Cảm nhận vẻ đẹp hung bạo con Sông Đà của Nguyên Tuân
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây [241.08 KB, 5 trang ]
[1]
eLib.vn: Thư viện trực tuyến miễn phí 1
1.Cảm nhận vẻ đẹp hung bạo của con Sông Đà mẫu 1
Ta đã được chiêm ngưỡng một dịng sơng mênh mơng, hoang vắng, buồn man mác, thấm đẫm nỗi nhớ
nhà trong Tràng Giang của Huy Cận; hay một khung cảnh đìu hiu, cách biệt của thiên nhiên sông
nước Kinh Bắc trong Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm. Nếu những bài thơ trên chỉ là điều kiện,
là khách thể để các nhà thơ bày tỏ lịng mình thì đến với Người lái đị sơng Đà, người đọc mới cảm
nhận được rõ nét về một tác phẩm viết về một dịng sơng thực sự. Dưới ngịi bút tài hoa của Nguyễn
Tn, hình ảnh dịng sơng độc bắc lưu hiện lên với những vẻ đẹp độc đáo. Trên cái nền thiên nhiên
kì vĩ ấy, Nguyễn Tuân cũng đã làm nổi bật lên vẻ đẹp tài hoa nghệ sĩ trong những người lao động bình
thường mà ơng ln gọi là chất vàng mười đã qua thử lửa bấy lâu mình vẫn khao khát, kiếm tìm.
Người lái đị sơng Đà là một trong những tùy bút xuất sắc nhất trong tập tùy bút Sông Đà của Nguyễn
Tuân, tập tuỳ bút cũng đánh dấu sự chuyển biến trong tư tưởng, tình cảm của Nguyễn Tuân so với giai
đoạn trước cách mạng. Trong Người lái đị sơng Đà khơng chỉ nổi bật hình ảnh của người lao động
kiên cường dũng cảm mà cịn nổi bật một thiên nhiên đẹp đẽ
Sơng Đà được nhà văn xây dựng thành một nhân vật có mặt suốt từ đầu đến cuối thiên tùy bút, tạo
nên giá trị độc đáo của tác phẩm này. Dưới ngòi bút tài hoa và uyên bác của Nguyễn Tn, Sơng Đà
khơng cịn là một con sơng vơ tri, vơ giác, mà là một nhân vật có cá tính, có tâm trạng, có hoạt động:
thật phong phú và phức tạp. Tác giả đã nhận xét khái quát: đây chính là con sơng Tây Bắc hung bạo
và trữ tình. Hai đặc điểm hung bạo và trữ tình này được nhà văn triển khai trong suốt cả bài tùy bút.
Cái hung bạo của con Sông Đà không chỉ ở những con thác, mà còn ở quang cảnh hùng vĩ với vẻ huyền
bí, hoang sơ của dịng sông chảy giữa điệp trùng rừng núi Tây Bắc. Như một nhà quay phim là lão
luyện, vừa cho người xem thấy bao quát khung cảnh Sông Đà, thỉnh thoảng tác giả lại dừng lại, cho
khán giả những pha cận cảnh thật tiêu biểu về sự hung dữ của sông này.
Đấy là những cảnh thật hiếm thấy như cảnh đá bờ sông dựng vách thành chỉ khi nào đến giữa trưa,
mặt trời rọi đúng đỉnh đầu, chỗ ấy mới có nắng. Cách so sánh trên tạo được ấn tượng khá đậm nét về
vách đá dựng đứng với độ cao hun hút khơn cùng. Có chỗ vách đá thành chẹt lịng Sơng Đà như một
cái yết hầu. Vì thế, dịng chảy của con sơng bị thu lại rất hẹp: hẹp đến mức đứng bên này bờ nhẹ tay
ném hòn đá qua bên kia vách, hẹp đến mức quãng con nai con hổ đã có lần vọt từ bờ này sang bờ kia.
