Giả sử ở trường bạn đang tổ chức một cuộc thi đấu cờ theo thể lệ đấu loại trực tiếp, ví dụ số người ghi tên thi đấu là 50, bạn có thể tính được số trận đấu để dựa vào đó bố trí lịch thi đấu, số đấu trường. Nếu bạn được giao tổ chức cuộc thi đấu, bạn có tính được không?
Bởi vì trận đấu chung kết chỉ xảy ra giữa hai người cuối cùng, hai người này lại chọn từ 22 = 4 người trong trận đấu trước đó, mà bốn người này lại được chọn trực tiếp từ 33 = 8 người trong cuộc đấu trước đó… Nếu số người ghi tên đúng bằng các luỹ thừa của 2 như 2, 4 [22], 8 [23], 16 [24], 32 [25]…thì chỉ cần theo số người ghi tên thành nhóm tiến hành thi đấu cho từng nhóm, sau đó loại dần từng bước là được. Giả sử số người ghi tên không đúng bằng luỹ thừa nguyên của 2 thì trong thi đấu có vòng được miễn. Nếu ta xếp 2 người một thi đấu ngay từ đầu thì sẽ có một số vòng được miễn thi đấu ở giai đoạn giữa hoặc giai đoạn cuối, mà các trận đấu ở giai đoạn này thường khá căng thẳng vì các đấu thủ ngày càng mạnh, cơ hội được miễn hay không, rõ ràng không bình đẳng. Để cho cơ hội tương đối đồng đều khiến thi đấu ngày càng sôi nổi, nói chung người ta thường miễn thi đấu ở vòng một. Vì 50 là trung gian giữa 32 [25] và 64 [26] mà 50 – 32 = 18 nên vòng đầu cần loại 18 đấu thủ, tức cần tiến hành thi đấu 18 trận đấu cho vòng đầu tức có 36 người tham gia thi đấu và 14 người miễn thi đấu. Sau loạt trận thi đấu ở vòng một sẽ loại 18 đấu thủ và còn lại 32 người. Từ vòng đấu thứ hai sẽ không còn trường hợp miễn thi đấu nữa. Và ở vòng hai sẽ có 16 trận đấu, vòng thứ ba có 8 trận đấu, vòng đấu thứ tư có bốn trận đấu, vòng đấu thứ năm sẽ có hai trận đấu. Vòng đấu thứ sáu sẽ là trận chung kết để giành chức vô địch. Vậy tổng cộng số các trận đấu sẽ là 18 + 16 + 8 + 4 + 2 + 1 = 49 trận so với số đấu thủ 50 thì nhỏ hơn 1.
Ta lại xét ví dụ về trận thi đấu quốc tế về bóng đá năm 1998 ở Pháp, tổng số có 32 đội bóng đá tham gia vòng chung kết giải bóng đá thế giới năm 1998. Phương thức thi đấu ở vòng chung kết chia làm hai giai đoạn. Giai đoạn đầu chia bảng, đấu vòng tròn tính điểm, sau đó theo thể thức đấu loại trực tiếp. Nếu tiến hành thi đấu theo thể thức đấu loại trực tiếp ngay từ vòng đầu thì phải xếp bao nhiêu trận đấu? Vì 32 chính bằng 25 nên tổng số các trận đấu theo thể thức đấu loại trực tiếp sẽ là 16 + 8 + 4 + 2 + 1 = 31 trận, ít hơn số đội tham gia là 1.
Bây giờ ta xét trường hợp chung có M người tham gia thi đấu. Giả sử M lớn hơn 2n và nhỏ hơn 2n+1, thế thì cần n + 1 vòng thi đấu, trong đó số vòng thi đấu đầu tiên sẽ là M – 2n. Sau vòng đầu, số người còn chưa thi đấu sẽ là M -[m – 2n] = 2n. Trong n vòng thi đấu tiếp sau, tổng số các trận thi đấu sẽ là:
2n-1 +2n-2 + 2n-3 +…+23 + 22 + 2 + 1
= [2n-1 +2n-2 + 2n-3 +…+23 + 22 + 2] + 1 x [2 – 1]
= [2n + 2n-1 + 2n-2 + … +23 + 22 + 2] – [2n-1 + 2n-2 + 2n-3 +…+23 + 22 + 2 + 1] = 2n-1
Và tổng số các trận thi đấu sẽ là:
[M – 2n] + 2n -1 = M – 1
Nghĩa là ít hơn số đội tham gia là 1.
