Trang web này phụ thuộc vào doanh thu từ số lần hiển thị quảng cáo để tồn tại. Vui lòng tắt trình chặn quảng cáo của bạn hoặc tạm dừng tính năng chặn quảng cáo cho trang web này.
Trang web này phụ thuộc vào doanh thu từ số lần hiển thị quảng cáo để tồn tại. Vui lòng tắt trình chặn quảng cáo của bạn hoặc tạm dừng tính năng chặn quảng cáo cho trang web này.
Trang web này phụ thuộc vào doanh thu từ số lần hiển thị quảng cáo để tồn tại. Vui lòng tắt trình chặn quảng cáo của bạn hoặc tạm dừng tính năng chặn quảng cáo cho trang web này.
Trang web này phụ thuộc vào doanh thu từ số lần hiển thị quảng cáo để tồn tại. Vui lòng tắt trình chặn quảng cáo của bạn hoặc tạm dừng tính năng chặn quảng cáo cho trang web này.
86 1 MB 4 128
Nhấn vào bên dưới để tải tài liệu
Đang xem trước 10 trên tổng 86 trang, để tải xuống xem đầy đủ hãy nhấn vào bên trên
h−íng dÉn häc m«n t©m lý häc tiÓu häc
PhÇn I. Më ®Çu Tµi liÖu nµy phôc vô c¸c häc viªn hÖ t¹i chøc vµ ®µo t¹o tõ xa gi¸o viªn tiÓu häc cã tr×nh ®é
®¹i häc s− ph¹m.
C¸c b¹n vèn ®· lµ gi¸o viªn tiÓu häc, ®· ®−îc häc t©m lý häc ë tr−êng trung häc s− ph¹m, ®·
cã Ýt nhiÒu kinh nghiÖm sèng, kinh nghiÖm d¹y häc vµ gi¸o dôc häc sinh. V× thÕ, tµi liÖu h−íng
dÉn nµy chØ tr×nh bµy nh÷ng kiÕn thøc quan träng cña tõng ch−¬ng vµ c¸c luËn ®iÓm mang tÝnh
chÊt kh¸i qu¸t mµ c¸c b¹n ph¶i n¾m v÷ng. Do vËy, phÇn nµy kh«ng thay thÕ gi¸o tr×nh t©m lý häc
dïng cho hÖ ®µo t¹o nµy, cµng kh«ng thÓ thay thÕ cho c¸c bµi gi¶ng t©m lý häc tiÓu häc cña t¸c
gi¶ gi¸o tr×nh nµy [®· gi¶ng trªn ®µi TruyÒn h×nh Trung −¬ng VTV2].
Trong mçi ch−¬ng cã nªu nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n mµ ng−êi häc cÇn n¾m v÷ng. Cuèi tµi liÖu
cã phÇn gîi ý tr¶ lêi mét sè c©u hái ®−îc ''lÊy ra'' ®Ó c¸c b¹n tham kh¶o vµ mét hÖ thèng c©u hái
[cã thÓ ®−îc sö dông nh− ®Ò thi vµ ®¸p ¸n v¸n t¾t].
Muèn n¾m v÷ng néi dung m«n häc nµy, c¸c b¹n h·y chó ý c¸c vÊn ®Ò sau ®©y:
1. X¸c ®Þnh ®óng vai trß cña t©m lý häc trong hÖ thèng c¸c m«n häc cña ch−¬ng tr×nh ®µo
t¹o
T©m lý häc tiÓu häc, gi¸o dôc häc tiÓu häc, lý luËn d¹y häc tiÕt häc, vµ ph−¬ng ph¸p d¹y c¸c
bé m«n [To¸n, TiÕng ViÖt, T×m hiÓu tù nhiªn m«i tr−êng...] gãp phÇn quan träng trong viÖc h×nh
thµnh tay nghÒ cña ng−êi gi¸o viªn. §Ó ''d¹y ch÷'' vµ ''d¹y ng−êi'', ng−êi gi¸o viªn ph¶i ®−îc trang
bÞ kiÕn thøc vÒ con ng−êi vµ trÎ em, vÒ ph−¬ng ph¸p t×m hiÓu häc sinh... ChØ cã trªn c¬ së Êy häc
viªn khi tèt nghiÖp kho¸ ®µo t¹o míi cã thÓ lµm viÖc víi tËp thÓ häc sinh, vµ tiÕp cËn ®−îc víi
tõng häc sinh, míi th−¬ng yªu häc trß, t«n träng nh©n c¸ch tõng em, thõa nhËn kh¶ n¨ng ph¸t
triÓn cña mçi häc sinh vµ míi dÔ hîp t¸c víi nhau trong d¹y häc vµ gi¸o dôc. Nh−ng hiÓu con
ng−êi còng chÝnh lµ hiÓu b¶n th©n m×nh. Do ®ã t©m lý häc tiÓu häc cßn gióp cho häc viªn tù rÌn
