Tư duy trực quan hình tượng của trẻ là gì

Bên cạnh hai loại tư duy đó thì trẻ ấu nhi còn xuất hiện loại tư duy biểu trưng là loại tư duy mà trẻ tìm ra mối quan hệ giữa vật thật và vật biểu trưng thay thế. Loại tư duy này chỉ thực sự phát triển khi trẻ đã vững các biểu tượng trong đầu, nắm được công dụng, cách sử dụng các biểu tượng. Ví dụ trẻ biết được dùng muỗng để múc cơm, múc canh thì trẻ có thể dùng que để thay thế và đúc bột cho bé ăn. Vì thế, giáo viên cần phát triển tư duy biểu trưng thì khả năng phát triển trí tưởng tượng sáng tạo của trẻ được tốt hơn.

Như vậy, các loại tư duy trên là biểu hiện của sự phát triển trí tuệ. Bên cạnh đó, khái quát hóa là thao tác trí tuệ biểu hiện của nămg lục tư duy. Khái quát hóa ở tuổi ấu nhi là những khái quát bên ngoài là những gì đập vào mắt trẻ. Ví dụ bé gọi chó, mèo đều là mèo vì chúng có lông giống nhau, thâm chí gọi tóc bố là mèo. Và giáo viên cần phát triển khả năng khái quát hóa cho trẻ.
Do trẻ khái quát chủ yếu là những thao tác bên ngoài vì tư duy trực quan hành động phát triển rất mạnh và chiếm ưu thế. Trẻ mắt nhìn, tay xếp…để đưa về nhóm, kinh nghiệm còn nghèo nàn nên khái quát hóa ở bình diện bên ngoài.

Giáo viên cần: – Cho trẻ làm quen với nhóm đồ chơi, giúp trẻ tìm ra đặc điểm giống và khác nhau của các đối tượng trong nhóm rồi cho trẻ so sánh đối chiếu, nhằm phá vỡ cái cũ hình thành sơ đồ nhận thức mới – Cung cấp vốn từ cho trẻ để dễ dàng trong việc xếp nhóm, đặt tên cho nhóm. – Cho trẻ tích cực hoạt động với đồ vật với sự giúp đỡ của người lớn để trẻ nắm được chức năng, phương thức sử dụng các vật => giúp trẻ khái quát theo công dụng chức năng của đồ vật. – Phải tương tác với trẻ để đưa vào vùng phát triển gần.

Ví dụ: Khi dạy về nhóm quả cà chua thì cô phải cung cấp thật nhiều quả có hình dạng, kích thước khác nhau, nhiều hạt,ít hạt=> tạo điều kiện cho trẻ khái quát bằng nhiều cách

2. Đặc điểm phát triển tư duy của trẻ mẫu giáo [ 3-6 tuổi]

Đến tuổi mẫu giáo tư duy của trẻ có một bước ngoặc rất cơ bản, đó là sự chuyển tư duy từ bình diện bên ngoài vào bình diện bên trong, mà thực chất là chuyển từ hoạt động bên ngoài vào hoạt động bên trong treo cơ chế nhập tâm.
Đặc điểm phát triển tư duy của mẫu giáo bé : Đang chuyển từ tư duy trực quan hành động sang tư duy trực quan hình ảnh nhưng còn mờ nhạt. Do hoạt động với đồ vật lâu dần thành hình ảnh biểu tượng trong đầu, là cơ sở của hoạt động tư duy ở bình diện bên trong, nhưng biểu tượng vẫn còn nghèo nàn. Trẻ biết sử dụng các biểu tượng trong đầu nhưg phải sử dụng nhiều lần hoạt động để giải quyết vấn đề.

