Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào [Tuyên Quang] trong 2 ngày 14 và 15 tháng 8 năm 1945 đã giải quyết vấn đề trọng đại: quyết định tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Đại biểu các đảng bộ từ Bắc, Trung, Nam, từ các chiến khu và khu giải phóng về dự đông đủ. Hội nghị họp vào lúc phát xít Nhật tuyên bố đầu hàng. Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh liền thành lập "ủy ban khởi nghĩa toàn quốc" để lãnh đạo khởi nghĩa trong cả nước. Trong tình hình hết sức khẩn trương, Đảng quyết định phát động và lãnh đạo toàn dân tổng khởi nghĩa giành chính quyền từ tay phát xít Nhật và bọn bù nhìn tay sai của chúng trước khi quân đồng minh Anh, Pháp vào nước ta.
23 giờ đêm 13 tháng 8, ủy ban khởi nghĩa ra "Quân lệnh số I" hạ lệnh tổng khởi nghĩa. Mệnh lệnh khởi nghĩa và lời hiệu triệu cứu nước là tiếng gọi của non sông thức tỉnh con tim mỗi người Việt Nam yêu nước hãy nhất tề đứng dậy tranh đấu giành quyền Độc lập- Tự do.
Ngày 15, xứ ủy Bắc Kỳ trực tiếp chỉ thị cho Hà Nội khởi nghĩa. Hà Nội sống trong những ngày rạo rực chuẩn bị nổi dậy, các tầng lớp nhân dân nhất là thanh niên, hăng hái gia nhập các đoàn thể cứu quốc, tuyên truyền cho Việt Minh, thành lập các đội tự vệ chiến đấu.
Chiều 17, cuộc biểu tình của Tổng hội công chức bị viến thành cuộc mít tinh lớn của Việt Minh. Cờ đỏ sao vàng xuất hiện trên tầng hai Nhà hát Thành phố, đại biểu Việt Minh kêu gọi nhân dân đứng dậy giành chính quyền, lật đổ chính quyền bù nhìn Trần Trọng Kim. Như một tia lửa nhen lên từ cánh đồng cỏ khô, ngọn lửa cách mạng bùng cháy, cả Hà Nội bừng bừng khí thế đấu tranh theo lời kêu gọi của Đảng.
Từ sáng ngày 19, hàng chục vạn nhân dân thành phố rầm rập tiến về Quảng trường Nhà hát lớn. Đúng 11 giờ trưa, cuộc mít tinh bắt đầu. Lời kêu gọi khởi nghĩa của Đảng được quần chúng đón mừng bằng những tiếng reo hò và những khẩu hiệu hô vang khắp quảng trường:
Thành lập chính phủ Cộng hòa Dân chủ Việt Nam
Việt Nam hoàn toàn độc lập
Đả đảo chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim.
Cuộc mít tinh biến thành cuộc biểu tình tuần hành vĩ đại. Dòng người chia thành nhiều ngả, có các đội tự vệ chiến đấu dẫn đầu đi chiếm các công sở và chiếm lĩnh các vị trí xung yếu. Hai cánh cổng phủ khâm sai [nay là nhà khách chính phủ] đónh im ỉm. Đoàn biểu tình dừng lại, nhiều người vượt qua hàng rào sắt nhảy vào bên trong chiếm lấy trụ sở cơ quan đầu não của địch. Cờ đỏ sao vàng được kéo lên cao, phần phật tung bay trước gió. ở trại Bảo an ninh, bọn Nhật cho xe tăng và quân lính chặn các ngã đường. Nhưng chúng không thể ngăn cản được làn sóng người đang cuồn cuộn tiến bước, sẵn sàng đạp bằng mọi trở ngại. Tuy còn hàng vạn tên lính với vũ khí đây đủ, quân Nhật cũng phải lùi bước.
Nhân dân Hà Nội đã hoàn toàn làm chủ thành phố của mình Thắng lợi của cuộc khởi nghĩa ở Hà Nội đã cổ vũ tinh thần đấu tranh của toàn dân, thúc đẩy các nơi nổi dậy giành chính quyền. Cuốc khởi nghĩa ở Hà Nội có tác dụng mạnh mẽ đến phong trào cách mạng của cả nước.
