[Thanhuytphcm.vn] - Dạy học trực tuyến [hay còn gọi là e-learning] là phương thức học ảo thông qua máy vi tính, điện thoại thông minh nối mạng đối với một máy chủ ở nơi khác. Giáo viên có thể truyền tải hình ảnh và âm thanh qua đường truyền băng thông rộng hoặc kết nối không dây [WiFi, WiMAX], mạng nội bộ [LAN]
Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo [2021], dạy học trực tuyếnlà hoạt động nhằm hỗ trợ hoặc thay thế dạy học trực tiếp tại cơ sở giáo dục phổ thông thực hiện một phần hoặc toàn bộ nội dung bài học hoặc chủ đề trong chương trình giáo dục phổ thông để hỗ trợ hoặc thay thế dạy học trực tiếp bài học hoặc chủ đề đó tại cơ sở giáo dục phổ thông
Dạy học trực tuyến là hình thức giáo dục phổ biến nhiều quốc gia. Trong bối cảnh hiện nay, dịch bệnh Covid-19 còn nhiều diễn biến phức tạp, nhiều trường học được trưng dụng cho công tác phòng, chống dịch, nhiều công trình xây dựng, sửa chữa trường lớp bị tạm ngưng, còn có một số giáo viên, học sinh là F0 đang điều trị tại nhà hoặc khu cách ly hay bệnh viện. Vấn đề quan trọng nhất hiện nay vẫn chưa có nguồn vaccine tiêm ngừa Covid-19 cho đối tượng dưới 18 tuổi mà học sinh phổ thông chiếm tỷ lệ đa số. Chính vì thế hình thức dạy học trực tuyến là một lựa chọn phù hợp và được quan tâm nhất của đội ngũ nhà giáo ngành giáo dục. Làm thế nào để dạy học trực tuyến mang lại hiệu quả nhất đang là vấn đề khiến các nhà quản lý giáo dục, giáo viên, cha mẹ và học sinh quan tâm.
Đối với nhà trường: Xây dựng hạ tầng mạng, trang thiết bị công nghệ thông tin [như máy tính, camera, máy in, máy quét], đường truyền, dịch vụ internet, tận dụng tối đa các phương tiện để hỗ trợ cho giáo viên khi dạy học trực tuyến. Bồi dưỡng đội ngũ nhân lực [cán bộ quản lý, giáo viên, giảng viên, học sinh, sinh viên] có kiến thức, kỹ năng đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số. Trước hết là kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin, kỹ năng an toàn thông tin, kỹ năng khai thác, sử dụng hiệu quả các ứng dụng phục vụ công việc dạy - học. Hướng dẫn cụ thể về tổ chức học trực tuyến để triển khai, hướng dẫn, tập huấn cho giáo viên kỹ thuật thực hiện, xây dựng kế hoạch chi tiết theo từng bộ môn.
Nhà trường, các thầy cô giáo cần phối hợp tốt với phụ huynh học sinh để trao đổi kế hoạch, thống nhất cách làm, tăng cường sự phối hợp của phụ huynh khi các em học sinh học tập tại nhà. Căn cứ vào đặc thù vùng miền và các điều kiện hiện có, các thầy cô giáo cần chủ động, linh hoạt lựa chọn hình thức tổ chức dạy học sao cho phù hợp.
Điều tra, khảo sát học sinh khả năng đáp ứng yêu cầu học trực tuyến về thiết bị học tập, tâm thế chuẩn bị học tập nhất là học sinh lớp 1, cần trang bị cho học sinh những kỹ thuật để duy trì sự hứng thú, sự tập trung trong học tập trực tuyến cũng như cách thức cân bằng sức khỏe tinh thần và thể chất trong bối cảnh học tập trực tuyến.
Đối với giáo viên: Giáo viên tự trang bị cho mình khả năng, kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng thành thạo các phần mềm, hệ thống dạy học trực tuyến. Ngoài ra, có thể lựa chọn một trong các hình thức như dạy thông qua trực tuyến, qua online, qua nhóm zalo, messenger, facebook, email... Ở những nơi không có điều kiện về mạng, kỹ thuật thì cần tìm giải pháp để giao bài, giao nhiệm vụ cho học sinh như soạn bài ôn tập, in và thông báo phụ huynh đến nhận.
