Ăn ít rau và hoa quả được xem là nguyên nhân của 1,7 triệu trường hợp tử vong, chiếm 2,8% tổng số tử vong trên thế giới, là nguyên nhân của 19% số ung thư dạ dày ruột, 31% các bệnh thiếu máu cục bộ, 11% số trường hợp đột quỵ. Hơn 80% nguồn vitamin A sẵn có và gần 100% nguồn vitamin C được cung cấp từ rau quả.
Giá trị của rau và hoa quả
Giá trị của rau và hoa quả là cung cấp cho cơ thể các chất dinh dưỡng có hoạt tính sinh học cao, đặc biệt là vitamin C, chất khoáng và vi khoáng. Ngoài ra là các axít hữu cơ, xenluloza, các chất chống oxy hóa nên có tác dụng nâng cao sức khỏe và phòng chống các bệnh mạn tính không lây. Ở các nước đang phát triển, hơn 80% nguồn vitamin A sẵn có được cung cấp từ rau quả tươi dưới dạng caroten và gần 100% vitamin C cũng được cung cấp từ rau quả.
Các kết quả nghiên cứu cho thấy:
- Trong các loại rau như: rau ngót, rau đay, rau dền là những loại có gía trị dinh dưỡng cao, đồng đều về hàm lượng caroten, vitamin C [179 - 64 - 52mg%], hàm lượng sắt [2,8 - 2,5 - 2,1mg%], giàu các muối khoáng, vi khoáng, lượng protein cao gấp 3 - 5 lần các loại rau khác [3 - 6 g%].
- Rau muống có giá trị dinh dưỡng trung bình [380mcg% retinol; 2,8mg% vitamin C; 1,2mg% sắt], có kém rau ngót, rau đay nhưng được nhiều người ưa thích, sử dụng thường xuyên, quanh năm với số lượng lớn [gấp vài chục lần các loại rau khác] nên giá trị của nó không nhỏ.
- Các loại rau gia vị như: mùi, tía tô, húng, thìa là,… có hàm lượng caroten cao và đồng đều hơn so với rau ăn và quả ngọt, cao nhất là tía tô, húng quế, ớt vàng, đồng thời chúng giàu sắt [1- 3mg%]. Rau gia vị lại được sử dụng tươi sống không bị tổn thất dinh dưỡng qua nấu nướng, nên giá trị sử dụng các vitamin rất cao. Ngoài ra, các rau gia vị còn cung cấp nguồn kháng sinh thực vật rất có giá trị.
Các loại quả chín màu vàng, đỏ, da cam như: đu đủ, hồng, dưa hấu, cam, quít vàng có hàng lượng caroten khá cao và giàu sắt [0,9 - 1,2mg%]. Đặc biệt màng gấc tươi có hàm lượng caroten đặc biệt cao. Đây là một loại quả qúi được nhiều người quan tâm nghiên cứu về khả năng phòng bệnh thiếu vitamin A, chống oxy hóa và ung thư.
Hoa quả không thể thay thế cho rau xanh
Rau là nguồn cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ giúp đào thải chất độc cholesterol ra khỏi cơ thể và chống táo bón. Một số rau gia vị còn có tác dụng chữa bệnh nhờ có các tinh dầu và kháng sinh thực vật. Hàm lượng các sinh tố và chất xơ trong rau lại cao hơn so với trái cây.
Hiện nay, trong bữa ăn gia đình, hoa quả đã trở thành một thứ không thể thiếu. Một số người lo lắng rau xanh không đảm bảo về an toàn thực phẩm và cho rằng: hàng ngày có thể bớt lượng rau ăn vào đi một chút hoặc không ăn rau cũng được nhưng trái cây nhất định phải có và coi nó như một thức ăn thay thế rau xanh. Đúng là trái cây ngon và quý, rất có ích cho cơ thể, tuy nhiên dùng trái cây để thay thế hoàn toàn rau, thì lại không phù hợp với khoa học dinh dưỡng.
Tác dụng của rau là cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ giúp đào thải chất độc cholesterol ra khỏi cơ thể và chống táo bón. Một số rau gia vị còn có tác dụng chữa bệnh nhờ có các tinh dầu và kháng sinh thực vật. Ví dụ như: hành ta, hành tây, tỏi, củ cải, cà rốt, cà chua, bí ngô, ớt… Hàm lượng các sinh tố và chất xơ trong rau lại cao hơn so với trái cây.
Các chất xơ trong rau có cấu trúc mịn màng, hàm lượng cao hơn trong hoa quả giúp cho cơ thể hấp thụ các chất dinh dưỡng có ở trong 3 nhóm thức ăn cơ bản [nhóm đạm, đường, béo]. Nếu chỉ ăn đơn thuần các protein động vật, thì hiệu suất hấp thụ protein trên đường tiêu hóa chỉ là 70%, còn nếu ăn thêm rau thì hiệu suất hấp thụ protein sẽ đạt 90%.
