Ung thư tuyến giáp xảy ra khi có sự phát triển bất thường của các tế bào tuyến giáp, tạo thành khối u ác tính. Đây là bệnh phổ biến nhất trong ung thư tuyến nội tiết và số lượng người mắc tăng trong những năm gần đây.
Hình ảnh ung thư tuyến giáp.
Việt Nam là một trong các quốc gia có tỉ lệ ung thư tuyến giáp cao, chiếm 1-2% tất cả các loại ung thư, nhưng chiếm trên 90% ung thư thuộc tuyến nội tiết. Trong số đó, chủ yếu hay gặp là ung thư tuyến giáp thể biệt hóa.
Đa số ung thư tuyến giáp được phát hiện khi khối u nhỏ và phát triển chậm. Tuy nhiên, một số trường hợp phát hiện muộn, thậm chí là khi đã di căn. Ung thư tuyến giáp nếu được phát hiện sớm và điều trị tốt thì đạt hiệu quả cao, tỉ lệ sống trên 10 năm là khoảng trên 90 - 95%.
Điều trị ung thư tuyến giáp thế nào?
Phẫu thuật tuyến giáp
Phẫu thuật cắt tuyến giáp là phương pháp lựa chọn hàng đầu trong điều trị ung thư tuyến giáp. Thông thường, ung thư tuyến giáp giai đoạn sớm, chưa xâm lấn và di căn có thể chỉ cần phẫu thuật cắt thuỳ tuyến giáp và không cần điều trị tiếp bằng phóng xạ I-131.
Đối với những trường hợp khối u to, xâm lấn, đặc biệt là có di căn hạch cổ, di căn xa. Về điều trị, bác sĩ chỉ định phẫu thuật cắt toàn bộ tuyến giáp, vét hạch cổ. Sau đó tùy từng bệnh nhân sẽ được điều trị I-131 để diệt mô giáp còn lại; điều trị bổ trợ hoặc điều trị di căn bằng I-131 sau phẫu thuật. Bệnh nhân đã được phẫu thuật cắt giáp toàn bộ cần phải uống thuốc hormone tuyến giáp suốt đời.
Tế bào tuyến giáp có khả năng hấp thu iod rất tốt. Do vậy, I-131 có thể được sử dụng hiệu quả để phá hủy những mô giáp còn lại [lành tính và ung thư] sau khi phẫu thuật cũng như di căn hạch và di căn xa. I-131 sau khi hấp thu tế bào vào sẽ phá hủy ADN và làm chết tế bào tuyến giáp. Đồng thời do không có đặc tính bắt giữ I-131 nên các tế bào khác của các cơ quan khác trong cơ thể sẽ ít chịu tác động của I-131.
Trước khi điều trị I-131 bác sĩ sẽ hướng dẫn bệnh nhân ngừng hormone tuyến giáp từ 4-6 tuần nhằm tăng khả năng hấp thu I-131 khi sử dụng để đạt hiệu quả điều trị tối đa. Khi chỉ số TSH đạt tới mức cần thiết theo yêu cầu của bác sĩ, bệnh nhân được uống I-131 liều nhỏ và chụp xạ hình I-131 chẩn đoán.
Điều trị I-131 cho bệnh nhân ung thư tuyến giáp.
Bệnh nhân cần có giai đoạn ăn kiêng 2 tuần trước khi được điều trị bằng I-131. Đây là cách để giảm lượng iod tối đa trong cơ thể để khi đưa iod phóng xạ vào thì tổ chức tuyến giáp đang "khát" iod sẽ bắt lấy iod tối đa.
Từ đó các tổ chức tuyến giáp hoặc các khối ung thư tuyến giáp di căn sẽ được phát hiện và điều trị hiệu quả. Xét nghiệm này giúp bác sĩ có thể ước lượng được phần mô giáp cần phá hủy là bao nhiêu cũng như đánh giá tổn thương di căn xa ở hạch cổ, phổi và các vị trí khác.
Những lưu ý khi điều trị I-131
I-131 được sử dụng để điều trị ung thư tuyến giáp khá ít tác dụng phụ. Tuy nhiên, đây là chất dược chất phóng xạ có thể phát ra những tia phóng xạ ảnh hưởng đến môi trường và người xung quanh.
Chính vì vậy mà khi điều trị với liều lớn bằng I-131 thì bệnh nhân phải cách ly 2-3 ngày trong bệnh viện. Mục đích là để nguồn bức xạ từ bệnh nhân không ảnh hưởng tới người xung quanh và gom các chất thải để tiêu hủy một cách an toàn, tránh ảnh hưởng đến cộng đồng.
Bệnh nhân ung thư tuyến giáp cần được theo dõi định kỳ.