luyÖn b¶n th©n m×nh, tù hoµn thiÖn m×nh tèt h¬n. ViÖc häc t©m lý häc ph¶i h−íng vµo môc tiªu
®ã. B¸m s¸t môc tiªu ®µo t¹o ®Ó häc m«n t©m lý häc tiÓu häc lµ yªu cÇu b¾t buéc. NhËn thøc ®−îc
vai trß cña t©m lý häc tiÓu häc nh− vËy sÏ chØ ®¹o c¸ch häc, c¸ch vËn dông nh÷ng tri thøc häc
®−îc vµo cuéc sèng vµ thùc tiÔn gi¸o dôc, vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c ''ca t©m lý'' thiªn h×nh v¹n tr¹ng
cña c«ng t¸c d¹y häc vµ gi¸o dôc. 126 2. Trong qu¸ tr×nh häc t©m lý häc tiÓu häc nhÊt thiÕt ph¶i liªn hÖ víi cuéc sèng vµ gi¸o dôc
tiÓu häc
Trong x· héi, trong nhµ tr−êng tiÓu häc vµ trong mçi con ng−êi chóng ta cã rÊt nhiÒu hiÖn
t−îng t©m lý, khi häc c¸c b¹n nªn t×m ra c¸ch lý gi¶i nh÷ng hiÖn t−îng Êy. MÆt kh¸c, c¸c b¹n nªn
chó ý thÝch ®¸ng ®Õn nh÷ng ®óc kÕt t©m lý mang tÝnh chÊt truyÒn thèng cña d©n téc vµ nh©n lo¹i
qua c¸c t¸c phÈm v¨n häc næi tiÕng, qua tiÓu sö c¸c vÜ nh©n trong lÞch sö. Ca dao, tôc ng÷, c¸c t¸c
phÈm v¨n häc nghÖ thuËt chøa ®ùng nhiÒu ®óc kÕt vÒ t©m lý con ng−êi, t©m lý häc sinh, t©m lý x·
héi. V× thÕ, nªn cè g¾ng khai th¸c nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn kiÕn thøc t©m lý häc tiÓu häc. T©m
lý häc tiÓu häc sÏ ®−îc tiÕp thu ch¾c ch¾n vµ hµo høng nÕu c¸c b¹n cè g¾ng tËp lý gi¶i ®−îc c¸c
hiÖn t−îng t©m lý, biÕt n©ng tõ kinh nghiÖm lªn lý luËn, räi tõ lý luËn tíi kinh nghiÖm. TÊt nhiªn
cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¸c b¹n ch−a lý gi¶i ®−îc. Khi ®ã c¸c b¹n sÏ hái nh÷ng ng−êi thÇy, c« gi¸o
gi¶ng d¹y bé m«n nµy. Trong khi häc t©m lý häc, c¸c b¹n h·y cè g¾ng t¸i hiÖn c¸c tr¾c nghiÖm
t©m lý cña c¸ nh©n ®Ó n©ng nªn lý luËn. C¸c b¹n cã thÓ t¸i hiÖn b»ng c¸ch kÓ ra ®−îc, nh¾c tíi nã
råi tËp trung vËn dông lý luËn ®Ó ph©n tÝch nã th× cµng quý. NÕu c¸c b¹n chØ ‘’nhÊm nh¸p’’ nã tù
®¸y lßng, ch−a tiÖn hoÆc ch−a d¸m nãi ra th× còng ®· cã t¸c dông råi. Khi thùc hiÖn yªu cÇu nµy
ta sÏ gÆp mét ®iÒu: nh÷ng hiÖn t−îng t©m lý t−ëng nh− kh«ng míi mµ rÊt míi, thùc sù míi mµ l¹i
nh− kh«ng míi.
3. N¾m ch¾c ®Æc ®iÓm cña m«n häc trong mèi quan hÖ cña nã víi ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y
t©m lý häc [hoÆc gi¶i ®¸p, hÖ thèng ho¸ cña c¸c thÇy s− ph¹m]
T©m lý häc tiÓu häc lµ khoa häc tæng hîp mang nhiÒu s¾c th¸i cña khoa häc x· héi vµ triÕt
häc nh−ng thùc ra ph¶i dùa trªn c¬ së cña nhiÒu ngµnh khoa häc tù nhiªn. V× thÕ, muèn häc tèt
t©m lý häc tiÓu häc nhÊt thiÕt ph¶i n¾m v÷ng c¸c quy luËt tæng qu¸t cña x· héi häc vµ ®Æc ®iÓm
kinh tÕ chÝnh trÞ - x· héi ë n−íc ta. MÆt kh¸c, ng−êi häc còng ph¶i t×m hiÓu lÞch sö ViÖt Nam vµ lÞch
sö tiÕn ho¸ cña loµi ng−êi, lÞch sö v¨n ho¸ ViÖt Nam, t×m hiÓu c¸c quy luËt ph¸t triÓn cña giíi ®éng
vËt, c¸c quy luËt cña sinh lý häc ®¹i c−¬ng vµ ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña thÇn kinh cÊp cao còng nh−
sinh lý häc trÎ em.
