Tìm kiếm theo chữ cái
Tất cả a b c d e f g h i k l m n o p q r s t u x y z
Trong Phật giáo có một thuật ngữ là Bất khả tư nghì [nghị] 不可思議 Hễ nói tới điều gì không thể hiểu được thì người ta bèn nói đó là điều bất khả tư nghì. Thật ra dù cho điều gì sâu kín khó hiểu cũng không hẳn phải là bất khả tư nghì. Thí dụ nói nhất thiết duy tâm tạo 一切唯心造 tuy khó hiểu nhưng không phải là bất khả tư nghị.
Bất khả tư nghị không có gì bí ẩn, sâu kín, hay khó hiểu cả. Nó đơn giản chỉ là không phải sản phẩm của bộ não. Tất cả những gì con người nhận thức và diễn tả, như vũ trụ vạn vật, Thượng Đế, Phật, Chúa, tư tưởng, tình cảm…đều là sản phẩm của bộ não và đều là vọng tưởng, nghĩa là lấy tưởng tượng của bộ não hoặc tưởng tượng của cái tôi phóng hiện vào không gian 3 chiều và kéo dài trong thời gian thành thời không [space-time] 4 chiều.
Cho nên toàn bộ thế gian của con người đều là sản phẩm của bộ não.
Một nhà triết học của Đức thế kỷ 18 là Immanuel Kant cho rằng : Người ta không nhận thức được vật tự thể [Ding an sich], mà chỉ nhận thức được sự trình hiện [Erscheinung] của nó. Sự trình hiện này được hình thành bởi con người trong vai một chủ thể, bởi giác tính thuần túy [reiner Verstand]. Từ đó Kant lập ra thuyết Bất khả tri. Bất khả tri cũng chính là Bất khả tư nghị, muốn nói là con người không thể nhận thức được chân lý, bởi vì cái mà bộ não nhận thức được chỉ là trình hiện, là ảo hóa không phải chân lý.
Vậy cái gì không phải là sản phẩm của bộ não ?
Nó là cái chưa qua sự biến đổi của bộ não, là bản lai diện mục trước khi cha mẹ chưa sinh ra ta. Có nhiều thuyết và nhiều danh từ để gọi nó. Phật giáo gọi là Phật hay Tánh Giác hoặc Tánh Không. Nó vô sinh, vô thủy vô chung, vô hình, vô thể. Nó đã sẵn có trước khi không gian và thời gian và vật chất được tạo ra, nó không phải là tưởng tượng của bộ não. Vậy trước Big Bang nó cũng đã có sẵn rồi.
Vì nó không qua bộ não nên bộ não không thể nhận biết được nó, do đó nói là bất khả tư nghị hay bất khả tri. Mà hễ khi nó qua bộ não thì sẽ biến thành trình hiện và không còn là vật tự thể hay nguyên thể nữa. Vì nó không phải là sản phẩm của bộ não nên nó là tuyệt đối, là bất nhị, không có sự đối đãi của chủ thể và đối tượng. Nó không có cặp phạm trù mâu thuẫn, nghĩa là không thiện không ác, không đúng không sai, không hiện hữu cũng không phải không tồn tại.
Tất cả cấu trúc vật chất như nguyên tử, phân tử, thiên thể, sinh vật…đều là trình hiện, không phải là bản lai diện mục. Tất cả những thứ khác như không gian, thời gian, tư tưởng, tình cảm, văn hóa cũng đều là trình hiện, không phải là chân lý.
Khoa học ngày nay hình dung bản lai diện mục bất khả tư nghị đó là Trường thống nhất, một thứ có dạng sóng gọi là miền tần số [frequency domain], vô hình, vô thể, vô thủy vô chung, không phải là vật chất mà chỉ là thông tin. Thông tin đó nằm trong mặt phẳng hai chiều, không có bề dày, không có thể tích. Do đó nó có thể nằm trong một hố đen mà không bị tiêu mất, ở chỗ gọi là chân trời hiện tượng [event horizon]. Ví dụ một chiếc ví da được ném vào một hố đen. Ví da biến mất nhưng bản lai diện mục của cái ví da là thông tin thì không bị mất mà nằm ở chân trời hiện tượng của hố đen và từ thông tin đó có thể khôi phục lại hoàn toàn cái ví da nguyên thủy.