Ví dụ: cô cắt hình các con vật rời yêu cầu trẻ ráp lại thì trẻ phải hoạt động nhiều lần mới làm được, trong khi ráp trẻ vẫn phải thử và sai. Ở tuổi này đang tồn tại hai loại tư duy: tư duy trực quan hành động phát triển và lấn áp sự phát triển của tư duy trực quan hình ảnh. Cuối tuổi thì tư duy trực quan hình ảnh phát triển. Nguyên nhân: vì đầu tuổi vốn kinh nghiệm còn nghèo nàn nên khó khăn khi giải quyết vấn đề bằng việc sử dụng các biểu tượng trong đầu, đến cuối tuổi thì kinh nghiêm nhiều hơn nên khả năng sử dụng các biểu tượng trong đầu để giải quyết các bài toán dễ dàng hơn. Tư duy trẻ bao giờ cũng bị chi phối mạnh bởi những suy nghĩ chủ quan, trẻ chỉ suy nghĩ những điều mà trẻ thích và bị cuốn hút vào ý thích riêng của mình bất chấp các tác động khách quan.

Ví dụ như khi người lớn hỏi con dùng hình vuông hay hình tam giác nhưng trẻ lại trả lời là xây cầu. Hoặc trẻ sợ con mèo và nghĩ ai cũng sợ con mèo cả. Bên cạnh đó, trẻ luôn lấy mình làm trung tâm, chưa phân biệt được suy nghĩ của mình và suy nghĩ của người khác. Tư duy trẻ mang tính trực giác toàn bộ. Trẻ chưa biết phân biệt được các vật về đặc điểm mà còn nhìn theo kiểu chụp ảnh. Ví dụ: có rất nhiều băng đĩa nhưng trẻ thích băng nào là lấy ngay băng đó khi hỏi trẻ tại sao thì trẻ không giải thích được.

Qua đó, giáo viên cần: – Đưa trẻ vào vùng phát triển gần bằng cách cho trẻ giải quyết các bài tập cao hơn. – Tích lũy vốn kinh nghiêm biểu tượng để trẻ so sánh biểu tượng trong đầu với hình ảnh bên ngoài. – Tạo môi trường phong phú cho trẻ hoạt động. – Cô khuyến khích trẻ giải quyết các tình huống khi cô đưa ra. – Các nguyên vật liệu phong phú. – Giáo viên khơi gợi tình cảm cho trẻ chứ không đơn thuần là giài thích.

– Chơi trò chơi trước để tích lũy vốn kinh nghiệm cho trò chơi sau.

“Học mà chơi, chơi mà học” với những trò chơi phát triển tư duy qua hình ảnh  là một cách tốt để giúp trẻ dễ dàng tiếp nhận kiến thức, phát triển tư duy mà các bậc phụ huynh nên làm.

Tư duy là những “hoạt động” của tinh thần, đem những cảm giác về thế giới khách quan thông qua hoạt động vật chất, làm cho người ta có nhận thức đúng đắn về sự vật.

• Tư duy qua hình ảnh là loại tư duy dựa vào hình ảnh trong đầu để xác lập mối quan hệ.
• Tư duy qua hình ảnh bắt đầu hình thành ở trẻ em từ 3-6 tuổi, là bước ngoặt quan trọng chuyển từ tư duy trực quan – hành động sang tư duy trực quan – hình ảnh. Trẻ tiếp xúc với đồ vật lặp đi lặp lại nhiều lần, lâu dần đồ vật được nhập tâm thành những hình ảnh, biểu tượng trong óc. Sự nắm vững hoạt động với đồ vật là tiền đề để chức năng kí hiệu nảy sinh.

Nếu như kiểu tư duy trực quan – hành động được trẻ tiến hành dưới hình thức “thử và có lỗi” thì tư duy trực quan – hình ảnh không chỉ được thực hiện bằng phép thử bên ngoài với các vật thật nữa thực hiện cả phép thử ngầm dựa vào chức năng kí hiệu hình thành trong bộ não. Trẻ ở giai đoạn này sẽ giải quyết vấn đề mà không cần cảm nhận trực tiếp.