Còng cÇn nãi thªm r»ng theo xu h−íng ph¸t triÓn chung, t©m lý häc tiÓu häc dÇn dÇn trë
thµnh mét khoa häc thùc nghiÖm. Do ®ã, ng−êi häc ph¶i cã con m¾t tinh tÕ, t©m hån dÔ th«ng
c¶m, høng thó víi khoa häc nh©n v¨n, cã ãc thùc nghiÖm, sù khÐo lÐo kü thuËt, n¨ng lùc tÝnh to¸n
cô thÓ, tØ mØ cña ng−êi −a thÝch khoa häc tù nhiªn.
4. §èi víi tõng ch−¬ng, häc viªn thùc hiÖn viÖc häc nh− sau:
- §äc kü ch−¬ng ®ã trong gi¸o tr×nh t©m lý häc tiÓu häc.
- Nghe h−íng dÉn häc ch−¬ng ®ã ë trªn ®µi TruyÒn h×nh ViÖt Nam.
- §äc tµi liÖu tham kh¶o.
- §äc néi dung t−¬ng øng ë phÇn h−íng dÉn tù häc. 127 - Dïng kiÕn thøc ®· tiÕp thu ®−îc, huy ®éng nh÷ng kinh nghiÖm ®Ó tù kiÓm tra b»ng c¸ch tr¶
lêi c¸c c©u hái cã sau mçi ch−¬ng trong gi¸o tr×nh. Nªn tr¶ lêi viÕt nh÷ng ý c¬ b¶n cña c©u hái
®−îc ®Æt ra.
PhÇn II. H−íng dÉn häc theo tõng ch−¬ng Ch−¬ng I T©m lý häc lµ mét khoa häc
I. T©m lý häc nghiªn cøu c¸i g×?
N¾m ®−îc ®èi t−îng cña t©m lý häc: T©m lý häc nghiªn cøu ho¹t ®éng t©m lý, sù h×nh thµnh,
vËn hµnh vµ ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng t©m lý.
II. §Æc ®iÓm cña hiÖn t−îng t©m lý
T©m lý lµ mét hiÖn t−îng tinh thÇn rÊt gÇn gòi vµ th©n thiÕt ®èi víi mçi con ng−êi, cã søc
m¹nh v« cïng to lín trong cuéc sèng [®iÒu chØnh, ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña con ng−êi].
III. B¶n chÊt cña hiÖn t−îng t©m lý
1. T©m lý lµ sù ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan cña n·o. Sù ph¶n ¸nh nµy mang tÝnh chñ thÓ
vµ cã tÝnh chÊt x· héi, lÞch sö. T©m lý cña c¸ nh©n ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan vµ giao l−u
cña m×nh, cßn t©m lý cña nhãm, cña céng ®ång [nhãm b¹n bÌ, gia ®×nh, lµng x·, d©n téc, giíi,
giai cÊp...] cïng ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan trong ph¹m vi ho¹t ®éng vµ giao l−u. V× thÕ, cã
thÓ nãi t©m lý lµ kinh nghiÖm cña x· héi, lÞch sö chuyÓn thµnh kinh nghiÖm cña b¶n th©n, hay
nãi mét c¸ch kh¸c t©m lý cña con ng−êi t¹o nªn ''l¨ng kÝnh chñ quan'' khi ph¶n ¸nh hiÖn thùc
kh¸ch quan.
2. T©m lý ng−êi lµ mét hiÖn t−îng tinh thÇn do thùc t¹i kh¸ch quan t¸c ®éng vµo c¸c gi¸c
quan vµ n·o mét ng−êi cô thÓ. Nã cã tÝnh chÊt x· héi lÞch sö, giai cÊp, d©n téc, vµ mang mµu s¾c
riªng cña b¶n th©n [tÝnh chñ thÓ] vÒ thùc t¹i Êy trong vá n·o, gióp con ng−êi ®Þnh h−íng ho¹t
®éng.
3. Khi ph©n tÝch néi dung t©m lý ng−êi vµ nguån gèc cña nã, cÇn xÐt c¸c quan hÖ:
+ Con ng−êi vµ thÕ giíi tù nhiªn.
+ Con ng−êi vµ nh÷ng vËt thÓ do con ng−êi t¹o ra.
+ Con ng−êi vµ x· héi.
+ Con ng−êi vµ chÝnh b¶n th©n nã.
IV. Nghiªn cøu t©m lý häc sinh tiÓu häc b»ng nh÷ng ph−¬ng ph¸p
nµo?
Yªu cÇu ®i s©u ph©n tÝch 2 ý sau: 128 1. C¸c nguyªn t¾c chØ ®¹o viÖc nghiªn cøu t©m lý häc sinh tiÓu häc
Quan ®iÓm ph¸t sinh ph¸t triÓn: BÊt kú hiÖn t−îng t©m lý nµo còng ph¸t triÓn theo 3 giai
®o¹n: n¶y sinh, h×nh thµnh vµ chuyÓn ho¸.
Quan ®iÓm thèng nhÊt gi÷a t©m lý häc vµ ho¹t ®éng.
Quan ®iÓm x· héi - lÞch sö.
Quan ®iÓm tiÕp cËn hÖ thèng.
2. C¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ
Quan s¸t, ®µm tho¹i, tr¾c nghiÖm, thùc nghiÖm d¹y häc...
+ Nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cña c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu quan s¸t ®µm tho¹i thùc nghiÖm
d¹y häc...
+ ¦u ®iÓm vµ nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm.
+ B¹n cè g¾ng suy nghÜ vµ vËn dông c¸c ph−¬ng ph¸p trªn ®Ó t×m hiÓu t©m lý häc sinh líp
m×nh ®ang d¹y ®Ó phôc vô c«ng t¸c d¹y häc vµ gi¸o dôc. Tµi liÖu tham kh¶o thªm
1. Ph¹m Minh H¹c [chñ biªn] T©m lý häc. TËp 1, NXB Gi¸o dôc, HN - 1998. §äc ch−¬ng 1
2. Bïi V¨n HuÖ, T©m lý häc. NXB §¹i häc Quèc gia, HN - 1996. §äc ch−¬ng I.
3. NguyÔn Quang UÈn [chñ biªn], T©m lý häc ®¹i c−¬ng. NXB §¹i häc Quèc gia, HN - 1996.
§äc ch−¬ng I. 129 Ch−¬ng II Ho¹t ®éng - giao tiÕp - nh©n c¸ch
I. Ho¹t ®éng vµ cÊu tróc cña ho¹t ®éng
1. Con ng−êi lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng
Yªu cÇu n¾m ®−îc c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ con ng−êi:
+ Quan ®iÓm kh«ng ®óng vÒ b¶n chÊt con ng−êi.
+ Quan ®iÓm m¸c - xÝt vÒ con ng−êi: Con ng−êi v−ît lªn toµn bé lÞch sö, c¬ thÓ con ng−êi chØ
lµ ph−¬ng tiÖn hay c¬ së vËt chÊt ®Ó ph¸t triÓn t©m lý. C¸i ®Æc tr−ng cña con ng−êi lµ thÕ giíi tinh
thÇn [tinh thÇn ng−êi].
2. Kh¸i niÖm vÒ ho¹t ®éng
Yªu cÇu n¾m ®−îc c¸c vÊn ®Ò sau:
+ §Þnh nghÜa ho¹t ®éng.
+ §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ho¹t ®éng.
+ Ph¹m trï ho¹t ®éng trong t©m lý häc vµ ý nghÜa cña nã.
+ Gi¶i thÝch ®−îc c¸c thµnh tè t¹o nªn cÊu tróc cña ho¹t ®éng: Ho¹t ®éng - §éng c¬; Hµnh
®éng - Môc ®Ých; Thao t¸c - Ph−¬ng tiÖn.
+ Vai trß cña ho¹t ®éng trong sù ph¸t triÓn t©m lý
H−íng vËn dông lý thuyÕt ho¹t ®éng trong d¹y häc vµ gi¸o dôc.
II. Lý thuyÕt ho¹t ®éng trong gi¸o dôc
N¾m v÷ng ®−îc c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n sau:
l. §èi t−îng cña ho¹t ®éng lµ néi dung cña ho¹t ®éng t©m lý.
2. Ho¹t ®éng cña häc sinh vµ ho¹t ®éng cã tæ chøc, b¾t ®Çu thùc hiÖn tõ bªn ngoµi mét c¸ch
vËt chÊt, cã kiÓm so¸t mét c¸ch c¶m tÝnh vµ trùc quan, tiÕp ®ã lµ qu¸ tr×nh biÕn h×nh thøc bªn
ngoµi thµnh h×nh thøc bªn trong, thµnh t©m lý, ý thøc.
3. Mèi liªn hÖ bªn trong vµ qu¸ tr×nh vËn ®éng bªn trong cña ho¹t ®éng.
- Mèi liªn hÖ bªn trong cña ho¹t ®éng.
- Qu¸ tr×nh vËn ®éng bªn trong cña ho¹t ®éng.
4. Sù chuyÓn ho¸ tõ ho¹t ®éng nµy sang ho¹t ®éng kh¸c
§èi t−îng ho¹t ®éng kh¸c nhau th× tr×nh ®é ph¸t triÓn t©m lý còng kh¸c nhau
§èi t−îng Tr×nh ®é ph¸t triÓn t©m lý + Lµ vËt chÊt + Cã ®−îc nhËn thøc c¶m t×nh: 130 + H×nh ¶nh, biÓu t−îng + Cã ®−îc t− duy gi¸c tÝnh + Cã ®−îc t− duy lý tÝnh + Kh¸i niÖm §èi t−îng ho¹t ®éng cña trÎ em ë trong nhµ tr−êng chÝnh lµ nh÷ng ®èi t−îng trong ®êi sèng
thùc víi nh÷ng quan hÖ kinh tÕ - x· héi ®−¬ng thêi. VÒ b¶n chÊt, nhµ tr−êng lµ n¬i x¶y ra cuéc
sèng thùc cña trÎ em. Tæ chøc cho trÎ em ho¹t ®éng trªn nh÷ng ®èi t−îng thùc chÝnh lµ tæ chøc
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn t©m lý cña trÎ em.
