Tác phẩm là một trong những bài thơ nổi tiếng lưu lại tới tận bây giờ của thi sĩ Hồ Xuân Hương – người được mệnh danh là Bà Chúa Thơ Nôm. Bài thơ Bánh trôi nước vừa thể hiện vẻ đẹp và số phận người phụ nữ ở trong xã hội cũ, đồng thời với đó cho thấy được tấm lòng nhân văn đầy cao cả của bà: dành niềm yêu thương, trân trọng người phụ nữ.
I. Tìm hiểu chung để đưa ra cảm nghĩ bài thơ Bánh trôi nước
1. Tác giả
- Hồ Xuân Hương [1772-1822] sinh ra tại Nghệ An.
- Hồ Xuân Hương là nữ thi sĩ rất nổi tiếng của nước ta vào cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX.
- Bà được mệnh danh là “Bà chúa thơ Nôm”.
2. Tác phẩm
- Thơ Hồ Xuân Hương thường được viết theo phong cách thất ngôn tứ tuyệt hoặc thất ngôn bát cú.
- Những tác phẩm nổi tiếng: Thơ tự tình, Canh khuya, Lấy chồng chung, Đánh đu, Đánh chồng.
- Bài thơ Bánh trôi nước là một trong rất nhiều tác phẩm chữ Nôm nổi tiếng và đặc sắc của tác giả, bà mượn hình ảnh chiếc bánh trôi nước để kín đáo thể hiện thân phận bị phụ thuộc, nhưng phẩm giá lại cao đẹp của người phụ nữ Việt Nam.
Hình: Bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương
II. Cảm nghĩ bài thơ Bánh trôi nước
1. Hình ảnh bánh trôi nước và quá trình làm bánh
- Hình dáng bên ngoài chiếc bánh: trắng, tròn
Hình: Bánh trôi nước
- Nguyên liệu làm bánh: vỏ bánh ở ngoài được làm bằng bột nếp, nhân bên trong làm bằng đường đỏ
- Quá trình luộc bánh : luộc bánh trong nước sôi, bánh chìm nổi vài lần là chín.
=> Hình ảnh đẹp đẽ, tinh khiết và trong trắng của chiếc bánh trôi nước.
2. Vẻ đẹp, thân phận của người phụ nữ Việt Nam
- Tác giả đã mượn những đặc điểm đặc trưng của bánh trôi nước để miêu tả vẻ đẹp và số phận của người phụ nữ Việt Nam:
+ Vẻ đẹp về hình thể: xinh đẹp, trong trắng
“Thân em vừa trắng lại vừa tròn”
Mở đầu bài thơ Bánh trôi nước, mô típ khá quen thuộc trong văn học dân gian được Hồ Xuân Hương sử dụng là “Thân em”. Hai chữ thân em gợi lên nỗi đau về thân phận của những người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa. Tiếng thơ của Hồ Xuân Hương làm ta liên tưởng đến tiếng hát than thân trong câu ca dao:
“Thân em như tấm lụa đào,
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai”.
“Thân em như hạt mưa sa
Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày”
Hình: Người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa
Việc Hồ Xuân Hương sử dụng các ngữ liệu dân gian vừa khiến cho thơ bà gần gũi, mềm mại với đời sống, mặt khác làm cho tiếng thơ trở nên da diết, thấm đầy chất nhân bản, trở thành tiếng thơ của bao người.
=> Từ những câu thơ đầu, bà khẳng định về vẻ đẹp của người phụ nữ: trắng, tròn, một vẻ đẹp hiền từ, phúc hậu. Lời khẳng định cũng cho thấy rằng bà rất có ý thức về giá trị của chính mình nói riêng và của bao người phụ nữ trong xã hội ấy nói chung.
+ Số phận: long đong, lận đận, chìm nổi, sống phụ thuộc và không có quyền quyết định cuộc đời mình:
“Bảy nổi ba chìm với nước non”
Lẽ ra với vẻ đẹp trắng trong như thế, nàng hẳn phải có một cuộc đời sung sướng. Nhưng lại không, cuộc đời của nàng phải trải qua quá nhiều vất vả, phiêu dạt, chìm nổi đâu chỉ một lần giữa cuộc đời rộng lớn dù là phận nữ nhi:
=> Người phụ nữ mang vẻ đẹp tâm hồn đáng trân trọng nhưng phải chịu nhiều khổ cực, gian truân cho ta nhiều cảm nghĩ bài thơ Bánh trôi nước hơn.
