Trang chủ
Sách ID
Khóa học miễn phí
Luyện thi ĐGNL và ĐH 2023
QĐND Online - Giữa năm 1965, cục diện chiến trường miền Nam nói chung và Quân khu 5 nói riêng có nhiều đổi thay. Về phía quân đội Sài Gòn, chúng có một số đông về lực lượng, lại được Mỹ hỗ trợ tối đa về vũ khí, phương tiện chiến tranh, cùng với hệ thống cố vấn quân sự; nhưng chúng không thể nào đảm đương “nhiệm vụ” và ngày càng lâm vào thế bị động. Trên mặt trận “bình định”, Mỹ - Việt Nam cộng hòa bằng mọi thủ đoạn nhưng cũng không thể chiếm được “con tim, khối óc” của dân chúng miền Nam, nhiều hệ thống ấp chiến lược bị phá rã. Để gỡ thế bí, chính quyền Mỹ tiếp tục đưa ra kế hoạch Johnson – McNamara, đẩy “chiến tranh đặc biệt” lên mức độ cao hơn, mong muốn giành lại những tia hy vọng trong cuộc chiến tại Nam Việt Nam. Chúng đã trực tiếp đưa Sư đoàn 3 lính thủy đánh bộ vào Đà Nẵng, đồng thời tiến hành đánh phá miền Bắc, hòng cứu vãn sự sụp đổ của Việt Nam cộng hòa và cố gắng giành thắng lợi về chiến lược.
|
Sơ đồ Chiến dịch Ba Gia |
Về phía ta, sau thắng lợi chiến dịch An Lão, Quân khu 5 đã chủ trương mở đợt hoạt động Xuân - Hè 1965, đánh địch trên các chiến trường: Tây Nguyên, Bình Định và Quảng Nam. Cụ thể, đến tháng 5 năm 1965, Bộ tư lệnh Quân khu 5 quyết định mở chiến dịch Ba Gia [trên địa bàn Ba Gia, Sơn Tịnh, Bình Sơn, Trà Bồng - bắc Quảng Ngãi] nhằm mục đích tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch, làm tan rã lực lượng bán vũ trang ở địa phương, mở rộng vùng giải phóng, hỗ trợ cho phong trào đấu tranh chính trị của địa phương, giữ hành lang nối liền miền núi với đồng bằng Trung Trung Bộ. Chiến dịch do đồng chí Chu Huy Mân, Tư lệnh kiêm Chính ủy Quân khu 5 trực tiếp làm Tư lệnh.
Ta đã huy động lực lượng gồm: 2 trung đoàn chủ lực [1, 45], 2 tiểu đoàn địa phương tỉnh [83, 48] và 2 đại đội huyện cùng lực lượng du kích trên địa bàn chiến dịch; 1 đại đội trinh sát đặc công, 2 đại đội sơn pháo 75mm và 1 đại đội súng máy phòng không 12,7mm.
Để đối phó chiến dịch, mong muốn giành được thắng lợi, địch huy động lực lượng bộ binh có: Trung đoàn Bộ binh 51, Sư đoàn 25, 2 tiểu đoàn biệt động quân [37, 39], tiểu đoàn thủy quân lục chiến số 3 và binh chủng có 1 chi đoàn thiết giáp, 6 khẩu đội pháo 105mm, 1 tiểu đoàn và 15 đại đội bảo an.
Với quyết tâm cao, ta sử dụng phương châm đánh tiêu diệt, đánh điểm để diệt viện, chủ yếu trên đường bộ; kết hợp đánh nhỏ, đánh vừa với chiến đấu dài ngày. Chiến dịch kéo dài gần 2 tháng, bắt đầu từ ngày 28-5 đến ngày 20-7-1965, được chia làm 3 đợt:
Đợt 1, từ 28-5 đến 07-6-1965, bằng cách đánh điểm để kéo viện, ta đã tiêu diệt gọn tiểu đoàn 1/Trung đoàn 51 quân ngụy
Theo kế hoạch đề ra, đêm 28-5, ta tập kích địch ở Duyên Phước, nhưng do địch di chuyển nên ta không đánh được, phải chuyển sang phương án khác.
Ngay trong đêm 28-5, ta dùng 1 trung đội bộ binh tập kích 2 trung đội dân vệ ở Phước Lộc.
Trước nguy cơ thất thủ, 10 giờ ngàv 29-5 địch đưa tiểu đoàn l/e51 ra giải tỏa Phước Lộc.
Bằng nghệ thuật nghi binh, lừa dịch và tổ chức trận địa, phục kích táo bạo, nên sau 30 phút chiến đấu trung đoàn 1 đã diệt gọn tiểu đoàn 1/Trung đoàn 51 trên đường từ Núi Tròn đến Ba Gia. Đây là trận then chốt đầu tiên của chiến dịch.
Trên hướng thứ yếu, tiểu đoàn 83 tiến công địch ở quận lỵ Nghĩa Bình.
