Theo một số chuyên gia ngành dược: Việc khan hiếm Efferalgan [viên sủi] trên thị trường là do ảnh hưởng từ tình hình dịch COVID-19 đang bị “đứt” hàng và nhà phân phối sản phẩm này đang thực hiện các bước đưa hàng về. Tuy nhiên, VẤN ĐỀ NÀY CŨNG ĐANG dấy lên lo ngại về khả năng nhiều người có triệu chứng sốt tự ý mua thuốc điều trị, gây khó khăn cho việc sàng lọc bệnh nhân có nguy cơ mắc COVID-19.
Không lạm dụng
Efferalgan là thuốc chứa paracetamol dạng sủi bọt dùng trị sốt, đau nhức khi bị cảm cúm. Người hiểu biết về thuốc cho rằng có tình trạng khan hiếm thuốc loại này có thể do tình trạng lạm dùng, dùng bừa bãi thuốc trị các triệu chứng do dịch Covid-19 nếu bị mắc gây ra.
Tại nhiều nhà thuốc, giá thuốc Efferalgan được bán với giá 70 - 80 ngàn đồng/ hộp, tăng khoảng
40% so với trước khi có dịch COVID-19
Paracetamol là thuốc giảm đau hạ sốt dùng rất phổ biến hiện nay. Paracetamol tuy an toàn hơn aspirin trong một số trường hợp [gần như không làm viêm loét dạ dày như aspirin hay thuốc chống viêm không steroid khác], ta vẫn phải lưu ý độc tính của nó đối với gan. Người ta ghi nhận đã có khá nhiều trường hợp ngộ độc paracetamol dẫn đến hoại tử tế bào gan, đặc biệt ở người cao tuổi hoặc ở người có chức năng gan hoạt động kém. Paracetamol gây nhiễm độc gan là do dùng quá liều. Tại sao paracetamol gây độc ở gan?
Paracetamol được chuyển hóa chủ yếu ở gan. Trong cơ thể, paracetamol được chuyển hóa hình thành chất chuyển hóa trung gian là N-acetyl benzoquinoneimin là chất độc. Khi sử dụng với liều thông thường, chất này sẽ nhanh chóng được khử độc tính bởi glutathion [do gan tiết ra] và thải qua nước tiểu. Tuy nhiên, khi sử dụng liều quá cao, không đủ glutathion do gan tiết ra chuyển hóa thàng chất không độc, lượng N-acetyl benzoquinoneimin tạo thành tăng lên, sẽ hại tế bào gan, gây hoại tử gan dẫn đến hôn mê gan. Cần ghi nhận, paracetamol vẫn có thể gây tổn thương gan ngay cả ở liều điều trị nếu sử dụng trong thời gian dài, đặc biệt trên những bệnh nhân có chức năng gan thay đổi hoặc người cao tuổi.
Vậy, nên lưu ý: Không được dùng paracetamol để tự điều trị cảm sốt, giảm đau quá 10 ngày ở người lớn và quá 5 ngày ở trẻ con, trừ khi được bác sĩ hướng dẫn.
Liều dùng an toàn
Với thuốc thông thường paracetamol, khi người dùng thuốc paracetamol ít nhất phải biết thông tin về liều dùng của paracetamol như sau: “Liều thông thường hạ sốt cho trẻ là 10mg/kg cân nặng, ngày uống 3-4 lần, và liều tối đa cho trẻ là không quá 60 mg/kg/ngày. Còn đối với người lớn, mỗi lần uống 500mg, ngày uống 3-4 lần, không nên quá 4 gram trong ngày. Riêng đối với người cao tuổi nên dùng liều thấp hơn do chức năng gan kém”. Chính vì dùng bất kể liều lượng mà trong thời gian qua, đã có nhiều trường hợp ngộ độc paracetamol, đa số là trẻ con.
Đối với người lớn, liều thông thường của paracetamol không nên quá 4g/ngày [mỗi lần chỉ nên dùng 500mg-1.000mg, một ngày không quá 3 lần]. Riêng người cao tuổi, nên dùng liều thấp hơn do chức năng gan đã kém. Đặc biệt lưu ý việc dùng nhiều thuốc với tên biệt dược khác nhau, nhưng thực chất chứa cùng một hoạt chất là paracetamol. Như đã dùng Efferalgan, thực chất là paracetamol, rồi lại dùng thêm thuốc có chứa paracetamol khác.
Người uống rượu nhiều càng không nên dùng bừa bãi paracetamol, đặc biệt không nên uống thuốc với mục đích “ngừa nhức đầu, để uống rượu không say”.
