baogồm cả phát âm, ngữ pháp và vốn từ] của trẻ.Văn học có vai trò quan trọng trong việc góp phần mở rộng sựhiểu biết về thế giới xung quanh, đồng thời góp phần phát triển năng lựcnhận thức cho trẻ.Văn học góp phần giáo dục đạo đức cho trẻTPVH luôn mở ra trước mắt trẻ một thế giới tâm hồn phong phú, khơigợi và kích thích trẻ đến với những đặc tính riêng biệt của nhân cách và bướcvào thế giới nội tâm của các nhân vật. Chính trong quá trình làm quen với cácTPVH, trẻ sẽ làm quen và học cách biết đồng cảm với các nhân vật trong mỗitác phẩm, đồng thời, bắt đầu chú ý tới thái độ, linh cảm của những người gầngũi xung quanh. Đây chính là cơ sở để dần hình thành những xúc cảm, tìnhcảm lành mạnh ở trẻ. "Thực tế đã chỉ ra rằng, những đứa trẻ được giáo dụcdựa trên những tấm gương thông qua những hình tượng nhân vật văn họcđiển hình, mẫu mực về tính nhân văn thì trong các câu chuyện của mình, trẻluôn thể hiện mình là người công bằng, hay bảo vệ những người bị xúc phạm,yếu đuối và lên án những kẻ độc ác. "Việc cho trẻ làm quen với văn học thường được bắt đầu bằng cáchhướng dẫn trẻ làm quen với các TPVH dân gian, như ca dao, tục ngữ, cáctruyện thần thoại và cổ tích... Sau đó là những truyện ngắn, những bài thơphù hợp, gần gũi với trẻ. Các TPVH dân gian mang đến cho trẻ nhỏ nhữngbài học gì?Thần thoại, thể loại văn học ra đời sớm nhất của con người, với nhữnghình tượng kì vĩ, bay bổng, giàu tính thẩm mĩ, cùng các vị thần và bán thần sẽgóp phần chắp cánh cho trí tưởng tượng và nuôi dưỡng ước mơ của trẻ.Truyền thuyết, với những nhân vật lịch sử trong đấu tranh của dân tộcchống giặc ngoại xâm, là một trong những phương tiện giáo dục truyền thốngyêu nước, lòng tự hào dân tộc, lòng biết ơn, cảm phục của trẻ nhỏ với cácanh hùng có công trong công cuộc giữ gìn và bảo vệ Tổ quốc.Truyện cổ tích dân gian, với lối kết thúc có hậu cùng những nhân vậtchính diện luôn chăm chỉ lao động, giàu lòng dũng cảm, luôn bảo vệ nhữngngười bất hạnh, nghèo khổ, và với nội dung tư tưởng sâu sắc, sẽ mang lạicho trẻ nhỏ những bài học về lòng nhân hậu, về tình bạn chân thành, lòngdũng cảm và sự lạc quan. Những nội dung này sẽ góp phần hình thành ở trẻthái độ biết chia sẻ, cảm thông, đồng tình, yêu mến cái thiện, lên án và phảnđối sự bất công.Ca dao dân gian luôn ngợi ca lao động và cảnh đẹp của quê hương đấtnước, ngợi ca tình cảm yêu thương, gắn bó của mọi người trong gia đình vàcộng đồng sẽ mang lại cho trẻ những bài học đầu tiên, cần thiết về tình yêuquê hương, tình yêu lao động, tình yêu cha mẹ, ông bà và những người thân.Qua bao nhiêu thế kỉ, truyện kể và thơ ca dân gian đã khéo léo vàtình cảm giúp cho trẻ nhỏ gần gũi với vốn văn hoá cao quý của dân tộc.THỰC HÀNHBạn hãy nêu một TPVH dân gian Việt Nam có thể kể cho trẻ nghe màbạn yêu thích. Theo bạn tác phẩn đó mang lại ý nghĩa gì về việc giáo dục đạođức cho trẻ nhỏ?Các TPVH viết dành cho trẻ em mang lại ý nghĩa gì? Các bài thơ, câuchuyện viết về đề tài sinh hoạt, về người thật việc thật, về lãnh tụ... luôn thểhiện những mong muốn chân thành của các nhà văn, nhà thơ đối với trẻ. Họmong sao cho trẻ nhỏ lớn lên sẽ là những người khoẻ mạnh, có những phẩmchất tốt đẹp của con người mới theo năm điều Bác dạy, biết yêu kính và nhớơn các anh hùng và lãnh tụ của dân tộc.Các tác phẩm viết về súc vật, cỏ cây mang lại cho trẻ những bài học vềtình yêu và thái độ biết chăm sóc, bảo vệ thiên nhiên cùng súc vật, cỏ câytrong thế giới xung quanh.Có thể nói rằng, "...TPVH thiếu nhi giúp trẻ xác lập một thái độ đối vớicác hiện tượng của cuộc đời xung quanh, đối với các hành vi của con ngườivà giúp cho việc giáo dục những cơ sở về đạo đức cộng sản chủ nghĩa. [V.VSeptsenko - "Đọc và kể chuyện văn học ở vườn trẻ"] Cùng với ý nghĩa to lớntrong việc hình thành ở trẻ những phẩm chất tốt đẹp, cần có của mỗi conngười, việc tiếp nhận TPVH còn giúp trẻ cảm nhận được vẻ đẹp ngân vangvề âm thanh và ý nghĩa của từ, của câu trong ngôn ngữ dân tộc. Từ đó gópphần hình thành ở trẻ tình cảm yêu mến, trân trọng và giữ gìn tiếng Việt. Vìthế, cần giáo dục lòng yêu ngôn ngữ nghệ thuật cho trẻ nhỏ từ tuổi ấu thơ.