Tên gọi đại học và chức danh: một vài nhầm lẫn
admin
10 years ago
Một trong những điều làm đau đầu cho những đồng nghiệp nước ngoài là tên gọi các trường đại học trong hệ thống Đại học Quốc gia. Thật vậy, có lần đồng nghiệp tôi sang đó giảng dạy, và anh ta rất ngạc nhiên khi biết có đại học trong đại học. Có một anh kia còn đi lầm trường chỉ vì tên gọi! Những ai quen với cách tổ chức đại học ở các nước tiên tiến sẽ ngạc nhiên khi biết Đại học Quốc gia có nhiều đại học con như ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Bách khoa, v.v. Nói là đại học con, nhưng trường nào cũng đều có qui mô lớn chẳng thua kém gì, thậm chí còn lớn hơn, các đại học ở nước ngoài.
Vấn đề đại học trong đại học dẫn đến khó khăn và phức tạp trong danh xưng, nhất là danh xưng tiếng Anh. Chẳng hạn như ĐHQGTPHCM thì có tên chính thức là Vietnam National University, Ho Chi Minh City. Nhưng các trường thành viên cũng có tên gọi làuniversity, như Ho Chi Minh City University of Technology, University of Science Ho Chi Minh City, Ho Chi Minh City University of Social Sciences and Humanities, v.v. Chú ý, lúc thì tên thành phố viết sau tên trường đại học, nhưng có lúc thì lại viết trước tên trường! Những cách viết như thế này gây ra rất nhiều khó khăn trong việc nhận dạng đại học trong cơ sở dữ liệu khoa học quốc tế. Hơn thế nữa, cách viết tên đại học không nhất quán [hoặc chẳng theo một công thức chuẩn] còn gây ấn tượng cho đồng nghiệp nước ngoài rằng đại học Việt Nam chưa nghiêm túc trong việc định danh trên trường quốc tế.
Nhưng may mắn thay, Đại học Quốc gia Hà Nội đang có nỗ lực làm thay đổi tình trạng nhập nhằng đó, ít ra là trong tên gọi. Trong bản tinThống nhất tên giao dịch góp phần tạo nên sức mạnh, ban giám đốc trường đang chấn chỉnh việc định danh trường và chức danh trong giao dịch bằng tiếng Anh của các đơn vị trong hệ thống ĐHQGHN. Đây là một việc làm rất đáng hoan nghênh. Nhưng đọc qua bài phỏng vấn, tôi thấy lấn cấn ở vài điểm mà tôi nghĩ là có sự hiểu lầm. Trong bài này tôi sẽ trình bày các điểm đó như sau:
Về tên đại học và phân khoa
Hiểu lầm về từnationalvới sứ mệnh quốc gia. Theo nhận xét của lãnh đạo ĐHQGHN thì những đại học có vị thế đặc biệt có thể mang tên quốc gia [national]. Nhưng trong thực tế thì không phải như thế. Theo tôi biết thì chẳng có đại học nào dám nói mình có sứ mệnh quốc gia cả. Tất cả đại học đều có sứ mệnh khai sáng dân trí và xem đó là một đóng góp của họ cho sự phát triển của đất nước. Chẳng hạn như Đại học Quốc gia Úc [ANU] có sứ mệnh là: to be one of the worlds great research institutions, distinguished by outstanding teaching, guiding students to the frontiers of knowledge and the best standards of scholarship [tạm hiểu là: trở thành một trong những viện nghiên cứu lớn trên thế giới qua giảng dạy xuất sắc, dìu dắt sinh viên đến những tri thức hiện đại và chuẩn mực học thuật cao nhất]. Trường Đại học Sydney hay New South Wales, dù không có từnationaltrong danh xưng, nhưng cũng có những sứ mệnh tương tự. Gần ta hơn là Đại học Quốc gia Singapore, đề ra 3 sứ mệnh. Đó là nuôi dưỡng những học giả, tạo cơ hội cho họ trở thành những nhà lãnh đạo trong xã hội, những công dân toàn cầu; nghiên cứu có ảnh hưởng lớn, đóng góp tri thức nhằm cải thiện xã hội; và phục vụ cho sự phát triển xã hội và kinh tế quốc gia. Đại học công nghệ Nanyang [Singapore] không có từnationaltrong danh xưng, nhưng sứ mệnh của họ thì chẳng khác gì Đại học Quốc gia Singapore. Nói tóm lại, không cứ có chữquốc giamới có sứ mệnh quốc gia; tất cả đại học đều có sứ mệnh chung [đóng góp tri thức] và sứ mệnh riêng là đóng góp vào sự phát triển của quốc gia.