+ Vẻ đẹp tâm hồn: sự trong trắng, một lòng thuỷ chung, son sắt:
“Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son”
=> Dù cuộc đời có đẩy đưa như thế nào thì phẩm chất của người phụ nữ vẫn trong sạch, đầy cao quý và cũng là lời thách thức với thế lực xấu xa, tàn bạo đang chà đạp lên quyền sống cơ bản và nhân phẩm cao quý của người phụ nữ.
III. Kết luận về cảm nghĩ bài thơ Bánh trôi nước
1. Nghệ thuật
- Thể thơ độc đáo thất ngôn tứ tuyệt
- Các nghệ thuật tu từ được sử dụng linh hoạt như so sánh, đảo ngữ,…
- Ngôn ngữ thơ mộc mạc, bình dị nhưng mang nhiều lớp nghĩa
- Sử dụng thành ngữ và mô-típ dân gian.
2. Nội dung
Bài thơ Bánh trôi nước dưới ngòi bút nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương sáng tác viết nên thân phận và cũng là vẻ đẹp của người phụ nữ dưới chế độ phong kiến một thời. Đọc bài thơ của bà, ta cảm thấy thương thay cho số phận lênh đênh, đau khổ, rẻ rúng của thân gái nhỏ bé nhưng cũng lại vô cùng cảm phục và trân trọng vẻ đẹp son sắt, thủy chung, đáng quý của họ.
Với những cảm nghĩ bài thơ Bánh trôi nước ở trên chắc chắn sẽ đọng lại trong bạn những cảm xúc riêng về một tác phẩm điển hình nhắc đến người phụ nữ xưa. Bài thơ dù ngắn vỏn vẹn trong bốn dòng nhưng phát biểu cảm nghĩ bài thơ Bánh trôi nước hẳn nhiên là nhiều hơn thế. Nếu muốn có thêm những tư liệu tham khảo về bài thơ và tìm kiếm nhiều hơn dòng cảm xúc để viết hay để đọc cho nghiền ngẫm bài thơ hơn thì các bạn tìm tải app học tập Kiến Guru ngay nhé.
Tác giả Hồ Xuân Hương
Bánh trôi nước là một trong những tác phẩm nổi tiếng viết về vẻ đẹp và số phận của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội xưa. Bài thơ sẽ được tìm hiểu trong chương trình Ngữ Văn lớp 7.
Download.vn muốn giới thiệu đến bạn đọc tài liệu về tác giả Hồ Xuân Hương và nội dung của bài thơ Bánh trôi nước dưới đây.
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non.
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son.
I. Đôi nét về tác giả Hồ Xuân Hương
- Hồ Xuân Hương [chưa rõ năm sinh, năm mất] quê ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An nhưng bà chủ yếu sống ở kinh thành Thăng Long.
- Hồ Xuân Hương có một ngôi nhà riêng ở gần Hồ Tây có tên là Cố Nguyệt Đường.
- Bà từng đi nhiều nơi và quen biết với nhiều danh sĩ nổi tiếng [trong đó có cả Nguyễn Du].
- Cuộc đời của Hồ Xuân Hương từng trải qua nhiều cuộc tình ngang trái, thường rơi vào cảnh ngộ éo le [làm vợ lẽ].
- Các tác phẩm của bà chủ yếu bao gồm thơ Nôm và thơ chữ Hán. Theo các nhà nghiên cứu, hiện nay còn khoảng 40 bài thơ được tương truyền là của Hồ Xuân Hương.
- Các sáng tác của bà đa phần đều viết về phụ nữ với tiếng nói thương cảm, cũng như sự khẳng định đề cao khát vọng của họ.
- Hồ Xuân Hương từng được mệnh danh là “Bà chúa thơ Nôm”.
- Một số bài thơ nổi tiếng như: Bánh trôi nước, Khóc Tổng Cóc, Không chồng mà chửa, Quả mít…
II. Giới thiệu về bài thơ Bánh trôi nước
1. Hoàn cảnh sáng tác
Được in trong “Hợp tuyển thơ văn Việt Nam”, tập III, NXB Văn hóa, Hà Nội năm 1963.
2. Thể thơ
- Bài thơ được viết theo thể thất ngôn tứ tuyệt.
- Bài thơ có bốn câu, mỗi câu có bảy chữ, cách hiệp vần ở câu 1, 2 và 4 [tròn - non - son].
