Mục tiêu Bài 3: Các phương pháp nhân giống cây ăn quả dưới đây nhằm giới thiệu đến các em một số phương pháp nhân giống cây ăn quả như phương pháp gieo hạt, chiết cành, giâm cành và ghép. Mỗi phương pháp đều có những ưu nhược điểm riêng. Vì vậy cần phải lựa chọn phương pháp thích hợp với từng loại cây. Để tìm hiểu kĩ hơn về vấn đề này, mời các em cùng theo dõi nội dung bài học mới.
Tóm tắt lý thuyết
-
Gần nơi trồng, gần nơi tiêu thụ
-
Gần nguồn nước
-
Đất dễ thoát nước, bằng phẳng, đất màu mỡ, tầng canh tác dày [ 30-40cm], thành phần cơ giới trung bình, ít chua[5-6,5]
-
Khu cây giống: Là khu đất trồng cây mẹ để lấy hạt, lấy cành chiết, cành giâm
-
Khu nhân giống: Gồm có:
-
Khu gieo hạt đem trồng, làm gốc ghép Khu ra ngôi cành chiết, khu ra ngôi cành giâm
-
Khu luân canh: Trồng cây rau đậu dùng để đổi chỗ cho 2 khu đất trên Các phương pháp nhân giông cây ăn quả:
-
-
Là phương pháp tạo cây con bằng hạt
-
Khi nhân giống cần chú ý:
-
Nắm được đặc tính của hạt
-
Khi gieo hạt phải chú ý tưới nước và chăm sóc thường xuyên
-
-
Khó khăn:
-
Dễ thoái hóa giống
-
Khó kiểm soát được các phẩm chất của cây con do có thể có hiện tượng biến dị di truyền
-
Cây chậm ra hoa, quả
-
Gồm : Chiết cành, giâm cành, ghép.
1. Chiết cành:
-
Là phương pháp nhân giống bằng cách tách cành từ cây mẹ tạo thành cây con.
-
Cành khoẻ, có 1- 2 năm tuổi, không bị sâu ở giữa tầng tán vươn ra ánh sáng, đường kính 1- 1,5 cm.
-
Thời vụ thích hợp: Tháng 2- 4 hoặc tháng 8- 9.
-
Khó khăn:
-
Hệ số nhân giống thấp.
-
Cây chóng cỗi.
-
Tốn công.
-
2. Giâm cành:
-
Dựa trên khả năng hình thành rễ phụ của đoạn cành [Đoạn rễ].
-
Làm nhà giâm cành nơi thoáng mát, gần nơi ra ngôi cây con...tơi xốp, ẩm.
-
Chọn cành non 1- 2 năm tuổi, chưa ra hoa.
-
Chọn thời vụ thích hợp.
-
Trước khi giâm, nhúng gốc giâm vào dung dịch chất kích thích ra rễ với nồng độ và thời gian thích hợp.
-
Mật độ giâm đảm bảo các lá không che khuất.
-
Duy trì độ ẩm trên mặt lá và đất.
-
Khó khăn: Đòi hỏi kỹ thuật và thiết bị cần thiết [Nhà giâm].
3. Ghép:
-
Gắn một đoạn cành [Hoặc cành] hay mắt [chồi] lên gốc của cây cùng họ...
-
Chọn cành ghép ở cây có năng suất cao, ổn định.
-
Chọn cây gốc ghép của cây cùng họ.
-
Hai cách ghép: Ghép cành và ghép mắt.
-
Ghép cành: Ghép áp, ghép chẻ, ghép nêm.
-
Ghép mắt: Ghép cửa sổ, ghép mắt kiểu chữ T, ghép mắt nhỏ có gỗ.
-
-
Khó khăn: Đòi hỏi kỹ thuật phức tạp trong việc chọn gốc ghép, cành ghép và thao tác ghép.
Bảng so sánh phương pháp nhân giống hữu tính và vô tính cây ăn quả
| Phương pháp nhân giống | Ưu điểm | Nhược điểm |
| 1. Gieo hạt | - Đơn giản, dễ làm, chi phí ít. - Hệ số nhân giống cao. - Cây sống lâu. | - Khó giữ được đặc tính của cây mẹ. - Lâu ra hoa, quả. |
| 2. Chiết cành | - Giữ được đặc tính của cây mẹ. - Ra hoa, quả sớm. - Mau cho cây giống. | - Hệ số nhân giống thấp. - Cây chóng cỗi. - Tốn công. |
| 3. Giâm cành | - Giữ được đặc tính của cây mẹ. - Ra hoa, quả sớm. - Hệ số nhân giống cao. | - Đòi hỏi kỹ thuật và thiết bị cần thiết [Nhà giâm]. |
| 4. Ghép | - Giữ được đặc tính của cây mẹ. - Ra hoa, quả sớm. - Hệ số nhân giống cao. - Tăng sức chống chịu với điều kiện ngoại cảnh. - Duy trì được nòi giống. | - Đòi hỏi kỹ thuật phức tạp trong việc chọn gốc ghép, cành ghép và thao tác ghép. |
Bài tập minh họa
Tại sao phải xây dựng vườn ươm cây trồng ? Hãy nêu các yêu cầu khi chọn nơi làm vườn ươm ?
