KIỂM TRA BÀI CŨ: 1.Em hãy nhận biết những kiến thức sau đây đúng hay sai: Quang Trung đã có những biện pháp gì để khôi phục kinh tế, phát triển văn hóa dân tộc?• Ban Chiếu khuyến nông• Giảm tô, thuế• Mở cửa ải, thông chợ• Xây dựng quân đội mạnh• Ban Chiếu lập học• Lập Viện Sùng chính• Mềm dẻo trong quan hệ đối ngoại ĐúngĐúngĐúngSaiSaiĐúngĐúng 2. Nêu những công lao to lớn của Vua Quang Trung 2. Nêu những công lao to lớn của Vua Quang Trung đối với đất nước ta.đối với đất nước ta.- Lật đổ chính quyền phong kiến Nguyễn, Trịnh ,Lê. - Xóa bỏ ranh giới chia cắt đất nước. - Đánh tan quân xâm lược Xiêm, Thanh - Thống nhất đất nước - Củng cố, xây dựng và phát triển đất nước CHƯƠNGVI: VIỆT NAM NỬA ĐẦU THẾ KỶ XIX BÀI 27: CHẾ ĐỘ PHONG KIẾN NHÀ NGUYỄNTIẾT 62: I. TÌNH HÌNH CHÍNH TRỊ - KINH TẾ1. Nhà Nguyễn lập lại chế độ phong kiến tập quyền: Gia ĐịnhQuy NhơnPhú XuânBắc Giang17906-18011802 Nhóm1: Hành chínhNhóm 2: Luật phápNhóm 3: Quân độiNhóm 4: Ngoại giao [Thời gian: 3 phút] 1. Nhà Nguyễn lập lại chế độ phong kiến tập quyền:-a/ Hành chính:-Năm 1802, Nguyễn Ánh lên ngôi Hoàng đế đặt niên hiệu là Gia Long, đóng đô ở Phú Xuân [Huế], lập ra triều Nguyễn.-Chia nước thành 30 tỉnh và 1 phủ trực thuộc.-b/ Luật pháp:-Năm 1815 , nhà Nguyễn ban hành bộ Hoàng triều luật lệ [Luật Gia Long] c/ Quân đội:-Xây dựng quân đội vững mạnh.-d/ Đối ngoại: -Thần phục nhà Thanh. -Khước từ mọi tiếp xúc với các nước phương Tây Vì sao nhà Nguyễn thần phục Vì sao nhà Nguyễn thần phục nhà Thanh?nhà Thanh?Nhà Nguyễn khước từ mọi Nhà Nguyễn khước từ mọi tiếp xúc với các nước phương tiếp xúc với các nước phương Tây dẫn đến hậu quả gì?Tây dẫn đến hậu quả gì? 2. Kinh tế dưới triều NguyễnTình hình nông nghiệpTình hình nông nghiệp nước ta đầu thế kỷ XIX nước ta đầu thế kỷ XIX như thế nào?như thế nào?a/ Nông nghiệp:a/ Nông nghiệp: Công cuộc khai hoang ở thời Nguyễn có tác dụng như thế nào?Tại sao diện tích canh tác Tại sao diện tích canh tác được tăng thêm mà vẫn được tăng thêm mà vẫn còn tình trạng nông dân còn tình trạng nông dân lưu vong ?lưu vong ?Tại sao việc sửa đắp đê ở thời nhà Nguyễn gặp khó khăn? 2. Kinh tế dưới triều Nguyễn•- Chú ý việc khai hoang, lập ấp, lập đồn điền.•- Thực hiện chế độ quân điền.•- Đê điều không được quan tâm tu sửa, nạn tham nhũng phổ biến.• Nông nghiệp ngày càng sa sút. Thủ công nghiệp triều Nguyễn có đặc điểm gì?2. Kinh tế dưới triều Nguyễn • Lập nhiều xưởng sản xuất mới[đúc tiền, đúc súng, đóng tàu]• Ngành khai thác mỏ được mở rộng.• Các nghề thủ công phát triển.• Thủ công nghiệp có nhiều tiềm lực nhưng không phát triển được.2. Kinh tế dưới triều Nguyễn Hoạt động buôn bán trong nước dưới triều Nguyễn như thế nào?2. Kinh tế dưới triều Nguyễn 2. Kinh tế dưới triều Nguyễn•- Trong nước: buôn bán phát triển, xuất hiện nhiều thành thị buôn bán nổi tiếng Thương cảng Hội An Thương cảng Hội An [ tranh vẽ cuối thế kỷ XVIII ][ tranh vẽ cuối thế kỷ XVIII ] •Ngoại thương: Hạn chế buôn bán với các nước phương Tây.