[CTO] - Ngày 25-12, tin từ Trường ĐH Trà Vinh cho biết Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, vừa ra quyết định công nhận tiến bộ kỹ thuật “Quy trình nhân giống cây dừa sáp bằng kỹ thuật nuôi cấy phôi hữu tính” của nhóm tác giả Trường Đại học Trà Vinh gồm TS Phạm Thị Phương Thúy, ThS Nguyễn Ngọc Trai, ThS Nguyễn Hoàng Xuân Thảo, ThS Sơn Thị Thanh Nga, ThS Thái Thị Thanh Trọn và ThS Trần Thị Thảo Đang. Cục Trồng trọt cũng giao Trường ĐH Trà Vinh, nhóm tác giả và các đơn vị liên quan có trách nhiệm hướng dẫn, phổ biến tiến bộ kỹ thuật này để áp dụng vào sản xuất.
Nhân giống cây dừa sáp bằng kỹ thuật nuôi cấy phôi hữu tính tại Trường ĐH Trà Vinh.
Đây là quy trình được xây dựng trên cơ sở các kết quả nghiên cứu khoa học của đề tài cấp Bộ “Nghiên cứu nhân giống dừa bằng Công nghệ nuôi cấy mô tế bào và kỹ thuật thâm canh dừa trồng giống nuôi cấy mô”.
Quy trình nuôi cấy phôi dừa sáp được chia thành 4 giai đoạn gồm: chọn quả đủ tuổi lấy phôi, tách, khử trùng phôi và cấy vào môi trường tạo chồi; tách màng bao chồi mầm, cấy chuyền tạo rễ; ra ngôi cây ngoài vườn ươm; thay chậu, bổ sung cơ chất, chăm sóc cây đạt tiêu chuẩn cây giống.
Kỹ thuật nhân giống dừa sáp bằng phương pháp nuôi cấy phôi hữu tính nhằm phục vụ sản xuất cây giống dừa sáp với quy mô công nghiệp. Kỹ thuật này yêu cầu cần lựa chọn trái dừa đủ tuổi để lấy phôi, tách, khử trùng phôi và cấy vào môi trường tạo chồi; sau đó tách màng bao chồi mầm và cấy phôi vào môi trường tạo rễ. Cây con được chăm sóc ngoài vườn ươm theo tiêu chuân cây giống.
Tỷ lệ nhân giống thành công khi áp dụng quy trình khoảng 63% [63 cây xuất vườn/100 phôi đưa vào môi trường tạo chồi], thời gian từ đưa phôi dừa vào môi trường tạo chồi đến khi cây đạt tiêu chuân xuất vườn từ 12-14 tháng.
Tin, ảnh: BÌNH NGUYÊN
Dừa sáp là giống cây đặc sản ở huyện Cầu Kè [Trà Vinh] và một số địa phương lân cận. Tuy nhiên, nông dân trồng dừa sáp tỷ lệ quả có sáp chỉ chiếm khoảng 20% nên sản lượng ít, khi ra thị trường giá rất đắt. Vì vậy, cách đây 7 năm Trường Đại học Trà Vinh bắt đầu nghiên cứu cấy phôi dừa sáp và đầu năm nay quy trình này được công nhận với sản phẩm giống dừa sáp khi trồng sẽ cho quả có tỷ lệ sáp trên 70%, đặc biệt có vườn tỷ lệ sáp lên đến 90%. Cây dừa sáp khi ra quả sẽ cho tỷ lệ sáp cao gấp 3 đến 4 lần so với giống dừa ngoài tự nhiên sẽ mở ra cơ hội làm giàu cho nông dân.
Sản xuất giống dừa sáp bằng phương pháp cấy phôi
Tiến sĩ Lâm Thái Hùng, Trưởng khoa Nông nghiệp – Thủy sản [Trường Đại học Trà Vinh] cho biết: “Giống dừa sáp ngoài tự nhiên trung bình 1 buồng 10 quả thì chỉ có 2 quả sáp, những quả còn lại bình thường. Khi đó, nông dân lấy 8 quả không sáp làm cây giống thì cây con khi trưởng thành cho quả tỷ lệ sáp cũng tương tự. Nhận thấy vấn đề này nên khoa nghiên cứu lấy phôi [mọng] quả dừa có sáp cấy, nuôi trong môi trường dinh dưỡng để thành cây giống đem đi trồng sẽ cho quả tỷ lệ sáp nâng lên rất cao”.
