Các bác sĩ thường kê đơn thuốc statin cho người có cholesterol máu cao để giảm cholesterol máu và giảm nguy cơ bệnh tim hoặc đột quỵ. Trong khi statin có hiệu quả cao trong giảm cholesterol máu, nhưng chúng có liên quan đến đau cơ, rối loạn tiêu hóa và suy giảm trí nhớ ở một số người và hiếm hơn có thể gây tổn thương gan.
Các tác dụng phụ statin
Đau và thương tổn cơ: Một trong những phàn nàn phổ biến nhất của người dùng statin là đau cơ bắp. Có thể cảm thấy đau nhức, mệt mỏi hoặc suy yếu các cơ. Cơn đau có thể là một cảm giác khó chịu nhẹ hoặc nó có thể trầm trọng làm cho các hoạt động hàng ngày trở nên khó khăn. Rất hiếm khi chiếm vài trường hợp trên 1 triệu người dùng statin, có tổn thương đe dọa tính mạng do tác dụng phụ tiêu cơ vân gây ra đau cơ dữ dội, tổn thương gan, suy thận và tử vong. Nếu bạn thấy triệu chứng này trong thời gian dùng thuốc hãy thông báo ngay với bác sĩ để được tư vấn.
Các cholesterol trong lòng mạch máu ở người mỡ máu.
Tổn thương gan: Thỉnh thoảng statin có thể gây ra sự gia tăng nồng độ các men gan. Nếu sự gia tăng chỉ là nhẹ, có thể tiếp tục dùng thuốc. Nếu tăng nặng bạn cần được bác sĩ tư vấn thay thế một statin khác ngay. Mặc dù các tác dụng phụ có liên quan đến tổn thương gan rất hiếm nhưng bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm men gan trước hoặc ngay sau khi bạn bắt đầu dùng statin. Nếu bạn mệt mỏi hoặc yếu bất thường, chán ăn, đau bụng trên, nước tiểu sẫm màu, vàng da hoặc mắt cần kịp thời thông báo cho bác sĩ điều trị.
Tăng đường máu hoặc bệnh đái tháo đường týp 2: Đường [glucose] trong máu có thể tăng lên khi dùng statin, có thể dẫn đến việc phát triển bệnh đái tháo đường týp 2. Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ [FDA] đã đưa ra cảnh báo trên nhãn thuốc statin liên quan đến nồng độ đường trong máu và bệnh đái tháo đường. Vì vậy, để hạn chế tác dụng phụ này cần kiểm tra đường máu trước và sau khi dùng statin để có hướng xử lý kịp thời và thích hợp.
Tác dụng phụ về thần kinh: FDA cảnh báo rằng một số người đã phát triển chứng mất trí nhớ hoặc nhầm lẫn trong khi dùng statin. Những tác dụng phụ này sẽ giảm khi bạn ngừng dùng thuốc. Bằng chứng để chứng minh mối quan hệ nhân quả này còn khá khiêm tốn, cần tiếp tục làm rõ thêm.
Tuy nhiên, người bệnh cần lưu ý, không phải bất cứ ai dùng statin đều gặp các tác dụng phụ trên, nhưng một số người có thể có nguy cơ cao hơn những người khác. Yếu tố nguy cơ bao gồm: Uống nhiều loại thuốc để giảm cholesterol một lần; nữ giới; người 65 tuổi trở lên; có bệnh thận hoặc gan; uống quá nhiều rượu...
Thuốc và thực phẩm có tương tác với statin: Nước bưởi có chứa một chất hóa học có thể can thiệp với các enzym phá vỡ statin trong hệ thống tiêu hóa. Không nên dùng bưởi khi đang uống statin. Một số loại thuốc có thể tương tác với các thuốc statin và làm tăng nguy cơ tác dụng phụ bao gồm: amiodarone; gemfibrozil; saquinavir; ritonavir; clarithromycin; itraconazole; cyclosporine. Để hạn chế tác dụng phụ này hãy kể các bệnh bạn mắc phải và đưa danh sách các thuốc bạn đã và đang dùng cho bác sĩ, bác sĩ sẽ tư vấn và quyết định việc dùng statin của bạn.
Làm thế nào để giảm bớt tác dụng phụ statin?
Hãy nghỉ ngơi đợt ngắn từ liệu pháp statin: Đôi khi thật khó tách bạch đau cơ do statin gây ra hoặc do các vấn đề khác của cơ thể. Nghỉ ngơi có thể giúp xác định xem liệu các cơn đau của bạn là do statin hay vì một lý do khác.
