Ngày soạn: /08/09. PHẦN I : GIỚI THIỆU CHUNG VỀ THẾ GIỚI SỐNGNgày dạy: /08/09 Tiết dạy:01 Bài 1: Lớp dạy: C 9, 10, 11, 12I. MỤC TIÊU -Kiến thức: Trình bày được đặc điểm chung của các cấp tổ chức sống. - Kỹ năng: Giải thích được nguyên tắc tổ chức thứ bậc của thế giới sống và có cái nhìn bao quát về thế giới sống. Giải thích được tại sao tế bào là đơn vò cơ bản tổ chức nên thế giới sống. II. TRỌNG TÂM: - Đặc điểm chung của các cấp tổ chức sống III. CHUẨN BỊ : - Tranh hình SGK phóng to và các tranh ảnh khác liên quan đến bài học : như tế bào , cấu tạo lông ruột …IV. CÁC BƯỚC LÊN LỚP : A. Ổn đònh lớp : - Kiểm danh ghi vắng ở sổ đầu bài B. Giới thiệu tổng quan chương trình sinh học 10C. Nội dung bài mới : Hoạt động I : CÁC CẤP TỔ CHỨC CỦA THẾ GIỚI SỐNGHoạt động của GV Hoạt động của HS- Sinh vật khác vật vô sinh ở điểm nào ?- Học thuyết tế bào cho biết những điều gì ?- Hãy cho biết các cấp tổ chức cơ bản của thế giới sống ?- Đặc điểm cấu tạo chung nhất của mọi cơ thể sống là gì? Đơn vò cấu trúc cơ bản của giới sống?- Tại sao nói tế bào là đơn vò cơ bản cấu tạo nên mọi cơ thể sinh vật ?* GV nhận xét đánh giá và giúp HS hoàn thiện kiến thức về các cấp tổ chức của thế giới sống .-HS nghiên cứu SGK và thảo luận nhóm trả lời- Sinh vật có các biểu hiện sống như TĐC ,sinh sản - SV có nhiều mức độ tổ chức cơ thể- SV được cấu tạo từ tế bào - HS tiếp tục nghiên cứu thông tin SGK và QS hình 1 trả lời câu hỏi- Đặc điểm của từng cấp tổ chức - Cơ thể sinh vật được cấu tạo từ 1 hay nhiều tế bào - Mọi cơ thể sống đều được cấu tạo từ một hay nhiều tế bào - Tế bào là đơn vò cơ bản cấu tạo nên mọi cơ thể sinh vật- Các cấp tổ chức cơ bản của tổ chức sống bao gồm : Tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã và hệ sinh thái . . Hoạt động II : ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA CÁC CẤP TỔ CHỨC SỐNGCÁC CẤP TỔ CHỨC CỦA THẾ GIỚI SỐNG 1.Tổchức theo nguyên tắc thứ bậc : - Tổ chức sống được tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc : cấp dưới làm nền tảng để xây dựng cấp tổ chức sống trên - Cấp tổ chức cao có những đặc tính nổi trội mà cấp tổ chức dưới không có được. VD: + Cơ quan tim: co bóp, trao đổi máu. + Hệ tuần hoàn: dẫ truyền máu đi khắp cơ thể. - Đặc điểm nổi trội đặc trưng cho thế giới sống là : trao đổi chất và năng lượng , sinh sản , sinh trưởng và phát triển, cảm ứng, khả năng tự điều chỉnh cân bằng nội môi, tiến hoá thích nghi vời môi trường sống 2. Hệ thống mở và tự điều chỉnh : - Các cấp tổ chức của thế giới sống là những hệ mở không ngừng trao đổi chất và năng lượng với môi trường góp phần làm biến đổi môi trường và có khả năng tự điều chỉnh để duy trì và điều hòa sự cân bằng trong cơ thể. VD:3. Thế giới sống liên tục tiến hoá : - Thế giới sinh vật liên tục sinh sôi nảy nở nhờ sự truyền thông tin di truyền [AND] từ tế bào này sang tế bào khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác. - Sinh vật luôn có những cơ chế phát sinh các biến dò di truyền và điều kiện ngoại cảnh không ngừng thay đổi nên sinh vật không ngừng tiến hóa để thích nghi với môi trường sống khác nhau. Vì vậy tạo nên thế giới sống vô cùng đa dạng , phong phú, nhưng lại thống nhất nguồn gốc. D. Củng cố : - Đặc điểm chung của các cấp tổ chức sống E. Dặn dò : - Trả lời và làm bài tập cuối bài vào vỡ bài tập..Hoạt động của GV Hoạt động của HS- Nguyên tắc thứ bậc là gì ?