Thực ra, trong mỗi trận thi đấu sẽ loại bỏ một đấu thủ. Trong M người tham gia thi đấu sẽ chọn được 1 vô địch và loại bỏ M – 1 đấu thủ vì vậy số trận thi đấu là M – 1. Bạn hãy theo cách trình bày, tính số trận thi đấu bóng bàn có 158 đấu thủ nam và 96 đấu thủ nữ tham gia.
PHÂN LOẠI VÀ CÁC PHƯƠNG PHÁP THI ĐẤU THỂ THAOI. Phân loại.Có rất nhiều phương pháp phân loại thi đấu thể thao, căn cứ vào các nhiệm vụ khác nhau của thi đấu để phân thành thi đấu mang tính chất tổng hợp và thi đấu mang tính từng môn.1. Thi đấu mang tính tổng hợp.Thông thường gọi là các Đại hội thể dục thể thao. Nó bao gồm có sự thi đấu vất vả của các môn thể thao. Nhiệm vụ của nó là kiểm tra toàn diện tình hình phổ cập phát triển các môn thể thao, tổng kết giao lưu kinh nghiệm một cách rộng rãi, thúc đẩy sự phát triển thể dục thể thao, điển hình nhất là Đại hội Olympic. Ngoài ra, Á vận hội, Đại hội thể dục thể thao toàn quốc, Đại hội thể dục thể thao sinh viên…cũng thuộc vào thi đấu mang tính tổng hợp. Kiểu thi đấu này do số lượng môn thi đấu nhiều, quy mô lớn, công tác tổ chức thi đấu phức tạp, thông thường một năm tổ chức một lần.2. Thi đấu từng môn thể thao.Lấy việc tiến hành từng môn thể thao để làm nội dung thi đấu, thông thường có thể phân thành một số kiểu.a. Giải thi đấu.Được tiến hành tổ chức thi đấu với mục đích kiểm tra tổng kết tình hình khai triển và kinh nghiệm huấn luyện giảng dạy môn thể thao thi đấu, xác định vô địch và thứ hạng, thúc đẩy sự phát triển không ngừng môn thể thao được tổ chức thi đấu. VD: Như giải thi đấu thế giới môn thể thao nào đó, Giải thi đấu bơi lội học sinh, sinh viên toàn quốc…Cũng có khi gọi là giải vô địch môn thể thao nào đó. VD: giải vô địch bóng đá thế giới, giải vô địch điền kinh toàn quốc…b. Thi đấu giao hữu.Do một hoặc nhiều đơn vị, trường học hoặc quốc gia mời đơn vị, trường học hoặc quốc gia khác tham gia thi đấu với mục đích tăng thêm tính đoàn kết và hữu nghị, học tập lẫn nhau. Cùng nhau nâng cao trình độ môn thể thao nào đó. Các loại phỏng vấn thi đấu thông thường đều thuộc về thi đấu hữu nghị, giao hữu.c. Thi đấu đối kháng.Do tối thiểu hai đơn vị hoặc quốc gia có thực lực tương đương nhau cùng tổ chức, mục đích là giao lưu kinh nghiệm, cùng học hỏi nhau về kỹ nghệ, lấy dài nuôi ngắn, cùng nhau phát triển. VD: thi đấu đối kháng bóng đá Việt- Lào, Căm pu chia…d. Thi đấu đẳng cấp.Là thi đấu được tổ chức tiến hành nhằm phân biệt trình độ kỹ thuật khác nhau của vận động viên. VD thi đấu đẳng cấp môn bơi lội, điền kinh, thể dục…Mục đích của loại hình thi đấu này động viên khích lệ, thúc tiến vận động viên nâng cao trình độ thể thao, giành được những đẳng cấp cao hơn.e. Thi đấu kiểm tra.