1. Tình hình kinh tế, xã hội Ấn Độ nửa sau thế kỉ XIX
- Từ đầu thế kỉ XVII, chế độ phong kiến Ấn Độ suy yếu, các nước phương Tây như Anh, Pháp đua nhau xâm lược.
- Đến giữa thế kỉ XVII, Anh hoàn thành xâm lược và đặt ách cai trị Ấn Độ.
- Chính sách cai trị của thực dân Anh
* Về kinh tế:
+ Thực dân Anh mở rộng công cuộc khai thác Ấn Độ với quy mô rộng lớn.
+ Vơ vét các nguồn nguyên liệu và bóc lột công nhân rẻ mạt để thu lợi nhuận. Ấn Độ trở thành thuộc địa quan trọng nhất nền công nghiệp Anh.
* Về chính trị - xã hội:
+ Chính phủ Anh nắm quyền cai trị trực tiếp Ấn Độ.
- Thực dân Anh đã thực hiện chính sách chia để trị, mua chuộc tầng lớp có thế lực trong giai cấp phong kiến bản xứ. Tìm cách khơi sâu sự cách biệt về chủng tộc, tôn giáo và đẳng cấp trong xã hội để dễ bề cai trị.
2. Cuộc khởi nghĩa Xipay [1857 - 1859]
- Mâu thuẫn giữa các tầng lớp nhân dân Ấn Độ với thực dân Anh ngày càng sâu sắc làm bùng nổ nhiều cuộc khởi nghĩa. Tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa của quân Xipay.
- Sáng ngày 10/5/1857, ở Mi-rút [gần Đê-li], khi thực dân Anh sắp áp giải 85 binh lính Xipay trái lệnh, thì ba trung đoàn Xipay nổi dậy khởi nghĩa bắt bọn chỉ huy Anh.
- Nông dân các vùng lân cận cũng tham gia nghĩa quân, vây bắt chỉ huy Anh.
- Khởi nghĩa nhanh chóng lan rộng đến Đê-li, khắp miền Bắc và một phần miền Tây Ấn Độ.
- Nghĩa quân đã lập được chính quyền ở 3 thành phố lớn.
- Cuộc khởi nghĩa duy trì được 2 năm thì bị thực dân Anh đàn áp dã man. Nhiều nghĩa quân bị quân Anh trói vào họng súng đại bác, rồi bắn cho tan xương nát thịt. Khởi nghĩa bị thất bại.
- Mặc dù thất bại nhưng cuộc khởi nghĩa tiêu biểu cho tinh thần đấu tranh bất khuất của nhân dân Ấn Độ chống chủ nghĩa thực dân, giải phóng dân tộc..
3. Đảng Quốc đại và phong trào dân tộc [1885 - 1908]
- Từ giữa thế kỉ XIX, giai cấp tư sản và tầng lớp trí thức Ấn Độ dần dần đóng vai trò quan trọng.
- Tư sản Ấn Độ muốn được tự do phát triển kinh tế và đòi hỏi được tham gia chính quyền, nhưng bị thực dân Anh kìm hãm.
- Cuối năm 1885, Đảng Quốc dân Đại hội [Quốc đại], chính Đảng đầu tiên của của giai cấp tư sản Ấn Độ thành lập, đánh dấu một giai đoạn mới, giai đoạn giai cấp tư sản Ấn Độ bước lên đài chính trị.
- Trong 20 năm đầu [1885 - 1905], Đảng Quốc đại chủ trương đấu tranh ôn hòa để đòi hỏi chính phủ thực dân tiến hành cải cách và phản đối đấu tranh bằng vũ lực. Do thái độ thỏa hiệp của những người cầm đầu và chính sách 2 mặt của chính quyền Anh, nội bộ Đảng Quốc đại bị phân hóa thành 2 phái ôn hòa và phái cực đoan [kiên quyết chống Anh do Ti-lắc đứng đầu].
- Tháng 7/1905, chính quyền Anh thi hành chính sách chia để trị. Ban hành đạo luật chia đôi xứ Ben-gan: Miền Đông theo đạo Hồi và miền Tây theo đạo Ấn. Điều đó làm bùng nổ lên phong trào đấu tranh chống thực dân Anh, đặc biệt ở Bom-bay và Can-cút-ta.
- Ngày 6/10/1905, đạo luật chia cắt Ben-gan bắt đầu có hiệu lực, nhân dân coi đó là ngày quốc tang. Hơn 10 vạn người kéo đến bờ sông Hằng, làm lễ tuyên thệ và hát vang bài Kính chào Người Mẹ hiền Tổ quốc để tỏ ý đoàn kết, thống nhất. Khắp nơi vang lên khẩu hiệu Ấn Độ là của người Ấn Độ.
- Tháng 6/1908, thực dân Anh bắt Ti-lắc và kết án 6 năm tù. Vụ án Ti-lắc thổi bùng lên một đợt đấu tranh mới. Hàng vạn công nhân Bom-bay tiến hành tổng bãi công 6 ngày [để phản đối 6 năm tù của Ti-lắc], xây dựng chiến lũy, thành lập các đơn vị chiến đấu chống lại quân Anh. Các thành phố khác cũng hưởng ứng, cuộc đấu tranh lên đỉnh cao buộc thực dân Anh phải thu hồi đạo luật chia cắt Ben-gan.
- Cao trào cách mạng 1905 - 1908 mang đậm ý thức dân tộc đánh dấu sự thức tỉnh của nhân dân Ấn Độ.