Đây chính là cơ sở giúp trẻ giữ mãi tình yêu đối với văn học nước nhà. Nhiềunhà giáo dục MN đã nhận định rằng, tình yêu thiên nhiên vốn là khởi điểm củalòng yêu nước, còn tình yêu tiếng mẹ đẻ sẽ có vai trò to lớn trong việc giáodục tình yêu Tổ quốc cho trẻ.Bằng tiếng nói riêng của mình, văn học tác động vào trái tim giàutình cảm của trẻ thơ một cách nhẹ nhàng, tự nhiên nhưng sâu sắc để rồidạy trẻ bao điều hay và lẽ phải. Đó chính là những bài học đầu tiên vềđạo đức nhưng cơ bản, cần có ở mỗi con người trong suốt cuộc đời.Văn học góp phần giáo dục thẩm mĩ cho trẻVăn học ảnh hưởng to lớn đến việc giáo dục thẩm mĩ cho trẻ.Trước hết, thông qua việc làm quen với các TPVH, trẻ cảm nhận đượcvẻ đẹp ngân vang cả về âm thanh và ngữ nghĩa của ngôn ngữ văn học, cảmnhận được vẻ đẹp trong các những hình tượng nghệ thuật tươi sáng, trongnhững vần thơ giàu nhạc điệu và chuẩn xác, biểu cảm. Từ đó, trẻ cảm nhậnđược vẻ đẹp của cuộc sống, của thiên nhiên và hành vi ứng xử của conngười trong giao tiếp trong cuộc sống nói chung. Đồng thời văn học cũng giúptrẻ nhận ra được và phê phán, tránh xa những điều chưa hay, chưa đẹp trongtình cảm, trong cách cư xử hằng ngày của con người.Có thể bắt gặp hàng loạt những bài thơ, câu chuyện có trong chươngtrình truyện - thơ như "Hoa kết trái", "Trăng ơi... từ đâu đến", "Trăng sáng","Bác Gấu đen và hai chú Thỏ", "Củ cải trắng"... tạo được sức hấp dẫn và lôicuốn trẻ bởi những hình ảnh trong sáng, từ ngữ giàu âm thanh và nhịp điệu,bởi những hình tượng nhân vật vừa quen thuộc vừa lạ lẫm. Và rồi từ đó, bằngchính trái tim mình, trẻ sẽ tiếp nhận vẻ đẹp của sự phong phú về tên gọi vàmàu sắc của các loại hoa trong thiên nhiên, vẻ đẹp của ánh trăng, vẻ đẹp củalòng tết và sự vị tha, của sự quan tâm và thái độ ân cần biết chia sẻ và sẵnsàng giúp đỡ người khác khi khó khăn, hoạn nạn...Khẳng định ý nghĩa giáo dục thẩm mĩ của văn học, A.B. Zapadogiet,nhà tâm lí học trẻ em [người Nga] đã viết: "ý nghĩa to lớn của giáo dục thẩmmĩ hợp lí thông qua việc cho trẻ làm quen với văn học không chỉ ở chỗ nóhình thành ở trẻ kiến thức, kĩ năng hoặc quá trình tâm lí riêng lẻ mà ở chỗ nóthay đổi thái độ của trẻ đối với hiện thực khách quan, tác động đến sự hìnhthành các động cơ hoạt động cao hơn. "Văn học là phương tiện giao tiếp, giải trí và liệu pháp y tếNội dung của các TPVH được làm quen cùng nhưng cảm xúc dâng tràovề các hình tượng nhân vật trong tác phẩm có tác dụng giải toả những khóchịu, buồn bực trước đó, đồng thời thúc đẩy trẻ có nhu cầu chia sẻ, tròchuyện cùng cô và bạn bè. Vì thế, có thể nói rằng, văn học là phương tiệngiao tiếp, giải trí và liệu pháp y tế của trẻ.THỰC HÀNHBạn hãy trao đổi và chia sẻ cách hiểu của bạn về các ý nghĩa này mộtcách cụ thể với các bạn trong lớp. Lấy ví dụ minh hoạ nề các ý nghĩa đó.Văn học không đem lại những kiến thúc cụ thể, chính xác như cácmôn khoa học cơ bản. Thông qua các hình tượng nghệ thuật được xâydựng bằng ngôn ngữ, văn học góp phần mở rộng sự hiểu biết của trẻ vềthế giới xung quanh, giúp trẻ cảm nhận được vẻ đẹp của ngôn ngữ, cảmnhận cái đẹp của thiên nhiên và hành vi cư xử của con người. Đồng thờivăn học làm phong phú thêm cho biểu tượng về cuộc sống xung quanh,phát triển khả năng tưởng tượng, tư duy, trí nhớ ngôn ngữ của trẻ, từđó giáo dục trẻ tình yêu thiên nhiên, súc vật cỏ cây và yêu quí tiếng mẹđẻ.NHIỆM VỤ CỦA VIỆC CHO TRẺ LÀM QUEN VỚI TPVHTruyền cho trẻ cảm xúc và tình yêu văn họcTrẻ nhỏ vốn giàu cảm xúc. Văn học, do đặc trưng riêng của mình, đếnvới con người nói chung và trẻ nhỏ nói riêng bằng con đường tình cảm, bằngsự cảm nhận từ trái tim. Vì thế, việc tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen vớiTPVH, nhất thiết phải tạo cho trẻ tâm thế thoải mái, tích cực, tự tin, phải tạonhiều cơ hội để trẻ bộc lộ cả cảm