Được tổ chức vì muốn đạt được tiêu chuẩn nhất định hoặc muốn hiểu rõ tình hình nâng cao thành tích của vận động viên, VD: Như thi đấu kiểm tra tiêu chuẩn rèn luyện thân thể…Thông thường trong các cuộc thi đấu này không có xếp hạng nhưng cũng nên ghi lại những kỷ lục kiểm tra.f. Thi đấu tuyển chọn.Là thi đấu được tiến hành nhằm phát hiện và tuyển chọn vận động viên, tổ chức và bổ sung đội tuyển, chuẩn bị cho việc tham gia thi đấu ở trình độ cao hơn.VD: Thi đấu tuyển chọn vận động viên bóng đá U10…g. Thi đấu đạt tiêu chuẩn.Thông thường là cuộc thi đấu có số lượng người tham gia tương đối đông, có thể ảnh hưởng đến việc tiến hành thi đấu chính thức. Thông thường, đầu tiên tiến hành thi đấu đạt tiêu chuẩn, những người đạt được những tiêu chuẩn dự định mới được phép tham gia cuộc thi đấu chính thức. Mục đích của thi đấu đạt tiêu chuẩn là sàng lọc, đào thải một số lượng nhất định người tham gia. VD: Thi đấu đạt tiêu chuẩn môn nhảy cao…h. Thi đấu biểu diễn.Được tổ chức để tuyên truyền, khuyếch đại sự ảnh hưởng của thể dục thể thao, chú trọng phát huy đầy đủ kỹ- chiến thuật, thông thường không xếp thứ hạng. Đây là một hình thức thi đấu có tính chất thị phạm, giải trí.i. Thi đấu thông tin.Dùng phương thức thông tin để tổ chức thi đấu, với hình thức thi đấu này nên sử dụng các môn thể thao có thể lượng hoá [như bơi, điền kinh, cử tạ…]. VD: Thi đấu thông tin điền kinh của NCS toàn quốc. Ưu điểm của thi đấu thông tin là đơn giản, thuận tiện trong công tác tổ chức, tiết kiệm kinh phí và thời gian; nhược điểm là vận động viên không có cơ hội học tập lẫn nhau ngay trong sân thi đấu, điều kiện thi đấu không thật giống nhau.Ở các trường đại học và cao đẳng, ngoài các hình thức tổ chức thi đấu chính quy như đã nêu ở trên còn có thể khai triển một số hình thức thi đấu phi chính quy có độ khó kỹ thuật không lớn, luật đơn giản, hình thức linh hoạt, yêu cầu sân bãi dụng cụ không cao, dễ tổ chức và có thể tổ chức thường xuyên nhằm làm cho số lượng người thường xuyên tham gia tập luyện thể dục thể thao tăng lên. VD: Như thi đấu kéo co, thi đấu chạy dài vào mùa đông…II. Phương pháp thi đấu.Căn cứ vào yêu cầu cụ thể của thi đấu thể dục thể thao, đặc điểm của môn thể thao, số lượng người, đội tham gia thi đấu, các điều kiện về kỳ hạn thi đấu và điều kiện sân bãi dụng cụ … để có thể lựa chọn các phương thức thi đấu khác nhau.Dưới đây xin giới thiệu một số phương pháp thi đấu thường dùng nhất. 1. Hình thức thi đấu vòng tròn.+ Ưu điểm: Cho phép xác định chính xác nhất trình độ của các đội tham gia.+ Nhược điểm: Tổng số trận đấu nhiều, thời gian tiến hành giải dài, kinh phí tổ chức giải lớn.Thi đấu vòng tròn chia làm 3 loại: Vòng tròn đơn, vòng tròn kép, vòng tròn chia bảng.a. Thi đấu vòng tròn đơn.Là hình thức thi đấu mà mỗi đội dự thi phải gặp nhau một lần.