Hướng dẫn lập dự toán ngân sách nhà nước

Thông tư nêu rõ, năm 2022 là năm thứ hai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 10 năm giai đoạn 2021-2030 và Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2021-2025, là năm đầu của thời kỳ ổn định ngân sách nhà nước [NSNN] mới, nên có ý nghĩa rất quan trọng trong việc thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội của cả giai đoạn 2021-2025 và các mục tiêu chiến lược tài chính đến năm 2025.

Dự toán NSNN năm 2022 được xây dựng theo đúng quy định của Luật NSNN và các văn bản hướng dẫn; có đầy đủ thuyết minh cơ sở pháp lý, căn cứ tính toán; phù hợp với Nghị quyết của Đảng, các cơ chế, chính sách đặc thù phát triển một số địa phương theo quy định, các văn bản pháp luật và chỉ đạo của cấp có thẩm quyền có liên quan.

Phấn đấu thu nội địa tăng khoảng 6-8% so với năm 2021 

Dự toán thu NSNN năm 2022 phải được xây dựng ở mức phấn đấu tích cực, khả thi. Cụ thể, phấn đấu dự toán thu nội địa năm 2022 không kể thu tiền sử dụng đất, thu xổ số kiến thiết, tiền bán vốn nhà nước tại doanh nghiệp, cổ tức, lợi nhuận sau thuế và chênh lệch thu, chi của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam bình quân cả nước tăng khoảng 6-8% so với đánh giá ước thực hiện năm 2021 [đã loại trừ các yếu tố tăng, giảm thu do thay đổi chính sách]. Mức tăng thu cụ thể tùy theo điều kiện, đặc điểm và phù hợp với tốc độ tăng trưởng kinh tế trên địa bàn của từng địa phương. Dự toán thu từ hoạt động xuất nhập khẩu năm 2022 tăng bình quân khoảng 4-6% so với đánh giá ước thực hiện năm 2021.

Việc xây dựng dự toán thu năm 2022 bám sát tình hình kinh tế - xã hội, tài chính thế giới và trong nước, trong bối cảnh tiếp tục đối mặt nhiều rủi ro, khó khăn, đặc biệt là các thách thức, tác động của dịch bệnh, biến đổi khí hậu, thiên tai và các xu hướng mới về dịch chuyển đầu tư, thương mại, chuyển đổi số, tính toán cụ thể các yếu tố tăng, giảm và dịch chuyển nguồn thu do thay đổi chính sách pháp luật về thu, gia hạn thời gian nộp thuế, giảm phí, lệ phí và thực hiện lộ trình cắt giảm thuế để thực hiện các cam kết hội nhập kinh tế quốc tế; thực hiện các biện pháp cải cách hành chính, hiện đại hoá công tác quản lý thu; tăng cường chống thất thu, chống chuyển giá, gian lận thương mại, trốn thuế, quản lý chặt chẽ giá tính thuế; tiếp tục đẩy mạnh cổ phần hóa, thoái vốn tại doanh nghiệp nhà nước; đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra thuế; quyết liệt xử lý giảm tỉ lệ nợ đọng thuế và kiểm soát chặt chẽ hoàn thuế.

Trong xây dựng dự toán thu nội địa NSNN năm 2022, tạm tính phân cấp một số khoản thu giữa ngân sách Trung ương [NSTƯ] và NSĐP [ngân sách địa phương], [tỉ lệ cụ thể Chính phủ sẽ trình Quốc hội quyết định sau] như sau:

Số thu thuế bảo vệ môi trường đối với sản phẩm xăng, dầu: Tính 37,2% số thu là khoản thu phân chia giữa NSTƯ và NSĐP; 62,8% số thu điều tiết 100% về NSTƯ.

Số thu tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước, khoáng sản: Trường hợp giấy phép khai thác do cơ quan trung ương cấp, thực hiện phân chia 70% số thu cho NSTƯ, 30% cho NSĐP; trường hợp giấy phép khai thác do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh cấp, thực hiện để lại 100% cho NSĐP.