Ấn tượng về độ và thẳng của vách đá bờ sơng và dịng chảy nhỏ hẹp càng được tô đậm thêm qua một
chi tiết tiêu biểu và lôi liên tưởng bất ngờ - thiên nhiên hoang sơ : với đời sống hiện đại của con người:
Ngồi trong khoang đò qua quãng ấy, đang mùa hè mà cũng thấy lạnh, cảm thấy mình như đứng ở hè
một cái ngõ mà ngóng vọng lên một khung cửa sổ nào từ cái tầng nhà thứ mấy nào vừa phụt đèn điện.
Nhà văn chẳng những sử dụng thị giác mà còn kết hợp sừ dụng cả giác quan khác với những so sánh
thật mới mẻ, táo bạo. Vách thành dựng đứng gợi lên sự hiểm trờ, hùng vĩ, lịng sơng hẹp lại gián tiếp
gợi được sức chảy ghê gớm, dữ dằn của thác lũ.
Tính chất hung bạo cịn thể hiện qua cái dữ dằn của ghềnh sông với hợp sức của gió, của sóng và của
đá. Dường như chúng phôi hợp với nhau một cách chặt chẽ để tăng thêm sức mạnh uy hiếp, đe dọa
con người: quãng một ghềnh Hát Loong, dài hàng cây số, nước xô đá, đá xơ sóng, sóng xơ gió, em
cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm như lúc nào cũng địi nợ xt bất cứ người lái đị Sơng Dà nào tóm
được qua đấy. Ở đây, một phần câu văn như bị chặt đứt ra thành nhiều khúc ngắn, gọn, diễn đạt bằng
điệp từ, điệp cấu trúc và tăng tiến, tạo nhịp điệu khẩn trương, dồn dập, gấp gáp như sự chuyển động
của gió to và sóng lớn.
[2]
eLib.vn: Thư viện trực tuyến miễn phí 2
kích thích trí tưởng của người đọc. Nếu câu văn nêu trên thiên về tả thì hai câu dưới thiên về kể: Nhiều
bè gỗ rừng đi nghênh ngang vô ý... ở khuỳnh sông dưới.
Sông Đà còn hung bạo ở những thác nước. Nhiều thác nước như bày sẵn thế trận, sẵn sàng chặn đánh,
tiêu diệt người lái đò, lái mảng, đặc biệt đối với những ai xi dịng, ở những nơi này, Sơng Đà được
mơ tả như có cả một bầy thủy qi vừa hung hăng, bạo ngược, vừa nham hiểm, xảo quyệt. Lúc thì thác
nước khiêu khích, chế nhạo, khi thì hò la, gầm thét, như tiếng một ngàn con trâu mộng đang lồng lộn
giữa rừng vầu tre nứa nổ lứa, đang phá luống rừng lứa, rừng lứa cùng gầm thét với đàn trâu da cháy
bùng bùng. Thác nước càng được nhân thêm sức mạnh, sức công phá, tăng thêm mối nguv hiểm đối
với nhà đị vì sự góp mặt của hàng ngàn tảng đá to, nhỏ. Mỗi hòn đá được khắc họa như một quái vật
từ ngàn năm vẫn kiên trì mai phục nơi đây để bày thạch trận trong lịng sơng. Mỗi lần thấy một con
thuyền nào nhơ vào đường ngoặt sóng là chúng lập tức nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền. Tác giả để dựng
dậy và thổi sự sống vào cho những hịn đá vơ tri giác, khiến người đọc hình dung chúng cũng táo tợn,
hung bạo như một lũ giặc điên cuồng.
Dưới ngòi bút của người nghệ sĩ ngơn từ, vẻ đẹp man dại, sức mạnh huyền bí của Sơng Đà đã hiện ra
ở nhiều góc độ khác nhau. Đây chính là tiềm năng to lớn của Đà giang được con người chinh phục.