• Thương nghiệp có điều kiện phát triển nhưng không đáp ứng được nhu cầu kinh tế của nước ta thời bấy giờ.Chính sách ngoại thương của triều Nguyễn được thể hiện như thế nào? Em có nhận xét gì về những chính sách trên của triều Nguyễn?Đó là chính sách chuyên chế, bảo thủ, khôngđáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế, xã hội nước ta thời bấy giờ. BÀI 27: CHẾ ĐỘ PHONG KIẾN NHÀ NGUYỄN•I. TÌNH HÌNH CHÍNH TRỊ - KINH TẾ•1. Nhà Nguyễn lập lại chế độ phong kiến tập quyền:•a/ Hành chính:•b/ Luật pháp:•c/Quân đội:•d/ Ngoại giao:•2. Kinh tế dưới triều Nguyễn:•a/ Nông nghiệp:•b/ Thủ công nghiệp:•c/ Thương nghiệp: Kết luận: Mặc dầu, kinh tế có điều kiện phát triển nhưng những chính sách của nhà Nguyễn vẫn không đáp ứng được nhu cầu của lịch sử nước ta thời bấy giờ nên đời sống của nhân dân rất khổ cực và họ nổi dậy đấu tranh chống lại chính quyền nhà Nguyễn. TRÒ CHƠI Ô CHỮ1Triều đại phong kiến thành lập năm 1802?G2Một huyện mới được thành lập 1828I3Luật pháp nhà Nguyễn chủ yếu dựa và nội dung bộ luật nào ở Trung Quốc?A4Sản phẩm thủ công nổi tiếng của làng Vạn Phúc [Hà Tây]L567Địa phương nào bị đê vỡ suốt 18 năm liền?ONguyễn Ánh chọn nơi nào làm Kinh Đô?NGNgười đứng đầu triều đình Nhà Nguyễn gọi là gì? *T I Ề N H Ả IT H A N HN G U Y Ễ NL Ụ AK H O Á I C H Â UP H Ú X U Â NH O À N G Đ ẾG I A L O N G Dặn dò:•1. Học thuộc bài cũ và trả lời câu hỏi SGK•2. Soạn bài mới:• - Tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến các cuộc khởi nghĩa của nhân dân.• - Tóm tắt các cuộc khởi nghĩa lớn ở nửa đầu thế kỷ XIX.• - Sưu tầm ảnh các nhân vật lịch sử lãnh đạo các cuộc khởi nghĩa. Hiệu kỳ nhà Nguyễn[1802-1885] Gia Long[ 1802- 1820] Minh Mạng[1820-1840]
- lý thuyết
- trắc nghiệm
- hỏi đáp
- bài tập sgk
Tại sao Nguyễn Ánh lại thuần phục nhà Thanh vô điều kiện?
Các câu hỏi tương tự
Ý kiến: 'Thân Thanh Triều nên mất nước'
Nguồn hình ảnh,
Chụp lại hình ảnh,
Ấn Vàng của Vua Gia Long:một triều đại bắt đầu bằng nhiều trợ giúp từ Phương Tây
Luật sư Nguyễn Xuân Phước từ Texas viết về bài học Triều Nguyễn và xu hướng thân Trung Hoa đưa tới chỗ mất nước và so sánh với tình trạng lệ thuộc tư tưởng ngày nay:
Năm 1802 Nguyễn Ánh diệt được nhà Tây Sơn, lên ngôi lấy hiệu là Gia Long và chọn Phú Xuân làm kinh đô. Đến đời Minh Mạng cố đô Thăng Long đổi thành Hà Nội. Nhưng quá trình thống nhất và sự sai lầm trong việc chọn lựa con đuờng phát triển đất nước ở các triều đại nhà Nguyễn đã đánh mất cơ hội phục hưng tổ quốc, làm tiêu tán nội lực dân tộc, dẫn đưa đất nước đến giai đoạn đánh mất nền độc lập.