xúc bên trong lẫn cảm xúc bên ngoài về cáchình tượng nghệ thuật có trong tác phẩm. Từ đó, người dạy văn học cần tạora ở trẻ một mong muốn được nghe đọc, kể TPVH, được tham gia vào cáchoạt động nghệ thuật ở trường mẫu giáo như đóng kịch, kể chuyện, đọc thơcho cô và các bạn nghe. Đó chính là giáo dục về tình yêu đối với văn học.Giúp trẻ tiếp nhận giá trị nội dung và nghệ thuật của TPVHVăn học phản ánh hiện thực cuộc sống. Vì thế, văn học là một trongnhững hình thức nhận thức thế giới hấp dẫn của trẻ. Khi cho trẻ làm quen vớimỗi TPVH cụ thể, giáo viên cần vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo cácphương pháp, biện pháp dạy học để giúp trẻ nắm bắt được các nhân vậtcùng những hành động và động cơ hành động của nhân vật được thể hiệntrong các câu chuyện, nắm bắt được hình ảnh trung tâm cùng các hình ảnhtiêu biểu trong các bài thơ được làm quen. Thông qua văn học, giáo viên phảigiúp trẻ nhận ra những hình thức biểu đạt tinh tế, giàu hình ảnh và sống độngcủa câu, của từ ngữ trong tiếng mẹ đẻ, góp phần mở rộng sự hiểu biết về thếgiới xung quanh, bồi dưỡng năng lực nhận thức, giáo dục những phẩm chấtđạo đức, ước mơ cao đẹp và tình cảm thẩm mĩ lành mạnh cho trẻ.Hình thành và phát triển khả năng cảm thụ văn học cho trẻTrong quá trình tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen với văn học, chúngta cần tạo điều kiện để từng bước hình thành và rèn luyện cho trẻ nhỏ khảnăng biết rung cảm, khả năng tự cảm nhận và tự lĩnh hội cái hay, cái đẹp,nhất là cái đẹp trong tâm hồn con người trong quá trình trẻ được nghe và tiếpnhận tác phẩm. Nhiệm vụ này gắn liền với yêu cầu mở rộng vốn từ và kinhnghiệm sống cho trẻ, bởi vì, sự phong phú về vốn từ và kinh nghiệm sống làcơ sở để trẻ tưởng tượng tái tạo và tư duy trong quá trình tiếp nhận giá trị củaTPVH.“Khi đứa trẻ tự cảm nhận được những ngôn từ thì chính những ngôn từđó đã giải thích cho đứa trẻ về thiên nhiên mà không cần bất kỳ lối diễn giảinào khác. Những ngôn từ đó cũng sẽ giúp trẻ làm quen với những đặc tính vềcon người, về thế giới xung quanh, về xã hội mà chúng ta đang sống, về lịchsử cũng như về những thành quả của con người mà không một nhà lịch sửnào có thể ghi chép được.” [K.Đ. Usinxki]Phát triển ngôn ngữ và rèn luyện khả năng sử dụng ngôn ngữ chotrẻTrong quá trình tham gia vào hoạt động làm quen với văn học, dưới sựdẫn dắt của giáo viên, trẻ sẽ lắng nghe và thảo luận cùng cô và bạn về cáchình tượng nghệ thuật có trong tác phẩm và bày tỏ nhưng suy nghĩ của bảnthân. Chính trong quá trình này, giáo viên cần chú ý hướng dẫn và hình thànhở trẻ khả năng biết sử dụng ngôn ngữ văn học trong việc bày tỏ cảm xúc vàsuy nghĩ của cá nhân một cách biểu cảm và mạch lạc, trong việc kể chuyệnvề các hiện tượng, cảnh vật xung quanh.Hình thành ở trẻ khả năng hoạt động cá nhân và hoạt động tập thểNhiệm vụ này yêu cầu giáo viên giúp trẻ rèn luyện khả năng hoạt độngđộc lập [biết tự lựa chọn các phương tiện, đồ dùng và vật liệu để thể hiệncảm nhận của cá nhân về TPVH]. Đồng thời cần hình thành ở trẻ kĩ năng phốihợp, hợp tác trong các hoạt động tập thể, hoạt động nhóm [biết thực hiệnnhiệm vụ của mình và chia sẻ khó khăn với bạn trong nhóm, biết đánh giá khảnăng thể hiện nghệ thuật của bản thân và người khác khi tham gia hoạt độnglàm quen với TPVH...].Các nhiệm vụ của việc cho trẻ làm quen với TPVH trình bày trên đây cómối quan hệ chặt chẽ. Tạo lập cảm xúc và tình yêu văn học là nội dung củanhiệm vụ đầu tiên, nhưng cũng là kết quả có được của việc thực hiện tết cácnhiệm vụ sau. Ngược lại; quá trình giáo dục việc tiếp nhận giá trị nội dung vànghệ thuật của TPVH sẽ đòi hỏi và tạo ra những cơ hội cho trẻ trải nghiệm,thực hành các kĩ năng hoạt động độc lập và phối hợp cùng cô và các bạn,thực hành kĩ năng sử dụng ngôn ngữ..., từ đó hình thành tình yêu với vănhọc.Văn học là món ăn tinh thần không thể thiếu và là một trong những cáchthức nhận biết thế giới hấp dẫn của trẻ thơ. Vì thế, trường