Đây là vàng trắng q báu của đất nước chúng ta. Chính vì vậy, Nguyễn Tn nói tới hình ảnh của
những tuốc bin thủy điện. Điều đó cũng có nghĩa là nhà văn nghĩ tới vai trị, vị trí của Sơng Đà trong
sự nghiệp cơng nghiệp hóa đất nước.
2. Cảm nhận vẻ đẹp hung bạo của con Sông Đà mẫu 2
Đối với Nguyễn Tn, dịng sơng Đà chính là chất vàng của màu sắc núi sông, linh hồn của mảnh
đất Tây Bắc. Trong trang văn của Nguyễn Tuân, sơng Đà khơng cịn là dịng chảy vơ tri mà trở thành
sinh thể có tâm hồn, có tính cách như một nhân vật trong câu chuyện viết về vùng đất Tây Bắc hùng
vĩ bí hiểm. Đến Tây Bắc, Nguyễn Tn đã khơng quản ngại cơng phu, ngắm nhìn chi tiết, tìm hiểu cặn
kẽ để miêu tả dịng sông Đà trên hai dạng vẻ: hung bạo và trữ tình. Hình ảnh sơng Đà chảy xi từ
trang văn đầu cho đến trang văn cuối, từ nơi đá dựng vách thành cho đến quãng dưới dòng sơng.
Trước hết, dịng sơng Đà hiện lên hung bạo, dữ dội, gây khơng ít phiền tối cho con người. Phong cảnh
Tây Bắc nói chung và Đà giang nói riêng dưới ngòi bút của Nguyễn Tuân hùng vĩ, uy nghiêm.
Trong đoạn đầu của bài tùy bút, Nguyễn Tuân đã dẫn câu thơ của Nguyễn Quang Bích [1832 1890]
để hàm ẩn sự ngang ngược, táo bạo của dịng sơng: Chúng thủy giai đông tẩu Đà giang độc bắc
lưu. Trong khi mọi dịng sơng khác đều chảy về hướng đơng, tìm đường đổ ra biển cả thì dịng Đà
giang ở núi rừng Tây Bắc lại độc bắc lưu một mình chảy về hướng bắc. Sơng Đà bắt nguồn từ
Trung Quốc, khi vào Việt Nam, con sông khởi đầu ở Lai Châu, chảy qua các tỉnh Tây Bắc Việt Nam
[Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Hịa Bình, Phú Thọ]. Con sơng Đà ngang ngược là một nguồn cảm
hứng mãnh liệt thôi thúc Nguyễn Tuân tìm tịi, khám phá, nó càng thích hợp hơn khi đem phong cách
cách Nguyễn Tuân đặt vào: chuyên viết về cái đẹp tuyệt mĩ và dữ dội đến mức khủng khiếp.
Cảnh đá bờ sơng, dựng vách thành, chẹt lịng sơng Đà như một cái yết hầu là ấn tượng tiếp theo về
sự hiểm trở của nó. Ở đoạn này thì dịng chảy trên sơng chưa gọi là siêu tốc. Nhưng cái ghê rợn mà
con người cảm nhận khi đi ngang qua qng sơng này chính là bóng tối và cái lạnh lẽo của nó. Bởi vì
vách đá dựng cao chẹt lịng Sơng Đà nên ngoại trừ lúc mặt trời trên đỉnh đầu [đúng ngọ] thì các
thời điểm cịn lại tia sáng đều khơng thể rọi vào lịng sơng. Chẳng những tăm tối mà nhiệt độ qng
sơng ấy cịn thấp, vì vậy mà ai Ngồi trong khoang đò qua quãng ấy, đang mùa hè mà cũng thấy lạnh,
cảm thấy mình như đứng ở hè một cái ngõ mà ngóng vọng lên một khung cửa sổ nào trên cái tầng nhà
thứ mấy nào vừa tắt phụt đèn điện. Thật bất ngờ khi Nguyễn Tuân đem khơng khí phố thị [hè một
cái ngõ, cái tầng nhà thứ mấy nào vừa tắt phụt đèn điện] đặt vào khung cảnh núi rừng heo hút,
hoang sơ.