Chân trời hiện tượng của hố đen
Video sau đây minh họa cho ý tưởng này :
Vũ Trụ Toàn Ảnh- Khi Một Vật Rơi Vào Hố Đen Sẽ Ra Sao ?
Tóm lại Phật hay Tánh Giác hay Chánh biến tri, các tôn giáo khác gọi Thượng Đế hoặc Chúa Trời, hoặc cái người đời thường gọi là Chân lý, là bất khả tư nghị bởi vì nó không phải là sản phẩm tưởng tượng của bộ não. Cái mà chúng ta có thể nghĩ bàn chỉ là Vũ Trụ Toàn Ảnh, chỉ là một thực tại ảo.
Truyền Bình
Bài này đã được đăng trong Bài viết. Đánh dấu đường dẫn tĩnh.
Từ điển trích dẫn
1. Nghĩa là không thể nào suy nghĩ bàn luận ra được, vượt ngoài lí luận; câu này dùng để tả cái Tuyệt đối, chỉ có ai đạt Giác ngộ mới biết. Phật Thích-ca khuyên: Có bốn hiện tượng “bất khả tư nghị” 不可思議, này tỉ-khâu, bốn trường hợp mà người ta không nên suy ngẫm, đó là: năng lực của một vị Phật, Ðịnh lực, nghiệp lực và suy ngẫm, tìm hiểu thế giới [Tăng nhất bộ kinh, IV. 77].
Một số bài thơ có sử dụng
• Dục Thuý sơn Linh Tế tháp ký - 浴翠山靈濟塔記 [Trương Hán Siêu]
© 2001-2022
Màu giao diện
Luôn sáng Luôn tối Tự động: theo trình duyệt Tự động: theo thời gian ngày/đêm
Bạn đang xem: Bất khả tư nghì là gì
Cái gì mà không thể nghĩ bàn? Thế giới thì ngày càng nhỏ bé như lòng bàn tay, chuyện gì cũng chỉ cần cái chạm lướt nhẹ là đủ “thấy biết” hết trơn. Có việc gì mà “không thể nghĩ bàn” !
Thế nhưng có những chuyện như đem cái núi Tu-di to đùng kia nhét vào hạt cải nhỏ xíu nọ, như đem toàn thể khối nước bốn biển mênh mông kia… cho vào cái lỗ chân lông… thì đúng là những chuyện “không thể nghĩ bàn”! Nó kỳ cục! Càng nghĩ càng bàn càng dễ điên! Bởi nó nằm ngoài mấy nghìn tỷ mối nối thần kinh, nằm ngoài các chất dẫn truyền thần kinh rồi vậy. Nói khác đi, nó nằm ở “bờ bên kia” rồi! Phải ‘’đáo bỉ ngạn’’ họa may mới thấy biết. Khi các vị trí thức thần học, bạn của Edward Conze tình cờ đọc lướt bản dịch kinh Kim Cang của ông đã kêu lên: Điên! Điên hết rồi! Không điên sao được! Nào “đừng dựa vào đâu cả để mà sanh cái tâm””, nào “nói vậy mà chẳng phải vậy” [tức phi/thị danh], nào “diệt độ tất cả chúng sanh mà chẳng có chúng sanh nào được diệt độ cả”…! Điên quá đi chớ! Nhưng Edward Conze bảo không điên đâu. Cứ ‘’ứng dụng’’ đi rồi sẽ thấy hiệu quả, cái mà ông gọi là “perfection of wisdom”.
Xem thêm: This Copy Of Windows Is Not Genuine Win 7 Build 7601 Là Gì, Cách Sửa Lỗi Màn Hình Windows 7/8/8
Kinh Duy-ma-cật sở thuyết, cũng còn gọi là kinh “Bất khả tư nghì giải thoát” khi Xá-lợi-phất nêu “thắc mắc”: nhà cửa trống trơn thế này thì các vị Bồ-tát sẽ ngồi ở đâu? Văn -Thù bảo: “từ đây đi về phương Đông, vượt qua số cõi nước nhiều như số cát ba mươi sáu sông Hằng, có một thế giới tên là Tu-di Tướng...” ở đó có nhiều… ghế đẹp có thể mượn được!
Số cát của một con sông Hằng không thôi đã là “hằng hà sa số” rồi huống chi đến số cát của ba mươi sáu con sông Hằng – mà mỗi hạt cát là một cõi nước – để… mượn ghế ngồi cho các vị Bồ tát thì đành phải cười trừ thôi! Không thể nghĩ bàn!