Cũng cần phải nói thêm rằng không phải có chữ national trong danh xưng mới có tầm vóc quốc gia.Đọc câu phát biểu mang tính khẳng định Trên thế giới cách đặt tên đại học và các trường thành viên rất đa dạng, nhưng những đại học có tầm vóc quốc gia thì bao giờ cũng gắn với từ quốc gia national. Ví dụ: ANU [Australia National University], SNU [Singapore National University], SNU [Seoul National University] tôi thấy không đúng với thực tế. Chẳng hạn như Đại học Quốc gia Úc là đại học nhỏ, chỉ giới hạn trong một số bộ môn. So với các đại học lớn hơn và lâu đời hơn như Đại học Sydney, Đại học Melbourne, Đại học Queensland [tất cả đều không có danh xưngnational] thì Đại học Quốc gia Úc chỉ là một viện tí hon! Cũng cần nói thêm rằng ở Anh, Mĩ, Canada, v.v. không có trường nào mang danh xưngnationalđể mang tầm vóc quốc gia cả. Đại học Harvard, Yale, Oxford, Cambridge, Sorbonne, Toronto, v.v. đều không có tênnationalnhưng ai cũng biết uy tín của họ là tầm vóc toàn cầu chứ chẳng riêng gì trong nước.
Ngoài ra, còn có vài chỗ sai về tên đại học trong phát biểu trên:
- Australian National University [chứ không phải Australia National University]
- National University of Singapore NUS [chứ không phải Singapore National University SNU]
- University of Malaya [chứ không phải University of Malaysia]
Mô hình Đại học Quốc gia Việt Nam [VNU] không phổ biến trên thế giới. Bài phỏng vấn có câu Trên thế giới rất nhiều đại học có mô hình giống ĐHQGHNlà một giả định không đúng. Không biết ở các nước Đông Âu thì thế nào, nhưng ở các nước phương Tây mà tôi có kinh nghiệm thì chưa thấy nơi nào mà đại học nằm trong đại học, hay có sự phân chia theo kiểu đại học mẹ và đại học con [không thấy đại học cha!] như VNU cả.
Có sự hiểu lầm vềcollegevàfaculty. Trong bài trả lời phỏng vấn, vị phó giám đốc ĐHQGHN cho biết Các trường đại học thành viên của các đại học này thường có 3 cách gọi. Thứ nhất là college, ví dụ college of Law, Australia National University [Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Úc]. Thứ hai là school, ví dụ Business School, University of London [Trường Đại học Kinh doanh, Đại học London]. Thứ ba, là university nhưng có nhận diện bằng cách đặt dưới university mẹ. Nhưng hình như đây là một sự hiểu lầm. Tôi có thể giải thích chung như sau:
- College, faculty, schoolkhông phải là trường đại học mà là những đơn vị trong một trường đại học. Ở Úc [và Mĩ, Anh, Canada], mỗi university [đại học] có nhiềukhoa. Khoa có thể gọi làcollege, nhưng cũng có thể gọi làfaculty. Sự chọn tên gọi [college hay faculty] là tùy theo ban giám hiệu. Chẳng hạn như ngày xưa, Đại học Macquarie họ gọi các khoa làcollege, nhưng khi có ban giám hiệu mới, họ sửa lại làfaculty. Phần lớn đại học Úc [như Đại học New South Wales, Sydney, v.v.] gọi các khoa làfaculty. Nhưng Đại học Quốc gia Úc thì gọi khoa là college, như College of Law [Khoa Luật], và đây cũng chính là cách gọi của nhiều đại học Mĩ như Ohio State University chẳng hạn.
- Dưới faculty và college thường là nhữngschool. Chẳng hạn như trong Faculty of Medicine [Khoa Y] của trường ĐH New South Wales có nhiềuschoolnhưSchool of Medicine,School of Psychiatry,School of Medical Sciences, v.v.
- Tuy nhiên, trong vài trường hợp đặc biệt, có đơn vị dưới trường đại học lấy tên làschool. Thông thường đây là những đơn vị chuyên ngành [professional school].