MN cần phảitổ chức hoạt động cho trẻ làm quen với văn học. Tuy nhiên, văn học chỉcó thể là món ăn tinh thần và hấp dẫn trẻ khi mỗi giáo viên MN có ý thứcrằng, trẻ nhỏ không chỉ cần học thuộc những ngôn từ có trong cácTPVH, mà còn cần có cách học chúng, tin tưởng vào lời nói cua giáoviên - người không cho dạy chúng nhiều điều hay, mà còn giúp chúnghiểu được tác phẩm một cách dễ dàng và thoải mái.CÂU HỎI1. Hãy phân tích một vài TPVH dành cho trẻ MN, và chỉ ra các ý nghĩa cơbản của tác phẩm đó đối với sự phát triển toàn diện của trẻ về các mặtnhận thức, giáo dục, thẩm mĩ, phương tiện giao tiếp, giải trí và liệupháp y tế.2. Hãy thảo luận cùng các bạn trong nhóm để xác định mối quan hệ giữacác nhiệm vụ của việc tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen với TPVH.3. Theo bạn, ngoài các nhiệm vụ trên đây trong tổ chức hoạt động cho trẻlàm quen với TPVH, có cần đưa thêm nhiệm vụ nào không? Nếu có,hãy chia sẻ cùng các bạn trong nhóm học tập của bạn.TÌM ĐỌC1. M.K. Bogoliupxkaia và V.V. Septsenko, "Đọc và kể chuyện văn học ởvườn trẻ", NXB Giáo dục, 1978, trang 3 -15.2. Nhiều tác giả, "Văn học trẻ em", NXB Kim Đồng, 1986.3. Ngô Thị Thái Sơn [sưu tầm và giới thiệu], "Những bài viết về văn họcdành cho trẻ thơ", Trường CĐSPMGTW3, 2004 - Lưu hành nội bộ.4. Nguyễn Thu Thuỷ, "Giáo dục trẻ mẫu giáo qua truyện và thơ", NXBGiáo dục, 1986, trang 5 - 13.5. Nguyễn Ánh Tuyết, "Giáo dục mầm non - những vấn đề lí luận và thựctiễn", Phần V, "Giáo dục thẩm mĩ", NXB Đại học Sư phạm Hà Nội,2004, trang 233 - 274.Bài 2: ĐẶC ĐIỂM CẢM THỤ VĂN HỌC CỦA TRẺ TRONG HOẠT ĐỘNGLÀM QUEN VỚI TPVHBài này sẽ giúp bạn:1. Trình bày được các giai đoạn của quá trình cảm thụ văn học và các yếutố định hướng đến khả năng cảm thụ văn học của trẻ MN.2. Trình bày và lấy được ví dụ ninh hoạ về đặc điểm chung và những biểuhiện cảm thụ văn học của trẻ MN.3. Giải thích được một số nguyên tắc cơ bản cần chú ý của việc vận dụngcác phương pháp, biện pháp và cách thức tổ chức hoạt động cho trẻlàm quen với TPVH.4. Trình bày được cơ sở, mức độ và những biểu hiện sáng tạo của trẻtrong hoạt động làm quen với TPVH.CẢM THỤ VĂN HỌC VÀ CÁC GIAI ĐOẠN CỦA CẢM THỤ VĂN HỌCTHỰC HÀNHChắc chắn bạn đã từng đọc không ít các TPVH và tiếp nhận được điềugì đó từ chính các trang viết ấy. Vậy theo bạn cảm thụ văn học là gì?Cảm thụ văn học là gì?Cảm thụ văn học là một hoạt động có cấu trúc tâm lí phức tạp, bao gồmtưởng tượng, tư duy, xúc cảm và mang tính độc đáo riêng ở từng người. Từnhững góc độ khác nhau, có nhiều cách định nghĩa khác nhau về cảm thụ vănhọc.Ở góc độ tâm lí, cảm thụ văn học là hình ảnh tâm lí được tạo ra bởicảm xúc bên trong và sự rung cảm của cá nhân con người trước TPVH.Ở góc độ giáo dục, cảm thụ văn học là sự tiếp nhận mang tính chủquan của cá nhân con người những tác động của TPVH.THỰC HÀNHBạn hãy gạch chân cụm từ hoài toàn giống nhau trong hai cách địnhnghĩa trên. Cụm từ đó có gợi cho bạn suy nghĩ gì về đặc điểm của cảm thụhọc không?Các giai đoạn của cảm thụ văn họcCảm thụ văn học là quá trình trọn vẹn dựa trên mến quan hệ qua lạigiữa hai yếu tố nhận thức và cảm xúc. Nghiên cứu quá trình đọc và cảm thụvăn học của đã giả, nhiều nhà tâm lí cho rằng, quá trình này được cho làm bagiai đoạn:Giai đoạn tri giác trực tiếp TPVHĐây là giai đoạn mà người lớn biết chữ sẽ trực tiếp đọc tác phẩm còntrẻ nhỏ chưa biết chữ sẽ nghe cô giáo hoặc người lớn đọc, kể tác phẩm.Trong giai đoạn này, người lớn cũng như trẻ nhỏ sẽ đặt mình vào vị trícủa nhân vật chính diện để dõi theo và hình dung, tái tạo ra các hình ảnhriêng lẻ mà ngôn ngữ của tác phẩm thể hiện. Vì thế, ở giai đoạn này, tưởngtượng giữ vai trò chủ đạo. Gắn liền với mỗi hình ảnh được tưởng tượng sẽ lànhững xúc cảm tương ứng. Từ đó mà người đọc, người nghe có được nhữngcảm nhận chung nhất về TPVH. Các nhà tâm lí cho rằng, đây chính là giaiđoạn độc giả chuyển lời văn thành hình ảnh.THỰC HÀNHTheo bạn, ở giai đoạn 1, trẻ nhỏ sẽ tiếp nhận