Trong vòng 10 ngày từ 19 đến 28 tháng 8 hầu hết các tỉnh và thành phố đều nổi dậy khởi nghĩa. Bọn phát xít Nhật thua trận không dám hành động. Chế độ quân chủ bị lật đổ. Chính quyền trong cả nước hoàn toàn về tay nhân dân.
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là kết quả đấu tranh lâu dài của nhân dân Việt Nam chống đế quốc thực dân, phát huy cao nhất truyền thống yêu nước chống ngoại xâm của dân tộc đã được hình thành qua hàng ngàn năm lịch sử. Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công do sự lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt khôn khéo của Đảng Cộng sản Việt Nam, là sự vận dụng và phát triển chủ nghĩa Mác-Lênin trong điều kiện lịch sử cụ thể của nước ta một cách đúng đắn, độc lập, tự chủ và sáng tạo, có phương pháp và chiến lược, chiến thuật cách mạng thích hợp, linh hoạt. Thời gian càng lùi xa, chúng ta càng nhìn rõ hơn tầm vóc vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Chẳng những giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào, mà giai cấp lao động và những dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới cũng có thể tự hào rằng: Lần này là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo Cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 dẫn tới việc khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa có ý nghĩa to lớn đối với dân tộc ta và quốc tế sâu sắc, Cách mạng Tháng Tám là một trong những trang sử vẻ vang nhất, chói lọi nhất của lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam.
KỶ NIỆM 90 NĂM XÔ VIẾT NGHỆ -TĨNH [12/9/1930-12/9/2020]
---
Xô viết-Nghệ Tĩnh - Cuộc tổng diễn tập đầu tiên của cách mạng Việt Nam
Ngay sau khi ra đời vào ngày 03/02/1930, Đảng Cộng sản Việt Nam đã bắt tay vào việc lãnh đạo, quy tụ sức mạnh của quần chúng và phát động cuộc đấu tranh cách mạng của nhân dân ta trong cả nước, mà đỉnh cao là Xô viết Nghệ-Tĩnh đã trở thành mốc son chói lọi trong lịch sử cách mạng Việt Nam.
“Tuy đế quốc đã dập tắt phong trào trong một biển máu, nhưng Xô viết Nghệ- Tĩnh đã chứng tỏ tinh thần oanh liệt và năng lực cách mạng của nhân dân lao động Việt Nam. Phong trào tuy thất bại, nhưng nó rèn lực lượng cho cuộc Cách mạng Tháng Tám thắng lợi sau này…” [Chủ tịch Hồ Chí Minh].
Ngày 01/5/1930, nhân kỷ niệm Ngày Quốc tế Lao động, tổ chức đảng ở nhiều địa phương trong cả nước đã lãnh đạo quần chúng nhân dân treo cờ Đảng, rải truyền đơn, tổ chức mít-tinh, biểu tình, tuần hành thị uy… đấu tranh đòi tăng lương, giảm giờ làm cho công nhân; giảm sưu, giảm thuế cho nông dân. Đặc biệt, từ tháng 9/1930, cuộc đấu tranh của quần chúng đã phát triển đến đỉnh cao trong phạm vi toàn quốc, quyết liệt nhất là ở Nghệ An và Hà Tĩnh. Tiêu biểu là cuộc đấu tranh của 3.000 nông dân huyện Nam Đàn [Nghệ An] ngày 30/8/1930 và cuộc đấu tranh của 3.000 nông dân huyện Can Lộc [Hà Tĩnh] ngày 7/9/1930 đã làm cho kẻ địch hoang mang, lo sợ.