Người bị bệnh tăng huyết áp hay người cao tuổi có nguy cơ tăng huyết áp không dùng thuốc dạng sủi bọt là Efferalgan trị cảm cúm, nhức đầu [kể cả các thuốc khác ngoài thuốc trị cảm cúm, nhức đầu như thuốc bổ vitamin dạng sủi bọt]. Vì dạng thuốc sủi bọt này luôn chứa natri có thể gây tăng huyết áp đối với người bị sẵn bệnh lý này và đang kiêng muối.
Cần ghi nhận, paracetamol vẫn có thể gây tổn thương gan ngay cả ở liều điều trị nếu sử dụng trong thời gian dài, đặc biệt trên những bệnh nhân có chức năng gan thay đổi hoặc người cao tuổi. Không được dùng paracetamol để tự điều trị cảm sốt, giảm đau quá 10 ngày ở người lớn và quá 5 ngày ở trẻ con, trừ khi được bác sĩ hướng dẫn.
Paracetamol là một loại thuốc thường được sử dụng điều trị giảm đau, giảm nhiệt độ khi có triệu chứng sốt cao. Đây là một thuốc không kê đơn, nhưng nếu lạm dụng để điều trị các cơn đau sẽ gây ra những hậu quả gì? Hãy cùng YouMed phân tích và tìm hiểu sâu vấn đề này với bài viết dưới đây.
Tên thành phần hoạt chất: Paracetamol.
Thuốc chứa thành phần tương tự: Efferalgan, Panadol, Alaxan, Hapacol, Decolgen, Acemol,…
Paracetamol là thuốc gì?
Paracetamol [acetaminophen] là thuốc thuộc nhóm giảm đau và hạ sốt. Cơ chế hoạt động của thuốc paracetamol chưa được biết chính xác.
Paracetamol giúp làm giảm thân nhiệt ở người đang bị sốt, hiếm khi làm giảm thân nhiệt ở người đang bình thường. Với liều điều trị, paracetamol ít gây tác động đến hệ tim mạch, hô hấp, không gây loét hoặc chảy máu dạ dày như khi dùng aspirin.
Tác dụng Paracetamol
Paracetamol có công dụng giảm đau, được sử dụng để điều trị nhiều bệnh như:
- Điều trị các cơn đau bao gồm: đau đầu, đau nửa đầu, đau đầu do căng thẳng, đau dữ dội ở dây thần kinh, đau lưng, đau răng, đau họng, đau khi tời kỳ kinh nguyệt;
- Giảm triệu chứng đau do bong gân, căng thẳng, đau do thấp khớp, đau thắt lưng và đau chân, đau cơ, đau nhức cơ bắp, sưng khớp và cứng khớp.
- Thuốc paracetamol giảm đau trong bệnh viêm khớp nhẹ nhưng không có tác dụng đối với tình trạng viêm và sưng cơ bản của khớp.
- Sốt và cảm lạnh.
Có thể bạn quan tâm: Bật mí bí mật cơ chế thuốc giảm đau cần biết
Cách dùng và liều dùng paracetamol
1. Đối với người già, người trưởng thành và trẻ em > 16 tuổi:
- Uống 1-2 viên cách mỗi 4-6 giờ khi có đau, sốt.
- Đối với người bình thường, không mắc bệnh gan thận: chỉ sử dụng tối đa 4 g tương đương 8 viên/ ngày [trong vòng 24 giờ]. Không sử dụng quá liều lượng tối đa trong ngày vì khả năng gây ngộ độc của thuốc.
2. Trẻ em 10 – 15 tuổi:
Liều tối đa là 2 g ở trẻ tương đương với 4 viên/ ngày [trong vòng 24 giờ].
3. Trẻ em < 10 tuổi:
Liều dùng cho trẻ em cần được tính toán thận trọng. Sử dụng với liều lượng theo dõi theo quy định của bác sĩ.
Liều đặt viên đạn đặt trực tràng theo Dược thư 2018:
- Sơ sinh 28 – 32 tuần tuổi chỉnh theo tuổi thai: 20 mg/kg, dùng một liều duy nhất, sau đó cách 12 giờ dùng 10-15 m/kg cân nặng nếu cần thiết. Liều tối đa là 30 mg/kg/ngày.
- Sơ sinh > 32 tuần chỉnh theo tuổi thai: Liều ban đầu là 20 mg/kg, sau đó cách 8 giờ dùng 10-15 mg/kg cân nặng nếu cần thiết, tối đa là 60 mg/kg/ngày.
