KIỂM TRA BÀI CŨCâu hỏi: Ánh sáng đã ảnh hưởng như thế nào lên đời sống của thực vật ? Phân tích. Bài 43 – tiết 45 I - Ảnh hưởng của nhiệt độ lên đời sống sinh vật.Trả lời câu hỏi: ? Sinh vật sống được trong phạm vi nhiệt độ như thế nào?Vi khuẩn ở suối nước nóng chịu được nhiệt độ 70oC – 90oCẤu trùng sâu ngô chịu được nhiệt độ - 27oC Hãy thảo luận nhóm trả lời câu hỏi sau:Nhiệt độ đã ảnh hưởng đến đặc điểm hình thái và hoạt động sinh lí của sinh vật như thế nào? 1/ Nhiệt độ ảnh hưởng đến đặc điểm hình thái:- Thực vật: + Ở vùng nhiệt đới trên bề mặt lá có tầng cutin dày hạn chế sự thoát hơi nước.Cấu tạo trong của phiến láTầng cutin Chồi cây có các vảy mỏng bao bọc, cách nhiệt để bảo vệ chồi.Thân và rễ có các lớp bần dày tạo thành những lớp cách nhiệt bảo vệ cây.1/ Nhiệt độ ảnh hưởng đến đặc điểm hình thái:+ Ở vùng ôn đới: + Sống vùng lạnh: chim, thú có bộ lông dày và dài hơn, kích thước cơ thể lớn hơn+ Sống vùng nóng: thú có bộ lông thưa và ngắn hơn, kích thước cơ thể nhỏ hơn.- Động vật:+ Sống vùng nóng: thú có bộ lông thưa và ngắn hơn, kích thước cơ thể nhỏ hơn. -Thực vật: Nhiệt độ ảnh hưởng đến hoạt động quang hợp, hô hấp, thoát hơi nước,… của thực vật. + Vùng ôn đới, lá cây vàng vào thu và rụng về mùa đông để giảm sự thoát hơi nước.+ Quá trình quang hợp và hô hấp của cây diễn ra bình thường ở nhiệt độ từ 0 - 40oC, diễn ra tốt nhất ở nhiệt độ 20 - 30oC.2/ Nhiệt độ ảnh hưởng đến hoạt động sinh lí của sinh vật: - Động vật: + Khi nhiệt độ môi trường quá cao: một số động vật có tập tính ngủ hè, chui vào hang để tránh nơi nóng. + Hoặc khi nhiệt độ môi trường quá lạnh: môt số có tập tính ngủ đông, di cư để trú đông. Chim di trúHiện tượng ngủ đông => Vậy nhiệt độ của môi trường có ảnh hưởng tới những đặc điểm nào của sinh vật?1- Dựa vào khả năng điều chỉnh nhiệt độ của cơ thể với môi trường có thể chia sinh vật thành những nhóm nào? Hãy giải thích?Trả lời câu hỏi sau:2- Hãy lấy ví dụ về sinh vật biến nhiệt và sinh vật hằng nhiệt theo mẫu bảng 43.1 Nhóm sinh vật Tên sinh vật Môi trường sốngSinh vật biến nhiệt: Sinh vật hằng nhiệt: ? Trong hai nhóm sinh vật hằng nhiệt và biến nhiệt, sinh vật thuộc nhóm nào có khả năng chịu đựng cao với sự thay đổi nhiệt độ của môi trường?- Vi khuẩn cố định đạm- Nấm rơm- Cây lúa- Giun đất- Cá chép- Thằn lằn bóng đuôi dài- - Sinh vật- Sinh vật- Mặt đất- không khí - Trong đất- Trong nước- Mặt đất- không khí- - Chim bồ câu- Thỏ- Con người- - Mặt đất- không khí.- Mặt đất- không khí.- Mặt đất- không khí.- ….Bảng 43.1 Các sinh vật biến nhiệt và hằng nhiệtvi sinh vật, nấm, thực vật, động vật không xương sống, cá, lưỡng cư, bò sát.chim, thú và con người II. Ảnh hưởng của độ ẩm lên đời sống sinh vật.Trả lời câu hỏi sau: - Dựa vào khả năng thích nghi với môi trường sống có độ ẩm khác nhau, sinh vật được chia thành những nhóm nào?Quan sát H43.3, đọc ví dụ SGK:- Hãy lấy ví dụ minh họa các sinh vật thích nghi với môi trường có độ ẩm khác nhau theo mẫu bảng 43.2: Các nhóm sinh vật Tên sinh vật Nơi sốngThực vật ưa ẩmThực vật chịu hạnĐộng vật ưa ẩmĐộng vật ưa khô- Cây phi lao- Cây thuốc bỏng- Cây xương rồng,….