TPVH thông qua các giácquan nào? Tại sao?Giai đoạn hiểu TPVHĐây là giai đoạn mà độc giả sẽ đánh giá chung về tác phẩm đã đọc[hoặc đã nghe], suy ngẫm về chủ đề tư tưởng của tác phẩm đối với xã hội vàđối với bản thân. Vì thế, ở đây tư duy khái quát bằng hình ảnh giữ vai trò chủđạo. Tuy nhiên, tư duy được dựa trên cơ sở của tình cảm và ngược lại, quátrình tư duy để thấu hiểu tác phẩm sẽ củng cố và làm phong phú hơn, sâu sắchơn tình cảm của độc giả.Cùng với tri giác trực tiếp [giai đoạn 1] và sự đánh giá tác phẩm [giaiđoạn 2] là việc thấu hiểu giá trị thẩm mĩ của ngôn ngữ trong TPVH ở các mứcđộ khác nhau. Trong giai đoạn 1, đó là sự thấu hiểu ở dạng xúc cảm trực tiếpmang tính đạo đức thẩm mĩ [cảm xúc trước cái tết cái xấu cái đẹp] ở giaiđoạn 2, sự thấu hiểu ngôn ngữ của tác phẩm lại ở dạng suy ngẫm trên cơ sởso sánh, phân tích, đối chiếu các sự kiện, đã tưởng tượng được ở giai đoạn1. Để giúp trẻ tiếp nhận tốt TPVH được làm quen, ở giai đoạn này, giáo viêncần trò chuyện với trẻ bằng một hệ thống câu hỏi có mục đích.THỰC HÀNHTheo báo, vì sao ở giai đoạn này để giúp trẻ tiếp nhận tôi TPVH, giáoviên cẩn trò chuyện với trẻ bằng một hệ thống câu hỏi có mục đích? Tại saokhông để trẻ tự tiếp nhận TPVH?Giai đoạn ảnh hưởng của TPVH đến độc giảỞ giai đoạn này, trên cơ sở đã hiểu nội dung của tác phẩm, người đọc,người nghe sẽ tự rút ra kết luận và sự đánh giá chung về giá trị giáo dục củatác phẩm. Với ý nghĩa giáo dục này, những TPVH chân chính luôn tạo ranhững biến đổi nhất định trong nhân cách của người thưởng thức.Ở trẻ nhỏ, ảnh hưởng của TPVH thường được thể hiện trong các sảnphẩm của hoạt động tạo hình, trong nội dung của trò chơi và trong nội dungcâu chuyện trẻ kể lại sau khi được làm quen với TPVH...“Trẻ mẫu giáo yêu thích chuyện kể về những điều tốt ý nghĩa và xúccảnh về câu chuyện không dứt ngay sau khi được nghe kể thà còn tiếp tụcxuất hiện trong các hành động kế tiếp của trẻ như kể lại truyện, chơi và vẽ.”[A.B. Zapadogiet]THỰC HÀNHHãy nêu vài ba ví dụ cho thấy anh hưởng của TPVH với hành vi của trẻnhỏ mà bạn biết.ĐẶC ĐIỂM CẢM THỤ VĂN HỌC CỦA TRẺ MNĐặc điểm chungBạn hãy đọc kì các ví dụ sau đây:− Tại lớp cơm thường [từ 24 đến 36 tháng tuổi], bọn trẻ đang nghe côgiáo đọc bài thơ "Con voi. Tất cả đều tỏ rõ sự thích thú, cười và đưa tay chỉchỉ hoặc nhịp nhịp theo nhịp câu thơ giống như cô giáo. Thậm chí có bé cònngả cả người ra sau thành ghế và giậm chân rất mạnh khi thấy cô giáo giậmnhẹ hai chân khi đọc câu thơ "Hai chân sau đi sau”…− Ở một lớp học khác, bọn trẻ [từ 3 đến 4 tuổi đang chăm chú nghe côgiáo kể câu chuyện “Heo con học nói”. Mỗi khi cô kể tới đoạn văn được áp đilặp lại nhiều lần: "Heo con lại nói: "ụt ịt! ụt ịt tư là bọn thổ lại tỏ ra thích thúnhìn nhau cười vang. Một số bé gái vừa cười vừa lắc đầu qua lại và thậm chílà kẻo cả vạt váy đang mặc đội lên đầu".− Bé Hà [4 tuổi] đang nghe mẹ kể chuyện “Tích Chu”. Suốt đoạn đầucâu chuyện, bé yên lặng và chăm chú. Khi nghe tới đoạn Tích Chu hốt hoảnggọi: "Bà ơi, bà đi đâu? Bà ở lại với cháu, cháu sẽ lấy nước cho bà uống, bàơi!” thì bé kéo tay mẹ, giữ lại rồi thở dài nét mặt tỏ rõ sự lo lắng rồi hỏi cắtngang lời kể của mẹ: "Mẹ ơi, bà có về nhà nữa không?”…− Tại lớp học, bọn trẻ [từ 4 đến 5 tuổi] đang chăm chú nghe cô kểchuyện "Thỏ và Nhím. Mỗi khi cô kể tới câu nói của Nhím với Thỏ "Ta đây cơmà!" là chúng tỏ rõ sự vui sướng, cười và vỗ tay tán thưởng [cho dù cô giáoluôn "tặc lưỡi" yêu cầu trẻ phải im lặng].THỰC HÀNHNhững ví dụ trên đây có cho bạn một nhận xét gì về đặc điểm chungtrong cảm thụ văn học của trẻ MN không?Cảm thụ văn học của trẻ MN gắn liền với sự phát triển tâm lí và có liênquan mật thiết đến vốn từ và kinh nghiệm sống của trẻ. Vì thế, trẻ càng lớn,khả năng cảm thụ văn học càng tốt hơn. Tuy nhiên, từ những quan sát vềbiểu hiện của trẻ khi tham gia vào hoạt động làm quen với văn học, các nhàtâm lí ghi nhận được hai đặc điểm chung là:- Trẻ tiếp nhận TPVH một cách hồn nhiên, bộc phát, ngây thơ, khôngbị ràng buộc bởi lí trí, kinh nghiệm và khuôn mẫu.