III. Kh¸i niÖm giao tiÕp vµ vai trß cña giao tiÕp
1. Giao tiÕp lµ g×?
Yªu cÇu ph©n tÝch c¸c ý sau:
- Giao tiÕp lµ ho¹t ®éng rÊt phøc t¹p; lµ ®èi t−îng nghiªn cøu cña nhiÒu khoa häc. T©m lý
häc quan niÖm: giao tiÕp lµ ho¹t ®éng h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ vËn hµnh c¸c quan hÖ ng−êi ng−êi.
- Trong t©m lý häc ®ang tån t¹i hai quan niÖm kh¸c nhau vÒ vÞ trÝ cña Ho¹t ®éng vµ Giao
tiÕp:
+ Xem ho¹t ®éng lµ ph¹m trï bao qu¸t ''ngang hµng'' víi ho¹t ®éng, ho¹t ®éng vµ giao tiÕp lµ
hai mÆt cña cuéc sèng con ng−êi [B.F.Lomov].
+ Quan niÖm cña A.A.Lªonchiev: Ho¹t ®éng lµ ph¹m trï bao qu¸t nhÊt, giao tiÕp chØ lµ mét
mÆt cña ho¹t ®éng. ë ®©y, cÇn ph©n tÝch thªm, trªn thùc tÕ khi quan hÖ chñ thÓ - chñ thÓ næi lªn
nh− môc ®Ých cña quan hÖ vµ quan hÖ chñ thÓ - ®èi t−îng lµ ph−¬ng tiÖn th× ®ã lµ sù vËn hµnh cña
ho¹t ®éng giao tiÕp. Trong tr−êng hîp quan hÖ chñ thÓ lµ môc ®Ých vµ quan hÖ chñ thÓ - chñ thÓ
trë thµnh ph−¬ng tiÖn th× giao tiÕp trë thµnh mét bé phËn tæ chøc cña ho¹t ®éng. §ã lµ ho¹t ®éng
céng ®ång, ho¹t ®éng tËp thÓ cïng h−íng tíi mét ®èi t−îng chung. Nh− vËy, giao tiÕp võa cã thÓ
lµ mét d¹ng ho¹t ®éng ®éc lËp, võa cã thÓ lµ mét bé phËn tæ thµnh ho¹t ®éng.
2. Ph©n lo¹i giao tiÕp
PhÇn nµy chØ cÇn ®äc, kh«ng cÇn ®i s©u. C¸c b¹n suy nghÜ ®Ó n¾m ®−îc giao tiÕp b»ng ng«n
ng÷ vµ phi ng«n ng÷. V× ®©y lµ c¸c ph−¬ng tiÖn giao tiÕp quan träng trong ho¹t ®éng s− ph¹m.
- C¨n cø vµo ph−¬ng tiÖn ®Ó ph©n lo¹i:
+ Giao tiÕp vËt chÊt [th«ng qua hµnh ®éng víi vËt thÓ].
+ Giao tiÕp b»ng ng«n ng÷ [ng«n ng÷ nãi hoÆc viÕt].
+ Giao tiÕp b»ng tÝn hiÖu [®iÖu bé, nÐt mÆt, cö chØ, ¸nh m¾t, nô c−êi].
C¨n cø vµo kho¶ng c¸ch ®Ó ph©n lo¹i:
+ Giao tiÕp trùc diÖn [mÆt ®èi mÆt].
+ Giao tiÕp gi¸n tiÕp. 131 + Giao tiÕp trung gian [võa gi¸n tiÕp võa trùc tiÕp: qua ®iÖn tho¹i, truyÒn h×nh].
- C¨n cø vµo quy c¸ch vµ néi dung:
+ Giao tiÕp chÝnh thøc [chÝnh quy].
+ Giao tiÕp kh«ng chÝnh thøc [kh«ng chÝnh quy].
3. Vai trß cña giao tiÕp
Yªu cÇu ph©n tÝch ®Ó n¾m ®−îc c¸c ý sau:
- Giao tiÕp lµ chøc n¨ng t©m lý - x· héi. Giao tiÕp ®ãng vai trß v« cïng quan träng trong sù
ph¸t triÓn t©m lý.
- Trong c«ng t¸c gi¸o dôc nãi riªng vµ trong c«ng t¸c víi con ng−êi nãi chung cÇn l−u ý ®Õn
giao tiÕp nhãm. Gi¸o viªn ph¶i biÕt c¸c lo¹i giao tiÕp ®Ó tæ chøc ®iÒu hµnh chóng nh»m n©ng cao
hiÖu qu¶ d¹y häc vµ gi¸o dôc.
- §èi víi häc sinh tiÓu häc, giao tiÕp cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng trong cuéc sèng tinh thÇn
cña trÎ em.
III. Kh¸i niÖm nh©n c¸ch vµ cÊu tróc nh©n c¸ch
1. Nh©n c¸ch lµ g×?
Khi ph©n tÝch kh¸i niÖm nh©n c¸ch cÇn n¾m ®−îc hai ý c¬ b¶n sau:
- ThÕ giíi t©m lý bao gåm c¸c qu¸ tr×nh nhËn thøc vµ t×nh c¶m, ghi nhí vµ chó ý, tÝnh khÝ vµ
t©m tr¹ng, lêi nãi vµ viÖc lµm. Nh÷ng hiÖn t−îng t©m lý nµy khi trë thµnh thuéc tÝnh riªng cña chñ
thÓ th× míi cã thÓ nãi ®Õn nh©n c¸ch cña chñ thÓ cña c¸c hiÖn t−îng t©m lý Êy.
