Nhằm mục đích giúp học sinh nắm vững kiến thức tác phẩm Bài học đường đời đầu tiên Ngữ văn lớp 6, bài học tác giả - tác phẩm Bài học đường đời đầu tiên trình bày đầy đủ nội dung, bố cục, tóm tắt, dàn ý phân tích, sơ đồ tư duy và bài văn phân tích tác phẩm.
A. Nội dung tác phẩm Bài học đường đời đầu tiên
Tóm tắt truyện: Dế Mèn là một chàng dế thanh niên cường tráng, khỏe mạnh nhưng lại có tính cách rất kiêu ngạo, hay cà khịa với những hàng xóm xung quanh. Dế Mèn có hàng xóm là Dế Choắt. Dế Choắt ốm yếu hơn, cánh ngắn củn, mặt lúc nào cũng ngẩn ngẩn, ngơ ngơ. Một hôm, Dế Choắt nhờ Dế Mèn đào giúp cho một cái hang thông sang ngách để phòng khi hoạn nạn. Nhưng Dế Mèn từ chối còn nói giọng khinh khỉnh trở về nhà. Sau đó, Dế Mèn còn rủ Dế Choắt trêu chị Cốc. Dế Choắt sợ đã từ chối, can ngăn nhưng anh ta không nghe. Dế Mèn vẫn hát bài đồng dao đó và chạy vào hang nằm yên vị trí. Không may cho Dế Choắt là chị Cốc nhìn thấy, liền dùng mỏ đánh Dế Choắt. Dế Choắt nằm thoi thóp và Dế Mèn mới bò ra cửa hang. Dế Mèn ân hận và trước khi Dế Choắt chết đã cho Dế Mèn một bài học ở đời.
B. Tìm hiểu tác phẩm Bài học đường đời đầu tiên
1. Tác giả: Tô Hoài sinh năm 1920, tên khai sinh là Nguyễn Sen, quê nội ở huyện Thanh Oai, tinh Hà Tây [nay thuộc Hà Nội]
- Tô Hoài viết văn từ trước Cách mạng tháng Tám 1945.
- Ông có khối lượng tác phẩm rất phong phú và đa dạng gồm nhiều thể loại
- Ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 1996.
2. Tác phẩm
a] Xuất xứ:
- Văn bản “ Bài học đường đời đầu tiên” [ tên do người biên soạn đặt] trích từ chương I của truyện Dế Mèn phiêu lưu kí.
b] Thể loại: Truyện hiện đại
c] Bố cục: 2 phần:
- Phần 1: Từ đầu đến [“sắp đứng đầu thiên hạ rồi”]: Miêu tả vẻ đẹp cường tráng của Dế Mèn
- Phần 2: Phần còn lại: Câu chuyện bài học đường đời đầu tiên đối với Dế Mèn.
d] Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp với miêu tả, biểu cảm.
e] Giá trị nôi dung
Bài văn miêu tả Dế mèn có vẻ đẹp cường tráng của tuổi trẻ nhưng tính nết còn kiêu căng, xốc nổi. Do bày trò trêu chọc Cốc nên đã gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt, Dế Mèn hối hận và rút ra bài học đường đời cho mình.
f] Giá trị nghệ thuật
- Nghệ thuật miêu tả loài vật của Tô Hoài rất sinh động
- Cách kể chuyện theo ngôi thứ nhất tự nhiên, hấp dẫn.
- Ngôn ngữ chính xác, giàu tính tạo hình.
C. Sơ đồ tư duy Bài học đường đời đầu tiên
D. Đọc hiểu văn bản Bài học đường đời đầu tiên
1. Hình ảnh Dế Mèn
- Ngoại hình: cường tráng, khỏe mạnh:
+ Đôi càng “mẫm bóng”
+ Những cái vuốt “nhọn hoắt”
+ Cái đầu “nổi từng tảng, rất bướng”
+ Hai cái răng đen nhánh, nhai ngoàm ngoạp như hai cái liềm máy.
+ Sợi râu “dài và uốn cong”
- Hành động:
+ Đi đứng rất oai vệ, làm điệu dún dẩy các khoeo chân, rung lên rung xuống hai chiếc râu
+ Cà khịa với tất cả bà con hàng xóm: quát chị Cào Cào, đá anh Ghẹo Vó, …
+ Co cẳng lên, đạp phành phạch vào các ngon cỏ
+ Lúc đi bách bộ thì cả người rung rinh một màu nâu bóng mỡ.
+ Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng ngai ngoàm ngoạp; chốc chốc lại “trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.
Tác giả sử dụng hàng loạt các động từ, tính từ.
=> Tất cả các chi tiết đều thể hiện được vẻ đẹp cường tráng, trẻ trung, chất chứa sức sống mạnh mẽ của tuổi trẻ ở Dế Mèn, nhưng đồng thời cũng cho thấy những nét chưa đẹp, chưa hoàn thiện ở tính nết, trong nhận thức và hạnh động.
2. Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn
a] Nhân vật Dế Choắt và quan hệ giữa Dế Choắt và Dế Mèn.
- Dế Choắt chạc tuổi Dế Mèn nhưng ốm yếu và gầy gò.
+ Người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện.
+ Cánh ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi – lê.
+ Đôi càng bè bè, năng nề
+ Râu ria cụt có một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ
+ Tính nết: như Dế Mèn nhận xét thì “ tính nết ăn xổi ở thì”
- Quan hệ giữa Dế Mèn và Dế Choắt là họ hàng của nhau. Nhưng Dế Mèn luôn coi mình ở bề trên
+ Khi Dế Choắt nhờ đào giúp cho một cái hang thông sang ngách thì Dế Mèn thẳng thừng từ chối.
+ Xưng hô: “ Chú mày” rất coi thường, trịnh thượng.
+ Cư xử: rất ích kỉ, không nghĩ đến tình làng nghĩa xóm.
b] Câu chuyện bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn.
- Dế Mèn rủ Dế Choắt trêu chị Chốc nhưng Dế Choắt từ chối còn khuyên ngăn.
- Dế Mèn không nghe vẫn tiếp tục thực hiện ý định của mình. Sau đó còn chạy, “ chui tọt ngay trong hang”
- Dế Choắt phải chịu những cú mổ vào đầu của chị Cốc dẫn đến vẹo cả xương
- Kết quả: gây ra cái chết thương tâm cho Dế Choắt.
- Tâm trạng của Dế Mèn: lúc đầu thì hả hê, vui sướng vì trêu được chị Cốc. Nhưng khi nhìn thấy Dế Choắt nằm thoi thóp thì hối hận. Ân hận, đứng trước mộ của Dế Choắt
- Trước khi chết, Dế Choắt đã cho Dế Mèn một lời khuyên: “ ở đời mà có thói hung hang, bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy.”
Với các mẫu Tóm tắt bài Bài học đường đời đầu tiên hay, ngắn gọn nhất sẽ giúp học sinh nắm được nội dung chính của các tác phẩm qua đó dễ dàng soạn văn lớp 6 hơn.
A/ Nội dung bài Bài học đường đời đầu tiên
Một trong tác phẩm vô cùng hấp dẫn dành cho thiếu nhi là “Dế Mèn phiêu lưu kí” của nhà văn Tô Hoài. Truyện kể về những cuộc phiêu lưu của Dế Mèn qua thế giới những loài vật nhỏ bé. Chương mở đầu của truyện - “Bài học đường đời đầu tiên” đã khắc họa vẻ đẹp ngoại hình, tính cách của Dế Mèn cũng như bài học đầu tiên của chàng dế.
B/ 5 mẫu Tóm tắt bài Bài học đường đời đầu tiên
Tóm tắt bài Bài học đường đời đầu tiên - mẫu 1
Dế Mèn là chàng dế thanh niên cường tráng biết ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực. Tuy nhiên Dế Mèn tính tình kiêu căng, tự phụ luôn nghĩ mình “là tay ghê gớm, có thể sắp đứng đầu thiên hạ”. Bởi thế mà Dế Mèn không chịu giúp đỡ Dế Choắt- người hàng xóm trạc tuổi Dế Mèn với vẻ ngoài ốm yếu, gầy gò như gã nghiện thuốc phiện. Dế Mèn vì thiếu suy nghĩ, lại thêm tính xốc nổi đã bày trò nghịch dại trêu chị Cốc khiến Dế Choắt chết oan. Trước khi chết, Dế Choắt tha lỗi và khuyên Dế Mèn bỏ thói hung hăng, bậy bạ. Dế Mèn sau khi chôn cất Dế Choắt vô cùng ân hận và suy nghĩ về bài học đường đời đầu tiên.
