Trong khi Pháp đang đứng trước tình thế tiến thoái lưỡng nan ở chiến trường Gia Định và Đà Nẵng [1960] thì trong triều đình Nguyễn đã diễn ra tình trạng gì?
A. Phân hóa, tư tưởng chủ hòa làm lòng người li tán
B. Tiếp tục bàn kế hoạch đánh Pháp
C. Tập trung lực lượng đánh Pháp
D. Kêu gọi nhân dân giúp vua cứu nước
Đã 160 năm trôi qua kể từ ngày cuộc chiến dưới chân thành Điện Hải bắt đầu. Từ đó cho đến nay, chúng ta có thể khẳng định rằng đây là cuộc chiến đấu vô cùng kiên cường và anh dũng của nhân dân Đà Nẵng và quan quân triều đình nhà Nguyễn trước một ách xâm lược hoàn toàn mới là các nước thực dân đến từ phương Tây. Thắng lợi trong cuộc kháng chiến chống liên quân Pháp – Tây Ban Nha xâm lược giữa thế kỷ 19 là một trong những trang sử vẻ vang không chỉ riêng của Đà Nẵng mà còn của cả dân tộc Việt Nam.
[Ảnh: Quỳnh Nga]
Trong chuỗi các hoạt động hướng tới kỷ niệm 160 năm Ngày nhân dân Đà Nẵng đại diện cho nhân dân cả nước và cùng nhân dân cả nước mở đầu cuộc kháng chiến chống liên quân Pháp – Tây Ban Nha xâm lược [01/9/1858 – 01/9/2018], chiều ngày 15/8, Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức chương trình “Nghe hiện vật kể” với chủ đề “Cuộc chiến ở Đà Nẵng [1858 – 1860] qua một số tư liệu, hiện vật lưu giữ tại Bảo tàng Đà Nẵng” để góp phần giúp cho thế hệ trẻ hiểu hơn và tự hào về một giai đoạn lịch sử vô cùng quan trọng của Đà Nẵng. Tham dự chương trình có hơn 150 bạn đoàn viên thanh niên đến từ các quận Hải Châu, Cẩm Lệ, Sơn Trà. Một điều thú vị nữa là chương trình còn nhận được sự quan tâm đông đảo của nhiều đối tượng công chúng khác, kể cả hướng dẫn viên du lịch cũng đến tham dự để có thể hiểu rõ hơn về giai đoạn lịch sử này, góp phần nâng cao kiến thức và phục vụ cho công việc của mình.
Hai vị khách mời với tư cách diễn giả của chương trình là ông Bùi Văn Tiếng – Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học – Nghệ thuật Đà Nẵng, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử thành phố Đà Nẵng và nhà nghiên cứu Hồ Trung Tú – Hội viên Hội Khoa học lịch sử thành phố Đà Nẵng đã thay lời của tư liệu, hiện vật để nói về câu chuyện Đà Nẵng kháng Pháp.
Câu chuyện được mở đầu bằng hiện vật là bức Sắc phong “Thự thủ Thành Điện Hải”. Nói về cuộc chiến 1858 – 1860 ở Đà Nẵng thì không thể không nói đến vai trò và giá trị của Thành Điện Hải. Có thể nói đây là minh chứng hùng hồn cho những ngày tháng đầu tiên quân dân ta chiến đấu chống lại liên quân Pháp – Tây Ban Nha. Và ngày hôm nay, các bạn trẻ ngồi tham dự chương trình tại chính không gian của Thành Điện Hải – mảnh đất mà năm xưa nơi đây từng là tiền đồn chống thực dân Pháp ngay từ buổi đầu khi chúng đặt chân lên đất nước ta và là một trong số ít công trình kiến trúc quân sự thời Nguyễn còn lại ở Đà Nẵng hiện nay, nơi ghi dấu những trận đánh oai hùng của quân dân Đà Nẵng. Là tâm điểm trong cuộc đụng đầu lịch sử của dân tộc ta với chủ nghĩa đế quốc phương Tây, Thành Điện Hải vừa là chứng tích hùng hồn, vừa là biểu tượng về lòng yêu nước và đức hy sinh của nhân dân Đà Nẵng trong sự nghiệp chiến đấu bảo vệ chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc. Thông qua lời chia sẻ của các nhà nghiên cứu về một số thông tin của bức Sắc phong đã phần nào giúp cho các bạn hình dung ra được việc nhà Nguyễn xây thành cũng như vai trò, ý nghĩa của Thành trong cuộc chiến. Đồng thời với đó, các bạn cũng biết được thêm việc nhà Nguyễn xây dựng hệ thống phòng thủ cửa biển Đà Nẵng lúc bấy giờ như thế nào?