[3]
eLib.vn: Thư viện trực tuyến miễn phí 3
nó: lúc nào cũng đòi nợ xuýt bất cứ người lái đị Sơng Đà nào tóm được qua quãng ấy.
Tử thần trên sông Đà là những cái hút nước ghê rợn. Dưới ngòi bút của Nguyễn Tuân, lòng sông ẩn
chứa nhiều nguy hiểm đe dọa con người, sẵn sàng nhấn chìm mọi thuyền bè đi ngang qua. Nhà văn đã
tái hiện nhưng cái hút nước ấy từ hình dạng bên ngồi đến âm thanh và hậu quả kinh khủng mà nó gây
ra cho con người. Để gợi tả độ sâu của những cái hút nước, Nguyễn Tn so sánh nó với cái giếng bê
tơng thả xuống sơng để chuẩn bị làm móng cầu. Rõ ràng là một sự so sánh độc đáo.
Cùng với câu văn: Nước ở đây thở và kêu như cửa cống cái bị sặc, hai biện pháp tu từ so sánh và
nhân hóa được sử dụng cùng một lúc khiến hiệu quả gợi hình, gợi âm sắc, gợi cảm xúc cả Nguyễn
Tuân được nhân lên gấp bội. Dòng nước thở hồng hộc, thanh âm thống thiết, thét gào giữa núi rừng
Tây Bắc điệp trùng. Trên mặt những cái hút nước qng này, nước xốy trịn sẵn sàng đưa mọi thứ
gần đó xuống đáy sâu mà phía trên trơng như những cánh quạ đàn đang quạt thật mạnh, thật điên
cuồng với khát vọng khuất phục mọi thứ.
Dịng sơng Đà vì thế mà trở nên hùng dũng, uy lực hơn rất nhiều. Những cái hút nước tựa như giếng
sâu sẵn sàng lôi tuột chiếc thuyền nào chẳng mai đi vào đó. Nguyễn Tuân có sự liên tưởng thật lí
thú: Khơng thuyền nào dám men gần những cái hút nước ấy, thuyền nào qua cũng chèo nhanh để lướt
quãng sông, y như là ô tô sang số ấn ga cho nhanh để vút qua một quãng đường mượn cạp ra ngoài bờ
vực. Chèo nhanh và tay lái cho vững mà phóng qua cái giếng sâu, những cái giếng sâu nước ặc ặc lên
như vừa rót dầu sơi vào.. Giữa chốn núi rừng hoang sơ này, tác giả đã thổi vào khơng khí của phố thị
khi so sánh chiếc thuyền với ô tô, đoạn sơng có những cái hút nước.
Hậu quả khi vô ý đi ngang qua cái hút nước được tác giả dự báo trước: Nhiều bè gỗ rừng đi nghênh
ngang vô ý là những cái giếng hút ấy nó lơi tuột xuống. Có những thuyền đã bị cái hút nó hút xuống,
thuyền trồng ngay cây chuối ngược rồi vụt biến đi, bị dìm và đi ngầm dưới lịng sơng đến mươi phút
sau mới thấy tan xác ở khuỷnh sông dưới. Đó khơng phải là lỗi của sơng Đà bởi dịng sông chảy giữa
bạt ngàn núi rừng, qua bao ghềnh thác cheo leo bao giờ cũng hung hãn. Sức mạnh của thiên nhiên từ
lâu vốn là mối đe dọa đối với con người. Có trách là trách nhiều bè gỗ rừng đi nghênh ngang vô ý,
hoặc đi trên sông Đà mà người chèo thuyền không đủ tự tin, bản lĩnh, khơng am hiểu quy luật của
dịng nước thì thuyền bị trồng ngay cây chuối ngược cũng là chuyện thường tình, khơng trách ai
được. Có lẽ vì vậy mà Nguyễn Tuân đã dụng công miêu tả sự tài hoa, tinh tế, trí thơng minh, lịng dũng
cảm của ơng lái đị như một tấm gương sông nước nơi núi rừng khắc nghiệt, hiểm trở này.