- Tưởng tượng phát triển mạnh và thường bộc lộ đồng thời cả cảmxúc bên trong lẫn cảm xúc bên ngoài.THỰC HÀNHTừ những đặc điểm chung về cảm thụ văn học của trẻ trên đây, theobạn, giáo viên có thể yêu cầu trẻ phải ngồi im lặng để chú ý nhìn trà nghe côtrong suốt quá trình tham gia hoạt động khám phá và tiếp nhận TPVH đượckhông. Những biểu hiện bên ngoài nào ở trẻ giúp nhà giáo dục xác định đượcsự tích cực tiếp nhận văn học khi nghe cô đọc, kể TPVH?Đặc điểm cảm thụ truyện của trẻ MNTrẻ từ 24 đến 36 thángBé Quốc Anh [34 tháng] đã đầy tự tin nói như sau khi trả lời câu hỏi:"Tại sao con lại ghét con Cáo [Truyện "Đôi bạn nhỏ - chương trình GDMN từ24 đến 36 tháng]: vì con Cáo nó ăn thịt gà con và hôm trước nó còn đến nhàcon và ăn thịt con nữa đó...".THỰC HÀNHHãy đọc lại câu chuyện "Đôi bạn nhỏ và theo bạn, câu trả lời của béQuốc Anh có đúng không? Nguyên nhân nào khiến bé Quốc Anh trả lời nhưtrên? Tại sao bạn nghĩ như vậy?Dưới sự giúp đỡ của cô nhằm giúp cho trẻ nhớ, nói một câu dài và cócảm xúc khi kể lại câu chuyện "Thỏ ngoan [Chương trình CSGD trẻ từ 24 đến36 tháng], giáo viên kẻ một chiếc ghế bên cạnh chậu bông để làm nhà choThỏ, nhà của Cáo là một chiếc thùng giấy lớn đựng ti vi được cắt một lỗ làmcửa sổ có thể đóng mở được khi chơi, tất cả các bé đều thích làm con Cáogian ác không thích đóng làm Thỏ, dù Thỏ là nhân vật mà bé rất yêu thích khinghe cô kể chuyện.THỰC HÀNHTheo bạn, trong ví dụ liêu trên vì sao trẻ lại thích đóng trai Cáo? Cóphải vì trẻ thích tính cách của nhân vật hay không? Từ đó, có thể nhận xét gìđặc điểm cảm thụ truyện của trẻ từ 24 đến 36 tháng?Do vốn từ và kinh nghiệm sống còn rất hạn chế, trẻ 24 - 36 tháng tuổichưa có khả năng phân biệt được hiện thực và hiện thực được phản ánhtrong các TPVH. Vì thế, trẻ có biểu hiện thích thú với những câu chuyện kể vềcác nhân vật có nhiều hành động cụ thể [đi, chạy, nhảy...].Khi làm quen với truyện, trẻ chủ yếu tri giác từ vựng và hành động củacác nhân vật trong truyện, chưa xác định được thời gian ở quá khứ và tươnglai. Cụ thể:- Hiểu được nghĩa của từ, nắm bắt được tên cùng hành động chínhcủa các nhân vật.- Bộc lộ cảm xúc mạnh nhưng không bền, dễ mất và đôi khi liêntưởng quá xa.- Cảm nhận được tính cách [hiền - dữ, ngoan - hư...] của nhân vậtdựa trên các hành động, việc làm cụ thể của nhân vật được nêutrong truyện, thái độ, tình cảm của trẻ đối với nhân vật dễ bị thay đổi.- Về ngôn ngữ, ở độ tuổi này, trẻ rất thích được nghe các truyện cónhiều các từ tượng hình, tượng thanh. Vì chưa có khả năng nói vàhiểu câu dài, trí nhớ ngôn ngữ còn rất hạn chế nên trẻ chưa có khảnăng kể lại nội dung các câu chuyện đã được nghe cô kể mặc dùcâu chuyện không dài.Đây là cuộc trò chuyện giữa cô và trẻ sau khi trẻ được nghe câuchuyện "Thỏ ngoan" [chương trình CSGD trẻ từ 24 đến 36 tháng]:+ Con yêu ai trong câu chuyện này?Bé A.T.:...yêu bạn Thỏ.Bé H.V.: Con yêu Thỏ. [Mặc dù trước đó bé thực sự chỉ nghĩ đến nhânvật bác Gấu.]+ Con Cáo đáng yêu hay đáng ghét?Bé T.H.:...đáng ghét.+ Cáo đáng ghét hay đáng yêu?Bé P.K.:... đáng yêu!Cô hỏi lại: "Con yêu Cáo hả? Sao lại yêu Cáo?.Bé P.K. đáp lí nhí: Con yêu Thỏ....THỰC HÀNHDựa vào đặc điểm cảm thụ truyện của trẻ từ 24 đến 36 tháng trên đây,hãy trao đổi cùng các bạn trong nhóm và thứ giải thích nguyên nhân dẫn tớicác câu trả lời của trẻ trong cuộc trò chuyện giữa cô và trẻ trên đây.Bước qua tuổi mẫu giáo, phạm vi giao lưu của trẻ được mở rộng. Vìthế, có thể thấy rằng, khả năng ngôn ngữ và kinh nghiệm sống của trẻ cũngtrở nên phong phú hơn kéo theo tưởng tượng tái tạo khi tiếp nhận TPVH cũngdễ dàng hơn. Về tư duy, ở trẻ mẫu giáo cũng có bước phát triển mới: chuyểntừ tư duy trực quan hành động [tư duy diễn ra trong tình huống được tri giácmột cách trực quan và được thực hiện nhờ những hành động định hướng bênngoài với các đối tượng] sang tư duy trực quan hình tượng [tư duy được thựchiện nhờ những hành động định hướng bên trong với các hình ảnh]. Nhờ vậy,trẻ mẫu giáo đã có khả năng cảm thụ tốt các hình tượng nghệ thuật được xâydựng trong các TPVH. Tuy nhiên, cảm thụ văn học ở từng độ tuổi cũng cónhững được biểu hiện vội những mức độ khác nhau.Trẻ từ 3 đến 4 tuổiKhi nghe kể chuyện, trẻ ở độ tuổi này thường đặt mình vào vị trí củanhân vật chính diện, tin tưởng dõi theo và chia sẻ những buồn vui của nhânvật một cách chân thành, không có những thắc mắc trước các tình huống đặcbiệt.