Như vậy có thể thấy, rau có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với sức khoẻ và tuối thọ vì hàm lượng chất xơ nhiều hơn trong hoa quả, chính vì vậy không thể dùng trái cây để thay thế rau xanh trong mỗi bữa ăn hàng ngày của gia đình. Nên sử dụng đủ rau và quả chín quanh năm với lượng trung bình là 400g/người/ngày.
Giáo án nghề làm vườn lớp 11 - Bài 32 KĨ THUẬT TRỒNG RAU I MỤC TIÊU 1. Kiến thức: - Nêu được vai trò, giá trị kinh tế của các loại rau - Nêu được đặc tính sinh học của cây rau - Hiểu được đặc điểm sinh học và quy trình kĩ thuật trồng rau an toàn 2. Kỹ năng - ứng dụng một số tiến bộ kỹ thuật vào trong các khâu chủ yếu trong kỹ thuật trồng rau an toàn II. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC Sách giáo khoa, các loại rau có ở địa phương. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Kiểm tra bài cũ Kiểm tra bản thu hoạch của bài thực hành “Uốn cây …” 2. Trọng tâm Kĩ thuật trồng rau an toàn 3. Bài mới Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung GV: Hãy nói vai trò và giá trị kinh tế của cây rau mang lại cho người sản xuất nông nghiệp? HS: Nghiên cứu SGK I. VAI TRÒ, GIÁ TRỊ KINH TẾ CỦA CÂY RAU 1. Giá trị dinh dưỡng - Rau là loại thực phẩm cung cấp cho con người nhiều loại muối khoáng, axit hữu cơ, các chất thơm … đặc biệt là các vitmin như: A, B, C, E … các chất khoáng như: Ca, P, Fe … trả lời? GV: Hãy nói cách phân loại rau theo bộ phận sử dụng? HS: Thảo luận nhóm trả Vậy nên rau không thể thiếu được trong đười sống con người - Một số còn là những dược liệu quý: Tỏi, gừng, nghệ … 2. Giá trị kinh tế - Trồng rau đem lại giá trị kinh tế cao do rau có thời gian sinh trưởng ngắn, có thể trồng nhiều vụ trong năm - Rau có giá trị xuất khẩu, hiện đang có hơn 40 nước đang nhập rau của Việt Nam. Một số loại rau xuất khẩu của Việt Nam như: ớt, dưa chuột, hành tây, nấm lời GV: Nhiệt độ ảnh hưởng như thế nào đến sinh trưởng và phát triển của cây rau? HS: Trả lời mỡ… - Rau còn là nguyên liệu cho ngành công nghiệp chế biến để xuất khẩu và phục vụ nhu cầu trong nước những mùa không có rau. II. ĐẶC TÍNH SINH HỌC CỦA CÂY RAU 1. Phân loại cây rau Phân loại cây rau theo nhiều cách tuỳ thuộc vào tiêu chí phân loại. Phân chia theo bộ phận sử dụng - Rau ăn củ, rễ: cà rốt, củ cải, củ đậu … - Rau ăn thân, thân củ: khoai tây, su hào … GV: ánh sáng ảnh hưởng như thế nào đến sinh trưởng và phát triển của cây rau? - Rau ăn lá: cải bắp, cải xanh, xà lách, rau đay, mồng tơi … - Rau ăn nụ hoa: Hoa lí, súp lơ … - Rau ăn quả: dưa chuột, dưa hấu, dưa gang, bầu, bí, ớt … 2. Ảnh hưởng của điều kiện ngoại cảnh đến sinh trưởng và phát triển của cây rau a] Nhiệt độ Căn cứ vào yêu cầu nhiệt độ người ta phân loại các loại rau như sau: - Loại rau chịu rét: loại rau HS: Trả lời câu hỏi GV: Hãy nói vai trò của các chất dinh dưỡng đối với cây rau? HS: Trả lời chịu rét trong một thời gian dài, nhiệt độ thích hợp 15 – 200C. - Loại rau chịu rét trung bình: loại rau chịu rét trong thời gian ngắn. Nhiệt độ thích hợp 15 – 200C, khi lên đến 300C tốc độ đồng hoá và dị hoá bằng nhau, 400C sinh trưởng kém - Loại rau ưa ấm: cây rau không chịu được rét, nhiệt độ thấp kém phát triển, nhiệt độ thích hợp 20 – 300C - Loại rau chịu nóng: cây chịu được nhiệt độ cao, đồng hoá ở nhiệt độ 300C GV: Rau có ý nghĩa gì trong đời sống của con người? Hs: Trả lời GV: Hãy nêu những tiêu chuẩn để đánh giá rau sạch? và cả nhiệt độ cao hơn 400C Trong mỗi thời kì sinh