Chi ngân sách phù hợp quy định của pháp luật

Thông tư nêu rõ, xây dựng dự toán chi NSNN năm 2022 theo đúng quy định của Luật NSNN, đáp ứng yêu cầu cơ cấu lại ngân sách theo Nghị quyết số 07-NQ/TW của Bộ Chính trị, gắn với việc triển khai chủ trương sắp xếp lại tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế, đầu mối khu vực sự nghiệp công lập. Ưu tiên và tập trung nguồn lực thực hiện cải cách chính sách tiền lương, bảo hiểm xã hội, chi an sinh xã hội, chi đầu tư phát triển và đảm bảo an ninh, quốc phòng, ứng phó với biến đổi khí hậu.

Tiếp tục quán triệt nguyên tắc công khai, minh bạch và yêu cầu thực hiện chống lãng phí ngay từ khâu xác định nhiệm vụ; chủ động rà soát các chính sách, nhiệm vụ trùng lắp, sắp xếp thứ tự ưu tiên các khoản chi thực hiện theo mức độ cấp thiết, quan trọng và khả năng triển khai thực hiện năm 2022 để hoàn thành các nhiệm vụ, chương trình, dự án, đề án được cấp có thẩm quyền phê duyệt trên cơ sở nguồn NSNN được phân bổ và các nguồn huy động hợp pháp khác.

Riêng đối với dự toán chi đầu tư phát triển [ĐTPT] nguồn NSNN, ưu tiên bố trí dự toán năm 2022 để thanh toán nợ xây dựng cơ bản theo quy định tại Khoản 4 Điều 101 Luật Đầu tư công, thu hồi vốn ứng trước NSNN; các dự án đã hoàn thành nhưng chưa bố trí đủ vốn; các dự án chuyển tiếp, hoàn thành trong năm 2022; vốn đối ứng cho các dự án sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài; bố trí vốn đầu tư nguồn NSNN thực hiện các dự án, công trình phát triển hạ tầng trọng điểm có sức lan tỏa, tạo động lực phát triển kinh tế-xã hội, tạo đột phá thu hút nguồn vốn khu vực tư nhân trong và ngoài nước theo hình thức đối tác công tư [PPP]; cấp bù lãi suất tín dụng ưu đãi, phí quản lý; cấp vốn điều lệ cho các ngân hàng chính sách. Mức bố trí vốn cho từng nhiệm vụ phải phù hợp với tiến độ thực hiện và giải ngân trong năm 2022.

Thực hiện theo đúng quy định của Luật NSNN về tổng mức hỗ trợ vốn ĐTPT hằng năm của ngân sách Trung ương cho ngân sách địa phương để thực hiện một số chương trình, dự án lớn, đặc biệt quan trọng có tác động lớn đến phát triển kinh tế-xã hội của địa phương tối đa không vượt quá 30% tổng chi đầu tư xây dựng cơ bản của ngân sách trung ương.

Thông tư số 61 có hiệu lực thi hành kể từ ngày 9/9/2021.

Khánh Linh

Dự toán ngân sách nhà nước là việc hoạch định nguồn thu và nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước. Vậy căn cứ lập dự toán ngân sách là gì?

1.Ngân sách nhà nước là gì?

– Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.

– Ngân sách nhà nước gồm ngân sách trung ương và ngân sách địa phương.

+ Ngân sách trung ương là các khoản thu ngân sách nhà nước phân cấp cho cấp trung ương hưởng và các khoản chi ngân sách nhà nước thuộc nhiệm vụ chi của cấp trung ương.

+ Ngân sách địa phương là các khoản thu ngân sách nhà nước phân cấp cho cấp địa phương hưởng, thu bổ sung từ ngân sách trung ương cho ngân sách địa phương và các khoản chi ngân sách nhà nước thuộc nhiệm vụ chi của cấp địa phương. Ngân sách địa phương gồm ngân sách của các cấp chính quyền địa phương [tỉnh, huyện, xã].