Giáo viên dành thời gian thiết lập các mối quan hệ, làm quen kết nối với học sinh và cha mẹ học sinh. Chuẩn bị các hoạt động dạy học cũng như các trò chơi, video clip với các hoạt động khởi động vui nhộn tạo bầu không khí thoải mái trong lớp học. Giáo viên luôn cài chế độ hình ảnh nổi lên màn hình chính, luôn tương tác với học sinh, ghi nhận và khen thưởng trong quá trình dạy học. Qua đó, tạo mối thân thiện giữa giáo viên và học sinh, hướng dẫn học sinh cần chậm hơn bình thường, tránh việc vô ý tạo ra áp lực thời gian cho học sinh vì nó sẽ làm triệt tiêu hứng thú học tập.
Đối với cha mẹ học sinh: Cha mẹ luôn đồng hành, làm tốt công tác tư tưởng cho các em đối với việc học trực tuyến để học sinh hiểu rõ, chuẩn bị tâm thế để tiếp cận phương pháp này nên tạo không gian yên tĩnh, cố định, sắp xếp đồ dùng học tập gọn gàng và dễ lấy khi cần. Nên loại bỏ tất cả những đồ vật gây phiền nhiễu và mất tập trung như ti vi, đồ chơi, vật nuôi,… ra khỏi tầm mắt của học sinh.
Điều quan trọng cha mẹ cần rèn nền nếp học tập tự lập, động viên, khen ngợi tạo sự hưng phấn trong học tập cho học sinh. Ngoài ra, cha mẹ còn phải chủ động tìm hiểu công nghệ thông tin, phương pháp sư phạm giúp các em sử dụng thành thạo, an toàn các thiết bị học trực tuyến. Thường xuyên, cập nhật kiến thức chăm sóc con cái đúng cách trong mùa dịch, tạo bầu không khí tâm lý thoải mái trong gia đình. Hướng dẫn các em hoạt động nhẹ nhàng như vệ sinh nhà cửa, chăm sóc cây cảnh, thú cưng...
Đối với học sinh: Học sinh cần chuẩn bị tâm lý, tâm thế sẵn sàng, trang phục nghiêm túc khi tham gia học trực tuyến và chuẩn bị đầy đủ dụng cụ, thiết bị học tập quan trọng nhất là điện thoại thông minh, máy vi tính, máy tính bảng, tai nghe và sách giáo khoa.
Học sinh chọn cho mình góc học tập, không gian yên tĩnh thoải mái phù hợp với ngôi nhà của mình. Trong quá trình học tập cần chú ý lắng nghe, tham gia thảo luận và đóng góp tích cực vào bài họ. Để làm được như vậy học sinh cần chủ động đọc bài, soạn bài trước mỗi tiết học, buổi học. Tập thói quen lên lớp trước 10 phút để chào hỏi làm quen thầy, cô và các bạn tạo mối quan hệ thân thiện trong lớp học.
Ngoài ra, học sinh tạo nhóm học tập trên Zalo, Facebook để chia sẻ, giải đáp thắc mắc nội dung bài học và tham gia vận động, lao động nhẹ nhàng đi ngủ đúng giờ, đảm bảo đủ 8 tiếng, tăng cường các hoạt động thể dục thể thao nâng cao sức khỏe học tập. Đặc biệt, rèn luyện khả năng tự lập trong học tập. Chú ý tắt một số tính năng trên thiết bị gây ảnh hưởng đến giờ học. Điều đó sẽ mang lại cho bản thân người học nhớ lâu hơn về kiến thức.
Cách dạy học trực tuyến chỉ có hiệu quả nếu có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, giáo viên, học sinh và cha mẹ học sinh. Để hoạt động dạy học thực sự chất lượng, trước mắt giáo viên và học sinh phải thay đổi, thích nghi và tìm ra cáccách dạy học trực tuyến hiệu quả, tối ưu nhất. Hy vọng trong tương lai, hình thức dạy học trực tuyến sẽ thực sự trở thành xu thế để thế hệ trẻ có thể tiếp cận cách học mới, giáo dục các em học sinh trở thành người công dân toàn cầu.
TS Nguyễn Đặng An Long
-----
[1] Giáo dục trực tuyến – Wikipedia tiếng Việt
[2] Bộ Giáo dục và Đào tạo, Thông tư số 09/2021/TT-BGDĐT, Hà Nội, ngày 30 tháng 03 năm 2021, Quy định về quản lý và tổ chức dạy học trực tuyến trong cơ sở giáo dục phổ thông và cơ sở giáo dục thường xuyên.
