Soạn bài Từ Hán Việt
I. Đơn vị cấu tạo của từ Hán Việt
1.
Đọc bài thơ chữ Hán Nam quốc sơn hà và trả lời câu hỏi:
Các tiếngNam, quốc, sơn, hànghĩa là gì? Tiếng nào có thể dùng như một từ đơn để đặt câu [dùng độc lập], tiếng nào không?
2.Tiếng thiên trong từ thiên thư có nghĩa là trời. Tiếng thiên trong các từ Hán Việt sau đây có nghĩa là gì?
thiên niên kỉ, thiên lí mã.
[Lí Công Uẩn] thiên đô về Thăng Long.
II. TỪ GHÉP HÁN VIỆT
1.Các từ sơn hà, xâm phạm [trong bài Nam quốc sơn hà],giang san [trong bài Tụng giá hoàn kinh sư] thuộc loại từ ghép chính phụ hay đẳng lập?
2.a] Các từ ái quốc, thủ môn, chiến thắng thuộc loại từ ghép gì? Trật tự của các yếu tố trong các từ này có giống trật tự các tiếng trong từ ghép thuần Việt cùng loại không?
b] Các từ thiên thư [trong bài Nam quốc sơn hà], thạch mã [trong bài Tức sự], tái phạm [trong bài Mẹ tôi] thuộc loại từ ghép gì?Trong các từ ghép này, trật tự của các yếu tố có gì khác so với trật tự các tiếng trong từ ghép thuần Việt cùng loại?
III. LUYỆN TẬP
1. Phân biệt nghĩa của các yếu tố Hán Việt đồng âm trong các từ ngữ sau:
\[hoa_{1}\]: hoa quả, hương hoa
\[hoa_{2}\]: hoa mĩ, hoa lệ
\[phi_{1}\]: phi công, phi đội
\[phi_{2}\]: phi pháp, phi nghĩa
\[phi_{3}\]: cung phi, vương phi
\[tham_{1}\]: tham vọng, tham lam
\[tham_{2}\]: tham gia, tham chiến
\[gia_{1}\]: gia chủ, gia súc
\[gia_{2}\]: gia vị, gia tăng
2. Tìm những từ ghép Hán Việt có chứa các yếu tố Hán Việt: quốc, sơn, cư, bại [đã được chú nghĩa dưới bài Nam quốc sơn hà].
Mẫu:quốc:quốcgia, cườngquốc,
3. Xếp các từ ghéphữu ích, thi nhân, đại thắng, phát thanh, bảo mật, tân binh, hậu đãi, phòng hỏavào nhóm thích hợp:
a] Từ có yếu tố chính đứng trước, yếu tố phụ đứng sau;
b] Từ có yếu tố phụ đứng trước, yếu tố chính đứng sau.
4. Tìm 5 từ ghép Hán Việt có yếu tố phụ đứng trước, yếu tố chính đứng sau; 5 từ ghép Hán Việt có yếu tố chính đứng trước, yếu tố phụ đứng sau.
Lời giải:
I. Đơn vị cấu tạo của từ Hán Việt
Câu 1 trang 69 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:
Đọc bài thơ chữ Hán Nam quốc sơn hà và trả lời câu hỏi:Câu 2 trang 69 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:Tiếngthiêntrong từthiên thưcó nghĩa là trời. Tiếngthiêntrong các từ Hán Việt sau đây có nghĩa là gì?Câu 1 trang 70 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:Các từsơn hà, xâm phạm[trong bài Nam quốc sơn hà],giang san[trong bài Tụng giá hoàn kinh sư] thuộc loại từ ghép chính phụ hay đẳng lập?Câu 2 trang 70 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:Câu 1 - Luyện tập trang 70 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:Phân biệt nghĩa của các yếu tố Hán Việt đồng âm trong các từ ngữ sau:Câu 2 trang 70 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:Tìm những từ ghép Hán Việt có chứa các yếu tố Hán Việt: quốc, sơn, cư, bại [đã được chú nghĩa dưới bài Nam quốc sơn hà].Câu 3 trang 70 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:Xếp các từ ghéphữu ích, thi nhân, đại thắng, phát thanh, bảo mật, tân binh, hậu đãi, phòng hỏavào nhóm thích hợp:
Trả lời:
a] Từ có yếu tố chính đứng trước, yếu tố phụ đứng sau: hữu ích, phát thanh, bảo mật, phòng hỏa.
Các tiếngNam, quốc, sơn, hànghĩa là gì? Tiếng nào có thể dùng như một từ đơn để đặt câu [dùng độc lập], tiếng nào không?
Nam quốc sơn hà : Nam [phương nam], quốc [nước], sơn [núi], hà [sông]. Chỉ có tiếng nam là có khả năng đứng độc lập trong câu [ví dụ : cô ấy là người miền nam].
thiên niên kỉ, thiên lí mã.