− Có thể nắm bắt dễ dàng các sự kiện riêng lẻ, nhận biết được các mốiquan hệ đơn giản như quan hệ không gian [nơi xảy ra sự việc], quan hệ thờigian [chuyện gì xảy ra trước, chuyện gì xảy ra sau] của TPVH. Tuy nhiên, khảnăng sắp xếp các chi tiết, sắp xếp các sự kiện riêng lẻ vào hệ thống để sosánh, phân tích và hiểu sâu nội dung của truyện thì còn khó khăn.− Về nhân vật: Trẻ dễ dàng nắm bắt được tên, hành động chính củacác nhân vật. Khi đánh giá về nhân vật trẻ thường dựa vào lời nói, việc làmcụ thể của chính nhân vật được nêu trong tác phẩm mà chưa chú ý đếnnguyên nhân và động cơ sâu xa của hành động. Vì thế, quan hệ tình cảm củatrẻ với các nhân vật đôi khi không bền vững.− Về ngôn ngữ: Trẻ chưa có khả năng hiểu nghĩa của các từ trừutượng và một số thủ pháp nghệ thuật được sử dụng trong các TPVH như sosánh, ẩn dụ..., chưa có khả năng nhớ và tự kể lại trọn vẹn nội dung câuchuyện đã được làm quen và cũng như trẻ từ 24 đến 36 tháng, trẻ ở độ tuổinày thường trả lời không chính xác câu hỏi về tựa đề đối với những truyện cótựa đề là tên các nhân vật trong truyện.Trả lời câu hỏi: "Cô vừa kể truyện gì?" sau khi nghe kể truyện "Bác GấuĐen và hai chú Thỏ, bé T.H. [3 tuốt rưỡi]: "Truyện bác Gấu; Bé A.V.: "TruyệnThỏ Trắng; Bé P.K.: "Truyện Thỏ Nâu, Thỏ Trắng".THỰC HÀNHĐọc kĩ đặc điểm về cảm thụ truyện của trẻ từ 3 đến 4 tuổi, bạn hãy thửgiải thích nguyên nhân dẫn tới các câu trả lời về tựa đề truyện của trẻ trong vídụ trên.Trẻ từ 4 đến 6 tuổiBé T. [5 tuổi] đang cùng các bạn nghe cô giáo kể truyện cổ tích "Câykhế" [Chương trình CSGD trẻ từ 4 đến 5 tuổi nghe tới đoạn: "Hôm sau, chimphượng hoàng bay tới cõng người em ra đảo lấy vàng" thì bé quay qua nóivới người bạn bên cạnh: "Chắc là con chim phải to lắm đấy!THỰC HÀNHHãy trao đổi với người bạn cùng nhóm và thử giải thích vì sao bé T. lạilợi với bạn như vậy khi đang nghe câu chuyệnBé H.L. [5 tuổi rưỡi] từ trường MN trở vẽ đã "tâm sự" với mẹ như sau:"Mẹ ơi, con không thích cô Tâm đâu vì lúc nào cô ấy cũng khóc lóc, khóc lócđể chờ Bụt lên xin cái này các nọ!" [Nhân vật Tâm trong truyện cổ tích “TấmCám” - Chương trình GDMN từ 5 đến 6 tuổiSau khi nghe cô kể truyện cổ tích "Tấm Cám, bé Từ.V. [5 tuổi rưỡi] đãtrả lời câu hỏi "Con yêu ai trong câu chuyện như sau: con thích cô Cám vì côCám không phải làm gì thà chỉ đi chơi thôi..."Bé A.Q. [5 tuổi] sau khi nghe kể câu chuyện "Chú Dê Đen" [Chươngtrình GDMN từ 5 đến 6 tuần đã nói với cô giáo là: "Con thích Chó Sói vì ChóSói khoẻ mạnh, làm cho Dê Trắng phải run sợ".THỰC HÀNHTừ những ví dụ trên, theo bạn, có thể nói gì vẽ thái độ tình cảm của trẻ[từ 5 đến 6 tuồn đối với các nhân vật trong các chuyện kể mà trẻ được làmquen?Theo bạn, nguyên nhân nào khiến trẻ ở độ tuổi này đôi khi lại thích cácnhân vật phản diện có trong các câu chuyện được làm quen?Ở độ tuổi này, khi nghe cô kể chuyện, về cơ bản, trẻ cũng đặt mình vàovị trí của nhân vật chính diện để dõi theo và chia sẻ tất cả những buồn vui củanhân vật một cách chân thành nhưng đôi lúc ở trẻ còn nảy sinh những thắcmắc trước những tình huống đặc biệt, không phù hợp với kinh nghiệm mà trẻđã có và cố gắng lí giải chúng theo cách "suy luận" của mình.−Trẻ có khả năng nắm bắt được trình tự diễn biến của truyện, nắm bắtđược các sự kiện, các tình tiết quan trọng của truyện, nắm được các mốiquan hệ đa dạng hơn của TPVH [quan hệ nhân - quả, quan hệ cư xử...]