Ở đây, tôi không nói đến những trường cá biệt. Những trường hợp này trường tuy là đại học nhưng do lí do lịch sử và thương hiệu quá lớn nên họ không cần danh xưnguniversity. Có thể kể những trường danh tiếng nhưLondon School of Economics,Dartmouth College,California Institute of Technology [CalTech],v.v. mà không cần có danh xưng university đại học, nhưng ai cũng biết đó là những trung tâm khoa học và giáo dục nổi tiếng trên thế giới.
Với cách hiểu trên, cách đặt tên mới của VNU rất khác thường. Theo qui định mới, các trường thành viên sẽ có tên VNU trước và theo sau là tên trường đại học. Chẳng hạn như VNU University of Engineering and Technology. Nếu viết đúng làVietnam National University University of Engineering and Technology. Hai chữ university gắn liền nhau! Đó là một danh xưng lạ lùng và có thể nói là lượm thượm.
Về chức danh
Theo cách gọi mới, giám đốc làPresident; Phó Giám đốc làVice-President; Hiệu trưởng làRector; Phó hiệu trưởng làVice-Rector; Trưởng Ban, Giám đốc trung tâm làDirector; Phó Trưởng Ban làVice-Diretor; Trưởng Khoa làDean, Phó Trưởng Khoa làDeputy-Dean, v.v.
Ở đây cần phải phân biệt và quán triệt sự khác biệt giữa hai chữvicevàdeputy. Hai chữ này nếu dịch sang tiếng Việt đều có nghĩa làphó.Nhưng trong tiếng Anh thì cách dùng không phải đơn giản và tùy tiện được. Nói một cách ngắn gọn:
- Deputycó nghĩa đen là người có thể đóng vai trò thay mặt cấp trên. Hiểu theo nghĩa hiện đại là người được ủy quyền. Và chính vì thế mà có động từdeputize tức ủy quyền.
- Cònvicelà từ gốc Latin có nghĩa là thay thế. Do đó, vice-president là người có thể thay thế tổng thống trong trường hợp / tình huống đặc biệt. Tiếng Anh chuẩn không códeputy president.
Vicethường dùng cho các chức danh trong hệ thống khoa bảng và hành chính. Còn deputy thường dùng phổ biến trong các cơ sở kinh doanh. Người ta nóideputy director, chứ chẳng ai nóivice-director.
Vicemang tính nghiêm nghị hơndeputy. Chức danhVice-Chairmannghe nghiêm trang trangDeputy Chairman, vìVice-Chairmanlà phó chủ tịch, cònDeputy Chairmancó thể là người được ủy quyền chủ tịch.
Hiểu như thế mới thấy các chức danh mà ĐHQGHN sắp ban hành là thiếu chuẩn mực, nếu không muốn nói là sai về tiếng Anh. Tôi góp ý như sau:
- Về chức danh giám đốc đại học quốc gia, thì có thể sử dụngChancellorhoặcPresident. Ở Mĩ, hiệu trưởng có khi là President, nhưng cũng có khi là Chancellor. Ở Úc và Anh, Vice-Chancellor có nghĩa là hiệu trường [chứ không phải phó hiệu trưởng như một bài báo trên Tia Sáng hiểu sai]. Do đó, ở trường Đại học New South Wales, người ta in danh thiếp của hiệu trưởng là Vice-Chancellor và President để đồng nghiệp Mĩ hiểu đúng. Tôi đề nghị giám đốc ĐHQG nên là Chancellor và mở ngoặc là President để cho rõ ràng hơn. Danh xưng Chancellor nghe nghiêm trang và khoa bảng hơn là President [thường dùng trong doanh nghiệp và chính trị].
- Hiệu trưởng các trường thành viên thì nên gọi làPrincipal, chứ không nên gọi làRector. Rector là chữ gốc Latin, có nghĩa là người cai trị, thường là chức danh hiệu trưởng của các trườngđại học độc lậpbên Âu châu, nhưng cũng có khi là hiệu trưởng trung học và trường dạy thể thao! Nếu trường là thành viên [như college trong Đại học Oxford hay Cambridge] thì nên gọi làPrincipal. Còn phó hiệu trưởng trường thành viên thì có thể gọi làVice-Principal.
- Khoa trưởng thì nên gọi làDean, nhưng phó khoa thì không nên gọi là Deputy-Dean. Cần nói thêm rằngDeputythì không kèm theo dấu - nhưVice. Tôi đề nghị nên sửa lại cho chuẩn hơn là:Associate Dean. Associate Dean có nghĩa là phó khoa. Tương tự,Deputy Directornên thay thế bằngAssociate Director, chứ không ai viếtVice-Diretor!