[Lí Công Uẩn] thiên đô về Thăng Long.
thiêntrongthiên niên kỉ,thiên límãcó nghĩa là nghìn [số lượng].Thiêntrongthiên đôcó nghĩa là dời [di chuyển].
II. TỪ GHÉP HÁN VIỆT
- Các từsơn hà, xâm phạm, giang sanđều là từ ghép đẳng lập
a] Các từái quốc, thủ môn, chiến thắngthuộc loại từ ghép gì? Trật tự của các yếu tố trong các từ này có giống trật tự các tiếng trong từ ghép thuần Việt cùng loại không?
b] Các từthiên thư[trong bài Nam quốc sơn hà],thạch mã[trong bài Tức sự],tái phạm[trong bài Mẹ tôi] thuộc loại từ ghép gì?Trong các từ ghép này, trật tự của các yếu tố có gì khác so với trật tự các tiếng trong từ ghép thuần Việt cùng loại?
Trả lời:
a] Các từái quốc, thủ môn, chiến thắngthuộc loại từ ghép chính phụ, tiếng chính đứng trước, tiếng phụ đứng sau giống trật tự trong từ ghép thuần Việt.
b] Các từ thiên thư [trong bài Nam quốc sơn hà], thạch mã [trong bài Tức sự], tái phạm [trong bài Mẹ tôi] thuộc loại từ ghép chính phụ nhưng trật tự các tiếng ngược lại với từ ghép chính phụ thuần Việt: tiếng phụ đứng trước, tiếng chính đứng sau.
III. LUYỆN TẬP
\[hoa_{1}\]: hoa quả, hương hoa
\[hoa_{2}\]: hoa mĩ, hoa lệ
\[phi_{1}\]: phi công, phi đội
\[phi_{2}\]: phi pháp, phi nghĩa
\[phi_{3}\]: cung phi, vương phi
\[tham_{1}\]: tham vọng, tham lam
\[tham_{2}\]: tham gia, tham chiến
\[gia_{1}\]: gia chủ, gia súc
\[gia_{2}\]: gia vị, gia tăng
Trả lời:
\[hoa_{1}\]: [hoa quả, hương hoa] : một bộ phận của cây
\[hoa_{2}\]: [hoa mĩ, hoa lệ] : trang trí bề ngoài rất đẹp
\[phi_{1}\]: [phi công, phi đội] : bay
\[phi_{2}\]: [phi pháp, phi nghĩa] : không
\[phi_{3}\]: cung phi, vương phi : vợ vua
\[tham_{1}\]: [tham vọng, tham lam] : ham muốn
\[tham_{2}\]: [tham gia, tham chiến]: góp phần, có mặt
\[gia_{1}\]: [gia chủ, gia súc] : nhà
\[gia_{2}\]: [gia vị, gia tăng] : thêm vào
Mẫu:quốc:quốcgia, cườngquốc,
quốc:quốcgia,quốckì,quốcca,quốcsư,quốcsự,quốctế,quốcvương, ...
sơn:sơncước,sơnhà,sơndương,sơnhào,...
cư:cưdân,cưngụ,cưsĩ,cưtrú,cưxá, dicư, ...
bại: thấtbại,bạitướng,bạivong,bạihoại, thànhbại
a] Từ có yếu tố chính đứng trước, yếu tố phụ đứng sau;
b] Từ có yếu tố phụ đứng trước, yếu tố chính đứng sau.
Trả lời:
a] Từ có yếu tố chính đứng trước, yếu tố phụ đứng sau: hữu ích, phát thanh, bảo mật, phòng hỏa.
b] Từ có yếu tố phụ đứng trước, yếu tố chính đứng sau: thi nhân, tân binh, hậu đãi, đại thắng.
Câu 4 trang 70 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:Tìm 5 từ ghép Hán Việt có yếu tố phụ đứng trước, yếu tố chính đứng sau; 5 từ ghép Hán Việt có yếu tố chính đứng trước, yếu tố phụ đứng sau.
5 từ có yếu tố phụ đứng trước, yếu tố chính đứng sau:ngư nghiệp, cường quốc, quốc kì, tân binh, đại lộ.
5 từ ghép Hán Việt có yếu tố chính đứng trước, yếu tố phụ đứng sau:nhập gia, gia sư, thủ môn, phát tài, nhập tâm.
Ghi nhớ:Từ ghép Hán Việt có 2 loại: Từ ghép đẳng lập và từ ghép chính phụTrật tự của các yếu tố trong từ ghép chính phụ Hán Việt:- Có trường hợp giống với từ ghép thuần Việt: yếu tố chính đứng trước, yếu tố phụ đứng sau.- Có trường hợp khácvới từ ghép thuần Việt: yếu tố phụđứng trước, yếu tố chínhđứng sau.
Bài trước Bài sau