Khi Nguyễn Ánh phát động chiến tranh chống lại nhà Tây Sơn, ngài đã dựa vào hai thế lực ở nước ngoài. Ðó là lực lượng của người Tây phương và lực lượng người Trung Hoa.
Đứng đầu lực lượng Tây phương phò Nguyễn Ánh là đức giám mục Bá Ða Lộc. Nguyễn Ánh gặp giám mục Bá Ða Lộc khi ngài bôn tẩu ở Vọng Các, kinh đô của Xiêm La, tức Thái Lan. Từ đó, mối quan hệ của hai nguời trở nên mật thiết. Ðể vận động sự trợ giúp của Pháp quốc, Nguyễn Ánh đã giao hoàng tử Cảnh lúc mới lên bốn cho giám mục Bá Ða Lộc. Đồng thời giám mục có toàn quyền ký hiệp định với hoàng đế Pháp để giúp cho Nguyễn Ánh đánh nhà Tây Sơn. Sau đó ông trở về Pháp để vận động viện trợ cho Nguyễn Ánh. Ngài đã thay mặt Nguyễn Ánh ký hiệp ước 1787 dùng các đảo Côn Sơn và các đảo ngoài khơi Đà Nẵng [là Hoàng Sa] để đổi lấy viện trợ quân sự. Nhưng việc thi hành hiệp ước 1787 với Pháp thất bại.
Sau đó giám mục Bá Ða Lộc đã bỏ tiền túi cũng như vận động tài chánh riêng để mua khí giới và đưa sĩ quan Pháp về huấn luyện cho quân Nguyễn Ánh. Những người Pháp giúp cho Nguyễn Ánh như Sạc Ne [Charner] và Sai Nhô [Chaigneau] đều được tham dự triều chính của vua Gia Long khi ngài lên ngôi.
Chúng ta có thể khẳng định rằng vua Gia Long là vị vua Á Châu đầu tiên biết xử dụng nhân tài Tây Phương để phục vụ cho đất nước.
Hai phe đấu đá
Nguồn hình ảnh,
Chụp lại hình ảnh,
Hai phái Nho học và thân Phương Tây giằng xé chính trị nhà Nguyễn
Người đầu tiên chịu ảnh hưởng Tây phương trong triều đình Gia Long là hoàng tử Cảnh. Hoàng tử Cảnh được vua cha Gia Long cho theo đức giám mục Bá Ða Lộc từ lúc ông mới 4 tuổi. Ở tuổi thơ ấu này, hoàng tử Cảnh rất dễ tiếp thu văn hoá và ngôn ngữ Tây phương. Có lẽ hoàng tử Cảnh là vị hoàng tử Á Châu đầu tiên được theo Tây học ở cuối thế kỷ thứ 18. Tuy lịch sử không nói nhiều đến cuộc đời của hoàng tử Cảnh, ngày nay chúng ta có thể suy luận được rằng hoàng tử Cảnh là người tiếp cận văn hoá tây phương rất sớm, thông thạo Pháp ngữ, Latin và có quan hệ rất tốt với Tây phương.
Ngoài ra, cánh quân sự trong triều đình Gia Long là thành phần chịu ảnh hưởng của Tây phương. Họ là những người trực tiếp xử dụng vũ khí của Tây phương. Đứng đầu cánh thân Tây phương này là tả quân Lê Văn Duyệt cùng các tướng lãnh như tiền quân Nguyễn Thành.
Phe thân Trung Hoa là những người Minh Hương đã gia nhập lực lượng của Nguyẽn Ánh để chống Tây Sơn. Người Minh Hương là những người Trung Hoa phục vụ cho nhà Minh xin tỵ nạn chính trị tại Đại Việt khi nhà Thanh diệt nhà Minh. Những người Minh Hương thoạt đầu là những người của tổ chức Thiên Địa Hội có ý chí phản Thanh phục Minh.