- Bãi cát- Vùng đồi, bãi cát- Sa mạc,… - Ốc sên.- Ếch, nhái- Giun đất,……- Trên thân cây thân vườn- Ven ao, hồ, ruộng lúa- Trong đất,…… - Thằn lằn- Lạc đà,….- Trên đồi cát- Sa mạc, … - Cây lúa nước- Cây rau bợ- Cây lá lốt,… - Ruộng lúa nước- Ven bờ ao- Dưới tán cây khác,….Bảng 43.2. các nhóm sinh vật thích nghi với độ ẩm khác nhau của môi trường Một số hình ảnh về sự ảnh hưởng của độ ẩm lên đời sống thực vật.Cây sống nơi khô hạn có cơ thể mọng nước hoặc lá và thân tiêu giảm, lá biến thành gai. Cây cỏ mọc trên các đụn các ven biểnXương rồng và cây bụi vùng hoang mạcMột số hình ảnh về sự ảnh hưởng của độ ẩm lên đời sống thực vật. - Cây sống nơi ẩm ướt, thiếu ánh sáng như dưới tán rừng có phiến lá mỏng, bản lá rộng, mô giậu kém phát triển.Một số hình ảnh về sự ảnh hưởng của độ ẩm lên đời sống thực vật. Một số thực vật ưa ẩm- Cây sống nơi ẩm ướt, có nhiều ánh sáng như ven bờ ruộng, hồ ao có phiến lá hẹp, mô giậu phát triển. Một số hình ảnh về sự ảnh hưởng của độ ẩm lên đời sống động vật.Ếch nhái là động vật sống nơi ẩm ướt. Khi gặp điều kiện khô hạn, lớp da trần của ếch nhái trưởng thành làm cho cơ thể chúng mất nước nhanh.Bò sát có da phủ vảy sừng nên khả năng chống mất nước có hiệu quả hơn, nhiều loài bò sát thích nghi cao với môi trường có khô ráo của hoang mạc Qua bài tập, cho biết:1/ Độ ẩm đã ảnh hưởng như thế nào lên đời sống của sinh vật?2/ Nêu các nhóm thực vật và động vật thích nghi với độ ẩm khác nhau của môi trường?3/ Trong sản xuất, người ta có biện pháp gì để tăng năng suất? Hãy kể tên 10 loài động vật thuộc hai nhóm động vật: ưa ẩm và ưa khô.- Một số động vật ưa ẩm:Bạch tuộcẾch đuôiGiun đấtRếtĐỉa Một số động vật ưa khô:Hươu cao cổLợn rừngCúChim ongKì đà BÀI TẬP VỀ NHÀ1. Trả lời các câu hỏi và làm bài tập trong SGK tr.129.2. Đọc mục “ Em có biết” 3. Đọc và chuẩn bị trước bài “Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật” tr.131 SGK.
Bài 43: Ảnh hưởng của nhiệt độ và độ ẩm lên đời sống sinh vật – Ảnh hưởng của độ ẩm lên đời sống sinh vật. Độ ẩm không khí và đất ảnh hường nhiều đến sinh trường và phát triển của sinh vật. Có sinh vật thường xuyên sổng trong nước hoặc trong môi trường ầm ướt như ven các bờ sông suối, dưới tán rừng rậm, trong các hang động… Ngược lại, cũng có những sinh vật sống nơi có khí hậu khô như ờ hoang mạc, vùng núi đá…
Độ ẩm không khí và đất ảnh hường nhiều đến sinh trường và phát triển của sinh vật. Có sinh vật thường xuyên sổng trong nước hoặc trong môi trường ầm ướt như ven các bờ sông suối, dưới tán rừng rậm, trong các hang động… Ngược lại, cũng có những sinh vật sống nơi có khí hậu khô như ờ hoang mạc, vùng núi đá…
Những ví dụ về ảnh hưởng của độ ầm iên sinh vật:
– Cây sống nơi ẩm ướt, thiếu ánh sáng như ở dưới tán rừng, ven bờ suối trong rừng cỏ phiến lá mòng, bản lá rộng, mô giậu kém phát triển. Cây sống nơi ẩm ướt nhưng có nhiểu ánh sáng như ven bờ ruộng, hồ ao cỏ phiến lá hẹp, mô giậu phát triển.
