Rùa Hoàn Kiếm trước nguy cơ bị bắt
Từ ngày 11-4, chủ hồ Xuân Khanh đã thuê người quây lưới đánh cá trên diện rộng. Phương thức này khiến rùa gặp rủi ro bị mắc vào lưới và bị bắt. ATP bày tỏ mong muốn chủ hồ và cơ quan chức năng giúp đỡ, bảo vệ rùa. Trường hợp bị bắt, rùa có thể được đưa đến khu bán hoang dã an toàn hơn trên hòn đảo ở hồ Đồng Mô - khu vực tiềm năng và có thể phát triển thành sinh cảnh bán hoang dã của rùa Hoàn Kiếm.
Nếu rùa vẫn ở trong hồ, ATP đưa ra hai giải pháp để bảo tồn. Thứ nhất, trong khi chờ quyết định từ cơ quan chức năng và nhà khoa học, rùa Hoàn Kiếm cần được bảo vệ tại chỗ giống như từng làm ở hồ Đồng Mô. Thứ hai, ATP sẽ đánh giá các yếu tố đe dọa đến sinh cảnh sống của hồ và rùa, như xét nghiệm chất lượng nước, giới tính. Nếu cùng giới tính, tổ chức sẽ tiếp tục tìm kiếm các con khác.
Ông Lê Trung Tuấn - chủ hồ cho biết, mục đích thầu hồ là phát triển thương hiệu cá sạch, nhưng luôn coi rùa Hồ Gươm là di sản quý giá của Việt Nam. Vui vì biết rùa quý hiếm nhất thế giới xuất hiện ở hồ Xuân Khanh, ông Tuấn cũng lo lắng loài này sẽ bị tổn hại do ô nhiễm từ bãi rác gần đó xả thải.
Nếu rùa mắc lưới, ông Tuấn cho rằng cần sự vào cuộc của nhà bảo tồn và quản lý. Trường hợp đưa rùa về Đồng Mô, theo ông Tuấn là không nên bởi ở đây ô nhiễm. "Chúng tôi sẽ cố gắng và có trách nhiệm bảo vệ rùa", ông Tuấn nói.
Ngày 18/12, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Hà Nội cùng với sự phối hợp của Chương trình Bảo tồn Rùa châu Á [ATP] và tổ chức WCS đã công bố kết quả xác định giới tính rùa Hoàn Kiếm ở hồ Đồng Mô [Hà Nội].
Kết quả xét nghiệm gen được công bố bởi các nhà khoa học đã khẳng định rằng cá thể rùa cái được bẫy bắt vào tháng 10/2020 là loài Giải Sin-hoe [Rafetus swinhoei], loài rùa mai mềm đang gần bên bờ tuyệt chủng, loài rùa này còn có tên gọi là Giải Sin-hoe - Rùa Hoàn Kiếm.
Trước đó, đã có nhiều nỗ lực nhằm ghép đôi sinh sản hai cá thể Giải Sin-hoe [Rafetus swinhoei] ở Vườn thú Tô Châu, Trung Quốc. Nhưng sau đó, cá thể cái cuối cùng được biết đến vào thời điểm đó, đã chết vào ngày 13/4/2019 trong quá trình hồi phục sau gây mê khi thụ tinh nhân tạo ở Tô Châu, Trung Quốc. Hai cá thể rùa đực và cái đã không thể sinh sản tự nhiên kể từ khi chúng nhốt chung từ năm 2008. Cả hai cá thể đều khỏe mạnh để tham gia quá trình nhân giống, và quy trình gây mê tương tự trước đó đã được thực hiện mà không có sự cố gì xảy ra. Khi cá thể cái chết, niềm hy vọng dồn sang khả năng có tồn tại các cá thể khác ở hai hồ Đồng Mô và hồ Xuân Khanh của Việt Nam.
Tháng 9/2020 cho đến nay, nhóm thực địa bao gồm ngư dân địa phương, cán bộ Chi cục Thủy sản Hà Nội, tổ chức IMC và tổ chức WCS đã dành nhiều tuần để thả lưới, khoanh vùng khu vực bẫy bắt, đảm bảo quan sát được rùa trong khu vực 90ha được ngăn bằng lưới , thay vì 1,400ha diện tích toàn bộ hồ.
Vào ngày 22/10/2020, cá thể rùa được nhìn thấy bên cạnh hàng rào lưới và nhóm thực hiện đã nhanh trí quây bắt và được đưa vào bể nuôi tạm thời trên một đảo nhỏ tại hồ. Chỉ trong vòng vài giờ, đội ngũ thú y từ WCS, ATP/IMC, và bác sĩ thú y quốc tế từ trung tâm cứu hộ gấu Four Paws Viet đã có mặt, với thiết bị siêu âm để thu mẫu và xác định giới tính cá thể này.
Với sự khẩn trương và phối hợp chặt chẽ của các nhóm [Tổ bẫy bắt và Tổ chăm sóc và Thú y], vào ngày 23/10/2020, cá thể rùa được kiểm tra sức khỏe, được siêu âm, gắp chip, các loại mẫu đã được thu thập để xác định loài phục vụ cho kế hoạch bảo tồn trong tương lai, và được cân đo với trọng lượng là 86kg và dài 1m. Cá thể cái này hoàn toàn khỏe mạnh và đã được thả lại xuống hồ vào cùng ngày.
Ngày 18/12/2020, tại Hà Nội, kết quả phân tích gen đã khẳng định cá thể rùa này 99,99% là rùa Hoàn Kiếm [Rafetus swinhoei].
Với việc quan sát được cá thể thứ hai nặng khoảng 130kg trên hồ Đồng Mô, tổ bẫy bắt đã tiếp tục hoạt động bẫy bắt từ tháng 11/2020 và thử nghiệm các phương pháp bẫy bắt khác nhau. Với thời tiết và nhiệt độ giảm, không thích hợp cho việc bẫy bắt rùa từ tháng 12 đến tháng 3/2021. Nếu có thể xác nhận thêm một cá thể đực của loài rùa quý hiếm nhất thế giới này tại hồ Đồng Mô, việc đưa chúng về cùng một khu vực bán hoang dã hoặc nuôi bảo tồn có thể mở ra cơ hội lớn để hồi phục quần thể của loài rùa này ở Việt Nam.
Cơ quan chức năng tin rằng vẫn còn có ít nhất một cá thể của loài này ở hồ Đồng Mô và một cá thể nữa ở hồ Xuân Khanh gần đó. Các nhà bảo tồn hy vọng có thể bẫy bắt và xác định giới tính của các cá thể rùa ở cả hai hồ Đồng Mô và Xuân Khanh trong mùa xuân tới./.