Tin liên quan
Sự sôi nổi của các hoạt động chuyển đổi số hiện nay diễn ra trong nhiều lĩnh vực. Không chỉ được áp dụng đối với kinh doanh, các lĩnh vực khác như du lịch, logistics và cả giáo dục cũng cần được áp dụng. Thực tế áp dụng giải pháp trực tuyến vào dạy học mang lại hiệu quả cao hơn so với các phương pháp truyền thống.
Công nghệ thông tin và những chuyển đổi số như một công cụ đắc lực hỗ trợ cho giáo dục. Chúng ta có thể nhìn thấy tiềm năng phát triển của hình thức này rất rộng lớn trong tương lai. Ở giai đoạn hiện tại, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đang tiến hành phát triển giáo dục trực tuyến. Vậy giải pháp dạy học trực tuyến mang lại những lợi ích cụ thể như thế nào? Bài viết sau sẽ giới thiệu cách hoạt động của giáo dục trực tuyến. Đây là xu hướng cần được nghiên cứu kỹ và thay đổi dần.
Hiểu đơn giản, việc giảng dạy trực tuyến tức là áp dụng công nghệ thông tin vào hoạt động giảng dạy. Người học có thể thông qua mạng internet để kết nối với người dạy. Việc học có thể diễn ra nhanh chóng và mọi lúc, mọi nơi.
Có nhiều hình thức khác nhau trong việc giảng dạy trực tuyến. Bạn có thể dạy trực tiếp, kết nối ngay với người học qua các ứng dụng quản lý lớp học. Hay bạn cũng có thể ghi nhận lại bài giảng và lưu trữ ở kho dữ liệu. Sau đó người học có thể sử dụng các dữ liệu đó nhiều lần.
Giảng dạy trực tuyến chính là giải pháp số cho giáo dục thời đại công nghệ công tin phát triển
Việc dạy trực tuyến có nhiều lợi ích. Kể cả lợi ích từ phía người dạy và phía người học. Các lợi ích từ việc dạy trực tuyến cụ thể như sau.
Lợi ích đầu tiên chính là sự kết nối nhanh chóng. Đặc tính nổi bật của mạng internet chính là sự kết nối nhanh chóng. Thông tin có thể được truyền tải tốc độ cao cùng với kho dự trữ đám mây. Giúp dữ liệu được sao lưu không giới hạn. Áp dụng những yếu tố này vào giảng dạy, người dạy có thể nắm bắt được nhiều cơ hội phát triển mạnh mẽ hơn. Người học sẽ không còn bị giới hạn bởi yếu tố địa lý, thời gian. Họ có thể thông qua các nền tảng ứng dụng giáo dục để học tập. Từ đó rút ngắn khoảng cách giữa các dịch vụ giáo dục và học viên.
Lợi ích kế tiếp theo sau thứ nhất chính là khả năng mở rộng thị trường và tiềm năng được nhiều người biết đến. Thực tế, không ít những trung tâm giáo dục đã thực hiện việc học trực tuyến này. Qua nhiều hình thức, càng ngày càng nhiều học viên có thể tiếp cận và biết đến trung tâm giáo dục hơn. Qua đó họ dễ gây dựng niềm tin và cứ thế phát triển. Ví dụ một số trung tâm giảng dạy thông qua các video ôn tập trên mạng. Nhiều người học tìm đến và tin tưởng. Nhiều người sẽ biết đến danh tiếng của trung tâm hay của giảng viên ấy. Hiển nhiên sau đó họ có thể kinh doanh giáo dục bằng việc bán các khóa học của mình. Kể cả trực tuyến hay trực tiếp.
Tầm quan trọng của giảng dạy và học tập trực tuyến là không thể bàn cãi
Một lợi ích kế tiếp, nếu người dạy hay trung tâm giáo dục sử dụng các nền tảng để dạy học. Đó là thông qua các ứng dụng ấy, họ có thể tạo ra một cộng đồng hay một không gian mạng không khác gì lớp học trực tiếp. Nhưng được cải tiến hơn. Ví dụ với các nền tảng LMS hay E-Learning, không chỉ bao gồm chế độ phòng học, trình chiếu. Bên cạnh đó còn có kho lưu trữ bài giảng, thư viện trực tuyến, kế hoạch và lịch học được cập nhật thường xuyên. Cùng nhiều những tính năng khác. Cho phép cấu thành một không gian học tập tiện lợi và nhanh chóng cho người học.
Nhìn chung, tất cả những lợi ích mà phương pháp dạy trực tuyến mang lại chính là hướng đến sự chủ động trong học tập. Người học có tính chủ động học, tận dụng mọi thời gian và địa điểm. Người dạy có tính chủ động trong việc kết nối với nhiều học viên hơn. Bên cạnh đó còn chuyển mình cùng với xu hướng chuyển đổi số. Tăng cơ hội cạnh tranh.