- Thế nào là đặc tính nổi trội ? Cho ví dụ ?- Đặc điểm nổi trội do đâu mà có ? đặc điểm nổi trội đặc trưng cho cơ thể sống là gì ê5* GV giảng giải: cơ thể sống đươc hình thành và tiến hoá do sự tương tác của vật chất theo quy luật lí hoá và được chọn lọc tự nhiên sàng lọc qua hàng triệu năm tiến hóa.+ Hệ thống mở là gì ? Sinh vật với môi trường có mối quan hệ như thế nào ?+ Đặc điểm của hệ thống mở và tự điều chỉnh? VD: - Sự sống tiếp diễn nhờ vào điều gì?- Thế hệ sau có đặc điểm gì so với thế hệ trước? Điều này đã làm cho thế giới sống ổn đònh và thay đổi như thế nào?HS nghiên cứu SGK trang 8 - Lấy một vài ví dụ và phân tích - Các nhóm trình bày và bổ sung kiến thức HS có thể lấy ví dụ về nguyên tắc thứ bậc : Tế bào cấu tạo nên mô , các mô tạo thành cơ quan …- Trao đổi nhóm trả lời câu hỏi: nêu và phân tích được nội dung , ví dụ cụ thể: + Động vật lấy thức ăn , nước uống từ môi trường và thải chất cặn bã vào môi trường + Hệ nội tiết, hệ thần kinh điềøu hòa cân bằng cơ thể._ HS thảo luận nhóm , nêu ví dụ minh hoạ và liên hệ thực tế + Sinh vật có chung nguồn gốc + Sinh vật luôn phát sinh đặc điểm thích nghi
1. Khái niệm
Thế giới sống được tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc chặt chẽ:
Phân tử → bào quan → tế bào → mô → cơ quan → hệ cơ quan → cơ thể → quần thể → quần xã → hệ sinh thái → sinh quyển.
Các cấp tổ chức sống chính: Tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã, hệ sinh thái.
Tế bào là đơn vị cơ bản cấu tạo nên mọi cơ thể sinh vật.
2. Tế bào
Là cấp tổ chức quan trọng vì nó biểu hiện đầy đủ các đặc tính của cơ thể sống.
Mọi cơ thể sống đều được cấu tạo từ 1 hay nhiều tế bào và các tế bào chỉ được sinh ra bằng cách phân chia tế bào [học thuyết TB]
II. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA CÁC CẤP TỔ CHỨC SỐNG
1. Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc
Tổ chức sống cấp dưới làm nền tảng để xây dựng nên tổ chức sống cấp trên.
Tổ chức sống cao hơn không chỉ có các đặc điểm của tổ chức sống cấp thấp mà còn có những đặc tính nổi trội hơn.
2. Hệ thống mở và tự điều chỉnh
Hệ thống mở: Sinh vật ở mọi tổ chức đều không ngừng trao đổi vật chất và năng lượng với môi trường → sinh vật không chỉ chịu sự tác động của môi trường mà còn góp phần làm biến đổi môi trường.
Mọi cấp độ tổ chức từ thấp đến cao đều có các cơ chế tự điều chỉnh để đảm bảo duy trì và điều hòa sự cân bằng trong hệ thống → hệ thống cân bằng và phát triển.
3. Thế giới sống liên tục tiến hóa
Thế giới sinh vật liên tục sinh sôi nảy nở và không ngừng tiến hóa.