Trong lúc thực dân Pháp đang bối rối, ngày 12/9/1930 nổ ra cuộc biểu tình của 8.000 nông dân huyện Hưng Nguyên [Nghệ An] kéo về thị xã Vinh. Sau khi nghe tiếng trống hiệu lệnh phát ra từ đình làng Xuân Hòa, lập tức tiếng trống, mõ, chiêng đồng từ làng này đến làng khác đồng loạt hưởng ứng, liên hoàn, thôi thúc quần chúng lao động xuống đường. Cuộc đấu tranh sau đó còn có sự tham gia của nông dân tổng Nam Kim [Nam Đàn] và công nhân Vinh-Bến Thuỷ. Đoàn biểu tình gồm có bốn cánh quân: Cánh quân thứ nhất từ chợ Rộng, cánh quân thứ hai từ Dương Pha, cánh quân thứ ba từ ga Yên Xuân, cánh quân thứ tư từ Lệ Xá, theo con đường Hoàng Cần, Thông Lãng, Thái Lão; đoàn biểu tình đã bắt “sếp” ga Yên Xuân là Nguyễn Ngọc Mỹ đi theo, đồng thời cắt điện thoại liên lạc tại ga này.
Khi đoàn biểu tình ra đến Thái Lão [cách Vinh 5km] thì bị hai máy bay địch đến ném bom vào lúc 8 giờ 30 phút. Đến 16 giờ chiều cùng ngày, khi nhân dân đang chuyển xác chết, địch lại cho máy bay đến ném bom lần thứ hai, làm 217 người chết, hàng trăm người bị thương. Sự kiện này đã thổi bùng thêm ngọn lửa đấu tranh lan rộng khắp các địa phương, kéo dài cho tới năm 1931, dẫn tới sự tan rã bộ máy chính quyền của thực dân, phong kiến và hình thành các Xô viết. Trước khí thế đấu tranh của quần chúng, chính quyền thực dân Pháp và phong kiến hoảng sợ, nhiều tri huyện, lý trưởng nộp lại ấn tín hoặc chạy trốn, chính quyền của địch tan rã ở nhiều nơi.
Tại Nghệ An, tổ chức Nông hội với các hình thức Xô viết đã nắm chính quyền ở các xã thuộc huyện Thanh Chương, Nam Đàn, một phần ở huyện Anh Sơn, Nghi Lộc, Hưng Nguyên và Diễn Châu. Ở Hà Tĩnh, tại các huyện Can Lộc, Thạch Hà và Đức Thông có tới 172 xã thành lập Xô viết. Phong trào Xô viết Nghệ -Tĩnh đã giành được sự ủng hộ dưới nhiều hình thức của các địa phương trong cả nước. Ở Quảng Ngãi tiêu biểu là sự kiện Cuộc biểu tình của hơn 5.000 người, chủ yếu là nông dân đã tiến chiếm huyện đường Đức Phổ vào ngày 08/10/1930…, góp phần kích thích phong trào trong toàn quốc dâng cao.
Sự phát triển mạnh mẽ của phong trào cách mạng đã dẫn tới sự ra đời chính quyền công-nông đầu tiên trong lịch sử cách mạng Việt Nam: Xô viết Nghệ Tĩnh. Chính quyền Xô Viết đã đem lại những thay đổi to lớn ở nông thôn như: chia lại ruộng đất công, xoá bỏ sưu thuế, huy động nhân dân tham gia đào mương chống hạn, xoá nạn mù chữ, xoá bỏ các tập tục lạc hậu, thành lập các đội tự vệ đỏ để bảo vệ thành quả cách mạng.
Tuy sau đó, các Xô viết đều bị thực dân Pháp đàn áp, nhiều tổ chức cách mạng bị khủng bố và chịu những tổn thất to lớn. “…đã chứng tỏ tinh thần oanh liệt và năng lực cách mạng của nhân dân lao động Việt Nam. Phong trào tuy thất bại, nhưng nó rèn lực lượng cho cuộc Cách mạng Tháng Tám thắng lợi sau này” [Chủ tịch Hồ Chí Minh].