– Dự toán ngân sách nhà nước được lập định kỳ hàng năm.

– Bản chất của ngân sách Nhà nước

+ Xét về hình thức: Ngân sách Nhà nước là một bản dự toán [kế hoạch] thu và chi do chính phủ lập ra, đệ trình quốc hội phê chuẩn.

+ Xét về thực thể vật chất: Ngân sách Nhà nước bao gồm những nguồn thu cụ thể, những khoản chi cụ thể và được định lượng [ngân sách Nhà nước là một quỹ tiền tệ lớn của Nhà nước].

+ Xét trong hệ thống tài chính: Ngân sách Nhà nước là một khâu trong hệ thống tài chính quốc gia. 

2.Căn cứ lập dự toán ngân sách nhà nước hằng năm

– Nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại, bình đẳng giới.

– Nhiệm vụ cụ thể của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cơ quan, tổ chức khác ở trung ương, các cơ quan, tổ chức, đơn vị ở địa phương.

– Quy định của pháp luật về thuế, phí, lệ phí và chế độ thu ngân sách nhà nước; định mức phân bổ ngân sách, chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách nhà nước.

– Phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi ngân sách và tỷ lệ phần trăm [%] phân chia đối với các khoản thu phân chia và mức bổ sung cân đối ngân sách của ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới.

– Văn bản pháp luật của các cấp, cơ quan nhà nước có thẩm quyền hướng dẫn xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội và dự toán ngân sách nhà nước năm sau.

– Kế hoạch tài chính 05 năm, kế hoạch tài chính – ngân sách nhà nước 03 năm, kế hoạch đầu tư trung hạn nguồn ngân sách nhà nước.

– Tình hình thực hiện ngân sách nhà nước năm trước.

– Số kiểm tra dự toán thu, chi ngân sách thông báo cho các cấp, các cơ quan, tổ chức, đơn vị có liên quan.

>>>Xem thêm Phương pháp quản lý ngân sách nhà nước là gì?

Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.

Theo đó, dự toán ngân sách nhà nước chính là việc hoạch định nguồn thu và nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước. 

Các bước cơ bản trong việc lập dự toán ngân sách nhà nước được quy định cụ thể tại điều 44 của Luật ngân sách nhà nước năm 2015. Cụ thể như sau:

Bước 1. Hướng dẫn lập dự toán ngân sách và thông báo số kiểm tra dự toán ngân sách hàng năm.

Trước ngày 15/5, thủ tướng chính phủ ban hành quy định về việc xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội, dự toán ngân sách nhà nước năm sau.

Căn cứ vào quy định của Thủ tướng, Bộ tài chính ban hành thông tư hướng dẫn về yêu cầu, nội dung, thời hạn lập dự toán ngân sách nhà nước, thông báo số kiểm tra dự toán về tổng mức và từng lĩnh vực thu, chi ngân sách đối với các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc chính phủ, cơ quan khác ở trung ương và tổng số thu, chi, một số lĩnh vực chi quan trọng đối với từng tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, từ đó xuống các đơn vị trực thuộc và ủy ban nhân dân cấp huyện, xã,…

Thường việc xây dựng dự toán ngân sách sẽ được thực hiện vào tháng 6 của năm trước. Vì vậy, trước ngày 15/5, cần phải có hướng dẫn lập dự toán để cho các cơ quan, đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước chuẩn bị các tài liệu cho việc xây dựng dự toán vào tháng 6. 

Bước 2. Lập và xét duyệt, tổng hợp dự toán ngân sách nhà nước

Việc lập dự toán ngân sách nhà nước có liên quan đến cả hai nhóm chủ thể, đó là các cơ quan nhà nước có chức năng hành thu và các đơn vị dự toán có sử dụng kinh phí ngân sách nhà nước để hoạt động. 