Hướng dẫn giải
-
Xây dựng vườn ươm để chăm sóc khi cây còn non yếu cho đỡ thất thoát giống cây trồng do sâu bệnh, và tạo cho giống cây trồng có một sức khỏe đề kháng với môi trường thực địa. Vì nếu không ươm cây chu đáo cây sẽ còi cọc khi trồng ra dễ chết, phát triển trưởng thành rất chậm.
-
Trong vườn ươm giống ta có thể kiểm soát được những cây mạnh, cây yếu, cây lại gien, cây thoái hóa, cây đực để loại bỏ sớm và dặm sớm. Khi trồng ra vườn cây sẽ phát triển đều, đạt năng suất trên một diện tích và đỡ tốn công chăm sóc.
-
Yêu cầu ngoại cảnh làm vườn ươm phải vệ sinh từ nước tưới sạch, đất ươm phải tiệt trùng, tơi xốp, đủ dinh dưỡng không để khô hay úng. Bên trên phải làm kính nhựa để tránh mưa lớn và mưa axít làm tiêu cây giống , xung quanh vây lưới tránh côn trùng, mầm bệnh.
-
Trên mái phải cao thoáng tạo nhiều khe hở gối lên nhau cho đỡ hầm nóng, xung quanh thoáng đãng cho không khi hút vào. Khi tưới cây phải tưới hạt nước mịn cho êm đừng tưới dạng hạt lớn, dòng làm cây tung đất trật rễ, cây có thể chết khó phục hồi,
-
Thường xuyên phòng bệnh cho con giống.
Bài 2:
Em hãy so sách các ưu,nhược điểm của các phương pháp nhân giống hữu tính và vô tính cây ăn quả ?
Hướng dẫn giải
-
Phương pháp nhân giống bằng hạt
-
Ưu điểm
-
Nhanh tạo ra cây con
-
Cây tạo ra đồng loạt, cùng kích cỡ, độ tuổi
-
Nhân giống nhanh, đơn giản
-
Cây thích nghi tốt, bộ rễ khỏe
-
-
Nhược điểm
-
Dễ thoái hóa giống
-
Khó kiểm soát được các phẩm chất của cây con do có thể có hiện tượng biến dị di truyền
-
Cây chậm ra hoa, quả
-
-
-
Phương pháp nhân giống vô tính ví dụ như : giâm cành, chiết cành, ghép cành...
-
Ưu điểm:
-
Cây thích nghi tốt
-
Cây giữ được đặc tính của cây mẹ
-
Nhanh ra hoa, quả.
-
Tạo cây con nhiều, nhanh, đồng loạt [ đối với giâm cành]
-
-
Nhược điểm
-
Qua nhiều thế hệ thì cây bị thoái hóa
-
Cây không có rễ cọc nên yếu
-
Không tạo được nhiều cây[ đối với phương pháp chiết cành]
-
-
Bài 3:
Ở địa phương em đã tiến hành nhân giống cây ăn quả bằng phương pháp nào? Với loại cây gì?
Hướng dẫn giải
-
Ở địa phương em đã tiến hành nhân giống cây ăn quả bằng phương pháp :
-
Nhân giống cây ăn quả bằng phương pháp ghép, chiết cành,.. với loại cây cao su, nhản, mận, bưởi,..
Lời kết
Như tên tiêu đề của bài Các phương pháp nhân giống cây ăn quả, sau khi học xong bài này các em cần nắm vững các nội dung trọng tâm sau:
-
Biết được những yêu cầu kĩ thuật xây dung vườn ươm cây ăn quả.
-
Hiểu được đặc điểm và yêu cầu kĩ thuật của phương pháp nhân giống vô tính và phương pháp nhân giống hữu tính cây ăn quả
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua Giải bài tập Công nghệ 9 Bài 3 và làm bài kiểm tra Trắc nghiệm Công nghệ 9 Bài 3 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. Các em được làm bài thi MIỄN PHÍ để test kiến thức cho bản thân nhé.
Nếu có thắc mắc về nội dung bài học thì các em có thể đặt câu hỏi ở phần Hỏi đáp nhé.