Trải qua gần hai năm vượt lên mọi thử thách ác liệt, cao trào cách mạng 1930-1931 mà đỉnh cao là Xô viết Nghệ-Tĩnh tuy bị thực dân Pháp và tay sai đàn áp đẫm máu, nhưng nó thực sự là cuộc Tổng diễn tập đầu tiên, rất quan trọng của phong trào cách mạng vô sản Việt Nam, giúp cho Đảng ta được tôi luyện và trưởng thành. Khi phong trào Xô viết Nghệ-Tĩnh bùng nổ, Bác Hồ đang hoạt động ở nước ngoài. Sau khi nhận được báo cáo về cuộc đấu tranh và vụ thảm sát ngày 12/9/1930 ở Hưng Nguyên [Nghệ An], Bác Hồ đã viết thư đề nghị Quốc tế Nông dân và Quốc tế Cộng sản, trước hết là Đảng Cộng sản Pháp cần tiến hành một chiến dịch chống đế quốc Pháp ở Đông Dương.
Với tư cách là uỷ viên Bộ Phương Đông, phụ trách Cục phương Nam, trực tiếp chỉ đạo cách mạng Đông Dương, Bác Hồ đã soạn thảo nhiều tài liệu về Xô viết Nghệ-Tĩnh, báo cáo cho Quốc tế Cộng sản và trực tiếp chỉ đạo sâu sát phong trào trong nước. Ngày 29/9/1930, Người gửi thư cho Ban Chấp hành Quốc tế Cộng sản, khẩn thiết yêu cầu giúp đỡ những người bị thực dân Pháp đàn áp đẫm máu ở Nghệ An, Hà Tĩnh. Trong thư có đoạn: “…Chúng tôi khẩn thiết yêu cầu các đồng chí làm những việc có thể để giúp đỡ các nạn nhân của cuộc đàn áp đẫm máu. Đề nghị cho biết ngay chúng tôi phải làm gì để giúp họ thông qua tổ chức Quốc tế cứu tế đỏ”.
Nhận được thư của Bác Hồ, Quốc tế Cộng sản đã chỉ thị cho Đảng Cộng sản các nước trên thế giới, nhất là Đảng Cộng sản Pháp có những việc làm thiết thực nhằm ủng hộ Xô viết Nghệ-Tĩnh. Mặt khác, Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh cũng đã đề nghị Trung ương Đảng ta phát động phong trào cả nước ủng hộ Nghệ Tĩnh. Theo lời kêu gọi của Trung ương Đảng, nhân dân Sài Gòn, Quảng Ngãi, Quảng Nam, Thừa Thiên, Hà Nội, Quảng Ninh, Sơn Tây, Thanh Hoá… Đã đứng lên hướng về Nghệ Tĩnh. Xô viết Nghệ-Tĩnh là đỉnh cao của phong trào cách mạng nước ta trong những năm 1930-1931 và là cuộc khởi nghĩa đầu tiên dưới sự lãnh đạo của Đảng sau khi ra đời.
Xô viết-Nghệ Tĩnh có tầm vóc, ý nghĩa lịch sử to lớn và để lại những bài học kinh nghiệm sâu sắc về việc lãnh đạo, đoàn kết, tập hợp và phát huy sức mạnh của quần chúng nhân dân của Đảng ta. Trong lời viết cho Bảo tàng Xô viết Nghệ-Tĩnh, ngày 03/02/1964, Bác Hồ nhấn mạnh: “Xô Viết-Nghệ Tĩnh là chính quyền cách mạng đầu tiên của công nông, đã lật đổ chính quyền phản động của đế quốc và phong kiến ở mấy nơi trong hai tỉnh Nghệ Tĩnh… Truyền thống oanh liệt của Xô Viết-Nghệ Tĩnh đã thúc đấy phong trào cách mạng trong cả nước tiến lên và đưa đến Cách mạng tháng Tám thành công rực rỡ…”.
Tự hào, kỷ niệm sự kiện 90 năm cao trào Xô viết Nghệ Tỉnh, mỗi chúng ta cần tích cực hưởng ứng các phong trào thi đua yêu nước, lập nhiều thành tích xuất sắc chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XX, tiến đến Đại hội toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.
Tuấn Anh