Sau khi bệnh nhân được ra viện, mặc dù liều phóng xạ còn lại khá thấp và an toàn nhưng nguồn bức xạ có thể ảnh hưởng đến người xung quanh. Chính vì thế bệnh nhân phải tiếp tục cách ly tương đối trong 2 - 3 tuần. Những chất thải của bệnh nhân cũng phải được quản lý và xử lý một cách chặt chẽ.
Vì vậy, các bác sĩ y học hạt nhân vẫn phải hướng dẫn bệnh nhân sau khi ra viện các biện pháp cách ly. Tuyệt đối không được tiếp xúc với phụ nữ có thai, trẻ em nhỏ và giữ khoảng cách tối thiểu là 2-3m.
Những tác dụng phụ có thể gặp khi điều trị bằng I-131
Điều trị I-131 là biện pháp xạ trị chiếu trong của y học hạt nhân sẽ chọn lọc tác động vào tổ chức tuyến giáp còn lại hay di căn nên các tổ chức cơ quan khác không bị ảnh hưởng nhiều như xạ trị chiếu ngoài. Tuy nhiên, vẫn có các tác dụng phụ với tần xuất và mức độ thấp hơn so với xạ ngoài.
Tác dụng phụ thường gặp là buồn nôn, nôn, viêm tuyến giáp do phóng xạ, sưng vùng cổ không đau, viêm tuyến nước bọt, giảm vị giác, viêm dạ dày - ruột, viêm bàng quang và đường tiết niệu… Nhưng những triệu chứng này hoàn toàn có thể kiểm soát được.
Để giảm thiểu tác dụng phụ này, bệnh nhân có thể dùng các thuốc chống nôn, cần uống nhiều nước, kích thích tiết nước bọt nhiều [ngậm chanh], dùng các thuốc giảm đau, chống viêm …. Những tác dụng phụ này sau khoảng vài ba ngày điều trị cũng sẽ giảm dần.
Nếu sử dụng I-131 liều cao, nhiều lần thì cũng có những tác dụng phụ không mong muốn lâu dài. Thông thường, bệnh nhân sẽ được điều trị I-131 theo lộ trình cách nhau 6 tháng, 9 tháng hoặc 12 tháng. Với bệnh nhân sử dụng liều thấp thì các tác dụng phụ sẽ nhanh chóng biến mất. Với những bệnh nhân sử dụng liều cao và phải tái sử dụng nhiều lần thì nguy cơ xuất hiện loại ung thư thứ 2 [như là ung thư bàng quang, bệnh máu …]. Tuy nhiên, tỉ lệ này rất thấp. Bác sĩ điều trị sẽ giúp cân bằng lợi ích và nguy cơ khi điều trị cho bệnh nhân.
Rất nhiều bệnh nhân chỉ cần sử dụng vài liệu trình và được tiếp tục theo dõi mà sau đó không cần sử dụng liệu trình nào nữa đã trở lại tình trạng sức khỏe bình thường.
Mời các bạn xem thêm video đang được quan tâm:
PGS.TS.Lê Ngọc Hà - Chủ nhiệm khoa Y học hạt nhân, Bệnh viện TW Quân đội 108
Ung thư tuyến giáp là loại ung thư phổ biến nhất của các tuyến nội tiết. Tỷ lệ mắc ung thư tuyến giáp có xu hướng ngày càng gia tăng. Ung thư tuyến giáp thể biệt hóa [chiếm 80%] bao gồm: thể nhú, thể nang, thể hỗn hợp nhú nang và ung thư tuyến giáp không biệt hóa gồm: thể tủy, thể thoái biến, ung thư tổ chức liên kết, lymphoma.
1. Phương pháp điều trị ung thư tuyến giáp
Tại các cơ sở Y học hạt nhân ở nước ta đồng vị phóng xạ được sử dụng nhiều nhất để điều trị là iốt phóng xạ [I-131]. I-131 có thời gian bán rã vật lý [T1/2] là 8,04 ngày, phát tia gamma [g] với mức năng lượng chủ yếu là 360 kev và tia bêta [b] với mức năng lượng chủ yếu là 610 keV. Tia gamma của I-131 có quãng chạy trong tổ chức lớn thường dùng để ghi đo chẩn đoán. Tia bêta có quãng chạy trong mô mềm một vài mm được dùng trong điều trị bệnh.