* Cách tính vòng đấu:- Nếu số đội tham gia là số chẵn thì số vòng đấu sẽ bằng:V = a – 1V: là số vòng đấu.a: là số đội tham gia thi đấu.- Nếu số đội tham gia là số lẻ thì:V = a* Cách tính tổng số trận đấu: a [a - 1] Y = 2 Trong đó: Y :là tổng số trận đấu a: là số đội tham gia thi đấu* Cách vạch biểu đồ.- TH số đội tham gia là số chẵnVí dụ: Vạch biểu đồ thi đấu vòng tròn đơn cho 6 đội.+ Số vòng đấu là: V = a – 1 = 6 – 1 = 5 vòng+ Số trận đấu là: a [a - 1] 6 [6 - 1] Y = = = 15 trận 2 2 Sơ đồ thi đấu vòng tròn đơn cho 6 đội tham gia thi đấuVòng 1 Vòng 2 Vòng 3 Vòng 4 Vòng 5[1] - 62 - 53 - 4[1] - 56 - 42 - 3[1] - 45 - 36 - 2[1] - 34 - 25 - 6[1] - 23 - 64 - 5Lấy một số cố định và lần lượt quay các số theo ngược chiều kim đồng hồ tính từ phía dưới của số cố định và xoay vòng cho tới khi hết lượt đấu.- TH số đội tham gia thi đấu là số lẻ.Ví dụ: Vạch biểu đồ thi đấu vòng tròn đơn cho 5 đội.+ Số vòng đấu là: V = a = 5 vòng+ Số trận đấu là: a [a - 1] 5 [5 - 1] Y = = = 10 trận 2 2 Sơ đồ thi đấu vòng tròn đơn cho 5 đội tham gia thi đấuVòng 1 Vòng 2 Vòng 3 Vòng 4 Vòng 5[0] - 51 - 42 - 3[0] - 45 - 31 - 2[0] - 34 - 25 - 1[0] - 23 - 14 - 5[0] - 12 - 53 - 4Lấy 0 làm cố định và quay ngược chiều kim đồng hồ, đội nào gặp 0 thì được nghỉ thi đấu vòng đấu đó.b. Thi đấu vòng tròn kép.Cách sắp xếp và vạch biểu đồ thi đấu của hình thức này giống như thi đấu vòng tròn đơn, nhưng mỗi đội phải gặp nhau 2 lần [lượt đi lượt về]. Số vòng đấu và trận đấu tăng lên gấp đôi.c. Thi đấu vòng tròn chia bảng.TH số đội tham gia thi đấu nhiều nhưng ít thời gian thì dùng hình thức vòng tròn chia bảng.Thứ tự tổ chức như sau:- Chia số đội tham gia thi đấu ra thành nhiều bảng.- Các đội cùng bảng đấu vòng tròn, chọn đội đầu bảng.- Các đội đầu bảng đấu vòng tròn, chọn đội vô địch.* Chú ý: Khi chia bảng nên chia các đội hạt giống vào đều các bảng, các đội còn lại bốc thăm để phân vào các bảng. 2. Hình thức thi đấu loại trực tiếp.+ Ưu điểm: Thời gian tiến hành giải ngắn, tổng số trận và vòng đấu ít, đỡ tốn kinh phí...+ Nhược điểm: Do quy tắc đội nào thua sẽ bị loại nên không đánh giá chính xác trình độ và khả năng của các đội.a. Đấu loại trực tiếp một lần thua.Là hình thức thi đấu đội nào thua một lần sẽ bị loại ngay và không được thi đấu nữa.+ Nếu số đội tham gia là số phù hợp với 2n [n là số nguyên dương 4, 8, 16, 32...] thì tất cả các đội tham gia thi đấu ngay vòng đầu tiên. Từng cặp hai đội lần lượt gặp nhau và chỉ cần các đội bắt thăm chọn số.Ví dụ: Vạch sơ đồ thi đấu loại trực tiếp một lần thua cho 8 đội.Sơ đồ thi đấu loại trực tiếp một lần thua cho 8 đội1 22 23