Dù có nhiều điểm thuận lợi trong việc áp dụng trực tuyến với dạy học. Tuy nhiên vẫn còn nhiều điểm hạn chế cần khắc phục. Đây là những vấn đề mà các nhà đầu tư giáo dục cần quan tâm khi phát triển dịch vụ của mình trực tuyến. Từ đó mới khiến hoạt động được tối ưu hơn.
Đầu tiên chính là tính tương tác, sự trao đổi giữa người dạy và người học. Bởi vì hình thức này chỉ mới sôi nổi ở Việt Nam thời gian ngắn trở lại đi do sự ảnh hưởng của dịch Covid. Chính vì thế mà các học sinh, sinh viên cũng chỉ đang trong quá trình làm quen với hình thức học trực tuyến trên diện rộng. Có thể thấy tình trạng phổ biến xảy ra là người dạy sẽ dễ bị đặt trong tình huống “chỉ nói chuyện một mình”. Thực tế cho thấy ít có học viên tương tác qua lại với người dạy như một buổi học trực tiếp. Người dạy cũng khó kiểm soát được mức độ tiếp thu của người học hơn. Nhất là đối với các lớp học mà trình độ hay khả năng của các người học có mức độ chênh lệch. Điều này đòi hỏi người dạy cần bỏ thêm nhiều công sức để theo sát tiến độ của học viên.
Rào cản tiếp theo chính là về cơ sở vật chất không đồng bộ giữa các học viên. Một vài chương trình trực tuyến cải tiến yêu cầu các trang thiết bị tối tân để đủ sức đáp ứng. Tuy nhiên không phải học viên nào cũng có đủ điều kiện để tham gia. Chưa kể đến tốc độ đường truyền internet mỗi nơi mỗi khác. Đây là những vấn đề vẫn đang trong quá trình được cải thiện hết mức. Nhưng vẫn còn vài trường hợp mà bạn cần sự thông cảm với học viên.
Sau khi hiểu về định nghĩa và những lợi ích của giảng dạy trực tuyến, tiếp theo sẽ bàn về những cách xây dựng bài học trực tuyến hiệu quả. Đây là những gợi ý dựa giúp cho các giáo viên hay người dạy học trực tuyến có thể tham khảo.
Hiện nay có nhiều loại ứng dụng hỗ trợ cho việc giáo dục trực tuyến. Khi lựa chọn nền tảng để sử dụng, người dạy cần căn cứ vào những nhu cầu và thiết kế lớp học của mình. Ví dụ như một ứng dụng họp mặt để học sẽ khác với một ứng dụng lưu trữ toàn bộ thông tin của một lớp học. Vì thế mà người dạy nên xác định các mục tiêu cụ thể và lập kế hoạch từ ban đầu.
Chọn nền tảng phù hợp để giảng dạy mang lại hiệu quả
Hãy xem xét các yếu tố như hệ thống phòng họp trực tuyến [tương tự như Zoom hay Google Meet]. Và những tính năng nào nên được ứng dụng vào nền tảng này. Bạn có cần thư viện dành cho ebook không? Có cần chức năng diễn đàn để thảo luận, làm bài tập không? Nói chung, hãy lên kế hoạch cho toàn bộ dựa trên mục tiêu khóa học của mình.
Hãy luôn lưu trữ bài giảng của mình sau mỗi buổi học. Thực tế đây là hoạt động mà hầu hết các người dạy đều thực hiện. Bởi lợi thế của công nghệ thông tin mà các dữ liệu về bài học có thể được lưu trữ lại. Điều này cho phép học viên dễ dàng xem lại bài khi cần thiết. Các thông tin cũng sẽ được truyền tải một cách chính xác hơn so với việc ngồi ghi chép bằng tay. Ngoài ra còn là nguồn tư liệu cho chính người dạy có thể kiểm tra lại những thông tin giảng dạy của mình.
Như đã trình bày về những rào cản của việc học trực tuyến. Mức độ tương tác giữa người học và người dạy còn nhiều hạn chế. Chính vì vậy mà người dạy nên có những kế hoạch giúp sự tương tác được diễn ra sôi nổi hơn. Phổ biến nhất chính là việc thảo luận bằng cách bình luận [comment] vào cửa sổ chat của ứng dụng. Dù thế nếu có thể tạo được nhiều hình thức tương tác hơn cho học viên sẽ càng tốt.