Tóm tắt bài Bài học đường đời đầu tiên - mẫu 2
Chàng thanh niên Dế Mèn cường tráng, khoẻ mạnh nhưng kiêu căng tự phụ về vẻ đẹp và sức mạnh của mình, hay xem thường và bắt nạt mọi người. Một lần, Mèn bày trò trêu chọc Cốc để khoe khoang trước anh hàng xóm Dế Choắt, dẫn đến cái chết thảm thương của người bạn xấu số ấy. Cái chết của Choắt làm Mèn vô cùng hối hận, ăn năn về thói hung hăng bậy bạ của mình.
Tóm tắt bài Bài học đường đời đầu tiên - mẫu 3
Là một chàng dế cường tráng, Dế Mèn rất tự hào với kiểu cách con nhà võ của mình. Anh ta cà khịa với tất cả mọi người hàng xóm. Dế Mèn rất khinh miệt một người bạn ở gần hang, gọi anh ta là Dế Choắt bởi quá ốm yếu. Dế Mèn đã trêu chọc chị Cốc rồi lủi vào hang sâu. Chị Cốc tưởng Dế Choắt nên đã mổ anh ta trọng thương. Trước khi chết, Choắt khuyên Mèn nên chừa thói hung hăng và làm gì cũng phải biết suy nghĩ. Đó là bài học đường đời đầu tiên của chú.
Tóm tắt bài Bài học đường đời đầu tiên - mẫu 4
Đoạn trích kể về Dế Mèn, một chú dế thanh niên cường tráng, oai phong. Dế Mèn rất tự hào với kiểu cách con nhà võ của mình. Anh ta cà khịa với tất cả người hàng xóm. Dế Mèn rất khinh miệt một người bạn ở gần hang và gọi anh ta là Dế Choắt bởi anh ta quá ốm yếu. Dế Mèn đã trêu chọc chị Cốc rồi lủi vào hang sâu. Chị Cốc tưởng nhầm Dế Choắt đã trêu chọ chị nên đã mổ anh ta trọng thương. Trước lúc chết, Choắt khuyên Dế Mèn nên chừa thói hung hăng và làm gì cũng phải biết suy nghĩ. Và đó là bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn.
Tóm tắt bài Bài học đường đời đầu tiên - mẫu 5
Dế mèn là con út trong một gia đình có ba anh em. Cậu sớm được mẹ cho ra ở riêng. Nhờ ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên chẳng mấy chốc cậu chở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Dế mèn rất tự hào về ngoại hình của mình. Cậu trêu chọc và coi thường tất cả mọi người trong xóm. Nhất là Dế Choắt, chỉ vì Dế Choắt quá ốm yếu không làm được gì. Dế Mèn đã trêu chọc chị Cốc rồi lủi vào hang sâu. Chị Cốc tưởng nhầm Dế Choắt đã trêu chọc chị nên đã mổ anh ta trọng thương. Trước lúc chết, Choắt khuyên Dế Mèn nên chừa thói hung hăng và làm gì cũng phải biết suy nghĩ. Và đó là bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn.
C/ Hoàn cảnh sáng tác và Giá trị
- Hoàn cảnh sáng tác: “Bài học đường đời đầu tiên” [tên do người biên soạn đặt] trích từ chương I của “Dế Mèn phiêu lưu kí”. “Dế Mèn phiêu lưu kí” được in lần đầu năm 1941, là tác phẩm nổi tiếng và đặc sắc nhất của Tô Hoài viết về loài vật, dành cho lứa tuổi thiếu nhi.
- Giá trị nội dung: Bài văn miêu tả Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng của tuổi trẻ nhưng tính nết còn kiêu căng, xốc nổi. Do bày trò trêu chọc chị Cốc nên đã gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt, Dế Mèn hối hận và rút ra được bài học đường đời cho mình.
- Giá trị nghệ thuật:
+ Cách kể chuyện theo ngôi thứ nhất tự nhiên, hấp dẫn.
+ Nghệ thuật miêu tả loài vật sinh động, đặc sắc.
+ Ngôn ngữ chính xác, giàu tính tạo hình.