Ông Đặng Hoàng [ ] cũng hỏi: Tư vấn và cố vấn khác nhau như thế nào?
ANH PHÓ trả lời:
Các bạn Vân, Hoàng thân mến,
Theo chỗ tôi biết, trong ngôn ngữ thường ngày, người ta hay dùng cụm từ người tư vấn [hay tư vấn viên] chỉ chuyên gia phụ trách trả lời câu hỏi của người khác khi cần thiết hỏi mình. Thí dụ: luật sư tư vấn pháp luật, chuyên gia tâm lý tư vấn hôn nhân gia đình... Còn cố vấn là người có trách nhiệm góp ý giúp người khác về một lĩnh vực nào đó, chủ động có ý kiến, lời khuyên mà không đợi phải hỏi. Thí dụ: các cố vấn pháp luật, cố vấn chính trị, cố vấn kỹ thuật...
Nếu xét theo nguồn gốc chữ Hán Việt thì cả ba chữ tư, vấn, cố đều có nghĩa là hỏi, hỏi thăm, hỏi ý kiến. Văn phòng tư vấn là nơi để người ta đến hỏi, nêu thắc mắc và trả lời, góp ý kiến giúp đỡ.
Nhiều cuốn từ điển đều giải thích vậy cả. Thí dụ: Hán-Việt từ-điển giản yếu của Đào Duy Anh [1932] giải thích: Tư vấn phòng là hội đồng đặt ở Bắc kỳ và Trung kỳ để cho chính phủ hỏi thăm ý kiến.
Nhưng thực tế lâu ngày, phần đông mọi người lại hiểu tư vấn, cố vấn không phải là hỏi nữa mà là cho ý kiến, trả lời các câu hỏi. Thí dụ: Văn phòng tư vấn là văn phòng chuyên trả lời thắc mắc của mọi người. Cụ thể như Từ điển luật học [Ngô Văn Thâu, Nguyễn Hữu Đắc, Lê Kim Quế, Nguyễn Hữu Viện, Lê Đức Tiết, NXB Từ điển bách khoa, 1999] đã viết: Tư vấn pháp lý là người có chuyên môn về pháp luật và được hỏi ý kiến để tham khảo khi giải quyết, quyết định công việc [trang 550]. Sách này cũng giải thích cố vấn pháp lý với nội dung như vậy, không có sự phân biệt về ngữ nghĩa giữa tư vấn và cố vấn. Sách Khái niệm pháp lý trong các văn bản pháp luật của GS.TS Trần Ngọc Đường và TS Nguyễn Thành [NXB Tư pháp, 2007, trang 524-525] giải thích: Tư vấn là hoạt động đáp ứng về kiến thức, kinh nghiệm chuyên môn.
Từ điển Hán Việt từ nguyên của Bửu Kế [NXB Thuận Hóa, 1999] cũng giải thích: Cố vấn là một chức không có thực quyền, chỉ bày tỏ ý kiến mỗi khi được hỏi đến [trang 262]. Như vậy, từ điển này cũng không phân biệt cố vấn với tư vấn và nói người cố vấn không có thực quyền thì không phù hợp với thực tế lắm.
Thân mến.
[Nguyệt san Pháp Luật TP.HCM tháng 1-2010]