Cơ quan thu các cấp ở địa phương xây dựng dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn gửi cơ quan thu cấp trên, cơ quan tài chính cùng cấp theo lĩnh vực được giao gửi Bộ tài chính để tổng hợp, lập dự toán

Cơ quan tài chính các cấp xem xét dự toán của các cơ quan, tổ chức, đơn vị cùng cấp, dự toán ngân sách địa phương cấp dưới, báo cáo UBND.

Ủy ban nhân dân các cấp tổng hợp, lập dự toán ngân sách địa phương báo cáo thường trực HNĐN cùng cấp xem xét cho ý kiến. UBND cấp tỉnh gửi Bộ tài chính, Bộ kế hoạch- đầu tư… tổng hợp lập dự toán

Cơ quan quản lí ngành, lĩnh vực ở trung ương và địa phương phối hợp với cơ quan tài chính, cơ quan kế hoạch và đầu tư cùng cấp lập dự toán ngân sách theo ngành

Bộ tài chính xem xét dự toán ngân sách của các đơn vị, chủ trì phối hợp với Bộ kế hoạch- đầu tư tổng hợp, lập dự toán

Trước ngày 20/9, Chính phủ trình các tài liệu báo cáo theo quy định đến Ủy ban thường vụ quốc hội để cho ý kiến. Các báo cáo của Chính phủ được gửi đến các đại biểu quốc hội chậm nhất là 20 ngày trước ngày khai mạc kì họp Quốc hội cuối năm.

Như vậy, sau khoảng thời gian lập, xét duyệt, tổng hợp dự toán thì Chính phủ trình lên Ủy ban thường vụ quốc hội trước ngày 20/9 để Ủy ban thường vụ có thời gian xem xét, chuẩn bị. Sau đó, các báo cáo mới được gửi đến các đại biểu quốc hội chậm nhất là 20 ngày trước ngày khai mạc kì họp cuối năm để các đại biểu có thời gian đưa ra ý kiến.

Bước 3. Thảo luận, quyết định dự toán ngân sách, phương án phân bổ ngân sách hàng năm và giao dự toán ngân sách nhà nước [Điều 46]

Cơ quan tài chính các cấp chủ trì tổ chức thảo luận về dự toán ngân sách hàng năm với cơ quan, đơn vị cùng cấp, thảo luận về dự toán ngân sách năm đầu thời kì ổn định ngân sách với UBND cấp dưới trực tiếp để xác định tỉ lệ phần trăm phân chia, số bổ sung cân đối.

Chính phủ thảo luận, cho ý kiến vào dự thảo các báo cáo của Chính phủ do Bộ tài chính trình trước khi trình Ủy ban thường vụ quốc hội. Ủy ban tài chính, ngân sách của quốc hội chủ trì thẩm tra các báo cáo của Chính phủ trình Ủy ban thường vụ quốc hội. Trên cơ sở ý kiến thẩm tra của Ủy ban Tài chính- ngân sách, chính phủ hoàn chỉnh các báo cáo trình Quốc hội.

Quốc hội thảo luận, quyết định dự toán ngân sách nhà nước và quyết định các giải pháp để bảo đảm cân đối ngân sách. Trước ngày 15/11, quốc hội quyết định dự toán ngân sách, phương án phân bổ ngân sách trung ương năm sau.

Bài viết cùng chủ đề:

Mối quan hệ giữa các cấp ngân sách trong hệ thống ngân sách nhà nước

Phân biệt cấp ngân sách nhà nước và đơn vị dự toán

Trên đây là tư vấn của luatthanhmai về chủ đề Các bước lập dự toán ngân sách nhà nước. Nếu có thắc mắc hay vấn đề cần được tư vấn vui lòng liên hệ email: để được luật sư tư vấn hỗ trợ miễn phí.