Trong kho tàng tục ngữ, ca dao Việt Nam thì 2 khái niệm dễ bị nhầm lẫn về ý nghĩa và cách dùng là thành ngữ và tục ngữ. Trong bài viết này mình sẽ giới thiệu thành ngữ là gì, điểm khác biệt giữa thành ngữ và tục ngữ.
Thành ngữ là gì?
Có nhiều định nghĩa, khái niệm hoặc nhận xét về thành ngữ, và mình sẽ tổng hợp những định nghĩa chuẩn nhất gồm:
Thành ngữ là cụm từ hoặc câu đơn, kép khi tách đôi chúng ra, nó sẽ không có nghĩa hoặc thiếu nghĩa. Nó là tập hợp từ cố định đã quen dùng mà nghĩa thường không thể giải thích được một cách đơn giản bằng nghĩa của các từ tạo nên nó.
Hay thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh. Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh
Thành ngữ thường có nghĩa nói về các khái niệm, nhận xét mang nghĩa tổng quát.
Ví dụ thành ngữ
Cưng như cưng trứng, hứng như hứng hoa.
Đứng núi này trông núi nọ.
Mưa to gió lớn.
Ngày lành tháng tốt.
Phân loại thành ngữ
Tuỳ vào mục đích sử dụng, định nghĩa mà thành ngữ được chia thành nhiều loại. Cụ thể:
1. Theo nguồn gốc:
- Thành ngữ thuần Việt: Ăn quả nhớ kẻ trồng cây, Có mới nới cũ
- Thành ngữ gốc Hán
Ví dụ:
Họa vô đơn chí, phúc bất trùng lai : Tai họa không chỉ đến một lần, phúc thì không đến lần thứ hai.
Nhàn cư vi bất thiện: Nhàn rỗi dễ làm việc không tốt.
2. Theo thủ pháp tu từ:
- Thành ngữ có cấu trúc cú pháp đượctừ vựng hoá, đa phần là các đoản ngữ dùng để so sánh.
Ăn như mèo.
Béo như lợn.
- Thành ngữ có cấu trúckết hợp phi logicvề mặt trật tự các từ ngữ.
Cao chạy xa bay
Qua cầu rút ván
- Thành ngữ cócấu trúc đan xengiữa các yếu tố trong hai tổ hợp song tiết để chỉ về bề sâu của ngữ nghĩa.
Ăn sung mặc sướng
Đầu trộm đuôi cướp
3. Theo số lượng từ: thành ngữ cũng có thể chia thành các loại 3 chữ, 4 chữ, 5 chữ.
Bạc như vôi.Câm như hến.
Ra môn ra khoai.
Bụt chùa nhà không thiêng.
Điểm khác biệt giữa thành ngữ và tục ngữ
Có nhiều tranh luận khác nhau giữa 2 khái niệm này, vì giữa chúng có nhiều điểm tương đồng và trong nhiều trường hợp khó phân biệt chính xác được.
Điểm chung giữa thành ngữ và tục ngữ
- Có phần giống nhau về hình thức cấu tạo là từ, có thể là từ đơn, từ ghép hoặc từ phức.
- Đều là những tổ hợp từ cố định, kết hợp với nhau theo một cấu trúc chặt chẽ, có thể có vần điệu và đối xứng nhau.
- Có ý nghĩa để giáo dục, dạy cách làm người.
Điểm khác nhau giữa tục ngữ và thành ngữ
- Với câu kép thì thành ngữ nếu tách riêng ra thì mỗi câu không có nghĩa cụ thể, phải đi chung với nhau. Còn tục ngữ mỗi câu đơn trong câu kép đều có nghĩa cụ thể.
- Thành ngữ có thể là tục ngữ, còn tục ngữ không thể xem là thành ngữ được.
- Thành ngữ là những cụm từ cố định còn tục ngữ là những câu nói ngắn gọn, xúc tích.
- Tục ngữ là một câu đơn, kép hoàn thành, còn thành ngữ có thể là 1 cụm từ, nhiều thành ngữ không phải là câu hoàn chỉnh. Ví dụ thành ngữ Anh hùng rơm, tục ngữ Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
- Thành ngữ là các khái niệm, có nghĩa chung, có thể hơi mơ hồ và suy ra nhiều nghĩa khác nhau. Tục ngữ có nghĩa tổng quát, phong tục, kinh nghiệm, lời khuyên, bài học được đúc kết từ nhiều thế hệ cha ông.
Xem thêm: Tục ngữ về con người và xã hội
Kết luận: Cả thành ngữ và tục ngữ đều mang ý nghĩa giáo dục, những lời khuyên,bài học bổ ích. Tuy nhiên tùy hoàn cảnh, câu chuyện mà ta nên lựa chọn loại nào để phù hợp với câu chuyện nhất.
Xem thêm các bài viết hữu ích tại Thuvienkhoahoc.net bạn nhé!