Sản xuất giống dừa sáp bằng phương pháp cấy phôi tại trường Đại học Trà Vinh
Theo tiến sĩ Hùng, hiện Khoa Nông nghiệp – Thủy sản đã ký hợp đồng cung ứng giống, chuyển giao kỹ thuật trồng cho nông dân với diện tích trên 10 ha. Một số vườn đã cho thu hoạch với tỷ lệ quả có sáp đều trên 70%.
Sau khi cấy phôi được đem ra vườn ươm
Cây dừa cao hơn 1 mét có thể đem ra ngoài tự nhiên trồng
Bà Đinh Thị Thanh Tâm, Giảng viên Bộ môn Trồng trọt [Khoa Nông nghiệp – Thủy sản, Trường Đại học Trà Vinh] cho biết: “Để cho ra một cây giống phải mất 15 tháng gồm các công đoạn như: lấy phôi trong quả dừa sáp, cấy phôi rồi nuôi trong môi trường dinh dưỡng, đem ra vườn ươm đến khi cây cao khoảng 1 mét có thể cung ứng ra thị trường. Chi phí để làm ra cây giống dừa sáp theo phương pháp này khá cao. Hiện tại, khoa đang nhận hợp đồng cung ứng giống cho nông dân với giá 800.000 đồng/cây”.
Dừa sáp từ lâu là đặc sản của tỉnh Trà Vinh
Ông Thạch Phu My, Chủ nhiệm HTX dừa sáp Hòa Tân [Cầu Kè, Trà Vinh] cho biết: “Vùng Hòa Tân trồng dừa sáp có tỷ lệ quả sáp khoảng trên 20%, các vùng khác tỷ lệ còn thấp hơn. Hiện tại giá dừa sáp thu mua tại địa phương giá 160.000 đồng/quả [loại 1] nhưng không có hàng để bán vì tỷ lệ sáp thấp nên khan hiếm hàng. Khi kỹ thuật nhân giống bằng phương pháp cấy phôi thành công sẽ mở ra cơ hội làm giàu cho nông dân trồng dừa ở địa phương”.
Hiện giá dừa sáp lên đến 160.000 đồng/quả nhưng vẫn khan hàng
Theo ông My, mấy năm nay nông dân trồng dừa ở huyện Châu Thành, Càng Long, Cầu Kè [Trà Vinh] đã bắt đầu trồng dừa sáp cấy phôi từ nguồn giống được mua ở Viện Nghiên cứu Dầu và Cây có dầu [TP Hồ Chí Minh]. Hiện một số vườn dừa đã bắt đầu cho thu hoạch với kết quả tỷ lệ sáp rất cao, hầu hết đều trên 70% nên đem lại lợi nhuận cho nông dân rất lớn.
Trồng dừa sáp từ giống cấy phôi sẽ giúp nông dân tăng thu nhập
Những nông dân trồng dừa sáp hy vọng giống dừa sáp cấy phôi trong thời gian tới sẽ đem lại lợi nhuận cao. Khi đó, sản lượng lớn nên dừa sáp không chỉ phục vụ nhu cầu làm thực phẩm mà có thể chế xuất dầu, mỹ phẩm, nhiên liệu sinh học…
Minh Giang
Thành công của phương pháp nuôi cấy phôi hữu tính để nhân giống dừa sáp trong phòng thí nghiệm, một bước tiến bộ vượt bậc ở lĩnh vực nông nghiệp.
Dừa sáp cơm dày, nước trong veo như sương sa, độ béo cao. Ảnh: Minh Đảm.
Từ lâu, dừa sáp được biết là cây trồng đặc sản của tỉnh Trà Vinh gắn liền với địa danh Cầu Kè. Dừa được trồng nhiều nhất tại các xã Hòa Tân, Hòa Ân và ven thị trấn Cầu Kè, huyện Cầu Kè.
Dừa sáp hay còn gọi là dừa đặc ruột, nước bên trong rất ít, cơm dày, mềm dẻo và béo hơn dừa thường. Nước dừa đặc lại, trong veo như nước sương sa.
Dừa sáp ngoài ăn chung với đường, nước đá người ta còn dùng làm kẹo dừa sáp, mứt dừa sáp và dùng để bào chế mỹ phẩm, nhất là kem dưỡng da. Dừa sáp ăn béo nên rất ngán.