- Khi nãi ®Õn nh©n c¸ch, ng−êi ta chñ yÕu nhÊn m¹nh vÊn ®Ò cèt c¸ch lµm ng−êi, vÊn ®Ò gi¸
trÞ x· héi cña c¸ nh©n, sù kÕt hîp hµi hßa gi÷a c¸i chung [tÝnh ng−êi] vµ c¸i riªng, b¶n s¾c riªng
[c¸ tÝnh].
2. B¶n chÊt cña nh©n c¸ch
CÇn ph©n tÝch lµm s¸ng tá c¸c luËn ®iÓm sau:
- Nh©n c¸ch võa lµ chñ thÓ võa lµ kh¸ch thÓ cña c¸c mèi quan hÖ x· héi.
- Nh©n c¸ch cã b¶n chÊt x· héi - lÞch sö.
- Nh©n c¸ch cã tÝnh chÊt æn ®Þnh.
- Nh©n c¸ch lµ cÊu t¹o t©m lý míi, lµ s¶n phÈm muén cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn t©m lý trong
®êi sèng c¸ thÓ.
- Nh©n c¸ch cã kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh.
C¸c b¹n cè g¾ng suy nghÜ, vËn dông nh÷ng luËn ®iÓm trªn ®©y vµo c«ng t¸c gi¸o dôc nh©n
c¸ch cho häc sinh tiÓu häc. 132 3. CÊu tróc cña nh©n c¸ch
Quan niÖm mang tÝnh truyÒn thèng vÒ cÊu tróc cña nh©n c¸ch [bèn thuéc tÝnh: xu h−íng, tÝnh
c¸ch, khÝ chÊt vµ n¨ng lùc hoÆc hai mÆt: tµi - ®øc hay phÈm chÊt, n¨ng lùc].
Quan niÖm cña K.K.Plat«nnèp vÒ cÊu tróc chøc n¨ng ®éng c¬ cña nh©n c¸ch [cã ý nghÜa ®èi
víi lý luËn gi¸o dôc].
+ Nhãm c¸c thuéc tÝnh khuynh h−íng cña c¸ nh©n: chñ yÕu do gi¸o dôc.
+ Kinh nghiÖm c¸ nh©n, tr×nh ®é ®µo t¹o, chñ yÕu do d¹y häc mµ cã.
+ C¸c ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh t©m lý nh− xóc c¶m, c¸c phÈm chÊt ý chÝ, nÐt tÝnh c¸ch.
+ TÝnh khÝ, ®Æc ®iÓm cña løa tuæi.
Thµnh phÇn thø 3 vµ thø 4 chñ yÕu do rÌn luyÖn mµ cã.
NÕu muèn t×m hiÓu thªm th× xem xÐt, ph©n tÝch cã phª ph¸n quan ®iÓm vÒ cÊu tróc nh©n
c¸ch cña Fr¬t.
4. C¬ chÕ cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch
+ Nh÷ng yÕu tè t¹o nªn nh©n c¸ch kh«ng h×nh thµnh ®ång thêi cïng mét lóc mµ xuÊt hiÖn
c¸i tr−íc, c¸i sau, yÕu tè tr−íc xuÊt hiÖn lµm ®iÒu kiÖn ®Ó yÕu tè sau n¶y sinh. Khi yÕu tè míi
xuÊt hiÖn th× nã cã t¸c dông lµm chuyÓn biÕn yÕu tè cò [xóc c¶m cã tr−íc t×nh c¶m, c¶m gi¸c cã
tr−íc t− duy, ãc tß mß lµm ®iÒu kiÖn n¶y sinh høng thó nhËn thøc, ng«n ng÷ nãi xuÊt hiÖn lµm
biÕn ®æi tri gi¸c ®· cã tr−íc, yÕu tè s¾p lµm ng−êi lín cña thiÕu niªn ®· lµm chuyÓn biÕn tÝnh hiÕu
®éng s½n cã thµnh viÖc tù rÌn luyÖn vµ tu d−ìng ®Ó ng−êi kh¸c ®èi xö víi m×nh nh− mét ng−êi
lín].
+ Nh÷ng yÕu tè míi xuÊt hiÖn tõng b−íc lµm biÕn ®æi toµn bé nh©n c¸ch ®øa trÎ [khi ng«n
ng÷ nãi xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn th× nã ¶nh h−ëng ®Õn c¶ tri gi¸c, t− duy, trÝ nhí vµ t−ëng t−îng...].
+ Sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch diÔn ra d−íi h×nh thøc xuÊt hiÖn vµ thèng nhÊt c¸c m©u thuÉn n¶y
sinh gi÷a t×nh tr¹ng hiÖn cã cña nh©n c¸ch víi yªu cÇu míi cña ho¹t ®éng hoÆc víi nh÷ng yÕu tè
míi cña nh©n c¸ch [häc sinh líp 1 ph¶i häc tËp ''nghiªm chØnh'', ®ßi hái søc chó ý ph¶i tËp trung
bÒn v÷ng h¬n, ph¶i tù kiÒm chÕ khi ngåi trong líp nghe c« gi¸o gi¶ng bµi...].
Nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn gîi ý cho c¸c b¹n vÊn ®Ò vËn dông vµo thùc tÕ: Trong gi¸o dôc, viÖc
h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña häc sinh tiÓu häc kh«ng chØ lµ hiÓu râ môc tiªu cÊp häc,
thÊm nhuÇn lý luËn vÒ nh©n c¸ch, råi c¨n cø vµo ®ã x©y dùng m« h×nh nh©n c¸ch vµ tiÕn hµnh
gi¸o dôc. Nªn nhí r»ng cã khi muèn x©y dùng phÈm chÊt nh©n c¸ch nµy tho¹t tiªn gi¸o viªn ph¶i
t×m c¸ch t¹o ra c¸c phÈm chÊt kh¸c, sau ®ã nhê sù ph¸t triÓn cña chóng mµ c¸c em cã ®−îc phÈm
chÊt ban ®Çu.
- C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn nh©n c¸ch.
C¸c b¹n chØ cÇn n¾m ch¾c thêi kú thø nhÊt cña giai ®o¹n 3. 133 + Giai ®o¹n l [s¬ sinh]: Ho¹t ®éng cña trÎ em lµ ho¹t ®éng tËp d−ît ®Ó trë thµnh mét con
ng−êi ®éc lËp vµ chñ ®éng vÒ mÆt sinh häc. Nh÷ng c¬ së ®Çu tiªn ®Ó cã thÓ h×nh thµnh mét nh©n
c¸ch n»m ë giai ®o¹n nµy.
+ Giai ®o¹n 2 [tr−íc tuæi häc trß]: §øa trÎ tuy ®· ®éc lËp vµ chñ ®éng vÒ mÆt sinh häc
nh−ng cßn hoµn toµn phô thuéc vµo nh÷ng quan hÖ x· héi mµ ng−êi lín ®Æt nã vµo. Giai ®o¹n nµy
lµ giai ®o¹n ''ph¸c ho¹'' nh÷ng nÐt ®Çu tiªn cña nh©n c¸ch hoÆc h×nh thµnh bé khung cña nh©n
c¸ch.
+ Giai ®o¹n 3 [®i häc]: Nh©n c¸ch cña trÎ em dÇn dÇn h×nh thµnh t−¬ng ®èi râ nÐt, æn ®Þnh
vµ mang b¶n s¾c riªng, tøc lµ trë thµnh chñ thÓ ®éc lËp vµ chñ ®éng vÒ mÆt x· héi. §ã chÝnh lµ
giai ®o¹n ''tËp sù'' lµm ng−êi lín th«ng qua ho¹t ®éng häc tËp vµ giao tiÕp.
Giai ®o¹n thø 3 nµy ®−îc chia lµm 3 thêi kú: Thêi kú thø nhÊt t−¬ng ®èi æn ®Þnh, trÎ ''an t©m''
víi vai trß ''tËp sù''. Thêi kú thø hai mang tÝnh chÊt ''khuÊy ®éng'' Ýt nhiÒu khñng ho¶ng, cÊu t¹o l¹i
nh©n c¸ch mét c¸ch m¹nh mÏ, thiÕt lËp quan hÖ míi, x¸c ®Þnh l¹i vÞ trÝ cña m×nh. Thêi kú thø 3:
Nh©n c¸ch ®Þnh h×nh, chuÈn bÞ b−íc vµo ®êi, tham gia c¸c ho¹t ®éng cña ng−êi lín.
- Nh©n c¸ch võa cã kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh võa bÞ ®iÒu chØnh tõ phÝa x· héi.
+ Kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh cña nh©n c¸ch vµ c¬ chÕ cña nã.
+ Sù ®iÒu chØnh nh©n c¸ch tõ phÝa x· héi [khen ngîi vµ khiÓn tr¸ch, kû luËt vµ thuyÕt phôc].
+ VËn dông ®Æc ®iÓm nµy trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh nh©n c¸ch cña häc sinh tiÓu häc [tr¸nh hiÖn
t−îng ''hµnh vi hai mÆt'' hoÆc ''nh©n c¸ch bÞ ph©n ®«i''].
+ Ng−êi gi¸o viªn tiÓu häc cÇn biÕt khen ngîi, khiÓn tr¸ch häc sinh cña m×nh. Nªn nhí r»ng
ë tiÓu häc ph¹t cµng Ýt cµng tèt, ph¹t chØ ®−îc dïng khi hµnh vi xÊu lÆp ®i lÆp l¹i. Sù khen
ngîi ph¶i rÊt thËn träng. Nã chØ ®−îc dïng víi häc sinh xøng ®¸ng ®−îc khen.