Nguyễn Tuân gợi tả âm thanh của thác nước một âm dữ dội, rống riết. Mặc dù con thuyền vẫn chưa
đến thác nhưng tiếng thác đổ ầm ầm vào tai thôi thúc người nghệ sĩ vận dụng nghệ thuật ví von: Tiếng
thác nước nghe như là ốn trách gì, rồi lại như là van xin, rồi lại như là khiêu khích, giọng gằn mà chế
nhạo. Dữ dội hơn, âm thanh của tiếng thác nước điên tiết, gây hấn như tiếng một ngàn con trâu mộng
đang lồng lộn giữa rừng vầu rừng tre nứa đổ lửa. Đó là âm thanh của sự hùng vĩ nhưng dữ dội vơ
cùng.
Dịng nước đưa chiếc thuyền đuôi én sáu bơi chèo của người lái đò tới cái thác mà thanh âm tiếng
thác nước dự báo những điềm không hề lành lặn. Nguyễn Tuân viết: Tới cái thác rồi. Ngoặt khúc
sông lượn, thấy sóng bọt đã trắng xóa cả một chân trời đá. Cái thác không phải là nỗi ám ảnh to lớn
của những người qua song, song tiếng thác rầm rộ lẫn sóng bọt đã trắng xóa cả một chân trời đá
khơng thể khơng khiến người lái đị rùng mình e ngại. Bọt sóng trắng che khuất màu xám xịt của đá,
khiến quãng sông hiện lên hùng vĩ vô biên biểu tượng cho uy lực của thiên nhiên Sơng Đà. Thế
nhưng, sóng đối với người lái đị trên sơng chẳng đáng sợ là gì so với đá.
[4]
eLib.vn: Thư viện trực tuyến miễn phí 4
Đà: từ ngàn năm vẫn mai phục hết lịng sơng. Phải chăng, từ khi nào Sông Đà xuất hiện ở núi rừng
Tây Bắc, thì từ lúc đó đá mai phục sẵn chờ đợi người lái đò để thực hiện một cú vố bất ngờ.
Nguyễn Tuân sử dụng ngôn ngữ mang tính võ thuật cao, khiến hịn đá vơ tri cũng trở nên sinh động,
có tâm địa độc ác của thứ kẻ thù số một. Cách nhân hóa: một số hòn bèn nhổm cả dậy để vồ lấy
chiếc thuyền khi chiếc thuyền tiến vào thạch trận Sông Đà khiến câu chuyển động mạnh mẽ, giúp
người đọc hình dung ra sự đáng sợ của quãng sông này cùng với nỗi lo ngại cho sinh mệnh của người
lái đị trên sơng. Ta tự hỏi đá hay là một thứ quỷ qi nào trên Sơng Đà mà cũng có mặt, có mũi, có
tâm địa độc ác: Mặt hịn đá nào trơng cũng ngỗ ngược, hịn nào cũng nhăn nhúm méo mó hơn cả cái
mặt nước chỗ này. Hàng loạt tính từ chỉ người: ngỗ ngược, nhăn nhúm, méo mó được Nguyễn
Tuân sử dụng để miêu tả hình thù hịn đá khiến đá trở nên hống hách hơn, như hất hàm đòi một cuộc
tuyên chiến mà một bên là thiên nhiên với sức mạnh oai hùm, một bên là con người nhỏ nhoi trên
chiếc thuyền đuôi én sáu bơi chèo vượt qua cửa tử tiến vào cửa sinh.