Điều chỉnh từ từ khi luyện tập: Một bài tập thể dục mạnh mới có thể làm tăng nguy cơ chấn thương cơ bắp ở những người uống statin. Tốt nhất là tạo sự thay đổi trong thói quen tập thể dục dần dần và cần thời gian. Tập thể dục cũng gây đau cơ bắp, vì vậy đôi khi rất khó để biết cơn đau có phải xuất phát từ statin hoặc do các bài tập trong những người mới bắt đầu một chương trình tập thể dục.
Hãy xem xét các thuốc hạ cholesterol khác: Mặc dù statin là thuốc uống hiệu quả nhất để giảm cholesterol của bạn trong các thuốc sẵn có hiện nay. Đôi khi, sự kết hợp của một thuốc hạ cholesterol khác có thể cung cấp các kết quả tương tự, nhưng chỉ cần với liều thấp hơn của statin. Coenzyme Q10 bổ sung kết hợp có thể giúp ngăn ngừa các tác dụng phụ statin ở một số người. Tốt nhất trước khi bổ sung, nên có ý kiến của bác sĩ.
Cân nhắc nguy cơ và lợi ích
Mặc dù tác dụng phụ statin có thể gây phiền toái, hãy xem xét những lợi ích của việc dùng statin trước khi bạn quyết định ngưng dùng thuốc. Hãy nhớ rằng thuốc statin có thể làm giảm nguy cơ đau tim hoặc đột quỵ và nguy cơ tác dụng phụ đe dọa tính mạng từ statin là rất thấp.
Ngay cả khi các tác dụng phụ làm bạn khó chịu, không ngừng dùng thuốc statin của bạn cho bất kỳ khoảng thời gian nào mà không có ý kiến bác sĩ. Bác sĩ có thể đưa ra một kế hoạch điều trị thay thế có thể giúp bạn giảm cholesterol mà không có hoặc hạn chế tác dụng phụ khó chịu.
Trong liệu trình điều trị giảm cholesterol hiện nay, thường bao gồm hai bước: Bước một là thay đổi lối sống, thường kéo dài 1 tháng, bao gồm tập thể dục, giảm cân nặng nếu thừa cân hoặc béo phì, không hút thuốc lá, giảm hoặc không uống bia rượu, tăng cường ăn rau quả, hạn chế mỡ động vật hoặc các thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa. Nếu thất bại, cholesterol máu vẫn cao sẽ chuyển sang bước hai, bác sĩ sẽ kê toa thuốc giảm cholesterol như statin chẳng hạn, loại statin được chọn, liều lượng và thời gian dùng sẽ cá nhân hóa trên từng người cụ thể.
Thuốc statin bao gồm atorvastatin, fluvastatin, lovastatin, pitavastatin, pravastatin, rosuvastatin và simvastatin. Nếu bạn đang gặp phải tác dụng phụ của statin, không cần ngưng dùng thuốc mà cần trao đổi với bác sĩ của bạn để xem có thể thay đổi liều lượng hoặc một loại thuốc khác hay không?
Ngày nay, cùng với việc thay đổi lối sống, chế độ ăn uống, tỷ lệ người bệnh mắc các rối loạn chuyển hóa lipid [thường được gọi là “tăng mỡ máu”] ngày càng gia tăng trong dân số, mà chủ yếu ở nhóm người cao tuổi.
Một số thành phần cơ bản trong công thức xét nghiệm “mỡ máu” người bệnh cần biết:
- LDL cholesterol [cholesterol “xấu”]: khi tích tụ trong thành mạch có khả năng tạo mảng bám, gây xơ vữa thành mạch và giảm khả năng lưu thông máu. Những mảng bám này có thể vỡ dẫn đến nhồi máu cơ tim hoặc nhồi máu não.
- HDL cholesterol [cholesterol “tốt”]: có tác dụng loại bỏ LDL cholesterol ra ngoài cơ thể và bảo vệ thành mạch.
- Triglycerid: là chất béo trong máu được chuyển hoá từ năng lượng dư thừa trong cơ thể, có nồng độ thay đổi phụ thuộc vào bữa ăn. Tỷ lệ triglycerides cao liên quan đếnbéo phì, chế độ ăn nhiều tinh bột, uống rượu bia, hút thuốc, ngồi nhiều hoặc bị tiểu đường không kiểm soát.