Ông Thạch Phu My, Giám đốc HTX Hòa Tân bảo: “Trái dừa này cơm dày. Khi nào muốn ăn thì gom cả nhà lại cho đông đông chừng mười người ăn mới hết. Chứ ít người ăn không hết bỏ uổng”.
Thật vậy, các nhà sinh học nghiên cứu cây có dầu từ lâu đã thấy lợi ích to lớn từ trái dừa sáp có chứa nhiều vitamin là dinh dưỡng rất cao, hơn nhiều so với dừa thường.
Đặc biệt trong dừa sáp chứa nhiều thành phần hóa học là galactomanan [ga-lắc-tô-ma-nan], một dạng polysaccharide [poly-sắc-ka-rích] có liên kết giúp cấu trúc tạo ra trạng thái dẻo thành dừa sáp.
Chính trạng thái dẻo của hợp chất này, trên thế giới, nhiều nước tiến bộ đã ứng dụng để chế biến thành sản phẩm mỹ phẩm dưỡng da cao cấp từ dừa sáp.
Dừa sáp ngoài ăn tươi còn dùng để làm mứt, mỹ phẩm. Ảnh: Minh Đảm.
Dừa sáp loại I đến tới tay người tiêu dùng có giá gần 200 nghìn đồng/trái.
Trên thế giới chỉ có 9 trong số 93 quốc gia trồng được cây dừa sáp. Để gia tăng sản lượng dừa sáp, việc nghiên cứu trồng dừa sáp bằng phương pháp nuôi cấy phôi được các nhà khoa học thực hiện từ những năm 60 của thế kỷ trước. Với phương pháp nuôi cấy phôi, tỷ lệ cho trái sáp rất cao, đạt từ 95% trở lên.
Dừa sáp loại I có giá bán cao gần 200.000 đồng/trái. Ảnh: Minh Đảm.
Philippines là quốc gia đi đầu nhưng vẫn còn những hạn chế. Một số vấn đề như: Thời gian tạo cây giống thường dài, phải mất 2 năm, tỷ lệ phôi bị nhiễm nhiều nên phải loại bỏ sớm trong phòng thí nghiệm, tỷ lệ số cây chuyển ra vườn ươm so với số phôi ban đầu còn thấp, giá thành cao chưa đáp ứng nhu cầu trồng với quy mô lớn.
Thạc sỹ Nguyễn Ngọc Trai, Phó Giám đốc Trung tâm Công nghệ Sinh học và Môi trường, khoa Nông nghiệp và Thủy sản, trường đại học Trà Vinh [ĐHTV] cho biết: Quy trình nuôi cấy phôi dừa sáp không phải ở Việt Nam đầu tiên thực hiện mà là ở Philipin đã nghiên cứu từ năm 1962, trải qua gần 50 năm.
Sự thành công của Việt Nam nói chung, của trường ĐH Trà Vinh nói riêng có một bước thành công rất là lớn. Hiện tại, Việt Nam có số cơ sở nuôi cấy phôi dừa sáp chỉ đếm trên đầu ngón tay, những chỗ lớn như Viện Nghiên cứu dầu và cây có dầu và trường ĐHTV.
Hiện nay, trường đại học Trà Vinh đã nhân giống thành công dừa sáp bằng phương pháp nuôi cấy phôi với tỷ lệ thành công đạt 63%, tỷ lệ trái cho sáp đến 95%. Ảnh: Minh Đảm.
Đề tài “Nhân giống dừa sáp bằng phương pháp nuôi cấy phôi hữu tính” của khoa Nông nghiệp và Thủy sản trường ĐHTV thực hiện hơn 10 năm nay, đã khắc phục được những nhược điểm nêu trên. Đến thời điểm này, nhiều vườn dừa sáp xanh tốt được trồng từ nguồn giống này đang cho trái sáp đạt tỷ lệ trên 95% trong quầy. Thể hiện sự thành công cao của đề tài.
Thí nghiệm hàng trăm công thức
Hiện nay, ĐH Trà Vinh đã hoàn thiện quy trình nuôi cấy phôi dừa sáp được tiến hành 4 giai đoạn. Giai đoạn 1, chọn trái đủ tuổi lấy phôi, tách, khử trùng phôi và cấy vào môi trường tạo chồi.
