Hậu cờ vua là quân cờ người viết cho rằng đặt ra nhiều tranh cãi về tên gọi, việc quy ước và sức mạnh của nó trên bàn cờ. Quân hậu đại diện cho hoàng hậu vợ vua một phụ nữ nhưng lại có sức mạnh vô cùng ghê gớm. Nếu gọi nó là tể tướng hay quân sư như cơ vua Ba Tư [Shatranj], đại diện cho tể tướng, quân sư hay tư lệnh quân đội thì hợp lý hơn. Dưới đây là một số phân tích về con hậu:
1. Hoàng hậu khác nữ hoàng
Trong văn hóa phương đông, hoàng hậu và nữ hoàng là hai chức vụ hoàn toàn khác nhau, có nghĩa vụ và quyền lực khác nhau, tùy vào hiện trạng chính trị của các triều đại. Hoàng hậu là vợ của vua đương chức hiểu như đệ nhất phu nhân hiện nay, còn nữ hoàng là một người phụ nữ làm vua tức bà ta sẽ có đệ nhất phu quân.
2. Hậu trong cờ vua là hoàng hậu
Trong cờ vua, quân đứng cạnh quân vua có kích thước tương đương với quân vua, lớn hơn các quân khác gọi là hậu dịch từ tên gọi queen của tiếng Anh. Vì vua là con quan trọng nhất bàn cờ, vua một bên chết là ván cờ kết thúc, nên queen là vợ vua, tức hoàng hậu. Hậu cờ vua hiện đại rất mạnh vì đi cả thẳng và chéo vô biên, cố vấn trong cờ vua cổ yếu vì chỉ được đi chéo một ô.
3. Nữ hoàng là woman king?
Tuy vậy, một số người đặc biệt là phụ nữ lại nhầm tưởng rằng queen cờ vua là nữ hoàng, cách hiểu này là sai. Nữ hoàng là phụ nữ làm vua [tiếng Hán là hoàng đế] như Võ Tắc Thiên ở Trung Quốc xưa, hay Elizabeth II ở nước Anh hiện nay bà vẫn còn đương chức. Nếu hậu cờ vua thực sự là nữ hoàng, thì khi đó nó chính là quân vua, còn quân hậu và chồng của nó.
4. Từ queen của tiếng Anh đa nghĩa
Từ queen trong tiếng Anh có nhiều nghĩa, nhưng chúng có điểm chung là đều chỉ một người phụ nữ quyền lực. Điều này cho thấy, trong vấn đề này, người Anh thiếu danh từ cụ thể cho các chức danh. Trong cờ vua mà nói, cách hiểu quyền lực trên là không đúng, vì quyền lực là từ ở bên chính trị còn cờ là trò chơi mô phỏng chiến trường. Trên chiến trường chỉ quân tâm đến sức mạnh, người có quyền lực chưa chắc đã có sức mạnh.
5. Tể tướng, quân sư, tổng tư lệnh
Một số nước gọi quân đứng cạnh vua bằng từ chỉ chức tể tướng, cố vấn, tư lệnh quân đội hay một vị quan lớn trong triều đình địa vị dưới vua nhưng có quyền lực lớn, chứ không gọi bằng từ queen hậu vợ vua. Tôi cho là cách gọi này hợp lý hơn, dù quyền lực và sức mạnh chưa chắc đã đồng hành với nhau. Người ở vị trí đó thường có sức mạnh trí tuệ.