Tuy nhiên từ thời Khang Hy trở đi, nhà Thanh đã bắt đầu bị đồng hoá vào Trung Hoa và Khang Hy bắt đầu những chính sách kinh tế, chính trị làm cho Trung Hoa càng ngày càng phồn thịnh và phát huy văn hoá Trung Hoa lên cao độ. Do đó, ý chí phục Minh của những người Minh Hương không còn nữa. Sau hơn 100 năm sống ở Đại Việt, những người Hoa kiều nầy trở thành một bộ phận của dân tộc nhưng họ vẫn có những mối quan hệ chặt chẽ với mẫu quốc Trung Hoa. Tại Việt Nam lúc bấy giờ người Minh Hương trở thành một lực lượng có xu huớng thân Trung Hoa trong triều Gia Long.
Ðứng đầu lực lượng nầy là Trịnh Hoài Ðức, Lê Quang Ðịnh và Ngô Nhơn Tịnh. Ba ngưòi nầy là học trò xuất sắc của một nhà thâm nho gốc Minh Hương là Võ Trường Toản và cả ba được người đương thời gọi là Gia Định Tam Hùng. Cả ba đều tham gia hoạt động phò Nguyễn Ánh từ năm 1788.
Khi Gia Long lên ngôi, Trịnh Hoài Ðức được bổ nhiệm làm thượng thư bộ lại kiêm bộ hình và phó tổng tài Quốc Sử Quán. Lê Quang Ðịnh được làm Binh Bộ thượng thư, tương đương với bộ trưởng quốc phòng ngày nay. Ngô Nhơn Tịnh sau được thăng Công Bộ thượng thư. Cả ba ông đều dóng những vai trò quan trọng trong mối quan hệ ngoại giao với Trung Hoa.
Nhưng vai trò quan trọng nhất của Trịnh Hoài Ðức là được vua Gia Long ủy thác để dạy dỗ cho hoàng tử Ðảm. Hoàng tử Ðảm sau lên ngôi lấy hiệu là Minh Mạng.
Nguồn hình ảnh,
Chụp lại hình ảnh,
Người Hoa ở Đông Nam Á: nhóm gốc Hoa ở Việt Nam đã tác động đến triều đình Nguyễn
Hai xu hướng thân Tây phương và thân Trung Hoa trong triều Gia Long xung đột gay gắt về vấn đề kế vị hoàng tử Cảnh sau khi hoàng tử qua đời. Khi Trịnh Hoài Đức thuyết phục được Gia Long phế dòng trưởng lập dòng thứ, vua Gia Long đã chọn Minh Mạng làm người kế vị. Khi Minh Mạng lên ngôi, dưới ảnh hưởng của Trịnh Hoài Đức, Lê Quang Định và Ngô Nhơn Tịnh, Việt Nam đã nghiêng hẳn theo mô hình Nho giáo của Thanh triều [Thanh Nho] để phát triển đất nước.
Sau khi phe thân Trung Hoa tạo được ưu thế trong triều đình thì thanh trừng bắt đầu xuất hiện. Tiền quân Nguyễn Thành, tổng trấn Bắc Thành, đã bị gièm pha đến phải uống thuốc độc tự vẫn thời Gia Long. Sau khi lên ngôi, Minh Mạng [1820-1840] triệt hạ dòng dõi của hoàng tử Cảnh bằng cách xử tử vợ và người con trưởng của hoàng tử Cảnh, giáng ngưòi con thứ làm thường dân.
Đối với Lê Văn Duyệt, Minh Mạng chưa dám làm gì và vẫn cho làm tổng trấn Gia Định Thành. Khi Minh Mạng ban hành lệnh cấm đạo thì Lê Văn Duyệt tại Gia Định vẫn chủ trương thân Tây phương và không thực hiện lệnh cấm đạo. Khi Lê Văn Duyệt qua đời, con nuôi là Lê Văn Khôi nổi dậy chống triều đình với sự giúp đỡ của một số người Tây phương trong đó có một linh mục Công giáo. Khi cuộc nổi loạn của Lê Văn Khôi bị dẹp tan thì Minh Mạng mới kết án Lê Văn Duyệt, tước hết các chức vụ và cho xiềng lăng của ông bằng xích sắt.