Trái giống được chọn cấy phôi là những trái dừa sáp khô, phần gáo dừa bên trong phải có màu đen. Cho phôi vào ống nghiệm chứa môi trường nước Y3 đã được hấp khử trùng. Phôi được nuôi dưỡng trong thời gian hơn 1 tháng, tỉ lệ phôi sống và hình thành chồi ở giai đoạn này là 95%.
Theo Thạc sỹ Nguyễn Ngọc Trai, trải qua hơn 10 năm, Trường đại học Trà Vinh đã thí nghiệm hàng trăm công thức để hoàn thiện quy trình nhân giống dừa sáp bằng phương pháp nuôi cấy phôi. Ảnh: Minh Đảm.
Giai đoạn 2 là tách màn bao chồi mầm, cấy chuyển vào môi trường tạo rễ. Việc tách màn bao chồi mầm là tiến bộ kỹ thuật mới, sự sáng tạo của các thầy cô trường ĐH Trà Vinh trong quy trình nuôi cấy phôi hữu tính dừa sáp. Việc này vừa giúp các chồi phát triển đồng đều, vừa giúp phôi phát triển nhanh hơn.
Trong giai đoạn này chồi mầm được đưa vào lọ thủy tinh môi trường dung dịch Y3 để mầm tạo rễ, những lọ thủy tinh này đưa vào phòng nuôi có nhiệt dộ 30 độ C, ẩm độ 60% và cường độ chiếu sáng trên 2.000 lux bằng bống đèn điện nê-on, trong thời gian trên 3 tháng.
Giai đoạn này là điều kiện quyết định sự sống của phôi dừa sáp, thường tỉ lệ hao hụt cao nằm trong giai đoạn này, tỷ lệ sống khoảng 82%.
Giai đoạn 3 là đưa cây ra vườn ươm. Sau khi kết thúc giai đoạn 2, cây ra rễ thứ cấp và có từ 2 đế 3 lá chồi. Đưa cây dừa mới sinh trưởng ra ngoài, trồng trong bầu đất với cơ chất đã được hấp tuyệt trùng gồm: trấu, mụn dừa, phân bò...
Trong thời gian hơn 1 tháng cây phát triển thêm 1 đến 2 lá mới, lúc này cây được lấy ra khỏi lồng và thay chậu mới nhằm bổ sung cơ chất cho cây. Tỷ lệ cây phôi sống ở giai đoạn này là 85%.
Giai đoạn 4, tiến hành thay chậu, bổ sung cơ chất chăm sóc cây đủ tiêu chuẩn cây giống. Cơ chất bổ sung ở giai đoạn này là: trấu; phân bò; mùn dừa, với tỷ lệ 1:1:1. Cây được bón phân hữu cơ vi sinh, DAP và Kali, thời gian bón 15 ngày một lần, rải đều lên bề mặt cơ chất trong chậu.
Sau thời gian này cây phát triển đạt tiêu chuẩn xuất vườn: cây có từ 4 đến 5 lá, chiều cao cây từ 40-50cm. Tỷ lệ cây sống đạt tiêu chuẩn cây giống là 95% thời gian khoảng 5 tháng.
Dừa sáp giống được tạo bằng phương pháp nuôi cấy phôi. Ảnh: Minh Đảm.
Theo ThS Nguyễn Ngọc Trai, để được quy trình hoàn chỉnh như ngày hôm nay, ĐHT Trà Vinh đã gặp không ít khó khăn. Thời gian nghiên cứu mất hơn 10 năm.
Sự thành công của đề tài “Nhân giống dừa sáp bằng phương pháp nuôi cấy phôi hữu tính” đã góp phần cải tạo vườn dừa sáp chất lượng cao với quy mô lớn, đem lại siêu lợi nhuận cho bà con nông dân trồng dừa sáp trong tương lai.
Vùng ĐBSCL nên trồng dừa sáp vào tháng 6, tháng 7 dương lịch, lúc này có mưa nhiều để giảm chi phí tưới nước trong giai đoạn cây con. Tuy nhiên, ở những nơi chủ động được nguồn nước tưới thì dừa có thể trồng quanh năm. Việc trồng dừa sáp từng nguồn giống nuôi cấy phôi đã cho lợi nhuận cao hơn gấp 8 lần so với trồng dừa sáp theo cách truyền thống trên cùng một diện tích đất canh tác.