Tế bào ung thư tuyến giáp thể biệt hóa cũng có khả năng bắt giữ và tập trung I-131, chính vì vậy việc sử dụng một liều I-131 đủ cao có thể tiêu diệt được tế bào và tổ chức ung thư tại chỗ hoặc di căn. Điều trị ung thư tuyến giáp thể biệt hóa bằng phương pháp phối hợp: phẫu thuật cắt bỏ tuyến giáp toàn phần, sau đó dùng I-131 huỷ nốt mô tuyến giáp còn lại, diệt các ổ ung thư di căn và dùng hormon tuyến giáp thay thế để người bệnh về bình giáp đã mang lại kết quả tốt đẹp, tỷ lệ sống sau 5 năm đã đạt tới 95%.
Tải ứng dụng ISOFHCARE để đặt khám trực tuyến với bác sĩ nội tiết hoặc gọi đến hotline 1900638367 để được tư vấn và đặt lịch khám ưu tiên tại bệnh viện tuyến trung ương!
2. Chăm sóc người bệnh ung thư tuyến giáp điều trị bằng I-131
a. Chăm sóc cơ bản
- Tạo môi trường yên tĩnh và thoải mái cho người bệnh trong thời gian điều trị.
- Người bệnh được đảm bảo chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng và hợp lý.
- Có những hoạt động giải trí thích hợp [đọc sách, xem ti vi, nghe nhạc…] giúp người bệnh giảm lo lắng và buồn chán do hạn chế hoạt động nếu phải nằm trong phòng cách ly sau khi uống liều điều trị I-131.
- Trong thời gian nằm phòng cách ly vẫn được đảm bảo y lệnh thuốc cũng như được chăm sóc đầy đủ.
b. Chăm sóc người bệnh sau khi ra viện
- Người bệnh được ra viện 3-5 ngày khi suất liều đo cách người bệnh 1 mét £50mSv/h hoặc £5mR/h.
- Người bệnh được khuyến cáo sau khi ra viện: tránh tiếp xúc với trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai trong 1-2 tuần đầu sau điều trị I-131. Xả nước nhiều lần sau khi đi vệ sinh.
- Người bệnh tái khám sau 1 tháng để phát hiện sớm những tác dụng không muốn của I-131 và điều chỉnh liều T4 phù hợp để duy trì tình trạng bình giáp.
- Người bệnh tái khám sau 6 tháng để đánh giá kết quả điều trị:
+ Sạch tổ chức tuyến giáp và di căn: tiếp tục dùng hormon tuyến giáp để duy trì tình trạng bình giáp. Khám định kỳ 6 tháng một lần trong 2 năm đầu, sau đó một năm một lần trong nhiều năm tiếp theo.
+ Còn tổ chức giáp, tổ chức ung thư, di căn: điều trị tiếp I-131 rồi theo dõi từ đầu
c. Cách ly sau khi điều trị xạ trị I-131
- Thời gian bán hủy của I-131 là 8 ngày
- Đặc tính của I-131 là có khả năng phóng xạ vì vậy cần phải cách ly sau điều trị. Điều trị I-131 cách ly bao lâu còn phụ thuộc vào liều lượng I ốt phóng xạ được đưa vào cơ thể. Thông thường người bệnh phải cách ly trong vòng 48 giờ sau điều trị, với những đối tượng tiếp xúc là phụ nữ mang thai thời gian nên cách ly sẽ lâu hơn. Với những bệnh nhân điều trị liều cao, thời gian cách ly có thể lên tới 3-7 ngày và chỉ được xuất viện khi bác sĩ đánh giá là an toàn.
- Khi được phép cách li tại nhà các bạn cũng nên thận trọng khi tiếp xúc với trẻ nhỏ, phụ nữ trong lứa tuổi sinh đẻ, phụ nữ đang mang thai 1-2 tuần
- Xả nước nhiều lần sau khi đi vệ sinh
- Không khạc nhổ bừa bãi, nếu bị nôn phải cho chất nôn vào túi
Khi bắt gặp những triệu chứng của ung thư tuyến giáp ở bạn hoặc người thân, bạn hoặc người thân nên đi khám ngay tại các cơ sở chuyên khoa, bệnh viện phòng khám, bác sĩ nội tiết để được tư vấn, thăm khám và điều trị. Hiện nay tình hình dịch diễn biến phức tạp, đi lại khó khăn thì một phương án khác là bạn có thể đặt khám khám trực tuyến bác sĩ nội tiết để được nhanh chóng chẩn đoán và điều trị bệnh, tránh có những biến chứng ảnh hưởng đến sinh hoạt và đời sống.
Cẩm nang ISOFHCARE cung cấp cho bạn các bí quyết khám bệnh tại Hà Nội và Hướng dẫn khám bệnh tuyến trung ương với những thông tin đắt giá và chính xác nhất.
Chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe!
IVIE | Ngày đăng 06/09/2021 - Cập nhật 13/05/2022