Về phương diện ngoại giao, Minh Mạng cho giảm dần quan hệ với Tây phương. Những ngườì Pháp làm việc với Gia Long chán nản bỏ về nước. Với những người Minh Hương thân Trung Hoa cầm nắm vận mạng của triều đình, Minh Mạng đã thi hành một loạt các chính sách ngoại giao đi ngược với đưòng lối của Gia Long. Từ một nền chính trị ngoại giao khai phóng của Gia Long với những quan hệ rộng rãi với các quốc gia trên thế giới, Minh Mạng và các vua kế vị Thiệu Trị [1841-1847] và Tự Đức [1848-1883] cùng triều đình thân Trung Hoa đã bắt đầu một nền chính trị cục bộ, thiển cận với chính sách bế môn toả cảng, đoạn tuyệt với Tây phương, ban hành lệnh cấm đạo.
Mê văn chương xao nhãng quân sự
Nguồn hình ảnh,
Chụp lại hình ảnh,
Sức mạnh quân sự yếu đi vì triều đình trọng từ chương, thơ phú
Do ảnh hưởng của Thanh Nho, triều đình nhà Nguyễn từ Minh Mạng trở đi chỉ chú trọng đến văn chương thi phú biền ngẫu, đi theo con đường trọng văn và xao lãng vấn đề quân sự và quốc phòng.
Ðây là lý do, sau khi Gia Long băng hà, sức mạnh quân sự của triều Nguyễn suy giảm hẳn. Khi các tướng lãnh thuộc thế hệ Gia Long qua đời, các tướng lãnh thế hệ kế thừa không đủ tài thao lược để thực hiện chính sách quốc phòng hữu hiệu.
Lực lượng quân sự của Trương Minh Giảng không đủ khả năng duy trì guồng máy cai trị ở Nam Vang. Và Trương Minh Giảng đã bị người Miên đánh đuổi về nước dưới triều Thiệu Trị.
Đến thời kỳ Tự Đức, xu hướng thân Trung Hoa hoàn toàn nắm trọn quyền trong triều đình. Sự kiện này được xác định khi triều đình họp nhau bác bỏ bản điều trần canh tân đất nước của Nguyẽn Trường Tộ. Nguyễn Trường Tộ [1828-1871] là một nho sĩ theo đạo Thiên Chúa. Ông nổi tiếng thông minh và hay chữ, được người đời gọi là Trạng Tộ. Ông cũng thông thạo nhiều ngôn ngữ Tây phương.
Ông làm thông ngôn cho các giáo sĩ Thiên Chuá trong việc truyền đạo tại Việt Nam. Sau một thời gian đi chu du thế giới, đặc biệt là Pháp và Ý, ông trở về Việt Nam dành mấy năm trời đem tâm huyết của một người yêu nước viết nhiều bản điều trần cải cách và canh tân đất nước dâng lên Tự Đức. Nhưng triều đình Tự Đức với đầu óc cổ hủ của Thanh Nho không đủ tầm nhìn để hiểu được những thế lớn đang bùng ra trong thiên hạ thời bấy giờ. Sau hoàng tử Cảnh năm mươi năm, Việt Nam đã mất đi cơ hội phát triển một lần nữa khi triều đình nhà Nguyễn quay mặt trưóc những yêu cầu canh tân của Nguyễn Trường Tộ.
Nguồn hình ảnh, Getty
Chụp lại hình ảnh,
Sự sùng bái quá khứ du nhập từ Trung Hoa khiến Việt Nam suy yếu
Điều bất hạnh hơn cho dân tộc là lúc ấy giáo điều Thanh Nho đã bắt đầu rã mục. Triều đình nhà Thanh đang trên đà phá sản. Năm 1839 chiến tranh Nha Phiến bùng nổ, nhà Thanh phải ký các hiệp ước biên giới nhượng đất cho Anh và Pháp. Với hiệp ước Nam Kinh, Anh chính thức chiếm đóng Hương Cảng năm 1842.