Nhà văn khép lại bằng câu văn: Mới thấy rằng đây là nó bày thạch trận trên sông. Thạch trận trên
sông đã được dàn sẵn chờ đợi và thử thách ơng lái đị. Tuy nhiên, với bản lĩnh, sự thông minh am
hiểu cái quy luật phục kích của lũ đá nơi này kết hợp với tay lái ra hoa, ơng lái đị đã chiến thắng
ngoạn mục đối thủ hung hãn của mình. Đó là những đoạn văn miêu tả sự hùng vĩ của sông Đà. Dữ
dội là thế, hiểm trở là thế, tuy nhiên điều mà Nguyễn Tuân nhấn mạng ở đây chính là vẻ hùng vĩ của
thiên nhiên Tây Bắc chứ khơng phải kích thích để con người thù hằn sơng Đà, bởi sơng Đà chính là
trục giao thơng đường thủy chính góp phần phát triển kinh tế, xã hội vùng núi cao Tây Bắc.
3. Cảm nhận vẻ đẹp hung bạo của con Sông Đà mẫu 3
Sông Đà được nhà văn xây dựng thành một "nhân vật" có mặt suốt từ đầu đến cuối thiên tùy bút, tạo
nên giá trị độc đáo của tác phẩm này. Dưới ngòi bút tài hoa và uyên bác của Nguyễn Tn, Sơng Đà
khơng cịn là một con sơng vơ tri, vơ giác, mà là một "nhân vật" có cá tính, có tâm trạng, có hoạt động:
thật phong phú và phức tạp. Tác giả đã nhận xét khái quát: đây chính là con sơng Tây Bắc hung bạo
và trữ tình. Hai đặc điểm hung bạo và trữ tình này được nhà văn triển khai trong suốt cả bài tùy bút.
Cái hung bạo của con Sông Đà không chỉ ở những con thác, mà còn ở quang cảnh hùng vĩ với vẻ huyền
bí, hoang sơ của dịng sông chảy giữa điệp trùng rừng núi Tây Bắc. Như một nhà quay phim là lão
luyện, vừa cho người xem thấy bao quát khung cảnh Sông Đà, thỉnh thoảng tác giả lại dừng lại, cho
khán giả những pha "cận cảnh" thật tiêu biểu về sự hung dữ của sông này.
Đấy là những cảnh thật hiếm thấy như cảnh đá bờ sông dựng vách thành chỉ khi nào đến giữa trưa,
mặt trời rọi đúng đỉnh đầu, chỗ ấy mới có nắng. Cách so sánh trên tạo được ấn tượng khá đậm nét về
vách đá dựng đứng với độ cao hun hút khơn cùng. Có chỗ vách đá thành chẹt lịng Sơng Đà như một
cái yết hầu. Vì thế, dịng chảy của con sơng bị thu lại rất hẹp: hẹp đến mức đứng bên này bờ nhẹ tay
ném hòn đá qua bên kia vách, hẹp đến mức quãng con nai con hổ đã có lần vọt từ bờ này sang bờ kia.
Ấn tượng về độ và thẳng của vách đá bờ sơng và dịng chảy nhỏ hẹp càng được tô đậm thêm qua một
chi tiết tiêu biểu và lôi liên tưởng bất ngờ - thiên nhiên hoang sơ : với đời sống hiện đại của con người:
Ngồi trong khoang đò qua quãng ấy, đang mùa hè mà cũng thấy lạnh, cảm thấy mình như đứng ở hè
một cái ngõ mà ngóng vọng lên một khung cửa sổ nào từ cái tầng nhà thứ mấy nào vừa phụt đèn điện.
Nhà văn chẳng những sử dụng thị giác mà còn kết hợp sừ dụng cả giác quan khác với những so sánh
thật mới mẻ, táo bạo. Vách thành dựng đứng gợi lên sự hiểm trờ, hùng vĩ, lịng sơng hẹp lại gián tiếp
gợi được sức chảy ghê gớm, dữ dằn của thác lũ.
[5]
eLib.vn: Thư viện trực tuyến miễn phí 5
điệp từ, điệp cấu trúc và tăng tiến, tạo nhịp điệu khẩn trương, dồn dập, gấp gáp như sự chuyển động
của gió to và sóng lớn.
www.eLib.vn