– Cây sống nơi khô hạn hoặc có cơ thể mọng nước, hoặc lá và thân cây tiêu giảm, lá biến thành gai.
– Ếch nhái là động vật sống nơi ẩm ướt. Khi gặp điều kiện khô hạn, do da của ếch nhái là da trần nên cơ thể chúng mất nước nhanh chóng. Ngược lại. bò sát có da được phù vảy sừng nên khả năng chông mất nước có hiệu quả hom, nhiều loài bò sát thích nghi cao với môi trường khô ráo của hoang mạc.
Quảng cáoThực vật được chia thành hai nhóm : thực vật ưa ấm và chịu hạn. Động vật cũng
có hai nhóm : động vật ưa ầm và ưa khô.
I. ẢNH HƯỞNG CỦA NHIỆT ĐỘ LÊN ĐỜI SỐNG SINH VẬT
- Nhiệt độ môi trường ảnh hưởng tới hình thái, hoạt động sinh lý, tập tính của sinh vật.
- Đa số các sinh vật sống trong phạm vi nhiệt độ từ 0 – 500C. Ở thực vật, cây chỉ quang hợp và hô hấp ở nhiệt độ từ 20 – 300C. Nhiệt độ trên 400C và dưới 00C cây ngừng quang hợp và hô hấp.
- Thực vật vùng nóng thường có lá màu xanh đậm, bề mặt lá có tầng cutin dày hoặc lá biến thành gai hạn chế sự thoát hơi nước khi nhiệt độ không khí cao, thân mọng nước...
- Thực vật vùng lạnh về mùa đông thường rụng lá: giảm diện tích tiếp xúc với không khí lạnh, thân và rễ có lớp bần dày tạo thành lớp bảo vệ cây.
- Động vật ở vùng lạnh và vùng nóng có nhiều đặc điểm khác nhau
+ Động vật vùng lạnh có lông dày hơn, kích thước lớn hơn so với thú sống ở vùng nóng.
+ Nhiều loài động vật có tập tính lẩn tránh nơi nóng hoặc lạnh quá bằng cách: chui vào hang, ngủ đông hoặc ngủ hè…
+ Có 1 số sinh vật sống được ở nhiệt độ rất cao như vi khuẩn suối nước nóng chịu được nhiệt độ 70 – 900C. Một số sinh vật sống được ở nhiệt độ rất thấp như ấu trùng sâu ngô chịu được nhiệt độ - 270C.
- Dựa vào sự ảnh hưởng của nhiệt độ lên đời sống sinh vật. Người ta chia sinh vật thành 2 nhóm:
+ Sinh vật biến nhiệt: có nhiệt độ cơ thể phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường. Nhóm này gồm: vi sinh vật, nấm, thực vật, động vật không xương sống, cá, ếch nhái, bò sát.
+ Sinh vật hằng nhiệt: có nhiệt độ cơ thể không phụ thuộc vào nhiệt độ của môi trường. Gồm: các động vật có tổ chức cao như: chim, thú và con người.
II. ẢNH HƯỞNG CỦA ĐỘ ẨM LÊN ĐỜI SỐNG SINH VẬT
- Độ ẩm không khí và độ ẩm của đất ảnh hưởng nhiều đến sinh trưởng và phát triển của sinh vật.
+ Có những sinh vật thường xuyên sống trong nước hoặc trong môi trường ẩm ướt ven các bờ suối, dưới tán cây rừng rậm…
+ Có những sinh vật sống nơi có khí hậu khô như hoang mạc, vùng núi đá…
- Sinh vật sống ở những vùng có độ ẩm khác nhau có hình thái, cấu tạo khác nhau:
+ Cây sống nơi ẩm ướt, thiếu ánh sáng: phiến lá mỏng, bản lá rộng, mô giậu kém phát triển.
+ Cây sống nơi ẩm ướt, ánh sáng mạnh: phiến lá hẹp, mô giậu phát triển.
+ Cây sống nơi khô hạn: cơ thể mọng nước, lá và thân tiêu giảm, lá biến thành gai.
+ Động vật sống nơi ẩm ướt [ếch, nhái ..] khi trời nóng cơ thể mất nước nhanh vì da chúng là da trần, bò sát khả năng chống mất nước hiệu quả hơn vì da có lớp vảy sừng bao bọc.
- Dựa vào ảnh hưởng của độ ẩm lên đời sống sinh vật người ta chia sinh vật thành các nhóm: thực vật ưa ẩm, thực vật chịu hạn, động vật ưa ẩm và động vật chịu hạn.