Nhóm thuốc Statin [Atorvastatin, Rosuvastatin, Simvastatin…] là nhóm thuốc chính để điều trị các rối loạn chuyển hóa lipid - hạ mỡ máu. Statin được chứng minh là có hiệu quả trong việc dự phòng tiên phát và thứ phát các bệnh lý về tim mạch. Vì lý do đó, statin là nhóm thuốc ưu tiên được lựa chọn để điều trị hạ mỡ máu cũng như dự phòng biến cố tim mạch cho các đối tượng nguy cơ.
Đối với hầu hết mọi người, việc bác sĩ chỉ định dùng Statin sẽ có lợi ích nhiều hơn rủi ro [Hình ảnh minh họa]
Vai trò quan trọng nhất của statin là giúp giảm LDL cholesterol [cholesterol “xấu”]. Statin có thể giảm LDL cholesterol từ 30-63%. Bên cạnh đó, statin cũng làm giảm triglycerid [10-30%] và tăng HDL cholesterol [cholesterol “tốt”] từ 5-15%. Statin hoạt động bằng cách ức chế cạnh tranh với cholesterol tại enzyme HMG CoA reductase, là enzyme quan trọng trong quá trình tổng hợp cholesterol tại gan. Việc này dẫn đến giảm tổng hợp cholesterol trong gan, giúp củng cố thành mạch, cố định mảng xơ vữa và giảm sưng viêm.
Statin là một thuốc có hiệu quả cao được dùng để dự phòng biến cố tim mạch thông qua việc giảm LDL cholesterol, giúp củng cố thành mạch và ngăn ngừa vỡ mảng bám. Việc dùng statin tương đối an toàn, tuy nhiên cần nhận biết các dấu hiệu bất thường khi dùng statin để có các biện pháp kịp thời xử lý. Người bệnh sử dụng statin cũng cần lưu ý các tác dụng phụ khác đã được xác nhận của Statin như sau:
- Đau hoặc tổn thương cơ: yếu hoặc đau nhức cơ là một trong những tác dụng phụ phổ biến nhất đối với những người dùng Statin. Tác dụng phụ lên cơ của statin phụ thuộc vào liều và các yếu tố liên quan đến bệnh nhân như tuổi cao [>65 tuổi]. Suy giáp hay thiếu vitamin D cũng là những yếu tố tăng khả năng gây đau cơ do statin.
- Tổn thương hoặc viêm gan: Men gan có thể biến động trong vòng 3 tháng đầu dùng thuốc với xác suất 0.5 - 3% và phụ thuộc liều. Tuy nhiên, nó có thể phổ biến hơn hoặc nghiêm trọng hơn ở những người đã có bệnh về gan, như gan nhiễm mỡ, hoặc cần dùng liều cao Statin. Các triệu chứng có thể bao gồm mệt mỏi, chán ăn, đau bụng trên bên phải hoặc vàng da.
- Tăng đường huyết: Đường huyết có thể tăng nhẹ ở một số người. Đây không phải là vấn đề trừ khi bạn đã có lượng đường trong máu cao. Hầu hết các bác sĩ đánh giá lợi ích của Statin lớn hơn so với nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường, ngay cả đối với những người đang mắc bệnh đái tháo đường.
Nhìn chung đối với hầu hết mọi người, việc bác sĩ chỉ định dùng Statin sẽ có lợi ích nhiều hơn rủi ro. Tuy nhiên, có một số đối tượng sau có nguy cơ bị tác dụng phụ của thuốc cao hơn bao gồm:
- Cần dùng nhiều loại thuốc để giảm cholesterol
- Bị bệnh gan hoặc thận
- Tuổi 80 trở lên
- Người nghiện rượu nặng
Trong quá trình dùng thuốc, nếu gặp tác dụng phụ, bác sĩ có thể ngừng thuốc để xem tác dụng phụ có biến mất hay không, để xem xét việc chuyển sang một loại thuốc Statin khác hoặc giảm liều. Và cuối cùng, hãy nhớ rằng cho dù có dùng Statin hay không, thì việc thay đổi lối sống là chìa khóa để giảm nguy cơ đau tim và đột quỵ. Thay đổi lối sống bao gồm:
- Không hút thuốc
- Một chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng với nhiều trái cây tươi, rau và ngũ cốc nguyên hạt và ít đường, muối và chất béo bão hòa
- Tập thể dục thường xuyên, dành ít nhất 30 phút mỗi ngày
- Trọng lượng cơ thể hợp lý.
Để bảo vệ sức khỏe, nên thường xuyên kiểm tra sức khỏe tổng quát, theo dõi chỉ số mỡ máu để điều trị sớm.