trưởng, phát triển cây rau cần nhu cầu nhiệt độ khác nhau - Thời kì nảy mầm: thích hợp ở nhiệt độ 25 – 300C - Thời kì cây non: Nhiệt độ thích hợp 18 – 200C - Thời kì sinh trưởng sinh dưỡng: cây chịu rét 17 – 180C, rau ưa ấm 20 – 300C - Thời kì sinh trưởng sinh thực: nhiệt độ 200C b] Ánh sáng - Rau ăn lá cần điều kiện râm mát, tránh ánh sáng HS: Thảo luận trả lời GV: Hãy nêu những điều kiện để sản xuất rau an toàn? HS: Thảo luận trả lời trực tiếp - Rau ăn quả: thích ánh sáng mạnh - Rau cải bắp, cải củ, hành … ưa ánh sáng trung bình - Rau cải cúc, rau ngót, mùi tây … ưa ánh sáng yếu c] Nước Nước ảnh hưởng đến năng suất của rau, thiếu nước rau còi cọc, thừa nước cây yếu, mềm, úng dẫn đến chết - Thời kì nảy mầm: cần nhiều nước để hạt nảy mầm - Thời kì cây con: tưới nước cho đất có độ ẩm 70 – 80% - Thời kì sinh trưởng: Yêu cầu độ ẩm cao 80 – 85% - Thời kì sinh trưởng sinh thực: cần độ ẩm 65 – 70% d] Chất dinh dưỡng Đó là các nguyên tố đa lượng và vi lương có vai trò khác nhau đối với cây rau ở những thời điểm sinh trưởng - N [đạm]: Đạm quyết định đến năng suất, chất lượng rau. Thiếu đạm rau còi cọc, lá nhỏ, thời gian ra hoa, quả kéo dài. Thừa đạm lá phát triển mạnh, thân mềm tích trữ nhiều NO3- độc cho người - P [Phốt pho]: phát triển rễ, ra hoa, kết quả. Thiếu lân ra quả muộn, lá có màu xanh tím, đồng dỉ, dễ chết cây - K [Kali]: thúc đẩy quá trình quang hợp, tăng tính chống chịu với điều kiện thời tiết bất lợi - Ca [caxi]: giúp cứng cây cải tạo đất - Các nguyên tố vi lượng: cần thiết cho hoạt động sống của cây vì chúng tham gia cấu tạo của enxzim tham gia vào quá trình trao đổi chất của cây III. KĨ THUẬT TRỒNG RAU AN TOÀN [RAU SẠCH] 1. Ý nghĩa của sản xuất rau an toàn - Rau là thức ăn không thể thiếu được của con người trong mỗi bữa ăn, việc sản xuất rau sạch là một vấn đề cần thiết - Ngày nay do chạy theo lợi nhuận những nhà sản xuất rau sử dụng nhiều loại phân hoá học, thuốc trừ sâu, chất kích thích gây ảnh hưởng đến sức khoẻ của con người. 2. Tiêu chuẩn rau an toàn - Rau xanh tươi, không héo úa, nhũn - Dư lượng kim loại nặng từng loại rau đảm bảo tiêu chuẩn cho phép - Không có hoặc có tối thiểu vi khuẩn gây bệnh cho người - Rau có giá trị dinh dưỡng 3. Điều kiện cần thiết để sản xuất rau an toàn a] Đất sạch Loại đất trông rau thích hợp như: đất cát pha, đất thịt nhẹ … có pH trung tính, không chứa hoặc chứa hàm lượng kim loại nặng cho phép, không hoặc chứa tối thiểu vi sinh vật gây bệnh b] Nước sạch tưới Nước tưới rau phải là nước sạch, không phải là nước thải sinh hoạt, nước thải công nghiệp, bệnh viện. c] Phân bón phải qua chế biến Phân chuồng phải ủ hoai, phân hoá học phải bón lượng vừa phải. Nghiêm cấm sử dụng nước phân tươi tưới cho rau d] Phòng trừ sâu, bệnh hại trên rau theo quy trình phòng trừ dịch hại tổng hợp - Biện pháp sinh học: sử dụng các loại thiên địch, chế phẩm sinh học phòng trừ sâu, bệnh - Biện pháp canh tác: Làm đất đúng kĩ thuật, chọn cây trồng chống chịu sâu, bệnh, bón phân cân đối, luân canh, xen canh, vệ sinh đồng ruộng trồng rau - Biện pháp thủ công: Tìm sâu, trứng, nhộng, vết bệnh trên rau - Biện pháp hoá học: Sử dụng khi sâu bệnh pháp triển mạnh, dùng thuốc đúng liều lượng, nồng độ, phun đúng lúc, đúng cách, đúng loại thuốc, chú ý an toàn khi làm việc với thuốc 4 CỦNG CỐ Ở địa phương em có trồng các loại rau nào? Mô hình trồng như thế đã đảm bảo là rau an toàn chưa? Tại sao? 5. NHẮC NHỞ Chuẩn bị cho bài thực hành “Trồng rau”