Các sinh vật trên Trái Đất đều có đặc điểm chung do có chung nguồn gốc nhưng luôn tiến hóa theo nhiều hướng khác nhau → thế giới sống đa dạng và phong phú.
B. TRẢ LỜI CÂU HỎI SAU SGK
Câu 1 trang 9 SGK Sinh học 10: Thế giới sống được tổ chức như thế nào? Nêu các cấp tổ chức cơ bản.
Thế giới sống được tổ chức theo thứ bậc rất chặt chẽ, trong đó tế bào là đơn vị cơ bản cấu tạo nên mọi cơ thể sinh vật. Ở mọi cấp tổ chức của thế giới sống, cấu trúc và chức năng luôn có quan hệ mật thiết với nhau. Các cấp tổ chức của thế giới sống đều là những hệ mở, có khả năng tự điều chỉnh và không ngừng tiến hóa.
Các cấp tổ chức sống cơ bản của thế giới sống: tế bào →cơ thể → quần thể → quần xã → hệ sinh thái → sinh quyển.
Câu 2 trang 9 SGK Sinh học 10: Đặc tính nổi trội của các cấp tổ chức sống là gì? Nêu một số ví dụ.
Thế giới sống được tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc, tổ chức sống cấp dưới làm nền tảng để xây dựng tổ chức sống cấp trên.
Tổ chức sống cấp cao hơn không chỉ có các đặc điểm của tổ chức sống cấp thấp hơn mà còn có những đặc tính nổi trội mà tổ chức cấp thấp hơn không có được. Những đặc tính nổi trội ở mỗi cấp tổ chức được hình thành do sự tương tác của các bộ phận cấu thành. Những đặc điểm nổi trội đặc trưng cho thế giới sống như: trao đổi chất và năng lượng, sinh trưởng phát triển, cảm ứng, sinh sản...
Ví dụ: Từng tế bào thần kinh chỉ có khả năng dẫn truyền xung thần kinh, tập hợp của 1012 tế bào thần kinh tạo nên bộ não của con người với 1025 đường liên hệ giữa chúng, đã làm cho con người có được trí thông minh và trạng thái tình cảm mà ở mức độ từng tế bào không thể có được.
Câu 3 trang 9 SGK Sinh học 10: Nêu một số ví dụ về khả năng tự điều chỉnh của cơ thể người.
Mọi cấp tổ chức sống đều có các cơ chế tự điều chỉnh nhằm đảm bảo điều hòa, duy trì sự cân bằng động trong hệ thống, để tổ chức sống có thể tồn tại và phát triển.
Ví dụ 1: Tuyến giáp hoạt động mạnh, tiết nhiều hoocmôn tirôxin làm tăng cường chuyển hóa năng lượng, nhiệt độ cơ thể tăng, ngược lại tuyến giáp hoạt động kém, lượng hoocmôn tiết ra không đủ điều hòa thì chuyển hóa giảm, trẻ chậm lớn, trí não kém phát triển.
Ví dụ 2: Nồng độ các chất trong cơ thể người luôn luôn được duy trì ở mức độ nhất định, khi xảy ra mất cân bằng sẽ có các cơ chế điều hòa để đưa về trạng thái bình thường. Nếu cơ thể không còn khả năng tự điều hòa sẽ phát sinh bệnh tật. VD: Nếu cơ thể không điều chỉnh được lượng đường trong máu, làm cho lượng đường tăng cao lâu ngày có thể dẫn đến bệnh tiểu đường.
Câu 4 trang 9 SGK Sinh học 10: Các loài sinh vật mặc dù rất khác nhau nhưng chúng vẫn có những đặc điểm chung là vì
a] Chúng sống trong những môi trường giống nhau.
b] Chúng đều được cấu tạo từ tế bào.
c] Chúng đều có chung một tổ tiên.
d] Tất cả các điều nêu trên đều đúng.
Xem thêm: Trắc Nghiệm Sinh Học 10