Các em quan tâm có thể tham khảo thêm bài học tiếp theo:
>> Bài trước: Bài 2: Một số vấn đề chung về cây ăn quả
>> Bài sau: Bài 4: Thực hành giâm cành
Chúc các em học tốt!
"Việc làm nhỏ, ý nghĩa lớn." → Không nghừng cố gắng, thành công sẽ đến.
Để có điều kiện chọn lọc, bồi dưỡng các giống tốt và sản xuất ra số lượng cây giống nhiều với chất lượng cao, phải xây dựng vườn ươm theo những yêu cầu kĩ thuật sau:
1. Chọn địa điểm
a] Gần vườn trồng, gần nơi tiêu thụ và thuận tiện cho việc vận chuyển
b] Gần nguồn nước tươi.
c] Đất vườn ươm phải thoát nước, bằng phẳng, tầng đất mặt dày 30 -40cm, độ màu mỡ cao, thành phần cơ giới trung bình, độ chua tuỳ theo từng loại cây.
Ví dụ: Đối với cam, quýt, độ pH từ 6 – 6,5; dưa từ 5 – 5,5.
2. Thiết kế vườn ươm
Vườn ươm cây ăn quả được chia làm ba khu vực: khu cây giống, khu nhân giống và khu luân canh. Diện tích của vườn ươm và các khu trong vườn to, nhỏ khác nhau tuỳ theo nhu cầu cây giống.
a] Khu cây giống trồng cây mẹ để lấy hạt gieo thành cây con làm gốc ghép: trồng cây mẹ lấy mắt ghép, lấy cành chiết, cành giâm.
b] Khu nhân giống là phần chủ yếu của vườn ươm bao gồm các khu nhỏ:
-Khu gieo hạt để lấy cây trồng giống đem trồng và làm gốc ghép.
Khu ra ngôi cây gốc ghép, ra ngôi cành chiết, cành giâm.
c] Khu luân canh trồng cây rau, cây họ đậu. Khu luân canh được sử dụng để luân phiên đổi chỗ cho 2 khu trên, đảm bảo đất cho vườn ươm không bị xấu đi. Các phương pháp nhân giông cây ăn quả:
1. Phương pháp nhân giống hữu tính
Phương pháp nhân giống hữu tính là phương pháp tạo cây con bằng hạt.
Một số điểm cần chú ý khi tiền hành nhân giống hữu tính:
- Phải biết được đặc tính chín của hạt để có biện pháp xử lí phù hợp.
Khi gieo hạt trên luống hoặc trong bầu đất phải tưới nước, phủ rơm rạ để giữ ấm và chăm sóc thường xuyên cho cây phát triển tốt.
2. Phương pháp nhân giống vô tính:
Bao gồm các phương pháp chiết cành, giâm cành, ghép.
a] Chiết cành là phương pháp nhân giống bằng cách tách cành từ cây mẹ tạo thành cây con.
Cành chiết phải là cành khoẻ, có 1- 2 năm tuổi, không bị sâu, bệnh, ở giữa tầng tán cây vươn ra ánh sáng, đường kính 1 - 1,5 cm.
Thời vụ chiết thích hợp từ tháng 2 – 4 [vụ xuân] và tháng 8 – 9 [vụ thu] đối với các tỉnh phía Bắc, vào đầu mùa mưa [tháng 4 – 5] đối với các tỉnh phía Nam.
b] Giâm cành là phương pháp nhân giống dựa trên khả năng hình thành rễ phụ của đoạn cành [đoạn rễ] đã cắt rời khỏi cây mẹ.
Cần làm tốt các kĩ thuật sau:
- Làm nhà giâm cành nơi thoáng mát, gần nơi ra ngôi cây con. Nền nhà giâm chia thành các luống được rải lớp cát sạch hoặc lớp đất dày 10 – 12cm, đảm bảo tơi xốp, ẩm.
- Chọn những cành non 1- 2 năm tuổi, ở giữa tầng tán cây vươn ra ánh sáng chưa ra hoa, quả và không bị sâu, bệnh để giâm.
- Thời vụ giâm thích hợp: từ tháng 2 – 4 [vụ xuân], từ tháng 8 – 10 [vụ thu] ở các tỉnh phía Bắc; đầu mùa mưa [tháng 4 – 5] ở các tỉnh phía Nam.
- Trước khi giâm, nhúng gốc hom vào dung dịch chất kích thích ra rễ với nồng độ và thời gian thích hợp.
- Mật độ giâm cành phải đảm bảo nguyên tắc là các lá không che khuất nhau.
- Từ sau khi cắm cành giâm đến lúc ra rễ, phải thường xuyên duy trì độ ẩm trên mặt lá và đất.
c] Ghép là phương pháp gắn một đoạn cành [hoặc cành] hay mắt [chồi] lên gốc của cây cùng họ để tạo nên một cây mới.