− Có khả năng nắm bắt được tính cách và mối quan hệ qua lại giữacác nhân vật. Đặc biệt, ở độ tuổi này, trẻ còn cảm nhận được tính cách, tâmtrạng của các nhân vật qua việc nghe giọng người khác đọc hoặc kể tácphẩm, biết sử dụng ngữ điệu phù hợp với tính cách của nhân vật.− Khi đánh giá về nhân vật, trẻ đã không chỉ dựa vào những hành động,lời nói cùng những cư xử của chính nhân vật được nêu trong tác phẩm màcòn chú ý đến nguyên nhân, động cơ trực tiếp và sâu xa bên trong, chú ý đếnsuy nghĩ, tâm trạng và tình cảm đa dạng của nhân vật. Trẻ MGL còn có khảnăng cảm nhận được tính cách nhân vật trong các TPVH khi nghe ngữ điệugiọng nói của nhân vật được cô giáo thể hiện khi đọc, kể. Vì thế, thái độ tìnhcảm của trẻ đối với nhân vật đã bền vững hơn và không dễ bị thay đổi. Tuynhiên, ở độ tuổi này, thái độ tình cảm đối với nhân vật của trẻ đã tương đốiphức tạp và đôi khi không theo đúng tư tưởng chủ đề của tác phẩm bởi vì,thái độ, tình cảm này còn được xác định dựa trên những yếu tố chủ quannhư: mong muốn và sở thích của cá nhân trẻ, kết quả tiếp thu các bài họcgiáo dục trong quá trình sống ở gia đình và trường mẫu giáo...− Trẻ có khả năng đặt mình vào vị trí của nhân vật nhưng không phảilúc nào cũng đồng ý với cách giải quyết của nhân vật mà tự đưa ra cách giảiquyết của chính mình.Ví dụ: tự đặt mình vào vị trí của cậu bé Tích Chu trong truyện Tích Chuvà nghĩ là nếu bé là Tích Chu bé sẽ không bỏ đi chơi xa, bé sẽ chăm sóc khibà bị ốm. Hoặc đặt mình vào vị trí của cô Tấm trong truyện Tấm Cám và nghĩlà sẽ bỏ đi xem hội mà không làm theo yêu cầu của dì ghẻ là ngồi ở nhà đểnhặt thóc và gạo đã bị bà ta trộn lẫn vào nhau như nhân vật Tấm trong truyệnđã làm.THỰC HÀNHTừ những ví dụ trên đây, theo bạn, giáo niên nên đặt câu hỏi như thếnào để giúp trẻ [từ 4 đến 6 tuổi tiếp nhận được những bài học giáo dục đạođức mà TPVH mang lại một cách sâu sắc hơn].Để trẻ tiếp nhận được những bài học đạo đức trong TPVH một cáchsâu sắc hơn, giáo viên nên đặt câu hỏi giúp trẻ có khả năng phân biệt [bằngkinh nghiệm] các thể loại văn học [truyện cổ tích, truyện ngắn,...]; phân biệtđược các sự kiện có thực và các tình tiết được hư cấu trong TPVH; nhận biếtđược từng phần khác nhau của truyện [phần mở đầu, phần nội dung chính,phần kết thúc]. Hiểu được một số thủ pháp nghệ thuật như so sánh, miêu tả...được các nhà văn sử dụng trong tác phẩm.Hãy nghe bé T.H. [5 tuổi rưỡi] kể lại câu chuyện "Chú Dê Đen"[Chương trình chăm sóc - giáo dục trẻ từ 5 đến 6 tuổi]: "Vào buổi sáng thì chúDê Trắng vào rừng để ăn cỏ. Có một con Chó Sói hung dữ bỗng xuất hiện."Mày đi đâu đấy? " - Dê Trắng sợ quá nói: "Tôi đi... đi ăn cỏ." - Sói lại quát"Tim mày thế nào? - "Ôi, tôi sợ quá! " - Ha, ha. Thế là Sói ăn thịt chú DêTrắng rồi! - Một lúc sau thì chú Dê Đen xuất hiện, Sói lại nói "Dê Đen đi đâu?"- "Tôi đi tìm kẻ gây sự đây? - "Chân mày đâu? - Dê đen không sợ nói: "Chântao bằng đồng. " - "Tim mày thế nào? " - Dê Đen nói: "Tao sẽ cắm đôi sừngvào bụng mày đây. Mày lại đây!". Thế là con Sói sợ quá chạy ngay vào trongrừng.THỰC HÀNHHãy đọc lại truyện "Chú Dê Đen" và nêu nhận xét của cá nhân về nộidung câu chuyện kể lại của bé T.H. so với bản gốc trong sách. Từ câu chuyệnbé T.H. kể lại trên đây, bạn có nhận xét gì về cách dùng từ và diễn đạt của trẻtrong cảm thụ truyện?Trẻ ít chú ý đến các phương tiện biểu hiện của văn học như các đoạnvăn hay, cách dùng từ độc đáo... Vì thế, khi kể lại truyện, trẻ thường biến đổingôn ngữ truyện bằng từ ngữ của mình, thường hay rút gọn lời kể, không chúý đến phần mở đầu, phần kết thúc và các điệp khúc hay của tác phẩm.ĐẶC ĐIỂM CẢM THỤ THƠ CỦA TRẺ MNTHỰC HÀNHĐã bao giờ bạn đọc thơ cho trẻ nghe chưa? Theo bạn thơ và truyện cónhững khác nhau cơ bản nào? Yếu tố nào kích thích sự chú ý của trẻ khinghe đọc thơ?Thơ khác truyện ở chỗ, thơ ngắn gọn, có nhịp và vần. Quan sát trẻ MNkhi tiếp nhận thơ, các nhà tâm lí đều có chung một nhận định là, nhìn chungtrẻ nhỏ rất nhạy cảm với vần và nhịp của thơ.Trẻ từ 6 tháng đến 2 tuổi