Thấy tiểu đoàn 1/Trung đoàn 51 bị tiêu diệt, địch tiếp tục huy động lực lượng mạnh ra cứu viện, chúng tổ chức 1 chiến đoàn gồm: tiểu đoàn 39 biệt động quân, tiểu đoàn 3 thủy quân lục chiến và tiểu đoàn 2/Trung đoàn 51 cùng 1 chi đoàn thiết giáp đi giải tỏa cho Phước Lộc theo đường Sơn Tịnh – Ba Gia.
8 giờ ngày 30-5, địch đánh phá dọn đường. 9 giờ 30 đoàn xe chở quân của địch xuất phát từ thị xã Quảng Ngãi chia làm 2 mũi: mũi chủ yếu theo đường Sơn Tịnh - Ba Gia, mũi thứ hai đi ở phía bắc cách đường từ 6 đến 8km.
Nắm bắt tình hình đó, Bộ tư lệnh chiến dịch hạ quyết tâm: tập trung lực lượng, đánh trận then chốt trong khu vực dự kiến. Nhờ lập thế trận vững chắc, giữ được bí mật, bất ngờ, tiến công liên tục nên sau 15 giờ chiến đấu ta đã tiêu diệt gọn chiến đoàn địch.
Ngày 7-6 ta chủ động kết thúc đợt 1.
Trên hướng thứ yếu, ta tiến công địch ở thị trấn sông Vệ, hỗ trợ cho nhân dân phá áp chiến lược.
Đợt 2, từ ngày 10 đến ngày 25-6-1965, ta thực hiện đánh nhỏ, đánh vừa, hỗ trợ cho phong trào nổi dậy của nhân dân phá ấp chiến lược.
Bị thất bại nặng, địch chưa có khả năng đưa lực lượng lớn đến giải tỏa. Bộ tư lệnh chiến dịch tổ chức các trận đánh quy mô tiểu đoàn, tiến công địch ở sát các quận lỵ Bình Sơn, Sơn Tịnh, ven thị xã Quảng Ngãi... hỗ trợ cho nhân dân nổi dậy diệt ác, phá kìm, giải phóng nhiều ấp, xã.
Đợt 3, từ ngày 04 đến ngày 20-7-1965, ta tiến công đồn Ba Gia, chuẩn bị đánh viện, củng cố mở rộng vùng giải phóng.
1giờ 45 ngày 05-7, các tiểu đoàn bộ binh 40, 45 tiến công đồn Ba Gia. Sau 45 phút chiến đấu ta tiêu diệt gọn tiểu đoàn 1/Trung đoàn 51 quân ngụy [vừa mới được khôi phục].
Từ ngày 6 đến ngày 19-7, các đơn vị tổ chức những trận đánh nhỏ để mở mảng, mở vùng. Ngày 20-7-1965, ta chủ động kết thúc chiến dịch.
Kết thúc chiến dịch, ta giành được thắng lợi quan trọng, tiêu diệt được 4 tiểu đoàn, đánh thiệt hại 2 tiểu đoàn; loại khỏi chiến đấu 2.200 tên; phá 15 xe quân sự, bắn rơi 18 máy bay, thu 973 súng; hỗ trợ cho phong trào đấu tranh của quần chúng ở 29 xã thuộc 6 huyện của tỉnh Quảng Ngãi; giải phóng 167.600 dân thoát khỏi sự kìm kẹp của địch.
Thắng lợi của chiến dịch có ý nghĩa quan trọng, đánh dấu bước phát triển của phong trào cách mạng ở Quân khu 5 nói riêng và toàn miền Nam nói chung.
Thắng lợi đó đã khẳng định sự phá sản tất yếu chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mỹ - Việt Nam cộng hòa. Điều quan trọng là ta đã đánh bại biện pháp ứng cứu giải tỏa bằng lực lượng lớn nhất của địch ở miền Trung [năm 1965].
Cùng với chiến dịch Bình Giã, chiến dịch Ba Gia đã đi vào lịch sử, đánh dấu sự phát triển của nghệ thuật chiến dịch trong giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Đó là nghệ thuật tạo thế, khơi ngòi, điều khiển địch, đồng thời ta đã đưa cách đánh vận động lên quy mô chiến dịch. Không chỉ có vậy, ta còn thành công ở nghệ thuật tổ chức chỉ huy và điều hành chiến dịch. Đánh giá thắng lợi của chiến dịch Ba Gia, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh nhận xét: “Chiến thắng Ba Gia cuối tháng 5 năm 1965 tại Quảng Ngãi là một trận tiêu diệt chiến tuyệt đẹp của quân ta. Lần đầu tiên ta tiêu diệt 4 tiểu đoàn chủ lực khá tinh nhuệ của địch... Chỉ trong vòng 2 đến 3 ngày trên một hướng tác chiến, lần đầu tiên trong trận ngày 30 và 31 tháng 5, quân ta diệt gọn một chiến đoàn của địch gồm 3 tiểu đoàn..., lần đầu tiên trên một địa hình không thuận lợi và đặc biệt địch chiếm ưu thế về binh lực, hỏa lực so với ta thế mà ta không những dám đánh mà còn tiểu diệt gọn toàn bộ quân địch, bắt nhiều tù binh, thu được nhiều vũ khí; còn bên ta thương vong ít”.
NGUYỄN NGỌC TOÁN, Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam