Cóc tía là con vật đã đi vào tiềm thức người Việt qua câu thành ngữ "gan lì cóc tía". Nhưng hiện tại, hầu như không ai có cơ hội bắt gặp chúng trong thực tế.
Trên phương diện khoa học, họ Cóc tía [Bombinatoridae] gồm các loài cóc có đặc trưng là thân hình dẹp, có phần bụng với màu đỏ hay vàng sặc sỡ, phân bố rộng từ châu Âu sang châu Á. [Ảnh: Getty Images].
Việt Nam chỉ có duy nhất một loài cóc tía, đó là cóc tía chân màng nhỏ, có danh pháp là Bombina microdeladigitora. Trong nhiều tài liệu ở nước ta, chúng được gọi ngắn gọn là loài cóc tía. [Ảnh: Luan Thanh Nguyen/ Berkeley.edu].
Thoạt nhìn, loài cóc này trông giống gần cóc nhà, nhưng đi sâu vào giải phẫu học sẽ thấy nhiều sự khác biệt, như lỗ mắt hình tam giác, không có màng nhĩ, lưỡi tròn gắn với thềm miệng. Dài thân của chúng khoảng 70 - 80 mm. [Ảnh: Genus Bombina.]
Mặt lưng cóc tía Việt Nam có màu đồng thau hay xanh lá cây với nhiều mụn lớn có những lỗ nhỏ để tiết nhựa - một dạng nọc độc. Mặt bụng, bàn tay, bàn chân cóc tía có những đốm lớn màu đỏ, vàng sặc sỡ trên nền đen. Cá thể đực có da xù xì hơn cá thể cái. [Ảnh: Phùng Mỹ Trung/ Vncreatures.net].
Sinh cảnh của cóc tía là vùng núi cao từ 1.200 mét trở lên. Chúng sống trong các hốc đá, bọng cây có nước, kiếm ăn chủ yếu vào ban đêm, thức ăn là các loài côn trùng. Rất ít khi thấy các cá thể cái mà chủ yếu gặp con đực. [Ảnh: Luan Thanh Nguyen/Berkeley.edu].
Các loài cóc tía có một phương cách tự vệ rất độc đáo. Khi bị đe dọa, chúng không tìm cách bỏ chạy mà sẽ lật ngửa bụng để khoe ra mảng màu cảnh báo rằng chúng rất độc, kẻ nào dại dột nuốt vào bụng thì sẽ phải "ôm hận". [Ảnh: Wikipedia].
Có lẽ, thái độ lì lợm, đầy thách thức khi đối mặt với những kẻ mạnh hơn đã khiến người Việt xưa kính nể đến mức phải thốt lên là "gan lì cóc tía". Đó cũng là thời mà cóc tía còn hiện ở nhiều nơi và rất dễ bắt gặp. [Ảnh: Jodi Rowley].
Còn ngày nay, cóc tía chân màng nhỏ đã trở thành một loài lưỡng cư rất hiếm, chỉ sinh sống rải rác trên một diện tích hẹp ở phía Nam Trung Quốc và Bắc Việt Nam. [Ảnh: Vnherps].
Ở Việt Nam thế kỷ 20, loài này từng được ghi nhận ở Hà Giang [Tây Côn Lĩnh], Lào Cai [Sapa], Lai Châu, nhưng hiện chỉ còn một quần thể trên dãy Hoàng Liên Sơn. Trong Sách Đỏ Việt Nam, chúng được xếp vào diện Rất nguy cấp. Ảnh: Bombina Facebook].
Nếu không có các biện pháp bảo tồn thích hợp, loài cóc tía của Việt Nam sẽ phải đối mặt với nguy cơ bị biến mất trong tương lai. Khi đó, chúng chỉ còn để lại một di sản duy nhất là câu "gan lì cóc tía". [Ảnh: Bombina Facebook].
- Gấu trúc đực già nhất thế giới được an tử ở Hong Kong
- Hành động lạ của cá heo Bolivia khiến các nhà khoa học đau đầu
- Rắn hổ mang chúa "khủng" đoạt mạng trăn gấm ngay trên đường phố
Cơ quan chủ quản: Công ty cổ phần Truyền thông Việt Nam.
Địa chỉ: Tầng 16 VTCOnline, 18 Tam Trinh, Minh Khai, Hai Bà Trưng, Hà Nội
Điện thoại: 04-9743410. Fax: 04-9743413.
Liên hệ Tài trợ & Hợp tác nội dung
Hotline: 0942 079 358
Email: thanhhoangxuan@vccorp.vn
Tiếng Việt[sửa]
Cách phát âm[sửa]
IPA theo giọng Hà Nội Huế Sài Gònɣaːn˧˧ kawk˧˥ tiə˧˥ɣaːŋ˧˥ ka̰wk˩˧ tḭə˩˧ɣaːŋ˧˧ kawk˧˥ tiə˧˥Vinh Thanh Chương Hà Tĩnhɣaːn˧˥ kawk˩˩ tiə˩˩ɣaːn˧˥˧ ka̰wk˩˧ tḭə˩˧
Cụm từ[sửa]
cóc tía
- Gan góc, lì lợm, dám đương đầu với những việc gian nan hoặc những thế lực lớn hơn mà không biết sợ hãi.
- 1999, Ngô Văn Phú, Gió Lào thành cổ, Hội Nhà văn, tr. 22:
Ông trố mắt thán phục. Đúng là Minh. Có gan cóc tía như anh mới lọt vào đây được.
Đồng nghĩa[sửa]
Tham khảo[sửa]
- Gan cóc tía, Soha Tra Từ[1], Hà Nội: Công ty cổ phần Truyền thông Việt Nam
Gan lì cóc tía có nghĩa là gì?
Câu thành ngữ chỉ sự gan góc, lì lợm, dám đương đầu. với thế lực lớn hơn. Người nào không biết sợ hiểm. nguy ta ví người đó có gan, gan như cóc tía.
Cóc tía là con gì?
Cóc tía [tên khoa học: Bombina maxima] là một loài cóc thuộc họ Bombinatoridae. Nó là động vật có bản địa Trung Quốc. Cóc tía sống ở các đầm lầy nước ngọt, ao hồ, sông suối và kênh, vùng đất ẩm. Cóc tía ăn các loại côn trùng và loài không xương sống.
Cóc tía có màu gì?
Cóc tía có hình dạng tương tự loài cóc thường gặp, chỉ khác là da chúng có những mảng màu xanh... Và phần bụng có hai màu đen - đỏ đặc trưng. [Ảnh: Vncreatures]. Con vật này đã đi vào tiềm thức người Việt qua câu thành ngữ "gan lì cóc tía".