Nói tóm lại, tôi nghĩ hệ thống đại học trong đại học là rất bất bình thường và không giống ai trên thế giới. Cũng chẳng giống đại học nào trong vùng Đông Nam Á. Có thể nói rằng Danh xưng đại học bằng tiếng Anh hiện nay quá tùy tiện và thiếu qui chuẩn, gây lẫn lộn cho đồng nghiệp quốc tế. Vì thế, việc ra qui định cách đặt danh xưng bằng tiếng Anh là rất cần thiết. Nhưng rất tiếc là qui định này vẫn còn nhiều sai sót, kể cả sai sót trong chức danh, có lẽ xuất phát từ hiểu lầm hay chưa thông thạo với hệ thống đại học ở nước ngoài. Trong bài này tôi đã đề nghị một số thay đổi cho phù hợp với danh xưng của, và chức danh khoa bảng trong, các đại học trên thế giới.
NVT
Có thể xem thêm:
Bàn về tên trường đại học và tiếng Anh
Vấn đề tên [tiếng Anh] trường đại học
Trang web Đại học Y Dược TPHCM
Website Đại học y dược TPHCM
=====
//vnu.edu.vn/ttsk/?C1654/N10825/Thong-nhat-ten-giao-dich-gop-phan-tao-nen-suc-manh.htm
Thống nhất tên giao dịch góp phần tạo nên sức mạnh
Vừa qua, Hội đồng ĐHQGHN đã thông qua tên giao dịch bằng tiếng Anh của các đơn vị và chức danh lãnh đạo trong ĐHQGHN.
Việc làm này nhằm tạo ra một hệ thống tên giao dịch thống nhất, thuận tiện trong giao dịch quốc tế và góp phần củng cố liên kết cộng đồng và nâng cao thương hiệu ĐQGHN. Để hiểu thêm ý nghĩa của sự kiện này, Bản tin ĐHQGHN đã có cuộc phỏng vấn GS.TSKH Vũ Minh Giang Phó Giám đốc ĐHQGHN.
Ngay từ khi thành lập, ĐHQGHN đã có tên giao dịch tiếng Anh là Vietnam National University, Hanoi [viết tắt là VNU]. Xin Giáo sư cho biết ý nghĩa của tên gọi này?
Ở các nước có nền giáo dục phát triển thường có một hoặc một vài đại học có vị thế đặc biệt. Những Đại học này có thể mang tên Đại học Quốc gia, hoặc có thể không mang tên Đại học Quốc gia như Đại học Quốc gia Matxcơva mang tên Lô-mô-lô-xốp, Liên bang Nga; ĐH Malaysia, ĐHQG Australia, ĐHQG Singaore, nhưng đều là diện mạo quốc gia và thực hiện những sứ mệnh quốc gia.
Trên tinh thần coi giáo dục là quốc sách hàng đầu và xác định giáo dục đại học là một giải pháp để đẩy nhanh sự phát triển của đất nước, ngày 10/12/1993, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 97/CP thành lập Đại học Quốc gia Hà Nội. Hai năm sau, Chính phủ thành lập ĐHQG TP. Hồ Chí Minh. Và để phân biệt với các trường đại học công lập khác trong hệ thống đại học đã có tên giao dịch quốc tế của hai đại học này đều đặt là Vietnam National University và để phân biệt hai Đại học Quốc gia Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh sau tên giao dịch giống nhau có tên hai thành phố nơi có trụ sở của hai Đại học. Cũng cần lưu ý rằng, đây là tên giao dịch bằng tiếng Anh chứ không phải tên dịch từ tiếng Việt sang tiếng Anh. Thông qua tên giao dịch này, bạn bè quốc tế có thể phân biệt được đây là vị thế và sự khác biệt của ĐHQGHN với hệ thống đại học trong nước.
Cũng cần lưu ý rằng có một số trường đại học sử dụng từ National không có nghĩa là quốc gia như đã nói ở trên mà chỉ có nghĩa là công lập để phân biệt với đại học dân lập.
Qua 18 năm xây dựng và trưởng thành, thương hiệu VNU ngày càng được khẳng định vị thế của mình trong cộng đồng giáo dục đại học khu vực và quốc tế, xứng đáng là diện mạo quốc gia trên lĩnh vực giáo dục đại học.