- Trẻ 1-3 tháng tuổi: 30 – 60 mg/lần, cách 8 giờ dùng lại nếu cần thiết.
- Trẻ 3 tháng – 1 tuổi: 60 – 125 mg/lần. 1-5 tuổi: 125 -250 mg/lần; 5 – 12 tuổi: 250 – 500 mg/lần.
4. Liều dùng paracetamol cho trẻ em theo Dược thư 2018
| Sơ sinh 28 – 32 tuần chỉnh theo tuổi thai | 20 mg/kg một liều duy nhất; sau đó 10 – 15 mg/kg, cách đó 8 – 12 giờ nếu thật cần thiết. Dùng tối đa 30 mg/kg/ngày. |
| Sơ sinh trên 32 tuần chỉnh theo tuổi thai | 20 mg/kg một liều duy nhất; sau đó, 10 – 15 mg/kg cách 8 – 12 giờ nếu cần; tối đa 60 mg/kg/ngày, chia thành nhiều liều nhỏ. |
| Trẻ em 1 – 3 tháng tuổi | 30 – 60 mg, uống nhắc lại sau 8 giờ nếu cần. |
| Trẻ em 3 – 6 tháng tuổi | 60 mg |
| Trẻ em 6 tháng – 2 tuổi | 120 mg |
| Trẻ em 2 – 4 tuổi | 180 mg |
| Trẻ em 4 – 6 tuổi | 240 mg |
| Trẻ em 6 – 8 tuổi | 240 – 250 mg |
| Trẻ em 8 – 10 tuổi | 360 – 375 mg |
| Trẻ em 10 – 12 tuổi | 480 – 500 mg |
| Trẻ em 12 – 16 tuổi | 480 – 750 mg |
| Trẻ em 16 – 18 tuổi | 500 mg – 1 g |
- Các liều cho trẻ từ 3 tháng – 18 tuổi có thể nhắc lại sau 4 – 6 giờ nếu cần, tối đa 4 liều/24 giờ.
Lưu ý: ở người có bệnh gan nên sử dụng một cách THẬN TRỌNG.
Các loại Paracetamol
Thuốc paracetamol có nhiều dạng bào chế, ví dụ như:
- Paracetamol 500 mg dưới dạng viên nén, viên sủi
- Thuốc bột để pha hỗn dịch uống
- Dung dịch uống
- Viên nhai với các hàm lượng 80 mg, 100 mg, 160 mg
- Thuốc đạn đặt hậu môn với các hàm lượng paracetamol 80 mg, 120 mg, 125 mg, 150 mg, 30 mg, 325 mg, 650 mg.
Dạng thường dùng nhất của paracetamol ở người lớn là dạng viên uống. Các lưu ý khi sử dụng thuốc Paracetamol theo Dược thư Việt Nam 2018:
- Đối với người bệnh không nuốt được nguyên viên thuốc, có thể dùng dạng thuốc đạn đặt trực tràng; tuy nhiên liều đặt cần thiết có thể phải cao hơn liều uống để đạt hiệu quả.
- Nếu sử dụng dạng dung dịch treo, lắc kỹ trước khi dùng.
- Không tự điều trị sốt trường hợp sốt cao trên 39,5 độ C, sốt kéo dài trên 3 ngày vì sốt như vậy có thể là dấu hiệu của bệnh nặng cần được thầy thuốc chẩn đoán nhanh chóng.
Tham khảo một số thuốc có chứa thành phần là Paracetamol: Thuốc Aspirin, Panadol Extra.
Cần lưu ý gì khi sử dụng thuốc Paracetamol?
Mặc dù paracetamol là thuốc giảm đau, hạ sốt phổ biến, tương đối không độc ở liều điều trị. Bạn vẫn cần biết một số lưu ý khi sử dụng thuốc này.
- Luôn giữ lại tờ hướng dẫn sử dụng, phòng trường hợp cần đọc lại nếu chưa rõ một vấn đề nào đó.
- Không chia thuốc với bất kì ai, dù người đó có cùng triệu chứng bệnh. Vì có một số đối tượng cần thận trọng khi sử dụng thuốc này.
Không sử dụng Paracetamol trong trường hợp:
Dị ứng với Paracetamol hoặc bất cứ thành phần nào có trong thuốc.
Dùng cùng lúc với bất kì chế phẩm nào khác có chứa Paracetamol [viên đặt hậu môn, viên sủi] vì có thể làm tăng hàm lượng và gây độc.