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Ph¹m Minh H¹c [chñ biªn] T©m lý häc sinh, NXB Gi¸o dôc HN - 1988. §äc ch−¬ng 3.
2. Bïi V¨n HuÖ. T©m lý häc, NXB §¹i häc Quèc gia, 1996. §äc ch−¬ng 3.
3. TrÇn TuÊn Lé. T©m lý häc giao tiÕp. Thµnh phè HCM, 1994. §äc ch−¬ng l vµ 4.
Ch−¬ng III Lý luËn vÒ sù ph¸t triÓn t©m lý trÎ em
I. C¸c quan niÖm vÒ trÎ em
Yªu cÇu häc viªn ®i s©u ph©n tÝch vµ n¾m ®−îc quan niÖm cña t©m lý häc m¸c-xÝt vÒ trÎ em;
cè g¾ng lÊy vÝ dô minh ho¹.
1. Nh÷ng quan niÖm kh«ng ®óng vÒ trÎ em
- TrÎ em míi sinh ra chØ lµ ®éng vËt.
- TrÎ em míi sinh ra nöa ng−êi, nöa vËt.
134 - TrÎ em lµ ng−êi lín thu nhá.
2. Quan niÖm cña t©m lý häc m¸c-xÝt vÒ trÎ em
- TrÎ em lµ trÎ em. TrÎ em mçi thêi mét kh¸c, cho nªn trÎ em hiÖn ®¹i lµ mét sù kiÖn ch−a
hÒ cã, mét ph¸t hiÖn cña thêi ®¹i.
LÞch sö ph¸t triÓn trong hµng tû n¨m ®· t¹o ra ®−îc luËt di truyÒn cho “c«ng nghÖ” sinh ®Î.
Khi ®em l¹i cho ng−êi nã ®−îc thu gän l¹i trong 9 th¸ng 10 ngµy.
- LÞch sö loµi ng−êi trong hµng triÖu n¨m ®−îc thu gän l¹i cho trÎ em hiÖn ®¹i trong 6 n¨m
®Çu.
TrÎ em ra ®êi lµ con ng−êi100%, lµ thµnh viªn cña x· héi, lµ thùc thÓ tù s¶n sinh ra m×nh.
Do ®ã, viÖc nu«i d¹y trÎ em ph¶i theo kiÓu ng−êi.
II. Nguyªn lý c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn t©m lý trÎ em
Yªu cÇu ®i s©u ph©n tÝch quan niÖm cña t©m lý häc m¸c - xÝt.
1. Quan niÖm vÒ sù ph¸t triÓn t©m lý
- Quan niÖm cña t©m lý häc duy t©m [phª ph¸n thuyÕt tiÒn ®Þnh, thuyÕt héi tô hai yÕu tè].
- Quan niÖm cña t©m lý häc m¸c - xÝt: ®èi víi tõng con ng−êi, sù ph¸t triÓn t©m lý thùc sù
x¶y ra khi vµ chØ khi t¹o ra cho nã ®−îc c¸i míi trong vèn liÕng t©m lý cña nã. §ã lµ c¸i míi vÒ
chÊt l−îng chø kh«ng ph¶i lµ sù céng thªm vµo.
2. Nguyªn lý ph¸t triÓn t©m lý
Häc viªn ph¶i n¾m ®−îc nguyªn lý ph¸t triÓn mµ gi¸o dôc xem ®ã lµ c¬ së lý luËn ®Ó tiÕn
hµnh gi¸o dôc vµ d¹y häc.
- Nguyªn lý ph¸t triÓn ®−îc Hegel ph¸t hiÖn trong triÕt häc, Marx - trong kinh tÕ x· héi häc,
Darwin - trong sinh vËt, Morgan - trong gia ®×nh.
- Nguyªn lý ph¸t triÓn cÇn ®−îc ®−a vµo gi¸o dôc.
+ §Æc tr−ng c¬ b¶n cña ph¹m trï Ng−êi: Tù s¶n sinh ra m×nh b»ng ho¹t ®éng [lao ®éng] cña
chÝnh m×nh. VÒ ph−¬ng diÖn nµy, ng−êi kh¸c h¼n vÒ chÊt so víi ®éng vËt.
+ §èi víi con ng−êi tuy cã sù thèng nhÊt nh−ng l¹i kh¸c biÖt gi÷a hai lo¹i quy luËt: sù tr−ëng
thµnh cña c¬ thÓ tu©n theo nh÷ng quy luËt cña sinh häc. Sù ph¸t triÓn t©m lý tu©n theo nh÷ng quy
luËt ''di truyÒn'' x· héi.
+ Sù ph¸t triÓn t©m lý lµ qu¸ tr×nh trÎ em lÜnh héi nÒn v¨n minh cña nh©n lo¹i, d©n téc vµ
biÕn thµnh tµi s¶n riªng cña m×nh.
III. D¹y häc vµ sù ph¸t triÓn t©m lý cña trÎ
Yªu cÇu n¾m ch¾c quan niÖm cña V−gètxki, tõ ®ã ph©n tÝch ®−îc −u ®iÓm vµ nh−îc ®iÓm
cña ph−¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng. 135 This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.
Video liên quan