Trong thời gian vừa qua, tên giao dịch bằng tiếng Anh của các trường đại học thành viên cũng như các chức danh lãnh đạo trong ĐHGQHN chưa thống nhất, tại sao thưa GS?
Khi mới thành lập, ĐHQGHN tập trung vào cấu trúc lớn, cho nên có những quy định ở các đại học thành viên chưa thật chặt chẽ. Tham khảo tên gọi của các đại học lớn trên thế giới, ĐHQGHN quy định các trường thành viên gọi là college, các khoa trực thuộc gọi là faculty, các trung tâm gọi là center. Nhưng các khoa trong một số trường đại học thành viên cũng lại dịch là faculty. Lúc đó có sự nhầm lẫn giữa faculty trực thuộc ĐHQGHN và Faculty trực thuộc trường đại học thành viên. Bên cạnh đó, theo quan niệm cũ ở Việt Nam thì trường đại học thường dịch là university, nên một số trường đại học thành viên ĐHQGHN cũng tự đặt tên giao dịch là university chứ không theo quy định là college. Còn chức danh người đứng đầu cũng chưa thống nhất. Có đơn vị dịch là rector, có nơi thì dịch là president giống cách gọi tiếng Anh của Giám đốc ĐHQGHN. Hiện tượng này đã gây nên sự không thống nhất trong hệ thống ĐHQGHN, khiến bạn bè quốc tế khó nhận diện ĐQHGHN là một chỉnh thể, một hệ thống. Bên cạnh đó, thực trạng này làm yếu sức mạnh tổng hợp của cộng đồng ĐHQGHN. đây chủ yếu là do lịch sử để lại nhưng là hiện tượng cần khắc phục.
Trên thế giới rất nhiều đại học có mô hình giống ĐHQGHN. Vậy cách gọi tên của các đại học này và các trường thành viên như thế nào?
Trên thế giới cách đặt tên đại học và các trường thành viên rất đa dạng, nhưng những đại học có tầm vóc quốc gia thì bao giờ cũng gắn với từ quốc gia national. Ví dụ: ANU [Australia National University], SNU [Singapore National University], SNU [Seoul National University],
Các trường đại học thành viên của các đại học này thường có 3 cách gọi. Thứ nhất là college, ví dụ college of Law, Australia National University [Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Úc]. Thứ hai là school, ví dụ Business School, University of London [Trường Đại học Kinh doanh, Đại học London]. Thứ ba, là university nhưng có nhận diện bằng cách đặt dưới university mẹ.
Để khắc phục tồn tại trên, Hội đồng ĐHQGHN đã thống nhất tên giao dịch của các đơn vị và chức danh lãnh đạo bằng tiếng Anh, trên tinh thần tạo ra một hệ thống thống nhất, nhận diện thương hiệu ĐHQGHN, tạo ra sự khác biệt với các đơn vị bên ngoài, thuận tiện trong giao dịch quốc tế. Theo đó tất cả các đơn vị thành viên đều bắt đầu bằng 3 chữ VNU, ví dụ trường đại học là VNU University, khoa trực thuộc đều gọi là VNU School,các trung tâm gọi là VNU-Center, các Viện nghiên cứu gọi là VNU-Intistus
Về tên gọi các chức danh lãnh đạo, Giám đốc là President, Phó Giám đốc là Vice-President, Hiệu trưởng là Rector, Phó hiệu trưởng là Vice-Rector, Trưởng Ban, Giám đốc trung tâm là Director, PhóTrưởng Ban là Vice-Diretor, Trưởng Khoa là Dean, Phó Trưởng Khoa là Deputy-Dean,
Việc thống nhất tên giao dịch và tên chức danh bằng tiếng Anh là cần thiết và tạo ra sự nhất quán trong hệ thống, khắc phục được sự chồng chéo, trùng lặp tên gọi giữa các bộ phận, góp phần phát triển thương hiệu và tinh thần cộng đồng ĐQHGHN. Việc này còn góp phần thuận tiện hơn trong hợp tác quốc tế, đồng thời cũng tạo ra tính liên kết, tính hệ thống, tính thống nhất trong ĐHQGHN.
Xin cảm ơn Giáo sư!
Categories: Uncategorized
Tags: Giáo dục, Giáo dục - Khoa học
Leave a Comment