Những điều đặc biệt cần lưu ý trước khi dùng thuốc:
Đề cập ngay cho bác sĩ:
Nếu đang mắc bệnh suy thận hoặc bệnh về gan bao gồm bệnh gan do rượu không do xơ gan.
Đặc biệt, cần đề cập với bác sĩ nếu đang dùng các thuốc sau:
- Thuốc chống đông máu: warfarin;
- Kháng sinh: chloramphenicol;
- Thuốc kiểm soát cơn nôn và buồn nôn: metaclopramide, domperidone;
- Thuốc kiểm soát lipid nồng độ cao: colestyramine.
Xem thêm: Corticoid là gì? Hậu quả của việc lạm dụng Corticoid
Tác dụng phụ của Paracetamol
Mặc dù đây là thuốc khá phổ biến và an toàn khi sử dụng đúng cách. Một số người vẫn có thể bị một số các tác dụng phụ. Các phản ứng dị ứng nghiêm trọng như:
- Khó thở;
- Xuất hiện cảm giác bỏng rát và ngứa châm chích ở da;
- Phù nề mặt, cổ họng;
Cần ngừng thuốc và liên hệ bác sĩ/dược sĩ nếu gặp phải các triệu chứng nghiêm trọng này.
Xem thêm: Cách phòng ngừa bệnh cảm cúm tại nhà. Ai cũng cần biết!
Phụ nữ có thai và mẹ cho con bú có uống được Paracetamol?
- Trình bày với bác sĩ nếu đang mang thai hoặc có dự định có thai hoặc đang cho con bú.
- Trong trường hợp cần sử dụng trong lúc mang thai, nên sử dụng paracetamol ở liều thấp nhất có thể nhưng đảm bảo hiệu quả giảm đau cũng như hạ sốt và sử dụng trong thời gian càng ngắn càng tốt. Và chỉ sử dụng khi thật cần thiết.
- Nếu các cơn đau và sốt vẫn không giảm sau khi dùng thuốc hoặc định dùng thuốc thường xuyên, gọi bác sĩ để được tư vấn, không nên tự ý dùng tăng liều thuốc paracetamol.
Xử lý khi quá liều và dị ứng Paracetamol
Quá liều Paracetamol
- Dù cơ thể không xuất hiện triệu chứng gì bất thường, vẫn gọi ngay cho nhân viên y tế để được tư vấn cũng như đưa ra các biện pháp hỗ trợ xử lý kịp thời, bởi nếu trì hoãn thời gian cấp cứu sẽ làm tăng nguy cơ tổn thương gan nghiêm trọng.
- Nếu người bệnh hoặc bất kì ai uống cùng lúc nhiều viên thuốc, hoặc nếu biết một đứa trẻ có nuốt bất kỳ viên thuốc nào trong số này, gọi ngay cho bác sĩ/ dược sĩ hoặc khoa cấp cứu bệnh viện ngay lập tức để xử lý kịp thời.
- Luôn mang theo thuốc bên mình, thậm chí cả hộp thuốc và tờ hướng dẫn sử dụng nhằm giúp việc đánh giá dễ dàng hơn.
Dị ứng Paracetamol
Trên thực tế dị ứng paracetamol không phổ biến. Một số triệu chứng dị ứng paracetamol như nổi mề. Cần ngưng sử dụng thuốc và đến gặp ngay bác sĩ.
Trường hợp quên liều Paracetamol
Lưu ý: không gấp đôi liều dùng để bù lại vì không những không làm tăng hiệu quả điều trị mà còn tăng nguy cơ gặp tác động có hại đối với gan của bạn.
Cách bảo quản
- Nhiệt độ bảo quản < 25ºC.
- Không sử dụng thuốc quá hạn [đã được thông tin trên bao bì chế phẩm].
Paracetamol là thuốc được sử dụng nhiều với mục đích làm cơn đau thuyên giảm và hạ sốt. Tuy nhiên, nếu xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng như khó thở hoặc các triệu chứng gây nguy hại nhưng không được đề cập ở mục trên. Liên hệ ngay cho nhân viên y tế hoặc khoa cấp cứu bệnh viện để được cấp cứu kịp thời.
Trang tin y tế YouMed chỉ sử dụng các nguồn tham khảo có độ uy tín cao, các tổ chức y dược, học thuật chính thống, tài liệu từ các cơ quan chính phủ để hỗ trợ các thông tin trong bài viết của chúng tôi. Tìm hiểu về Quy trình biên tập để hiểu rõ hơn cách chúng tôi đảm bảo nội dung luôn chính xác, minh bạch và tin cậy.