Dĩ nhiên “ghế ngồi” ở đây không phải là ghế ngồi. Xá-lợi-phất muốn hỏi “ vai trò, vị trí” của thế hệ Bố tát mới, Bồ tát tại gia này rồi sẽ làm gì trong cõi Ta-bà? Dĩ nhiên ngài cũng đã có câu trả lời. Hỏi chỉ để khẳng định sự cần thiết của thế hệ học trò mới này của Phật mà thôi.
Cõi Ta-bà này ngày càng ô trược, ngày càng bát nháo, xung đột, chiến tranh, thiên tai, dịch bệnh, đầy lo âu phiền não đến nỗi người ta đang tìm cách di tản sang các hành tinh khác, cõi nước khác… tiếc thay loay hoay mãi vẫn chưa tìm ra! Vậy chỉ còn có cách quay lại tìm ở chính mình: phản văn tự tánh. Cõi Phật đâu xa. Đâu có Phật ở trên núi cao, trong chùa lớn, cũng như đâu có sức khỏe ở trong bệnh viện 5 sao?
Thứ bệnh nguy hiểm nhất trong cõi Ta-bà ngày nay chính là SAD. SAD là chữ viết tắt của Stress[căng thẳng] Axiety [lo âu, sợ hãi] và Depression [trầm cảm]. Cả thế giới. Không trừ nơi nào! Bởi ở đâu cũng tràn ngặp Tham Sân Si. Và các nhà Tâm lý trị liệu, các thầy thuốc phải tìm một phương thuốc “mới” để chữa trị: Thiền. Phải, chỉ có thiền may ra “cứu rỗi” được. Ấy là MBSR [Mindfullness-based Stress Redaction] và MBCT [Meditation-based Cognity Therapy]. Thời đại khoa học tiến như vũ bão mà phải dựa vào Thiền mới mong “giải thoát’’ được chẳng phải cũng là “bất khả tư nghì” đó sao?
Duy-ma-cật bảo: “Một vị Bồ- tát trụ ở pháp môn giải thóat bất khả tư nghì ấy thì có thể đem núi Tu-di cao lớn mà đặt vào hạt cải, không có bên nào thêm bớt. Tướng trạng núi Tu-di vẫn y nguyên như cũ”…
Chỉ ở trong thiền định, chỉ khi “hành thâm Bát Nhã” thì mới thấy được “pháp” Không. Không ở đây không phải là không có. Có chớ. Nhưng chỉ là giả tướng. Là do Duyên sanh. Khi nhìn kỹ vào bên trong, nhìn kỹ vào bên kia [kiến tướng phi tướng], thì ra, nó là chân không. Chân không mà diệu hữu. Núi Tu-di vẫn là núi Tu-di, vẫn đẹp đẽ, sừng sững cao ngất đó, nhưng thực tướng của nó vẫn là Không, là duyên sanh, cũng từ sỏi đá, từ đất nước gió lửa mà ra. Thì hạt cải tí xíu kia cũng là chân không, cũng từ đất nước gió lửa mà thành đó thôi. Nó có khác gì nhau đâu. Nó có phân biệt gì với nhau đâu. Bất khả tự nghị pháp môn đó chính là thấy được cái chân không mà diệu hữu, diệu hữu mà chân không đó. Tu-di cũng vậy mà hạt cải cũng vậy, nước bốn biển cũng vậy mà lỗ chân lông cũng vậy. Nhìn “phi tướng” thì thấy Như Lai đang tủm tỉm cười.
Khi Einstein bảo vật chất chính là năng lượng, năng lượng chính là vật chất, có hẳn một công thức [E=mc2] để biến đổi vật chất thành năng lượng và năng lượng thành vật chất thì… không phải ai cũng có thể “nghĩ bàn” được. Cũng như khi nhà hoá học bảo chỉ với ba nguyên tố Carbone [C], Hydro [H] và Oxy [O] sẽ “tùy duyên” mà thành đường, dấm hay rượu… ! Nói cho cùng, các thứ gọi là vật chất hay năng lượng nọ kia, các nguyên tố này khác, chẳng qua là nhưng ‘’trình hiện’’ bên ngoài, tùy duyên thôi. Cũng chỉ là những electron và neutron quấn quít xà quần, rồi hạt, rồi sóng hỉ hả qua lại đó thôi. Đến một lúc, à há, thì ra “bổn lai vô nhất vật’’!