Cùng đề cập nhiều đến sự bố phòng của nhà Nguyễn tại Đà Nẵng cũng như thế trận của ta và địch trong giai đoạn này, Tấm bản đồ chiến sự 1858 – 1860 đang được trưng bày tại Bảo tàng Đà Nẵng qua lời kể của các nhà nghiên cứu đã mang đến cho các bạn đoàn viên nhiều thông tin giá trị. “Trên tấm bản đồ này, chúng ta có thể nhìn thấy rõ lúc bấy giờ ở Đà Nẵng có dày đặc các công trình quân sự như: phòng tuyến, thành, đài, đồn, bảo… tất cả điều này nói lên sự quan tâm của nhà Nguyễn đối với Đà Nẵng lúc bấy giờ. Không phải ngẫu nhiên mà Đà Nẵng lại được triều đình quan tâm đặc biệt như vậy trong việc phòng thủ mà chính là vị thế địa chính trị của Đà Nẵng” – Ông Hồ Trung Tú cho biết. Có thể nói, qua nguồn tư liệu này, các bạn trẻ đã biết được thêm về Đà Nẵng cách đây hơn 1,5 thế kỷ cũng như biết được lý do vì sao người Pháp lại chọn Đà Nẵng để làm mục tiêu đầu tiên trong cuộc viễn chinh xâm lược của mình mà không phải là nơi khác.
Đến với chương trình lần này, các bạn trẻ được chiêm ngưỡng tận mắt những khẩu súng thần công uy nghiêm đang được trưng bày tại sân Thành Điện Hải. Suốt hơn 18 tháng, quân sĩ nhà Nguyễn dưới sự chỉ đạo tài tình của danh tướng Nguyễn Tri Phương đã đẩy lùi hàng chục đợt tấn công của quân Pháp. Thắng lợi này có ý nghĩa lịch sử vô cùng to lớn mà trong đó hệ thống phòng thủ cửa biển với hiệu quả của những khẩu thần công đóng góp một phần không nhỏ. Qua phần chia sẻ thông tin của nhà nghiên cứu Bùi Văn Tiếng, các bạn đã hiểu hơn giá trị của những khẩu thần công ở đây. Ông Bùi Văn Tiếng cho biết: “Không đẹp, không tinh xảo như súng thần công ở nhiều nơi khác nhưng những khẩu súng thần công ở Thành Điện Hải là những khẩu súng chiến, là những khẩu súng trực tiếp tham gia đánh Pháp. Chính điều này đã làm nên điều đặc biệt cho những khẩu súng thần công nơi đây”.
Qua gần hai giờ đồng hồ với ba tư liệu, hiện vật chủ đạo là Sắc phong “Thự thủ Thành Điện Hải”, Tấm bản đồ chiến sự 1858 – 1860 và Súng thần công ở Thành Điện Hải, các nhà nghiên cứu đã diễn giải một cách sinh động, trực quan, dễ hiểu câu chuyện về cuộc chiến ở Đà Nẵng [1858 – 1860], giúp chocác bạn đã hiểu rõ hơn về cuộc chiến lúc bấy giờ. Qua đó, một lần nữa khẳng định rằng cuộc chiến đấu mà quân dân Đà Nẵng cùng với quân triều đình nhà Nguyễn là một thắng lợi vẻ vang và về cơ bản là ta đã làm thất bại âm mưu đánh nhanh, thắng nhanh của Pháp và buộc liên quân Pháp – Tây Ban Nha phải rút khỏi mảnh đất Đà Nẵng.
Trần Văn Chuẩn
Phòng Giáo dục – Truyền thông
Ngày 1-9-1858, ở Việt Nam đã diễn ra sự kiện lịch sử gì quan trọng?
Ngày 5-6-1862, triều đình Huế kí với Pháp bản hiệp ước
Hiệp ước Nhâm Tuất [5-6-1862] không bao gồm nội dung nào sau đây?
Trận Đà Nẵng [1858–1859] hay Liên quân Pháp – Tây Ban Nha tấn công Đà Nẵng lần thứ nhất là trận đánh mở đầu cho cuộc chiến tranh Pháp – Việt [1858–1884] trong lịch sử Việt Nam. Đây là trận đánh kéo dài nhiều ngày, khởi sự từ ngày 31 tháng 8 năm 1858 và kết thúc vào ngày 2 tháng 2 năm 1859, để chuyển sang một giai đoạn khác.
| Một phần của Pháp xâm lược Đại Nam |
| Bản đồ Đà Nẵng xưa tìm được trong nhà một ông quan võ người Việt vào ngày 15 tháng 9 năm 1859.
Xuất phát từ đảo Hải Nam [Trung Quốc], Phó Đô đốc Hải quân Charles Rigault de Genouilly [gọi tắt là De Genouilly] được lệnh[4] phối hợp với đạo quân Tây Ban Nha do Đại tá Lanzarotte chỉ huy, đưa tàu chiến xuống phía Nam. Chiều tối ngày 31 tháng 8 năm 1858, toàn bộ lực lượng trên đã có mặt trước cửa biển Đà Nẵng. Sáng ngày 1 tháng 9 năm 1858, De Genouilly gửi tối hậu thư buộc quan Trấn thủ Đà Nẵng trong hai giờ phải giao nộp tỉnh thành. Nhưng không đợi trả lời, đại bác của liên quân đã tập trung hỏa lực bắn tới tấp hàng trăm quả vào cửa sông Đà Nẵng và các đồn ở bán đảo Sơn Trà. Bản đồ trên đã được Việt hóa. Theo kế hoạch, liên quân gồm hai bộ phận:
Ngay hôm đó [1 tháng 9], đồn Đông bị vỡ. Sáng hôm sau [2 tháng 9] liên quân tiếp tục nã đại bác chiếm lấy đồn Tây, rồi đổ bộ lên bán đảo Sơn Trà, chiếm đồn An Hải và đồn Điện Hải chỉ nội một ngày. Trước vũ khí mạnh hơn, quân Việt vừa đánh vừa lui dần ra sau, lập phòng tuyến Liêu Trì trước huyện Hòa Vang để ngăn liên quân vào nội địa. Nhận được tin liên quân đánh Đà Nẵng, vua Tự Đức liền sai Chưởng vệ Đào Trí vào Đà Nẵng để hiệp cùng Tổng đốc Nam Ngãi Trần Hoằng chống ngăn, nhưng khi Đào Trí đến nơi thì hai đồn trên đã mất. Nhà vua lại sai Hữu quân đô thống Lê Đình Lý và Tham tri bộ Hộ Phạm Khắc Thận đem 2.000 quân vào ứng cứu, cử Tham tri nội các Nguyễn Duy giữ chức chỉ huy quân thứ ở Quảng Nam, và ra lệnh cách chức Trần Hoằng vì lỗi đã án binh bất động,[5] đưa Đào Trí lên thay... Đánh chiếm được Sơn Trà, liên quân Pháp – Tây Ban Nha tiến vào nội địa, đánh tan phòng tuyến bằng ụ đất, rào tre của quân Việt ở xã Mỹ Thị, rồi tràn sang chiếm xã Cẩm Lệ. Tướng Lê Đình Lý bị trọng thương rồi mất trong trận chiến này. Xét công tội, tướng Hồ Đức Tư, trấn giữ đồn Hóa Khuê, bị vua Tự Đức sai bắt giam và bị cách chức vì lỗi không tiếp ứng và án binh bất động. Hữu quân Lê Đình Lý mất, nhà vua cử Thống chế Chu Phúc Minh làm Tổng đốc quân vụ thay Lê Đình Lý. Rồi điều tướng Nguyễn Tri Phương, khi ấy đang làm Kinh lược sứ Nam Kỳ, về làm Tổng thống quân vụ Quảng Nam; cử thêm Phạm Thế Hiển làm Tham tán để cùng gấp rút chấn chỉnh quân chánh và thống nhất phương thức chống ngoại xâm. Súng thần công tại Thành cổ Điện Hải Trước tình thế đó, Nguyễn Tri Phương không chủ trương đánh chính diện để tránh sức mạnh hỏa lực của đối phương mà cho phục kích, thực hiện "vườn không, nhà trống" [để cô lập và triệt đường tiếp tế] và cho đắp lũy dài từ Hải Châu vào tới Phúc Ninh, Thanh Giản để bao vây liên quân ngoài mé biển. Suốt 5 tháng bị cầm chân, cái đói, cái bệnh, cái nóng bức... đã khiến liên quân mệt mỏi và hao mòn. Mặc dù được giáo sĩ Pellerin khuyên nên đem quân ra chiếm Bắc Kỳ, vì ở đó có giáo sĩ và giáo dân Thiên Chúa giáo, và những người còn tôn phù Nhà Lê nổi lên góp sức, nhưng sau khi cân nhắc, tướng De Genouilly không tán thành. Ngày 2 tháng 2 năm 1859, chỉ để lại một phần ba số quân [khoảng 1.000 người] và 6 tàu chiến, bàn giao cho Đại tá Faucon nắm giữ, còn bao nhiêu De Genouilly cho rút hết vào Nam, mở mặt trận mới ở Gia Định [Xem: Trận thành Gia Định, 1859]. Mô tả lại tình cảnh khó nhọc của liên quân lúc bấy giờ, giáo sư Trần Văn Giàu viết: Một đoạn thành tại Thành cổ Điện Hải Sau năm tháng giao tranh, liên quân Pháp – Tây Ban Nha chỉ chiếm được một ngọn núi không người và vài làng ven biển không người. Họ không dám tiến sâu... Họ mong chờ một cuộc nổi loạn của nhân dân Nam – Ngãi theo lời hứa hẹn của các giáo sĩ Pháp, mà không thấy. Trong lúc tiến thoái lưỡng nan ấy, thì liên quân bị đau ốm và chết chóc khá nhiều, căn bản không phải vì súng đạn, mà chính vì phong thổ khí hậu. Thức ăn lại rất khó tìm, thuốc men không đủ dùng, thỉnh thoảng bị quân Việt đến tập kích, bắn tỉa...[6] Phó Đô đốc De Genouilly đã viết thư về Pháp rằng: Chính phủ bị đánh lừa về bản chất của cuộc đi đánh lấy nước Nam Kỳ [Việt Nam]; người ta trình bày rằng việc viễn chinh này chỉ là một việc dễ dàng thôi, nho nhỏ thôi; thực ra, nó không dễ, cũng không nhỏ... Người ta […] cho rằng dân chúng sẽ nổi lên hưởng ứng, thật ra... trái hẳn lại với sự dự đoán đó... Người ta báo cáo rằng quân đội Việt không có gì, sự thật thì quân chính quy rất đông, còn dân quân... thì không đau ốm và không tàn tật... Trên bộ thì không hành quân lớn được, dù là chỉ hành quân ngăn ngắn mà thôi; binh lính không chịu đựng nổi...[7]Trích báo cáo của De Genouilly đề ngày 4 tháng 1 năm 1859: Chúng ta đang xuống dốc đến kiệt quệ ở Đà Nẵng. Mọi phương tiện cải thiện tình hình bộ binh và hải quân đều hết sạch và vô hiệu.Hơn 10 ngày sau [15 tháng 1], viên tướng này gửi tiếp một báo cáo nữa, để nói rõ số lính chết vì bị bệnh kiết lỵ lên đến mức đáng sợ. Trong số 800 lính bộ binh, chỉ còn nhiều nhất là 500 người có thể cầm khí giới, nhưng không đủ sức để mở một cuộc hành quân...[8] Sách Hỏi đáp lịch sử Việt Nam [tập 4]: Những diễn biến cho thấy đối phương không thể phát huy được sức mạnh của binh khí kỹ thuật để tấn công ồ ạt, mà đã bị chặn ngay ở cửa biển Đà Nẵng. Đây là kết quả của… khối đoàn kết toàn dân. Ngoài quân chủ lực, còn có sự tham gia của biền binh và dân binh sở tại... Có thể coi đây là thắng lợi lớn và duy nhất ở mặt trận Đà Nẵng trong hơn một phần tư thế kỷ chống xâm lược của quân và dân Việt, từ 1858 đến 1884.[9]Sách Lịch sử Việt Nam [1858 – cuối thế kỷ XIX]: Kế hoạch "đánh mau, thắng mau" của đối phương tuy thất bại ở Đà Nẵng, nhưng, họ lại chọn được một vị trí khác [tức Gia Định] để thực hiện kế hoạch đó. Trong khi đại quân của triều đình Huế đang "án binh bất động, tự giam chân" [chủ trương "trì cửu"] đằng sau các phòng tuyến thì đại quân của họ lũ lượt kéo vào Nam.[10]Hiện nay ở bán đảo Sơn Trà, ngay gần cổng vào Cảng Tiên Sa Đà Nẵng, vẫn còn nhà tưởng niệm nơi chôn cất các binh lính liên quân Pháp – Tây Ban Nha chết trong trận Đà Nẵng. Nhà tưởng niệm này được người Pháp xây dựng năm 1898, cải táng xương cốt của các binh lính chôn chung trong một hố, còn mộ các sỹ quan chôn xung quanh vườn. Mặc dù đã hơn 100 năm trôi qua nhưng nhà tưởng niệm vẫn còn được bảo tồn nguyên vẹn bởi người dân địa phương và họ gọi là "Nghĩa trang Y Pha Nho". Điều đó chứng tỏ tinh thần đánh kẻ chạy đi không ai đánh kẻ chạy lại của dân tộc Việt. Nghĩa trang Y Pha Nho
Video liên quanChủ Đề |