Một số ứng dụng hiện nay cũng cho phép người tham gia tương tác được với bảng trình chiếu dù mình không phải là người đang trình chiếu. Điều này tạo sự thú vị cũng như gia tăng mức độ tương tác với nhau nhiều hơn.
Bởi sự bùng nổ của công nghệ thông tin trong tương lai cùng với việc ứng dụng kỹ thuật số vào giảng dạy đang là đường lối của Bộ Giáo dục & Đào tạo. Vì vậy mà việc các giáo viên nên bắt đầu tự chuẩn bị cho mình những kỹ năng sử dụng công nghệ căn bản. Kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin không chỉ hỗ trợ cho việc sử dụng ứng dụng giảng dạy mà còn giúp công tác nghiên cứu, soạn thảo bài giảng tốt hơn.
Tuy phương pháp giảng dạy trực tuyến có mặt hạn chế về việc theo dõi tiến độ học viên. Nhưng người dạy cũng có thể sử dụng công nghệ để tối ưu điểm này. Thông qua các chức năng ghi nhận bài tập, người dạy có thể đánh giá năng lực của học viên. Các hình thức liên lạc có thể thông qua email hay tin nhắn của các ứng dụng hiện nay vô cùng phổ biến. Điều này giúp giảng viên có thể theo sát được học viên trong điều kiện đào tạo từ xa.
Sau đây là một số hình thức phổ biến đang được phát triển và áp dụng rộng rãi.
Không chỉ những trung tâm giáo dục, các trung tâm đào tạo ngắn hạn cũng sử dụng được những hình thức này. Phổ biến nhất là bán những khoá học online trên các nền tảng giáo dục trực tuyến.
Học trực tuyến trên nền tảng Mona E-Learning
Các giáo viên hay người dạy có thể thiết kế khóa học theo kế hoạch của mình. Bao gồm chương trình dạy, giáo trình, các bài tập, sách tham khảo, video bài giảng, v.v… và bán trên các nền tảng. Những khóa học này có thể được bao gồm cả tài liệu giấy kèm nội dung trực tuyến. Người học có thể linh động kết hợp cả hai. Và khi học viên mua khóa học đó họ có thể sở hữu toàn bộ giáo trình cùng quyền truy cập nội dung trực tuyến.
Một hình thức khác tương tự. Người dạy có thể sử dụng các ứng dụng hội họp như Zoom, Google Meet, MS Team,… để có thể giảng dạy. Đối với hình thức này yêu cầu sự có mặt cùng thời điểm giữa giảng viên và học viên. Tuy nhiên sẽ có tính tương tác và theo sát tiến độ hơn với những nội dung lưu trữ được làm sẵn.
Hình thức này còn có thể áp dụng cho gia sư online. Các gia sư một kèm một hoặc một nhóm ít học sinh có thể trao đổi, học tập thông qua ứng dụng. Như một buổi học trực tiếp, nội dung bài học cũng được thiết kế phù hợp với tình hình học sinh hiện tại. Chỉ có sự khác biệt là thông qua ứng dụng công nghệ.
Đối với website hay phần mềm dùng cho việc giảng dạy, bạn có thể dùng những ứng dụng có sẵn hoặc lập trình một phần mềm, website riêng. Tuy nhiên dựa trên những yếu tố đã trình bày, sau đây là một số yêu cầu cần thiết đối với các ứng dụng dạy học trực tuyến. Các chức năng đặc trưng có thể dựa vào nhu cầu và mục tiêu của người dạy mà bổ sung.
Phần mềm, website dạy học trực tuyến cần những tính năng riêng để hoạt động một trơn tru
Yếu tố đầu tiên là bảo đảm đường truyền kết nối ổn định. Bản thân nền tảng ứng dụng cần được lập trình chặt chẽ để hoạt động được mượt mà. Không gặp vấn đề đường truyền yếu hay tốc độ truyền tải chậm.
Tính năng trình chiếu, video và thu tiếng là yếu tố cần thiết. Nếu bạn thiết kế khóa học theo dạng thông qua các nền tảng. Tức là dạy học ngay thời điểm hiện tại.
Hai yếu tố cần cân nhắc cuối cùng chính là tổ chức diễn đàn lớp học cùng kho lưu trữ bài giảng. Các diễn đàn giúp học viên có một nơi trao đổi và cập nhật thông tin dễ hơn. Ngoài ra còn tương tác, làm bài tập. Kho lưu trữ bài giảng hay sách trực tuyến sẽ hỗ trợ nhiều cho học viên trong quá trình học.