Để ghép đạt kết quả, cần làm tốt các việc sau:
- Chọn cành ghép, mắt ghép ở trên cây mẹ có năng suất cao, ổn định, chất lượng tốt. Mắt ghép được lấy trên cành có đường kính 4 – 10mm, ở giữa tầng tán cây vươn ra ánh sáng, có từ 4 – 6 tháng tuổi.
- Chọn cây gốc ghép được ghiep từ hạt của các cây cùng họ với cành ghép, là giống địa phương có ưu điểm: khả năng thích ứng cao, bộ rễ khoẻ, chống sâu, bệnh tốt.
Ví dụ: Dùng gốc bưởi chua để ghép cam hoặc quýt, gốc khế chua để ghép khế ngọt.
Có hai cách ghép: ghép cành và ghép mắt.
- Ghép cành: là cách ghép được áp dụng cho các loại cây ăn quả khó lấy mắt [gỗ cứng, vỏ mỏng, giòn và khó bóc…]. Có nhiều kiểu ghép cành khác nhau: ghép áp, ghép chẻ, ghép nêm.
* Ghép áp: là cách ghép có tỉ lệ sống cao nhưng công phu và tỉ lệ nhân giống thấp. Cách ghép này được áp dụng cho các cây ăn quả khó ghép bằng các phương pháp khác và cần số lượng ít như mít, điều, khế, nhãn…
Để thực hiện ghép áp đạt kết quả, chú ý:
- Chọn cành ghép có đường kính bằng gốc ghép.
- Dùng dao sắc cắt vát một miếng vỏ nhỏ, vừa chớm vào thân gỗ.
- Áp gốc ghép vào cành ghép ở vị trí cắt, dùng dây buộc chặt. Tưới nước thường xuyên giữ ẩm.
Sau khi ghép từ 30 – 40 ngày, cắt ngọn gốc ghép, cắt gốc cành ghép ra khỏi cây, đem cây trồng vườn ươm.
* Ghép chẻ bên:
Cưa gốc ghép cách mặt đất 10 – 20 cm, daungf dao sắc chẻ một đường theo mặt phẳng vuông góc với mặt cắt gốc ghép.
Cành ghép dài 10 – 20cm, 3 – 4 mắt. Trước khi ghép, cắt phần gốc cành ghép một góc 450, xoay cành 1800, dùng dao sắc cắt vát một nhát sâu đến tượng tầng hoặc đến lớp gỗ.
Đặt cành ghép vào gốc ghép sao cho tượng tầng hai bên khít vào nhau. Lấy dây ni lông buộc chặt và phủ túi PE trong bọc toàn bộ gốc ghép vào cành ghép.
* Ghép nêm: áp dụng cho cây ăn quả như nhãn, vải, xoài, mít, ổi…
Cưa gốc ghép cách mặt đất 40 – 50cm
Cắt vát gốc cành ghép 450, cành ghép là cành đã hoá gỗ, dài 15 – 20cm, 3 – 4 mầm ngủ.
Ghép cành lên gốc ghép, đảm bảo khít hai tượng tầng.
Ghép mắt: là cách ghép rất phổ biến cho nhiều loại cây ăn quả. Có nhiều cách ghép khác nhau như ghép cửa sổ, chũ T, mắt nhỏ có gỗ…
* Ghép cửa sổ: cho tỉ lệ mắt ghép sống cao, áp dụng cho cây to như nhãn, vải, xoài, sầu riêng… và một số cây dễ bóc vỏ.
Để đạt kết quả tốt, phải làm tốt các việc sau:
- Dùng dao ghép vạch trên vỏ thân gốc ghép hai đường dọc song song. Rạch ngay phía dưới một đường vuông góc 2 đường trên, bóc vỏ thành mảnh dài, phía trên miếng vỏ còn dính vào gốc ghép.
- Bóc một miếng vỏ trên cành ghép có mầm ngủ ở giữa rồi cắt mắt ghép theo kích thước miệng ghép đã mở.
- Đặt mắt ghép vào vị trí bóc vỏ ở gốc ghép. Cắt cạnh dưới của mảnh vỏ còn để thừa một chút cho phủ kín mép trên của mắt ghép. Buộc dây ni lông cho chặt.
Sau 10 – 15 ngày, mở dây buộc. Sau khi mở dây buộc 7 ngày, tiến hành cắt ngọn cây gốc ghép cách mắt ghép 2 cm, nghiêng góc 450 về phía ngược chiều mắt ghép.
* Ghép chữ T và ghép mắt nhỏ có gỗ được trình bày bài thực hành
Bảng so sánh phương pháp nhân giống hữu tính và vô tính cây ăn quả
bai-3-cac-phuong-phap-nhan-giong-cay-an-qua