3. Bố cục
Gồm 2 phần:
- Phần 1: Hình ảnh tả thực chiếc bánh trôi
- Phần 2: Vẻ đẹp, số phận của người phụ nữ Việt Nam.
4. Nội dung
Bánh trôi nước thể hiện sự trân trọng trước vẻ đẹp, phẩm chất trong trắng của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội xưa. Đồng thời thể hiện niềm thương cảm cho cuộc đời lận đận của họ.
5. Nghệ thuật
Ngôn ngữ bình dị, hình ảnh ẩn dụ, thể thơ thất ngôn tứ tuyệt cô đọng, hàm súc…
Cập nhật: 16/10/2021
Nhằm mục đích giúp học sinh nắm vững kiến thức tác phẩm Bánh trôi nước Ngữ văn lớp 7, bài học tác giả - tác phẩm Bánh trôi nước trình bày đầy đủ nội dung, bố cục, tóm tắt, dàn ý phân tích, sơ đồ tư duy và bài văn phân tích tác phẩm.
A. Nội dung tác phẩm Bánh trôi nước
Bài thơ là sự trân trọng vẻ đẹp của người phụ nữ xưa cùng nỗi xót xa cho thân phận bấp bênh, chịu nhiều bất công của họ trong xã hội Phong kiến.
B. Đôi nét về tác phẩm Bánh trôi nước
1. Tác giả
- Hồ Xuân Hương[ ?-?] lai lịch chưa thật rõ. Nhiều sách nói bà là con Hồ Phi Diễn, quê ở Nghệ An
- Bà có số phận lận đận trong tình duyên, được mệnh danh là “Bà chúa Thơ Nôm”
2. Tác phẩm
a, Hoàn cảnh sáng tác
- Trước cảnh bất công mà những người phụ nữ luôn phải chịu đựng, lời thơ của bà như tiếng nói về bình quyền của phụ nữ.
b, Bố cục: 2 phần
- Phần 1 [2 câu đầu]: Hình ảnh bánh trôi nước
- Phần 2 [ 2 câu cuối]: Phẩm chất người phụ nữ qua hình ảnh bánh trôi nước
c, Phương thức biểu đạt
- Biểu cảm
d, Thể thơ
- Thất ngôn tứ tuyệt
e, Ý nghĩa nhan đề
- Bánh trôi nước gọi tắt là bánh trôi, thứ bánh làm bằng bột nếp có nhân đường phèn, được luộc chín bằng cách cho vào nước đun sôi, khi bánh nổi lên là chín. Từ thực tế đó tác giả liên tưởng tới thân phận người phụ nữ bấp bênh. Nhan đề ngắn gọn nhưng chứa đựng ý nghĩa nội dung.
f, Giá trị nội dung
- Phản ánh thân phận và phẩm chất người phụ nữ
- Trân trọng và cảm thông cho số phận họ
g, Giá trị nghệ thuật
- Kết cấu chặt chẽ, độc đáo với thể thơ tứ tuyệt
- Ngôn ngữ giản dị, cô đọng
C. Sơ đồ tư duy Bánh trôi nước
D. Đọc hiểu văn bản Bánh trôi nước
1. Hình ảnh bánh trôi nước
- Có hai nghĩa : Nghĩa thứ nhất là chiếc bánh trôi nước tả thực với hình dáng tròn, màu trắng do bàn tay con người tạo ra. Nghĩa thứ hai là nghĩa ẩn dụ tượng trưng cho người phụ nữ xinh đẹp, trắng trẻo. Nhân bánh có đường đỏ ngọt như tấm lòng son.
- Nghĩa thứ hai là nghĩa quyết định ý nghĩa bài thơ
=> Chiếc bánh trôi được miêu tả cặn kẽ, chi tiết nhằm tượng trưng cho người phụ nữ với những phẩm chất tốt đẹp
2. Số phận đầy bất hạnh của người phụ nữ Phong kiến
- Số phận lênh đênh “Bảy nổi ba chìm”- sự trắc trở, truân chuyên
- Không được tự quyết định số phận mình “Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn”- Bị chà đạp dưới những hủ tục phong kiến.
=> Với vẻ đẹp và những phẩm chất của mình người phụ nữ đáng ra phải được hưởng những hạnh phúc tốt đẹp nhưng dưới chế độ trọng nam khinh nữ người phụ nữ phải chịu những cay đắng, lận đận, bất hạnh.