• Tư duy – trực quan hình ảnh là tiền đề để trẻ phát triển tư duy trừu tượng, tức là giải quyết các vấn đề ở mức độ khó hơn, kết hợp nhiều phương pháp với nhau.
• Hoàn thiện tư duy trực quan – hình ảnh sẽ giúp khả năng phát triển tư duy sau này thuận lợi, khả năng liên kết các khái niệm linh hoạt hơn.

• Cho trẻ các khối hình đơn giản và những ô trống tương ứng với các hình.
• Nhiệm vụ của bé là ghép các khối hình sao cho phù hợp.
• Trong quá trình chơi, bé vừa tiến hành phép thử các khối hình, vừa ghi nhớ hình dạng của chúng.
• Sắp xếp các khối hình vào ô tương thích là bước đầu để các bé chuyển từ tư duy trực quan – hành động sang hình ảnh.

Đây là hoạt động giúp trẻ phát triển trí óc, khả năng quan sát toàn diện một cách nhanh chóng và hiệu quả mà các bậc phụ huynh nên cho con em mình chơi.

Ở độ tuổi này, bé chưa biết đọc. Vì vậy hãy mua cho bé sách tranh ảnh đầy màu sắc. Hãy diễn giải cho bé từng bức tranh một gắn với những sự vật gần gũi, thân quen để bé phát triển tư duy về thế giới xung quanh.

Hãy để trẻ thỏa sức thể hiện khả năng sáng tạo của mình thông qua hoạt động xếp hình. Ban đầu, hãy yêu cầu trẻ xếp theo những hình dạng đơn giản nhất định. Thông qua quá trình này, bé sẽ chuyển hóa hình ảnh theo mẫu thành biểu tượng lưu trữ trong não bộ, đồng thời, dựa vào biểu tượng đó, bé tiến hành xếp các khối hình.

Đây là bước chuyển biến từ tư duy trực quan – hình ảnh sang tư duy trực quan – trừu tượng, tức là kết hợp nhiều loại tư duy khác nhau để giải quyết vấn đề. Sau đó, hãy để bé thỏa sức sáng tạo, xếp các khối hình theo ý thích bản thân.

• Luôn đặt trẻ vào trong tình huống để trẻ tư duy: Trẻ phải vận dụng giác quan và tư duy của mình để giải quyết các vấn đề. Ban đầu là các vấn đề đơn giản đến phức tạp, từ tư duy trực quan- hành động đến tư duy trực quan – trừu tượng.
• Lặp lại trò chơi nhiều lần để trẻ nhớ: Trẻ con rất hay quên. Vì vậy, cha mẹ cần lặp đi lặp lại trò chơi nhiều lần để trẻ ghi nhớ. Điều này giúp củng cố rèn luyện những hiểu biết xung quanh và khả năng tư duy ở trẻ.
• Có thể đổi trò chơi để tạo hứng thú cho trẻ: Để tạo hứng thú cho trẻ, các phụ huynh nên thay đổi nhiều loại đồ vật, nhiều trò chơi khác nhau. Nhờ vậy mà bé nhận biết và phân biệt được nhiều đồ vật, rèn luyện trí thông minh và nhanh nhạy hơn.
• Cùng với chơi trò chơi thì điều quan trọng là phải cho bé một não bộ khỏe mạnh: Để não bộ khỏe mạnh cách tốt nhất chính là thường xuyên luyện tập tư duy. Ngoài ra, cha mẹ cần quan tâm đến vấn đề dinh dưỡng, thường xuyên bổ sung các loại thực phẩm có lợi cho sự phát triển trí tuệ như xoài, bơ, chuối, đu đủ chín, táo,…

Giai đoạn từ 3-6 tuổi là giai đoạn phát triển mạnh mẽ về tư duy của trẻ nhỏ. Chính vì vậy, cha mẹ cần có sự quan tâm đúng mực ở giai đoạn này để tạo nền tảng vững vàng cho trẻ trong học tập và công việc sau này.

Nguồn cmsedu