Với hiệp ước Hoàng Phố 1844, Pháp chính thức đặt chân lên lãnh địa Trung Hoa. Ở mạn bắc, năm 1850 quân đội của Nga Hoàng tràn xuống Hắc Long Giang chiếm đóng Mãn Châu, quê hương của nhà Thanh. Từ 1854 đến 1860, Hồng Tú Toàn và phong trào Thái Bình Thiên Quốc đã chiếm gần một nửa Trung Hoa. Cuối cùng, cuộc cách mạng Tân Hợi 1911 của phong trào cách mạng Quốc Dân Đảng dưới sự lãnh đạo của Tôn Văn đã lật đổ triều đình phong kiến Mãn Thanh để xây dựng chế độ Cộng Hoà.
Trong khi đó, triều đình nhà Nguyễn vẫn còn như mơ ngủ. Sau khi Pháp chiếm Nam Kỳ năm 1860, tức là 20 năm sau khi nhà Thanh bị liệt cường xâu xé và đang dãy chết, triều đình Tự Đức vẫn còn cho người sang Trung Hoa cầu viện. Những tiếng nói đòi cải cách của các sĩ phu yêu nước như Nguyễn Trường Tộ, Bùi Viện, Nguyễn Lộ Trạch trở thành nổi trăn trở kéo dài hàng thế kỷ của nhiều thế hệ.
Ý hệ Thanh Nho làm triều đình nhà Nguyễn u mê đến nổi không thấy được một thế giới mới đang ra đời với cuộc cách mạng kỹ nghệ đang đẩy xã hội Tây phương lên đỉnh cao của sự phát triển. Và cuộc cách mạng kỹ nghệ đó làm thay đổi cục diện thế giới, cùng lúc làm thay đổi lịch sử nước Việt.
Khi Pháp tấn công Nam Kỳ thì triều đình hoàn toàn không có đủ năng lực quân sự và chiến lược quốc phòng để đối phó. Những võ tướng uy tín trong triều như Nguyễn Tri Phương, Phan Thanh Giản [cũng gốc người Minh Hương] dù thừa khí phách của nho gia nhưng không đủ tài thao lược quân sự để lãnh đạo cuộc chiến tranh chống xâm lược. Khi Pháp chiếm Sài Gòn thì súng ống và đạn dược của quan quân Triều đình có rất nhiều nhưng quân đội ô hợp không có khả năng chống trả quân xâm lăng. Hậu quả tất nhiên là đất nước đã mất vào tay thực dân.
Nguồn hình ảnh, baomoi.com
Chụp lại hình ảnh,
Nhà Nguyễn cáo chung cùng sự tan rã của mô hình Khổng giáo
Với Hoà Ước Nhâm Tuất 1862 và hoà ước Patenôtre 1884, công cuộc thống nhất đất nước của Gia Long được coi như cáo chung. Việt Nam bước qua trang sử mới, đó là trang sử nô lệ. Và sau 1000 năm giành được độc lập từ Trung Hoa thời Ngô Quyền, nước Đại Việt lại một lần nữa mất quyền tự chủ.
Cái nhục mất nước, tụt hậu của dân tộc Đại Việt ở thế kỷ 19 phát xuất từ nhiều yếu tố lịch sử khác nhau.
Thế nhưng sự chọn lựa mô hình phát triển đất nước, sự ỷ dốc vào Thanh triều trên mặt trận ngoại giao và văn hoá thời kỳ hậu Gia Long, chính sách giao thương phụ thuộc kinh tế Trung Hoa và sự tin tưởng mù quáng vào giáo điều Thanh Nho bất chấp các bản điều trần yêu cầu canh tân của các sĩ phu tiến bộ, là những yếu tố quyết định đưa đất nước vào giai đoạn nô lệ.
Ngày nay, nếu thay giao điều Thanh Nho bằng giáo điều Cộng sản, thì tình trạng Việt Nam gần như tương tự.
Bài thể hiện quan điểm riêng của Luật sư Nguyễn Xuân Phước và đã được đăng trên Tuần san Trẻ Dallas, Texas, Hoa Kỳ. Tác giả qua thân hữu gửi đến Diễn đàn BBC Tiếng Việt. Quý vị có ý kiến phản biện hoặc đồng ý với tác giả, xin gửi về .
topcat2'